Научная статья на тему 'АЙБГА ИҚРОРЛИК ТЎҒРИСИДАГИ КЕЛИШУВ ИНСТИТУТИНИ ҚЎЛЛАШ ЖАРАЁНИДА ГУМОН ҚИЛИНУВЧИ ВА АЙБЛАНУВЧИНИ ҲИМОЯЛАНИШ ҲУҚУҚИ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ'

АЙБГА ИҚРОРЛИК ТЎҒРИСИДАГИ КЕЛИШУВ ИНСТИТУТИНИ ҚЎЛЛАШ ЖАРАЁНИДА ГУМОН ҚИЛИНУВЧИ ВА АЙБЛАНУВЧИНИ ҲИМОЯЛАНИШ ҲУҚУҚИ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Ҳимояланиш ҳуқуқи билан таъминлаш / айбга иқрорлик тўғрисидаги келишув / жиноят ишларини юритиш / ҳимоячи / ярашув институти. / Ensuring the right to a defence / plea agreement / leading criminal cases / defender / institution of reconciliation.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Абдуқаххоров Сарварбек Абдусамат Ўғли

Мақолада айбга иқрорлик тўғрисидаги келишув институтини ижобий ва салбий жиҳатлари ҳамда мазкур институт билан боғлиқ қонунчиликдаги бўшлиқлар ҳақида фикр юритилган. Шунингдек, жиноят ишларини юритиш жараёнида рағбатлантирувчи нормаларнинг янада самарали ишлашига олиб келувчи таклиф-тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ENSURING THE RIGHT OF THE SUSPECT AND ACCUSED TO A DEFENCE IN THE USE OF THE INSTITUTIONS BY A PLEA AGREEMENT

The article considers the positive and negative sides of the institution of plea agreement, as well as gaps in the legislation related to this institute. Proposals have also been developed that will lead to more efficient functioning of the incentive rules in criminal cases.

Текст научной работы на тему «АЙБГА ИҚРОРЛИК ТЎҒРИСИДАГИ КЕЛИШУВ ИНСТИТУТИНИ ҚЎЛЛАШ ЖАРАЁНИДА ГУМОН ҚИЛИНУВЧИ ВА АЙБЛАНУВЧИНИ ҲИМОЯЛАНИШ ҲУҚУҚИ БИЛАН ТАЪМИНЛАШ»

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

/

Ai Sm

Ê V Ma !

mm

s i « r V'.

a JBK.

I h f %g

law, FINANCE AND

jgpued SCIENCES

ENSURING THE RIGHT OF THE SUSPECT AND ACCUSED TO A DEFENCE IN THE USE OF THE INSTITUTIONS BY A

PLEA AGREEMENT Abdukakhkhorov Sarvarbek Abdusamat ugli

Senior Lecturer, Criminal Law Department, Academy of the Ministry of

Internal Affairs https://doi.org/10.5281/zenodo.11076609

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 18th April 2024 Accepted: 26th April 2024 Online: 27th April 2024

KEYWORDS Ensuring the right to a defence, plea agreement, leading criminal cases, defender, institution of reconciliation.

The article considers the positive and negative sides of the institution of plea agreement, as well as gaps in the legislation related to this institute. Proposals have also been developed that will lead to more efficient functioning of the incentive rules in criminal cases.

aheM wrçpop^HK TyrPHCHAArw KE^wmyB HHCTHTyTHHH rçy^Arn ^APAËHH^A ryMOH ^RflHHyBHH BA AHE^AHyBHHHH X,HMOttflAHHm

ERAAH TA'bMHKAAm

AôgyrçaxxopoB CapBapöeK AögycaMaT yF^H

MMB AKageMHHCH ^hhoat xyKyrçh Ka^egpacu KaTTa y^HTyBHucu https://doi.org/10.5281/zenodo.11076609

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 18th April 2024 Accepted: 26th April 2024 Online: 27th April 2024 KEYWORDS

XuMORAaHum 6uAaH

ma^MUHAam, au6ea u^popAUK myrpucudaeu KeAumye,

MUHonm umAapuHu rnpumum, %umoahu, Rpamye

uHcmumymu.

MaKOAada aü6ea u^popAUK myrpucudaeu KeAumye UHcmumymuHU uwo6uü ea caA6uü wuyamAapu yaMda Ma3Kyp uHcmumym 6uAaH 6ofauk koHyHHuAuKdaeu 6ymAu^Aap %aKuda $uKp wpumuAeaH. MyHuHedeK, wuHonm umAapuHu wpumum wapaëHuda par6amAaHmupyenu HopMaAapHuHe AHada caMapaAu umAamuea oau6 KeAyenu maKAufi-maecuxAap umAa6 HuKuAeaH.

2018 hh^ 14 Man KyHH Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacu npe3ugeHTHHHHr "^hhoat Ba ^HHOAT-npo^ccya.« ^OHyHHH^uru th3hmhhh TyögaH TaKOMH^amrapum Hopa-Tagöup^apH TyFpucHga"ru nK^-3723-coH rçapopu K;a6yfl ^h^hh^h. YHga ^hhoat пpoцeccн öyfiHHa paFÖaT^aHTupyBHH HopMa^apHHHr Ky^aHRflMacflHrH Ba caMapacu3^uru hhcoh xynyK^apu Ba эpкнн^нк^apннн umoHH^u x,hmoa ^H^umra TycuK; 6y^aëTraHH Ta^Kug^aö

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

утилди1. Узбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2003 йил 19 декабрдаги "Гумон килинувчи ва айбланувчини химоя хукуки билан таъминлашга оид конунларни куллаш буйича суд амалиёти тугрисида"ги 17-сон карорида химояланиш хукукига таъриф берилган. Унга кура гумон килинувчининг, айбланувчининг химоя хукуки — юзага келган гумон, куйилган айбни рад этиш ёки жавобгарлик ва жазони юмшатиш учун унга ;онун билан берилган процессуал имкониятлар (восита ва усуллар) йигиндисидир2. Маълумки, мазкур процессуал имкониятларга айбга икрорлик тугрисида келишув институти хам киради.

Айбга икрорлик тугрисидаги келишув — узига нисбатан куйилган гумонга, айбловга рози булган, жиноятнинг очилишида фаол ёрдам берган ва келтирилган зарарни бартараф ;илган гумон ;илинувчи ёки айбланувчининг илтимосномасига асосан жиноят иши юритилишини назорат килувчи прокурор билан айрим тоифадаги жиноятлар буйича тузиладиган ахдлашув.

Бир ;анча муаллифлар айбга икрорлик тугрисидаги келишувни ;онун хужжатларига киритишдан кузланган асосий ма;сад жиноятларни тергов ;илиш ва;тини ;ис;артириш, суд ишининг хажмини камайтириш3 ва жабрланувчиларга етказилган мулкий зарарнинг ;опланишини осонлаштириш эканлигини таъкидлайдилар4.

Б. Стефаноснинг фикрича, айбга икрорлик тугрисидаги келишув, биринчи навбатда, жиноят иши юритилишини тезлаштиришга, процессуал харажатларни камайтиришга, диспозитив принципларнинг кулланиш доирасини кенгайтиришга, жазо тури ва чорасини олдиндан тахмин килишга имкон беради5.

Б. А. Саидов келишув институтининг и;тисодий томонларига купро; эътибор каратган. Унинг фикрича, ушбу институтни куллаш натижасида "давлат органларининг ишни судга кадар юритиш бос;ичидаги харажатлари кескин камаяди; процесс иштирокчиларининг судга кадар, хатто суд жараёни давридаги сарсонгарчилиги ва орти;ча сарф-харажати камаяди...."6.

1 Узбекистон Республикаси Президентининг карори. Жиноят ва жиноят-процессуал конунчилиги тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида (2018 йил 14 май, ПК-3723-сон) // URL: https://lex.uz/docs/3735818 (мурожаат вакти: 06.06.2022).

2 Узбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг карори. Гумон килинувчи ва айбланувчини химоя хукуки билан таъминлашга оид конунларни куллаш буйича суд амалиёти тугрисида (2003 йил 19 декабрь, 17-сон) // URL: https://lex.uz/docs/1453755 (мурожаат вакти: 01.08.2022).

3 Юрченко Р. Процессуальные соглашения и законодательное поощрение их заключения // URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31669999&pos=6;-118#pos=6;-118 (мурожаат вакти: 26.04.2022).

4 Прокопова А.А. Процессуальное соглашение о признании вины в уголовном судопроизводстве Республики Казахстан: каких целей оно достигает? // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/protsessualnoe-soglashenie-o-prizmnii-viny-v-ugolovnom-sudoproizvodstve-respuWM-kazahstan-kakih-tseley-ono-dosügaeWiewer (мурожаат вакти: 26.01.2022).

5 АхпановА.Н. Процессуальные соглашения в уголовном судопроизводстве: законотворческий опыт Республики Казахстан / А. Н. Ахпанов, В. А. Азаров, А. О. Балгынтаев // Криминологический журнал Байкальского государственного университета экономики и права. — 2015. — № 2 — С. 344 // URL: https://cyberleninka.ru/article /n/protsessualnye-soglasheniya-v-ugolovnom-sudoproizvodstve-zakonotvorcheskiy-opyt-respubliki-kazahstan (мурожаат вакти: 26.01.2022).

6 Саидов Б.А. Ишни судга кадар юритишда шахснинг конституциявий хукук ва эркинликларини таъминлашни такомиллаштириш: Юрид. фан. д-ри (DSc) ... дис. — Т., 2020. — Б. 198.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

В. Ю. Мельниковнинг тад;и;отида хам Б. А. Саидовнинг фикрига я;ин карашни курамиз7.

Б. Б. Муродов бу борада куйидагиларни таъкидлайди: — "содир этилган огир ва ута огир турдаги жиноятларни тергов килишга масъул булган тегишли органларнинг куп куч ва вактини сарф этмаган холда уларни тез ва тулик фош этиш имконияти юзага келади..."8.

Бошка муаллифлар эса мазкур институтнинг камчиликларини курсатиб утишган. Мисол учун Б. Х. Толеубекова ва Т. Б. Хведелидзенинг фикрича, айбга икрорлик буйича келишув тузилган ишларда суриштирув, дастлабки тергов ва суд тулик амалга оширилмаслиги сабабли ушбу институт айбсизлик презумпциясига зиддир9.

Айбга икрорлик тугрисидаги келишувда шахснинг айбини тулик исбот килиш мумкин булган хажмда процессуал харакатлар амалга оширилмайди10.

Бизнинг фикримизча, ушбу институтнинг ЖПКга киритилиши жиноят ишини юритишга масъул булган мансабдор шахслар, процесс иштирокчилари ва умуман давлат учун ижобий ахамиятга эга. Лекин шуни инобатга олиш лозимки, жиноят ишларини юритишдан кузланадиган бош максад жиноят процессининг вазифаларини бажариш булмоги лозим. Биз биламизки, жиноятларни тез ва тулик очиш, жиноят содир этган хар бир шахсга адолатли жазо берилиши хамда айби булмаган хеч бир шахс жавобгарликка тортилмаслиги ва хукм килинмаслиги учун айбдорларни фош этиш жиноят процессининг асосий вазифаларига киради. Шунинг учун хам айбга икрорлик тугрисидаги келишув тузилишининг узи суриштирувчи, терговчи, прокурорни жиноятни тулик ва хар томонлама тергов килиш, судни эса хар бир вокеани синчковлик билан мухокама килиш мажбуриятидан озод этмаслиги лозим. Шундагина барча айбдорлар жазоланишига, айби булмаган шахслар эса жавобгарликка тортилмаслигига эришса булади.

Айбга икрорлик тугрисида келишув тузаётганда химоячининг мажбурий иштирокини таъминлаш алохида ахамият касб этади, чунки химоячи айбга икрорлик тугрисидаги келишувда химояси остидаги шахс хукуклари бузилмаслигининг кушимча кафолати хисобланади. Бундай ишларда химоячи айбга икрорлик тугрисидаги келишувнинг ихтиёрийлигини, гумон килинувчи, айбланувчига нисбатан хеч кандай

7 Мельников В.Ю. Обеспечение и защита прав человека при применении мер процессуального принуждения в досудебном производстве Российской Федерации: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. — М., 2014 // URL: https://lawtheses.com/obespechenie-i-zaschita-prav-cheloveka-pri-primenenii-mer-protsessualnogo-prinuzhdeniya-v-dosudebnom-proizvodstve-rossiys (мурожаат вакти: 11.08.2022).

8 Муродов Б.Б. Жиноят ишини тугатиш институтини такомиллаштириш: Юрид. фан. д-ри (DSc) ... дис. — Т., 2018. — Б. 217.

9 Прокопова А.А. Процессуальное соглашение о признании вины в уголовном судопроизводстве Республики Казахстан: каких целей оно достигает? // URL: https://cyberleninka.ru/article/n7protsessualnoe-soglashenie-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-sudoproizvodstve-respubliki-kazahstan-kakih-tseley-ono-dostigae^viewer (мурожаат вакти: 26.01.2022); Толеубекова Б.Х. Алогизмы нового уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан / Б. Х. Толеубекова, Т. Б. Хведелидзе // Вестник КазНПУ имени Абая. — 2017. — № 4(50).

10 Алахунов Н.А. Правовые аспекты возможности расторжения соглашения о признании вины в уголовном судопроизводстве Киргизской Республики // Бюллетень науки и практики. — 2021. — № 2. — С. 277 // URL: https://cyberleninka.ru7article/n/pravovye-aspek^-vozmozhnosti-rastorzheniya-soglasheniya-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-sudoproizvodstve-kirgizskoy-respubliki (мурожаат вакти: 20.04.2022).

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

тазйи;, зуравонлик содир этилмаганлигини ани;лаши лозим. Чунки жиноят ишини юритишга масъул булган давлат органлари томонидан гумон ;илинувчи ва айбланувчига нисбатан турли босимлар утказилган, мажбурлаш х,олатлари содир этилган булиши мумкин.

Мисол учун, Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон хуку;лари буйича вакили (омбудсман)га 2021 йилда келиб тушган шахс хуку;ларини чеклаш билан богли; мурожаатлар ичида суд-тергов жараёнларига доирлари энг куп ;исмларидан бирини ташкил этган11.

Ю;оридагиларга асосланиб айта оламизки, айбга и;рорлик тугрисида келишув тузиладиган ишларда х,еч ;андай юридик маълумотга эга булмаган гумон ;илинувчи ва айбланувчининг жиноят ишида х,имоячисиз, муста;ил равишда иштирок этиши унинг ху;у;лари но;онуний чекланишига олиб келиши мумкин. Шу боис х,ам бундай ишларда гумон ;илинувчи, айбланувчи х,имоячидан воз кечган та;дирда х,ам суриштирувчи, терговчи буни ;абул ;илмаслиги керак.

Мазкур сохддаги хал;аро тажрибага эътибор ;аратадиган булсак, АКШда айбга и;рорлик тугрисида келишув тузилаётганида х,имоячи иштирок этиши шарт12. Буюк Британия жиноят процессига кура, айбга и;рорлик тугрисидаги келишув прокурор ва х,имоячи уртасида тузилади. Бунда айбланувчи айблов хулосасининг айрим бандларида курсатилган айбловларга и;рор булади, прокурор эса айблов хулосасининг бош;а бандалари буйича жиноят иши юритилишини тухтатади. Францияда айбга и;рорлик тугрисидаги келишувнинг ташаббускори нафа;ат айбланувчи ва унинг х,имоячиси, балки прокурор х,амда тергов судьяси х,ам булиши мумкин. Германия Федерацияси13 ва K^ofhctoh Республикасида х,ам мазкур келишув тузилаётганида х,имоячининг иштироки мажбурий х,исобланади14.

Узбекистон Республикасининг амалдаги ЖПКда айбга и;рорлик тугрисида келишув тузилаётган ишлар буйича х,имоячи ;ачондан бошлаб иштирок этиши шартлиги ани; белгиланмаган. Бу эса суд-тергов амалиётида айрим тушунмовчиликларни, хуку;ни ;уллаш амалиётида эса х,ар хилликни юзага келтиради.

Х,имоячининг айбга и;рорлик тугрисидаги келишувга доир асосий вазифаларидан бири — гумон ;илинувчи, айбланувчи мазкур институтнинг мазмун-мох,иятини, келишув тузилганидан кейин келиб чи;адиган ху;у;ий о;ибатларини тугри англаб етганлигини ани;лаш. Шунинг учун х,ам суриштирувчи, терговчи шахс

11 2021 йилда Омбудсман офисига 18,7 мингдан ортик мурожаат келиб тушди // URL: https://www.gazeta.uz/uz/2022/04/07/ombudsman/ (мурожаат вакти: 22.09.2022).

12 Иванов А.А. Правовое регулирование института сделок о признании вины в США // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. — 2012. — № 2 — С. 285 // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/pravovoe-regulirovanie-instituta-sdelok-o-priznanii-viny-v-ssha (мурожаат вакти: 20.04.2022).

13 Сделки о признании вины в уголовном процессе зарубежных стран / А. Д. Алёшина, А. Л. Асланян, К. В. Беляева, В. В. Булатова // Юридический вестник молодых ученых. Вып. 3. — М., 2016. — С. 40-43 // URL: https://cyberleninka.ru7article/n/sdelki-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-protsesse-zarubezhnyh-stran /(Мурожаат вакти: 13.07.2021).

14 Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 10.01.2022 г.) // URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=31575852&pos=1768;-54#pos=1768;-54 (мурожаат вакти: 03.02.2022).

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

айбга ицрорлик тугрисида келишув тузиш хохишини билдирган вацтдан бошлаб химоячининг иштирокини таъминлаши мацсадга мувофиц булади. Агар химоя остидаги шахс мазкур институтнинг мохиятини нотугри тушунган булса, химоячи унга цайта тушунтириши ва натижасига цараб кейинги ишлар кетма-кетлигини режалаштириши керак. Мазкур тартиб хозирги вацтда ^030FИCT0H Республикаси ЖПК (67-модда)15 хамда Украина ЖПКда (52-модда) мавжуд16.

Юцоридагилардан келиб чиццан холда ЖПКнинг 5862-моддаси иккинчи цисмини цуйидаги сузлар билан тулдиришни таклиф этамиз:

"Гумон килинувчи, айбланувчи айбига икрорлик т^рисида келишув тузиш х;акида хох,иш билдирган вактдан бошлаб х;имоячининг иштирок этиши шарт".

Айбга ицрорлик тугрисидаги келишув билан боглиц муаммолардан бири унинг амалиётда кам цулланилаётганидир. Юцоридаги институт ЖПКга киритилганига уч йил булганига царамай, 2021 йилда атиги 85 марта цулланилган17, холбуки шу даврда мамлакатимизда 84 100 та жиноят содир этилган18. Бундан куринадики, мазкур институтнинг цулланилиш даражаси йил давомида содир этилган жиноятларнинг атиги 0,10 фоизидан купрогини ташкил этган. 2022 йилда эса судда куриб чицилган умумий жиноятларнинг 021 фоизга яцини буйича айбга ицрорлик тугрисидаги келишув цулланилган19 Бу рацам цонунчилигида айбига ицрорлик тугрисида келишув назарда тутилган хорижий давлатлардагига нисбатан жуда камдир. Мисол учун, АКШда жиноят ишларининг 90 % игача20, Германияда 70 % идан ортиги ана шу тартибда куриб чицилади21.

Эътиборли жих,ати шундаки, юртимизда мазкур институт цулланилган шахсларга доир маълумотлар тах,лил цилинганида уларнинг аксарияти юридик маълумотга эга эканлиги ёки хуцуцни мухофаза цилувчи органларда фаолият юритгани аницланган. Мисол учун, фуцаро А. Халцаро-хуцуций ишлар буйича адвокатлар хайъатининг адвокати лавозимида ишлаб келган, жиноят содир этиш йулига кириб, тухмат цилиш,

15 Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 10.01.2022 г.) // URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=31575852&pos=1768;-54#pos=1768;-54 (мурожаат вакти: 03.02.2022).

16 Уголовный процессуальный кодекс Украины от 13 апреля 2012 года № 4651-VI (с изменениями и дополнениями по состоянию на 24.03.2022 г.) // URL: http://continent-online.com/Document/?doc_id=31197178 (мурожаат вакти: 16.02.2022).

17 Узбекистан Республикаси Олий судининг 2023 йил 14 мартдаги 07/14-2336-112-сон хати.

18 2021 йилда хар учинчи котиллик оилавий муаммолар туфайли содир этилган — ИИВ // URL: https://www.gazeta.uz/uz/2022/03/19/iiv/ (мурожаат вакти: 26.01.2022).

19 Судлар томонидан 2022 йилда куриб чикилган жиноят ишлари юзасидан ахборот// URL: https://sud.uz/1801-4/ (мурожаат вакти: 19.02.2023).; Узбекистон Республикаси Олий судининг 2023 йил 14 мартдаги 07/14-2336-112-сон хати.

20 Алёшина А.Д. Сделки о признании вины в уголовном процессе зарубежных стран // Юридический вестник молодых ученых / А. Д. Алёшина, А. Л. Асланян, К. В. Беляева, В. В. Булатова. — М., 2016. — С. 39 // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/sdelki-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-protsesse-zarubezhnyh-stran /(Мурожаат этилган сана: 13.07.2021).

21 Саидов Б.А. Ишни судга кадар юритишда шахснинг конституциявий хукук ва эркинликларини таъминлашни такомиллаштириш: Юрид. фан. д-ри (DSc) ... дис. — Т., 2020. — Б. 98; Макаров А.П. Сделка о признании вины: новация УПК Украины // Ученые записки Таврического национального университета им. В.И.Вернадского. Сер. "Юридические науки". — 2013. — Т. 26. — № 1. — С. 414-418.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

хужжатларни калбакилаштириш ва калбаки хужжатлардан фойдаланиш каби жиноятларни касддан содир этган. Суд, давлат айбловчисининг хулосасини, судланувчининг курсатувини тинглаб, фукаро А.нинг айби унинг уз айбига тулик икрорлик билдириб берган курсатувлари, тушунтириш хатлари, эксперт-криминалистика бош марказининг хулосаси, айбга икрорлик тугрисидаги келишувни тасдиклаш хакидаги карор хамда жиноят ишида тупланган бошка далиллар билан исботланган деб топган. Суд айбга икрорлик тугрисидаги келишувни тасдиклаб, судланувчига айблов хукмини эълон килган22.

Назаримизда, мазкур институтнинг кам кулланилишига куйидаги икки омил сабаб булмокда:

биринчиси — суриштирувчи, терговчи, прокурор, суд ва адвокатларнинг ушбу институт хакида етарли маълумотга эга эмаслиги. Суд-тергов амалиёти ходимларининг айбга икрорлик тугрисида келишув институтининг мазмунини билиш-билмаслиги борасида утказилган суровда уларнинг 71 % мазкур институт хакида етарли маълумотга эга эмаслиги аникланди23. Бу муаммони хал килиш учун жиноят ишини юритишга масъул мансабдор шахсларнинг, адвокатларнинг малакасини ошириш жараёнида ушбу институтнинг мазмунига батафсил тухталиш, унинг мохиятини тулик очиб берадиган видеодарсликлар яратиш ва амалиёт ходимларини улар билан таъминлаш зарур;

иккинчиси — гумон килинувчи, айбланувчининг ушбу институт мавжудлигидан бехабарлиги. Амалдаги ЖПКда гумон килинувчи ва айбланувчига уларнинг айбига икрорлик тугрисида келишув тузиш хакида илтимоснома бериш хукукини кайси субъект тушунтириши масаласи очик колган. ЖПКнинг 360-моддасига мувофик, суриштирувчи, терговчи гумон килинувчини ЖПКнинг 48-моддасида белгиланган хукуклари билан таништириши керак. Юкоридаги моддаларда белгиланган хукуклар орасида илтимоснома бериш хукуки курсатилган, лекин хукукий билимга эга булмаган гумон килинувчига илтимоснома бериш хукукига эга эканлигини айтиб куйишнинг узи унинг хукуклари таъминланишига кифоя килмайди. Чунки дастлабки тергов ва суриштирув боскичида бериладиган, келгусида айбдор деб топилган шахсга тайинланадиган жазога бевосита таъсир киладиган шундай илтимосномалар борки, уларни алохида тушунтирмаслик мумкин эмас.

Айбга икрорлик тугрисида келишув тузиш хакидаги илтимоснома тушунтирилиши мажбурий булган илтимосномалар сирасига киради. Суриштирувчи, терговчи айбланувчига айбга икрорлик тугрисида келишув тузиш учун илтимоснома бериши мумкинлигини, унинг мохиятини, прокурор билан мазкур келишувни тузган такдирда унга нисбатан келгусида Жиноят кодекси Махсус кисмининг тегишли моддасида назарда тутилган энг куп жазонинг яримидан куп булмаган микдори ёки муддатигача жазо тайинланиши мумкинлигини тушунтириши лозим. Бу ишнинг бажарилмаслиги айбга икрорлик тугрисидаги келишув институти кенг микёсда ва барча учун бирдек ишламаслигига олиб келади. Чунки, ЖПКнинг 586х-моддасига

22 Жиноят ишлари буйича Яшнобод туман суди архивидаги 1-1009-2106/237-сон жиноят иши.

23 1-илова.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

мувофик, айбга икрорлик тугрисидаги келишув ижтимоий хавфи катта булмаган, унча огир булмаган ва огир жиноятлар буйича тузилади. Бундай ишларда эса х,имоячи иштирок этиши шарт эмас. Агар суриштирувчи, терговчи, х,имоячи гумон килинувчи ва айбланувчига айбга икрорлик тугрисидаги келишувнинг мох,иятини тушунтирмаса, улар бундай институт борлигини х,ам билмайди. Назаримизда, х,озирги вактда айбга икрорлик тугрисидаги келишув институти х,имоячиси бор ёхуд юридик сохдда етарли маълумотга эга шахсларгагина кулланилмокда. Юкорида келтирган амалий мисолдан х,ам куришимиз мумкинки, айбга икрорлик тугрисидаги келишув институти адвокатга нисбатан кулланилган.

Бизнинг фикримизча, суриштирувчи, терговчи шахсга нафакат айбга икрорлик тугрисида келишув институтининг, балки амалдаги конунчилик буйича унга жазо тайинлашда таъсир килиши мумкин булган бошка рагбатлантирувчи нормалар, жумладан, ЖК 55, 571, 661-моддаларининг х,ам мазмунини тушунтириб бериши зарур. Масалан, ЖКнинг 55-моддасида жазони енгиллаштирувчи х,олатлар курсатилган булиб, улар куйидагилардир:

а) айбни буйнига олиш тугрисида арз килиш, чин кунгилдан пушаймон булиш ёки жиноятни очиш учун фаол ёрдам бериш;

б) етказилган зарарни ихтиёрий равишда бартараф килиш;

в) огир шахсий, оилавий шароитлар окибатида ёки бошка мушкул ах,волда жиноят содир этиш;

г) мажбурлаш ёки моддий томондан, хизмат жих,атидан ёхуд бошка жих,атдан карамлик сабабли жиноят содир этиш;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

д) жабрланувчининг зурлик, огир х,акорат ёки бошкача гайриконуний х,аракатлари туфайли вужудга келган кучли рух,ий х,аяжонланиш х,олатида жиноят содир этиш;

е) зарурий мудофаанинг, охирги заруратнинг асосли чегарасидан четга чикиб жиноят содир этиш, ижтимоий хавфли килмишни содир этган шахсни ушлашда, касб ёки хужалик фаолиятига боглик булган асосли таваккалчиликда зарар етказиш;

ж) вояга етмаганнинг жиноят содир этиши;

з) х,омиладор аёлнинг жиноят содир этиши;

и) жабрланувчининг гайриконуний ёки ахлокка зид хулк-атвори таъсири остида жиноят содир этиш24.

Шунингдек, амалдаги ЖКнинг 571-моддасида куйидаги коида келтирилган: Шахс айбни буйнига олиш тугрисида арз килган, чин кунгилдан пушаймон булган ёки жиноятни очиш учун фаол ёрдам берган, етказилган зарарни ихтиёрий равишда бартараф килган булиб, унинг содир этган жиноятида Жиноят кодекси 56-моддасининг биринчи кисмида назарда тутилган жазони огирлаштирувчи х,олатлар мавжуд булмаган такдирда жазо муддати ёки микдори Жиноят кодекси Махсус кисмининг тегишли моддасида назарда тутилган энг куп жазонинг учдан икки кисмидан ошмаслиги керак25.

24 Узбекистан Республикасининг Жиноят кодекси 10.03.2023).

// URL: https://lex.uz/acts/111453 (мурожаат вакти:

Уша манба.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

AMa^garu ^khhht 661-Moggacuga KypcaTH^raH »HHOflTflapgaH 6hphhh cogup этган maxc »a6p.flaHyBHH 6H.flaH npamuö, yHra HHcöaTaH Ky3FaTH.flraH »hhoat umu TyraTH^umu MyMKHH^uru ^nKHHHr 46, 48-Mogga.flapuga y3 aKCHHH TonMaraH.

2022 HH^ga npamyB HHCTUTyTH Ky^^aHH^umu HaTH»acuga 15 315 Ha^ap maxc »hhohh »aBOörap^HKgaH 030g KH-flHHraH26. Ëkh öy^Maca, 2018-2020 HH^apga npamyB TapTHÖuga TyraTH^raH »HHOAT um^apu »aMH Tyrara^raH »HHOAT Hm.flapHHHHr ypTana 22,6 $oh3hhh TamKRfl этгaн 6y^ca, ym6y KypcaTKHH Poccunga 2019 HH^ga 58,5 $OH3ra eTraH27.

Mrçopuga Ke^THpH^raH Mogga^apHHHr KOHga^apuHH ryMOH KH-flHHyBHH Ba afiö^aHyBHHra TymyHTHpuö 6epHm KyfiugarH h»oöhh HaTH»a^apra o^h6 Ke^agu:

öupuHHüdaH, ^KHHHr 55, 571, 572, 661-Mogga^apu aMa^ga KeHr Ky^^aHH^umura эpнmн^agн. By эca, A. CaugoB TyFpu Ta^KHg^araHugeK, gaB^aT 6rog»eTHHHHr cap^H KaMaHTHpu^Hmura o^h6 Ke^agu28;

uKKUHHudaH, xuMOA^aHum xyKyKH caMapa^H aMa^ra omupu^umura h»oöhh Ta^cup KypcaTagu;

ynuHHudaH, Ke^THpu^raH 3apap rçucrça MyggaT^apga rçon^aHumura эpнmн^agн.

2021 HH^ga MMO^apu TOMOHHgaH TeproB KH^HHraH »hhoat um^apu öyfiHHa maxc^apra 1 293 932 797 cyM 3apap eTKa3H^raHH aHUK^aHraH 6y^u6, myHHHr 956 773 034 cyMH »hhoat umu TaMoM^aHryHHra Kagap yHgupu^raH29. Ma3Kyp cTaTucTHKagaH 3apapHH yHgupum Maca^acu aMa^uëTga MaB»yg öy^raH энг OFHp MyaMMO^apgaH 6upu экaн^нгннн Kypum MyMKHH. B. A. CaugoB y3 TagKUKOTH gaBOMHga ro3gaH opTHK »aöp^aHyBHH^ap ÖH^aH cyxöaT yTKa3HÖ, y^apHHHr aKcapuflTura eTKa3H^raH MogguH (Ma^HaBufi) 3apapHHHr Kon^aHHmu y^apHH "po3H" KH^umga öhphhhh Ba acocuH omhj экaн^нгннн aHUK^araH30;

mypmuHHudaH, »hhoht um^apuHH ropuTHmga BarçT Te»a^umura o^h6 Ke^agu.

2022 HH^ga MMO gacT^aÖKH TeproB opraH^apu TOMOHHgaH 39 555 Ta »hhoht umu TaMOM^aHraH 6y^H6, y^apgaH 19 120 Tacu — 1 ofirana, 14 466 Tacu — 2 ofirana, 5931 Tacu эca 3 ofirana TeproB KH^HHraH. Ym6y xo.flaT xaMga xo3Hp xaM TeproBHH^apHHHr ropHTyBHga »hhoht um^apu Kyn^uru öepraH TaK^H^^apuMH3 Huxo^Tga go^3ap6^urugaH ga^o^aT Öepagu31;

öemuHHudaH, KOHyHHH^HKga MaB»yg HMTHë3^apgaH 6apna ^yKapo^ap öupgeK ^ofiga^aHHmura hmkoh Öepagu. Maca^aH, xo3Hpru xo^aT 6yfiHHa cypumrapyBHH, TeproBHH paröaT^aHTHpyBHH HopMa^ap 6u^aH ryMOH KH^HHyBHH, afi6^aHyBHHHH TaHHmTHpumu xaM, TaHHmTupMac^uru xaM MyMKHH. ^eMaK, 6yHgafi HMTHë3^apgaH

26 Cyg^ap TOMOHHgaH 2022 HH^ga Kypn6 HH^H^raH ^hhost nm^apn M3acngaH axöopoT // URL: https://sud.uz/1801-4/ (Mypo^aaT Ba^ra: 09.02.2023).

27 ym6y CTaTHCTHK pa^aM^ap ^ynugaru MaH6agaH O^HH^H: naü3uee ffM. ^pamu^raH^uru MyHOca6aTH 6u^aH ®aBo6rap^HKgaH 030g KH^um uHCTUTyTUHH TaKOMH^^amTupum: ropug. $aH. 6yHHHa $a^ca$a g -pu (PhD) ... guc. — T., 2021. — E. 5.

28 Caudoe A.M. ®a30 TanuH^amga par6aT^aHTHpyBHH HopMa^apHH Ky^^amHHHr y3ura xoc ^uxaT^apu // URL: https://zenodo.Org/record/6480997#.Yp2y3qhByUk (Mypo^aaT Ba^Tu: 06.06.2022).

29 Y36eKHCTOH Pecny6^HKacH HHßHUHr 2021 nu^ra goup "1 W CTaTHCTHK MamyMOT^apH.

30 Caudoe E.A. HmHH cygra Kagap MpuTumga maxcHHHr конcтнтyцннвнн xy^yK Ba эpкннflнкflapннн TaiMHH^amHH TaKOMH^amTHpum: ropug. $aH. g-pu (DSc) ... guc. — T., 2020. — E. 130.

31 Y36eKHCT0H Pecny6^HKacu HKBHHHr 2022 nu^ra goup "1 W" CTaTHCTHK MamyMOT^apH.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

хозирги вацтда асосан адвокат ёллаганлар хабардор була олади, чунки адвокат мижозига ЖКда рагбатлантирувчи нормалар мавжудлигини тушунтириши мумкин. Лекин, биз биламизки, хар доим хам шахснинг адвокат ёллашга хохиши ёки имкони булавермайди. Бундай гумон цилинувчи ва айбланувчилар уларга цонунчилик буйича берилган барча имкониятлардан тулиц ва самарали фойдалана олмайди. Бу эса, назаримизда, адолатсизлик хисобланади. Зеро, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек, "одамлар хамма нарсага чидаши мумкин, лекин адолатсизликка чидай олмайди"32;

олтинчидан, суриштирувчи ва терговчи томонидан булиши мумкин булган коррупцион холатларнинг олдини олишга хизмат цилади. Мисол учун, хозирги холат буйича суриштирувчи, терговчи гумон цилинувчига "ёрдам цилиш", жазони енгиллаштириб бериш учун, гуёки иложсиз нарсанинг иложини цилиб берадиган одамдек, ундан цандайдир моддий манфаат тама цилиши мумкин. Рагбатлантирувчи нормалар гумон цилинувчи хамда айбланувчига бевосита тушунтирилганида эса жиноят содир этган шахс жазонинг енгиллаштирилиши суриштирувчи ёки терговчининг ваколати эмас, балки цонунчилик буйича унга берилган имтиёз эканлигини англаб етади.

Б. А. Саидов уз тадцицотида амалдаги ЖПКнинг 46, 48-моддаларини "процессуал келишувлар судда курилаётганида иштирок этиш" жумласи билан тулдириш гоясини илгари сурган33, лекин процессуал келишувнинг мазмун-мохияти гумон цилинувчи, айбланувчига тушунтирилиши лозимлиги хацида тухталмаган. Назаримизда, Б. А. Саидовнинг таклифини амалиётга жорий этиш орцали рагбатлантирувчи нормаларнинг жиноят процессида кенг цулланилишига эришиб булмайди. Чунки, гумон цилинувчи, айбланувчини "процессуал келишувлар судда курилаётганида иштирок этиш" хуцуци борлигини айтиб цуйиш "биринчи инстанция ва апелляция инстанцияси судининг мажлисларида иштирок этиш" хуцуци сингари умумий маъно касб этади. Яъни гумон цилинувчи, айбланувчи айбига ицрорлик тугрисида келишувнинг узи нима, бундай келишув цандай жиноятлар буйича тузилади, мазкур келишувни у содир этган жиноятга цулласа буладими, бунда унинг учун цандай енгилликлар бор, деган саволларга жавоб ололмайди.

Энди рагбатлантирувчи нормаларни гумон цилинувчи, айбланувчига тушунтириш борасида тупланган халцаро тажрибага эътибор царатсак. ^030FИCT0H Республикасида (ЖПК, 64, 65-моддалар) гумон цилинувчи, айбланувчига жабрланувчи билан ярашиш, шунингдек процессуал келишув тузиш хацида прокурорга мурожаат цилиш хуцуцлари тушунтирилиши белгиланган34. Озарбайжон Республикасида (ЖПК, 90, 91-моддалар) гумон цилинувчи ва айбланувчи жабрланувчи билан ярашиш хуцуцидан фойдаланиши мумкинлигини билиши,

чикарилмаяпти

//

URL:

32 Шавкат Мирзиёев. Судлар томонидан оклов хукмлари https://www.gazeta.uz/uz/2016/10/22/sud/ (мурожаат вакти: 08.06.2022).

33 Саидов Б.А. Ишни судга кадар юритишда шахснинг конституциявий хукук ва эркинликларини таъминлашни такомиллаштириш: Юрид. фан. д-ри (DSc) ... дис. — Т., 2020. — Б. 253.

34 Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 10.01.2022 г.) // URL: https://zakon.uchet.kz/rus/docs/K1400000231 / (мурожаат вакти: 06.06.2022).

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

шунингдек узининг ЖПКда белгиланган хукукларидан тулик хабардор булиши лозимлиги курсатилган35. Эстония Республикасининг ЖПКга (34-модда) эътибор каратадиган булсак, унда жиноят ишини юритишга масъул булган давлат органининг мансабдор шахси гумон килинувчининг келишув тузиш сингари хукукларини тушунтириши кераклиги белгиланганини куришимиз мумкин36.

Амалдаги ЖПК, суд-тергов амалиёти хамда хорижий давлатлар тажрибасини тахлил этиш асосида, ЖПК 46 ва 48-моддаларининг биринчи цисмини "курсатувларидан жиноят ишига доир далиллар сифатида унинг узига царши фойдаланилиши мумкинлиги" деган сузлардан кейин "Жиноят кодексининг 55, 571, 572, 661 - моддалари мазмун-мохиятини тушунтириб берилишини талаб этиш" деган сузлар билан тулдириш хамда суриштирувчи, терговчига мазкур институтлар мазмун-мохиятини гумон цилинувчи ва айбланувчига тушунтириш мажбуриятини юклаш лозим деган фикрдамиз.

Хулоса урнида айтиш мумкинки, шахсга унинг конунда белгиланган хукукларини уз вактида ва тулик тушунтириш унинг химояланиш хукуки янада самарали амалга оширилишига хизмат килади, хакикатни аниклаш, конунийлик сингари принципларнинг кулланилишига ижобий таъсир курсатади.

References:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг карори. Жиноят ва жиноят-процессуал конунчилиги тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида (2018 йил 14 май, ПК^-3723-сон) // URL: https://lex.uz/docs/3735818 (мурожаат вакти: 06.06.2022).

2. Узбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг карори. Гумон килинувчи ва айбланувчини химоя хукуки билан таъминлашга оид конунларни куллаш буйича суд амалиёти тугрисида (2003 йил 19 декабрь, 17-сон) // URL: https://lex.uz/docs/1453755 (мурожаат вакти: 01.08.2022).

3. Юрченко Р. Процессуальные соглашения и законодательное поощрение их заключения // URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31669999&pos=6;-118#pos=6;-118 (мурожаат вакти: 26.04.2022).

4. Прокопова А.А. Процессуальное соглашение о признании вины в уголовном судопроизводстве Республики Казахстан: каких целей оно достигает? // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/protsessualnoe-soglashenie-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-sudoproizvodstve-respubliki-kazahstan-kakih-tseley-ono-dostigaet/viewer (мурожаат вакти: 26.01.2022).

5. Ахпанов А.Н. Процессуальные соглашения в уголовном судопроизводстве: законотворческий опыт Республики Казахстан / А. Н. Ахпанов, В. А. Азаров, А. О. Балгынтаев // Криминологический журнал Байкальского государственного

35 Уголовно-процессуальный кодекс Азербайджанской Республики (утвержден Законом Азербайджанской Республики от 14 июля 2000 года № 907-IQ) (с изменениями и дополнениями по состоянию на 08.06.2022 г.) // URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc id= 30420280 (мурожаат вакти: 15.02.2022).

36 Kriminaalmenetluse seadustik // URL: https://estlex.ee/?id=76&aktid=54036 (мурожаат вакти: 16.02.2022).

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

университета экономики и права. — 2015. — № 2 — С. 344 // URL: https://cyberleninka.ru/article /n/protsessualnye-soglasheniya-v-ugolovnom-

sudoproizvodstve-zakonotvorcheskiy-opyt-respubliki-kazahstan (мурожаат ва;ти: 26.01.2022).

6. Саидов Б.А. Ишни судга к;адар юритишда шахснинг конституциявий хукук; ва эркинликларини таъминлашни такомиллаштириш: Юрид. фан. д ри (DSc) ... дис. — Т., 2020. — Б. 198.

7. Мельников В.Ю. Обеспечение и защита прав человека при применении мер процессуального принуждения в досудебном производстве Российской Федерации: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. — М., 2014 // URL: https://lawtheses.com/obespechenie-i-zaschita-prav-cheloveka-pri-primenenii-mer-protsessualnogo-prinuzhdeniya-v-dosudebnom-proizvodstve-rossiys (мурожаат ва;ти: 11.08.2022).

8. Муродов Б.Б. Жиноят ишини тугатиш институтини такомиллаштириш: Юрид. фан. д ри (DSc) ... дис. — Т., 2018. — Б. 217.

9. Прокопова А.А. Процессуальное соглашение о признании вины в уголовном судопроизводстве Республики Казахстан: каких целей оно достигает? // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/protsessualnoe-soglashenie-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-sudoproizvodstve-respubliki-kazahstan-kakih-tseley-ono-dostigaet/viewer (мурожаат ва;ти: 26.01.2022); Толеубекова Б.Х. Алогизмы нового уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан / Б. Х. Толеубекова, Т. Б. Хведелидзе // Вестник КазНПУ имени Абая. — 2017. — № 4(50).

10. Алахунов Н.А. Правовые аспекты возможности расторжения соглашения о признании вины в уголовном судопроизводстве Киргизской Республики // Бюллетень науки и практики. — 2021. — № 2. — С. 277 // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/pravovye-aspekty-vozmozhnosti-rastorzheniya-soglasheniya-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-sudoproizvodstve-kirgizskoy-respubliki (мурожаат ва;ти: 20.04.2022).

11. 2021 йилда Омбудсман офисига 18,7 мингдан орти; мурожаат келиб тушди // URL: https://www.gazeta.uz/uz/2022/04/07/ombudsman/ (мурожаат ва;ти: 22.09.2022).

12. Иванов А.А. Правовое регулирование института сделок о признании вины в США // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. — 2012. — № 2 — С. 285 // URL: https://cyberleninka.ru/artide/n/pravovoe-regulirovanie-instituta-sdelok-o-priznanii-viny-v-ssha (мурожаат ва;ти: 20.04.2022).

13. Сделки о признании вины в уголовном процессе зарубежных стран / А. Д. Алёшина, А. Л. Асланян, К. В. Беляева, В. В. Булатова // Юридический вестник молодых ученых. Вып. 3. — М., 2016. — С. 40-43 // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/sdelki-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-protsesse-zarubezhnyh-stran /(Мурожаат ва;ти: 13.07.2021).

14. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 10.01.2022 г.) // URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=31575852&pos=1768;-54#pos=1768;-54 (мурожаат ва;ти: 03.02.2022).

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

15. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 10.01.2022 г.) // URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=31575852&pos=1768;-54#pos=1768;-54 (мурожаат вацти: 03.02.2022).

16. Уголовный процессуальный кодекс Украины от 13 апреля 2012 года № 4651-VI (с изменениями и дополнениями по состоянию на 24.03.2022 г.) // URL: http://continent-online.com/Document/?doc_id=31197178 (мурожаат вацти: 16.02.2022).

17. Узбекистон Республикаси Олий судининг 2023 йил 14 мартдаги 07/14-2336-112-сон хати.

18. 2021 йилда хар учинчи цотиллик оилавий муаммолар туфайли содир этилган — ИИВ // URL: https://www.gazeta.uz/uz/2022/03/19/iiv/ (мурожаат вацти: 26.01.2022).

19. Судлар томонидан 2022 йилда куриб чицилган жиноят ишлари юзасидан ахборот// URL: https://sud.uz/1801-4/ (мурожаат вацти: 19.02.2023).; Узбекистон Республикаси Олий судининг 2023 йил 14 мартдаги 07/14-2336-112-сон хати.

20. Алёшина А.Д. Сделки о признании вины в уголовном процессе зарубежных стран // Юридический вестник молодых ученых / А. Д. Алёшина, А. Л. Асланян, К. В. Беляева, В. В. Булатова. — М., 2016. — С. 39 // URL: https://cyberleninka.ru/article/n/sdelki-o-priznanii-viny-v-ugolovnom-protsesse-zarubezhnyh-stran /(Мурожаат этилган сана: 13.07.2021).

21. Саидов Б.А. Ишни судга цадар юритишда шахснинг конституциявий хуцуц ва эркинликларини таъминлашни такомиллаштириш: Юрид. фан. д ри (DSc) ... дис. — Т., 2020. — Б. 98; Макаров А.П. Сделка о признании вины: новация УПК Украины // Ученые записки Таврического национального университета им. В.И.Вернадского. Сер. "Юридические науки". — 2013. — Т. 26. — № 1. — С. 414-418.

22. Жиноят ишлари буйича Яшнобод туман суди архивидаги 1-1009-2106/237-сон жиноят иши.

23. Узбекистон Республикасининг Жиноят кодекси // URL: https://lex.uz/acts/111453 (мурожаат вацти: 10.03.2023).

24. Уша манба.

25. Судлар томонидан 2022 йилда куриб чицилган жиноят ишлари юзасидан ахборот // URL: https://sud.uz/1801-4/ (мурожаат вацти: 09.02.2023).

26. Ушбу статистик рацамлар цуйидаги манбадан олинди: Пайзиев Д.Ю. Ярашилганлиги муносабати билан жавобгарликдан озод цилиш институтини такомиллаштириш: Юрид. фан. буйича фалсафа д ри (PhD) ... дис. — Т., 2021. — Б. 5.

27. Саидов А.Ж. Жазо тайинлашда рагбатлантирувчи нормаларни цуллашнинг узига хос жихатлари // URL: https://zenodo.Org/record/6480997#.Yp2y3qhByUk (мурожаат вацти: 06.06.2022).

28. Узбекистон Республикаси ИИВнинг 2021 йилга доир "1 Я" статистик маълумотлари.

29. Саидов Б.А. Ишни судга цадар юритишда шахснинг конституциявий хуцуц ва эркинликларини таъминлашни такомиллаштириш: Юрид. фан. д ри (DSc) ... дис. — Т., 2020. — Б. 130.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

30. Узбекистон Республикаси ИИВнинг 2022 йилга доир "1 Я" статистик маълумотлари.

31. Шавкат Мирзиёев. Судлар томонидан о;лов хукмлари чи;арилмаяпти // URL: https://www.gazeta.uz/uz/2016/10/22/sud/ (мурожаат ва;ти: 08.06.2022).

32. Саидов Б.А. Ишни судга кадар юритишда шахснинг конституциявий хукук ва эркинликларини таъминлашни такомиллаштириш: Юрид. фан. д ри (DSc) ... дис. — Т., 2020. — Б. 253.

33. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан (с изменениями и дополнениями по состоянию на 10.01.2022 г.) // URL: https://zakon.uchet.kz/rus/docs/K1400000231 / (мурожаат ва;ти: 06.06.2022).

34. Уголовно-процессуальный кодекс Азербайджанской Республики (утвержден Законом Азербайджанской Республики от 14 июля 2000 года № 907-IQ) (с изменениями и дополнениями по состоянию на 08.06.2022 г.) // URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id= 30420280 (мурожаат ва;ти: 15.02.2022).

35. Kriminaalmenetluse seadustik // URL: https://estlex.ee/?id=76&aktid=54036 (мурожаат ва;ти: 16.02.2022).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.