Научная статья на тему 'МИЛЛИЙ ҚОНУНЧИЛИКДАГИ КЎРСАТУВЛАРНИ ОЛДИНДАН МУСТАҲКАМЛАБ ҚЎЙИШИ НСТИТУТИНИ ЯНАДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

МИЛЛИЙ ҚОНУНЧИЛИКДАГИ КЎРСАТУВЛАРНИ ОЛДИНДАН МУСТАҲКАМЛАБ ҚЎЙИШИ НСТИТУТИНИ ЯНАДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Гувоҳ / жабрланувчи / гумон қилинувчи / айбланувчи / кўрсатув / мустаҳкамлаш / сўроқ / суд / ишни судга қадар юритиш. / Witness / victim / suspect / accused / evidence / confirmation / interrogation / court / pre-trial proceedings.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Абдуллаев Акмалжон Йўлчибоевич, Ражабов Телман Қудратович

Мазкур мақоладаЎзбекистон Республикаси жиноят процессуал қонунчилигидаги кўрсатувларни олдиндан мустаҳкамлаб қўйиш институтини такомиллаштириш масалалари, кўрсатувларни олдиндан мустаҳкамлаб қўйишнинг процессуал асосларини кенгайтириш, суриштирув ва дастлабки тергов босқичида кўрсатувларни олдиндан мустаҳкамлаш муддатларини киритиш, кўрсатувларни олдиндан мустаҳкамлаш жараёнини сайёр суд тартибида ўтказиш асослари, айбланувчи касаллиги муносабати билан тўхтатилган ишлар бўйича кўрсатувларни олдиндан мустаҳкамлаш масаласихорижий давлатлар тажрибаси асосида таҳлил қилинган. Шунингдек, одил судловни қўллаб-қувватловчи мазкур институтнинг самарадорлигини оширишга қаратилган амалдаги жиноят процессуал қонунчилигини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по праву , автор научной работы — Абдуллаев Акмалжон Йўлчибоевич, Ражабов Телман Қудратович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IN THE LEGISLATIVE BODY OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN, DEAR MEMBERS OF THE DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT COUNCIL

This article discusses the issues of improving the institution of judicial deposition of evidence in the criminal procedural legislation of the Republic of Uzbekistan, expanding the procedural basis of judicial deposition of evidence, introducing conditions for judicial deposition of evidence at the stage of inquiry and preliminary investigation, grounds for conducting the process of judicial deposition of evidence in an on-site court order, cases suspended due to the illness of the accused. The issue of preliminary strengthening of programs based on the experience of foreign countries is analyzed. Proposals have also been developed to improve the current criminal procedural legislation, aimed at increasing the efficiency of this institution for ensuring justice.

Текст научной работы на тему «МИЛЛИЙ ҚОНУНЧИЛИКДАГИ КЎРСАТУВЛАРНИ ОЛДИНДАН МУСТАҲКАМЛАБ ҚЎЙИШИ НСТИТУТИНИ ЯНАДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

/1

: * W

AémËM

1 f 1 M

ùW.FINÂCEAND

APPLIED SCIENCES

ARTICLE INFO

IN THE LEGISLATIVE BODY OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN, DEAR MEMBERS OF THE DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT COUNCIL ABDULLAYEV AKMALJON YO'LCHIBOYEVICH

Teacher of the Department of preliminary investigation and inquiry of the law enforcement Academy of the Republic of Uzbekistan ORCID ID 0009-0002-4302-2341 RAJABOV TELMAN QUDRATOVICH

Graduate listener of the Academy of law enforcement of the Republic of

Uzbekistan https://doi.org/10.5281/zenodo.11565780

__ABSTRACT

This article discusses the issues of improving the institution of judicial deposition of evidence in the criminal procedural legislation of the Republic of Uzbekistan, expanding the procedural basis of judicial deposition of evidence, introducing conditions for judicial deposition of evidence at the stage of inquiry and preliminary investigation, grounds for conducting the process of judicial deposition of evidence in an on-site court order, cases suspended due to the illness of the accused. The issue of preliminary strengthening of programs based on the experience of foreign countries is analyzed. Proposals have also been developed to improve the current criminal procedural legislation, aimed at increasing the efficiency of this institution for ensuring justice.

MH^HH KOHyHHH^HKAArH KYPCATyB^APHH O^flHHflAH MyCTAXKAM^AE ^YKHm HHCTHTyTHHH AHAflA TAKOMH^AmTHPHm maca^A^APH

AE^yAflAEB AKMA.flffiOH HYAHHEOEBHH

Y36eKHCTOH Pecny6^HKacH XyK;yK;HH Myx,o$a3a ^H^Hm aKageMH^cH ^acT^a6KH TeproB Ba

cypumTHpyB Ka^egpacH y^HTyBHHCH

ORCID ID 0009-0002-4302-2341 PAffiAEOB TE.AMAH ^y^PATOBHH

Y36eKHCTOH Pecny6^HKacu XyK;yK;HH Myx,o$a3a ^H^um aKageMHHCH MarucTpaTypa

THHr^OBHHCH

https://doi.org/10.5281/zenodo.11565780

Received: 05th June 2024 Accepted: 10th June 2024 Online: 11th June 2024 KEYWORDS

Witness, victim, suspect, accused, evidence,

confirmation, interrogation, court, pre-trial proceedings.

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 05th June 2024 Accepted: 10th June 2024 Online: 11th June 2024 KEYWORDS

ryeo$, waBpAaHyenu, eyMOH KuAUHyenu, au6AaHyenu, Kypcamye, Mycma^KaMAam, cypoK cyd, umHU cydea

Ma3Kyp MaKOAada feöeKucmoH PecnyÔAuKacu wurnnm npo^ccyaA koHyHHUAueudaeu KypcamyeAapHu oAduHdaH Mycma%KaMAa6 Kyüum uHemumymuHu

maKOMuAAammupum MacaAaAapu, KypcamyeAapHu OAduHdaH Mycma%KaMAa6 KyüumHuHe npo^ccyaA acocAapuHu KeHeaümupum, cypummupye ea dacmAaÖKu mepeoe öocKunuda KypcamyeAapHu OAduHdaH

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

цадар юритиш. мустацкамлаш муддатларини киритиш,

курсатувларни олдиндан мустацкамлаш жараёнини сайёр суд тартибида утказиш асослари, айбланувчи касаллиги муносабати билан тухтатилган ишлар буйича курсатувларни олдиндан мустацкамлаш масаласи хорижий давлатлар тажрибаси асосида тацлил цилинган. Шунингдек, одил судловни цуллаб-цувватловчи мазкур институтнинг самарадорлигини оширишга царатилган амалдаги жиноят процессуал цонунчилигини такомиллаштириш буйича таклифлар ишлаб чицилган.

Барчамизга маълумки, амалдаги конунчиликка кура, "курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш" гувох ва жабрланувчини (фукаровий даъвогарни) ишни судга ;адар юритиш бос;ичида прокурорнинг илтимосига биноан сурок; килишдан иборат булиб, Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексида (кейинги уринларда ЖПК) белгиланган суд мухокамаси коидаларига кура суд томонидан амалга оширилади1.

Бундан таш;ари, ЖПКнинг 1212-моддаси 1-;исмида гувохни, жабрланувчини (фукаровий даъвогарни) объектив сабабларга кура (Узбекистон Республикаси худудидан таш;арига чи;иб кетиши, уларда жиноят ишини юритишда иштирок этишни истисно киладиган огир ва давомли касаллик мавжудлиги) ишни судга кадар юритиш ёки суд мухокамаси чогида кейинчалик сурок; ;илиш мумкин булмай колади деб тахмин ;илиш учун асослар мавжуд булган холларда уларнинг курсатувлари олдиндан мустахкамлаб куйилиши мумкинлиги курсатилган.

Назаримизда, ;онун чи;арувчи томонидан ю;орида ;айд этиб утилган ;онун нормаларини ишлаб чи;иш жараёнида айрим жихатларга эътибор каратмаган куринади. Чунки, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 1211-моддасида гувох ва жабрланувчини (фукаровий даъвогарни) курсатувларини олдиндан мустахкамлаб куйиш ишни судга кадар юритиш боскичида прокурорнинг илтимосига биноан сурок килишдан иборатлиги ва суд томонидан амалга оширилиши белгиланган2.

Шу уринда, "ишни судга кадар юритиш" тушунчасига эътибор ;аратсак. Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 3201-моддасида ишни судга кадар юритиш икки хил шаклда, яъни "терговга кадар текширув" ва "жиноят ишини тергов ;илиш" шаклида амалга оширилиши курсатиб утилган3. Бундан терговга кадар текширув жиноят иши кузгатилгунга кадар булган жараёнларни, яъни жиноятга оид аризалар, хабарлар ва бош;а маълумотларни текшириш, уларни куриб чи;иш натижаси юзасидан ;арор кабул килишга доир тадбирларни, шунингдек, иш учун ахамиятли булиши мумкин булган жиноят излари, нарсалар ва хужжатларни мустахкамлаш ва са;лашга доир чораларни уз ичига олишини куриш мумкин. Жиноят ишини тергов

1 Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 121:-модда.

2 Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 121:-модда.

3 Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 320:-модда

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

KH^um эса cypumTHpyB ëKH gacTflaöKH TeproB maKflHga aMa^ra ornHpH^HrnH öe^ru^aHraH.

Ma^^yMKH, ^HHOHT HmH Ky3FaTHmgaH OAgHH yTKa3H^aguraH npo^ccya.« XapaKaT^ap ^yM^acura ym^aö TypHm, maxcuH THHTyB, xoguca cogup öy^raH ^»hhh Ky3gaH KeHHpum Ba экcпepтнзa yTKa3Hm KHpagu. CypoK KH-flum TeproB xapaKaTH эca ^HHOHT umu ^y3FaTH^raHHgaH cyHr yTKa3H^aguraH TeproB xapaKaTHgup. Y3öeKHcToH Pecnyö^HKacH ^nKHHHr 1212-Moggacu 1-KHcMuga 6aëH этн^гaн, aihh "...umHH cygra Kagap ropHTHm" HoFHga "... y^apHHHr KypcaTyB^apu o^gHHgaH MycTa^KaM^aö KyHu^HmH MyMKHH" geraH Ta^pu^gaH эca ^hhoat umu Ky3FaTMacgaH o^gHH, aihh TeproBra Kagap TeKmupyB gaBpuga x,aM cypoK KH-flum TeproB xapaKaTHHH yTKa3Hm MyMKHH geraH $HKp yHFoHHmura caöaö öy^MoKga.

EyHgaH TamKapu, Ma3Kyp MoggaHHHr 5-KHCMuga H^THMocHoMara KypcaTyB^apHH o^gHHgaH MycTa^KaM^aö KyHum 3apyp^uruHH TacguK^oBHH "TeproBra Kagap TeKmupyB MaTepua^^apu"HHHr KyHHpMa Hycxa^apu geö эмac, 6a^KH "^hhoat umu MaTepua^^apu"HHHr KyHHpMa Hycxa^apu H^oBa KH^HHumu KaHg этн^гaн. EyHgaH Ma3Kyp MoggaHHHr 1- Ba 5-KHCM^apu Ma3MyHH ypTacuga KapaMa-Kapmu^HK^ap öopgeK ëKH Ma3MyHH ^HX,aTHgaH öup öupura 3HggeK KypHHagu.

Ba^o^aHKH, Y3öeKHcToH Pecnyö^HKacHHHHr 2021 hh^ 20 anpe^b KyHH Kaßyfl KH^HHraH "HopMaTHB-^yKyKHM xy^^aT^ap TyFpucuga" ru YPK^ 682-coh^h K^oHyHura H^oBa KH^HHraH "HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aT^ap ^ofiuxa^apuHH, myHHHrgeK y^apra H^oBa KH^HHaguraH axöopoT-Tax^H^ufi MaTepua^apHH ropuguK-TexHHK ^uxaTgaH pacMHH^amTHpumHHHr ATOHA YC.AYEMËTM" "^ofiuxaHHHr MaTHHra Ba Ty3H^umura goup Ta^aö^ap" geö HoM^aHyBHH 2-öoöu 3-öaHguga: "^OHHxaHHHr MaTHH AyHga, ogguft Ba paBOH THAga 6aëH этнAгaн öy^umu KepaK. .AoHHxaHHHr MaTHH Typ^una mapxnam Ba Ta^KHH ^HAHHum^apra oah6 KeAMacAuru KepaK" geö KypcaTH^raH4.

"MmHH cygra Kagap ropHTHm" ^yM^acu Y3öeKHCToH Pecnyö^HKacu ^ÏÏKHHHr öomKa HHCTHTyT^apuga TyFpu Ky^^aHH^raH^uru KHëcHH-xyKyKHH ^uxaTgaH ypraHHö HHKH^raHHga Ma3Kyp ^yM^a ^nKHHHr "MmHH cygra Kagap ropHTHm öocKHHHga aMHucTHfl aKTHHH Ky^^am" geö HoM^aHyBHH 63-öoöuga TyFpu H^oga этн^гaн^нгннн KypumHMH3 MyMKHH. EyHga aMHucTHfl aKTH umHH cygra Kagap ropuTumHHHr hkkh maK^uga xaM, aihh TeproBra Kagap TeKmupyB ëKH ^hhoat umuHH TeproB KH-flum gaBoMHga Ky^^aHH^umu MyMKHH^uru, fl^HH, arap maxc TeproBra Kagap TeKmupyB gaBoMHga y3Hra HHcöaTaH aMHHcTHH aKTHHH Ky^^amHH cypaö apH3a öepraH TaKgupga ^hhoat umuHH Ky3FaTHmHH pag KHflHm xaKHga, arap öyHgaH apH3a ryMoH KH^HHyBHH, afiö^aHyBHH ToMoHHgaH ^hhoat umu öyHHHa o^uö öopн^aëтгaн TeproB xapaKaT^apu gaBoMHga TaKgHM этн^ca ^hhoat umHHH TyraTHm TyFpucuga cygra H^THMocHoMa KupuTHm xaKHgaru TaKgHMHoMa öu^aH npoKypopra roöopu^Hmu öe^ru^aHraH. "MmHH cygra Kagap ropHTHm" ^yM^acu ^nKHHHr KypcaTyB^apHH o^gHHgaH MycTaxKaM^aö KyHum geö HoM^aHyBHH 121-öoöuga KaHg этн^гaн 1211-Moggacu Ba 1212-Moggacu 1-KHcMuga HoTyFpu Ky^^aHH^raH^uru

roKopuga Ke^THpu^raH ^HKp^apga KaHg этнö yTH^gu.

4 «HopMaraB-xyKyKHH xy^^aT^ap TyrpHCHga»rH Y36eKHCTOH Pecnvo^HKacn YPK-682 KOHYHH. 20.04.2020 H. TomKeHT m. https://lex.uz/docs/5378966

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Шу сабабли, бизнинг фикримизча, ЖПКнинг 121х-моддаси ва 1212-моддаси 1-кисмидаги "ишни судга кадар юритиш" деган сузлар "суриштирув ёки дастлабки тергов" деган сузлар билан алмаштирилса, мазкур моддаларнинг мазмуни яна хам аник ва тушунарлирок хамда келгусида бу борада юзага келиши мумкин турлича шарх ва тал;ин килинишлар олди олинади.

Юцорида келтирилган фикрлар ва та^лиллардан келиб чициб, ЖПКнинг 1211-моддасини цуйидаги янги тацрирда баён этишни:

1211-модда. Курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш

Курсатувларни олдиндан мустацкамлаб куйиш гувоц ва жабрланувчини

(фукаровий даъвогарни) суриштирув ёки дастлабки тергов боскичида прокурорнинг илтимосига биноан сурок килишдан иборат булиб, у ушбу Кодексда назарда тутилган суд муцокамаси коидаларига кура суд томонидан амалга оширилади.

ЖПКнинг 1212-моддаси 1-кисмини куйидаги янги та;рирда баён этишни таклиф этамиз:

1212-модда. Курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш учун асослар

Гувоцни, жабрланувчини (фукаровий даъвогарни) объектив сабабларга кура

(Узбекистон Республикасидан ташкарига чищб кетиши, уларда жиноят ишини юритишда иштирок этишни истисно киладиган огир ва давомли касаллик мавжудлиги) ) суриштирув ёки дастлабки тергов ёхуд суд муцокамаси чогида кейинчалик сурок килиш мумкин булмай колади деб тахмин килиш учун асослар мавжуд булган цолларда, уларнинг курсатувлари олдиндан мустацкамлаб куйилиши мумкин.

Бундан ташкари, Украина, Молдова, Козогистон ва К^иргизистон ЖПКга кура, курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш асосларидан бири сифатида гувох ва жабрланувчининг хавфсизлигини таъминлаш ма;садида мазкур тергов харакати утказилиши курсатилган. Миллий конунчилигимизда эса факатгина 2 та асос, яъни:

1) гувох,, жабрланувчини объектив сабабларга кура Узбекистон Республикасидан ташкарига чикиб кетиши;

2) уларда жиноят ишини юритишда иштирок этишни истисно киладиган огир ва давомли касаллик мавжуд булгандагина курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш мумкинлиги белгиланган.

Конуннинг ушбу нормасини изохлашдан олдин, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 1214-моддаси 3-кисмида суд мажлиси аудио- ва видеоёзувдан фойдаланган холда, шунингдек, видеоконференцалока режимида утказилиши мумкинлигига эътибор каратамиз. Бунда, кандай асосларга кура суд мажлиси видеоконференцалока режимида утказилиши белгиланмаган.

Мазкур кодекснинг "Тергов харакатларини видеоконференцалока режимида утказиш асослари" деб номланувчи 912-моддаси 2-бандида эса "жиноят процесси иштирокчиларининг хавфсизлигини таъминлаш зарурати тугилганида" тергов харакатларини видеоконференцалока режимида утказилиши кайд этиб утилган, лекин Узбекистон Республикаси ЖПКнинг "Курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш учун асослар" деб номланувчи 1212-моддаси 1-кисмида жиноят процесси иштирокчиларининг хавфсизлигини таъминлаш асоси мавжуд эмас.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Колаверса, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 1214-моддаси 3-;исмида: "Суд мажлиси аудио- ва видеоёзувдан фойдаланган холда, шунингдек, видеоконференцало;а режимида утказилиши мумкин5"лиги ;айд этилган.

Жиноят процессуал ;онунчилигимизда жабрланувчи ёки гувохнинг видеоконференцало;а режимида техник воситалардан фойдаланган холда масофавий суро; ;илиш имконияти мавжудлиги суро; ;илинаётган шахснинг соглиги, ёши ёки хавфсизлигини таъминлаш билан богли; булган холатларни инобатга олади, ;олаверса, ишнинг самарадорлигини оширишга, суд тергови харажатларини минималлаштиришга ва жиноят ишини куриш муддатларини ;ис;артириш имконини беради, шунингдек, жабрланувчи ва гувохнинг курсатмаларини ишончлилигини оширишга хам ёрдам беради.

Шу уринда, 1214-модда 3-;исмида ишлатилган "мумкин" сузига эътибор ;аратсак. Узбек тилининг изошли лугатида "мумкин" тушунчаси "булиши эхтимол, амалга оширса буладиган, жоиз" деб ;айд этилган6.

Бунда суд мажлисида курсатувларни олдиндан мустахкамлаш жараёни аудио- ва видеоёзувдан фойдаланган холда олиб борилиши тавсиявий маънода келиб, суд ихтиёрига ;олдирилган, яъни суд лозим топсагина аудио- ва видеоёзувдан, видеоконференало;а режимидан фойдаланилади.

Фикримизча, судда курсатувларни олдиндан мустахкамлаб ;уйиш жараёнини ;атъий равишда аудио- ва видеоёзувдан фойдаланган холда ;айд этилишини белгилаш далилларни туплаш, мустахкамлаш, ундан фойдаланиш самарадорлигини ва ишончлилигини оширишга хизмат ;илади. Чунки, курсатувларни олдиндан мустахкамлаш жараёнини техник воситалар ёрдамида ёзиб олиш келгусида суро; ;илинган шахснинг суро; пайтида унинг ^у;у;лари бузилганлиги ва суро; баённомасида у берган курсатувларнинг мазмун-мохияти бузиб курсатилганлиги х,а;идаги асоссиз важларини янада бартараф этишга, бундан таш;ари, гувох ва жабрланувчининг хавфсизлигини таъминлашга хизмат ;илади. Шу ма;садда Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 1212-моддаси 1-;исмига "гувох ва жабрланувчининг хавфсизлигини таъминлаш" асосини; ЖПКнинг 91-моддаси 4-;исмига 8-банд сифатида "курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш" тергов харакатини киритиш ма;садга мувофи; булади.

Шунингдек, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 382-моддасида гувохларнинг ва жабрланувчиларнинг (фу;аровий даъвогарнинг) курсатувларини олдиндан мустахкамлаб ;уйиш тугрисида судга илтимоснома киритиш прокурорнинг ваколатларидан бири сифатида ;айд этиб утилган7, лекин гувохларнинг ва жабрланувчиларнинг (фу;аровий даъвогарнинг) курсатувларини олдиндан мустахкамлаб ;уйиш тугрисида илтимоснома ;узгатиш ха;ида ;арор чи;ариш ваколати суриштирувчи ва терговчининг ваколатларида курсатиб утилмаган. Ушбу тергов харакати суриштирувчи ва терговчининг иш юритувидаги жиноят ишлари доирасида амалга оширилишини, бунда курсатувларини олдиндан мустахкамлаб

5 Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 1214-модда.

6 Узбек тилининг изошли лугати. А.Мадвалиев тахрири остида. - Т. - Б. 637. // http://aziyouz.com

7 Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 382-модда.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

куйиш зарур булганда суриштирувчи, терговчи бу ха;ида тегишли ;арор чи;аришини назарда тутиб, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 36- ва 381-моддаларига, яъни терговчи ва суриштирувчининг ваколатларига "курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш тугрисида илтимоснома бериш" ваколатини киритиш таклифини илгари сурамиз.

Бундан таш;ари, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 121-бобида гувох ва жабрланувчининг (фукаровий даъвогарнинг) курсатувларини мустахкамлаш дастлабки терговнинг айнан ;айси бос;ичида, яъни жиноят иши буйича ;айси тергов харакатлари утказилганидан сунг амалга оширилиши тугрисида ;айд этилган бирон бир норма мавжуд эмас. Келгусида курсатуви олдиндан мустахкамланиши лозим булган гувох ёки жабрланувчи билан иш буйича утаётган процесснинг бош;а бир иштирокчиси курсатувлари уртасида ;арама-;аршиликлар мавжудлиги ани;ланган такдирда юзлаштириш тергов харакати суриштирув ёки дастлабки тергов бос;ичида тергов органи ёхуд суд томонидан утказилиши борасида аник бир тартибни назарда тутувчи нормалар ЖПКда ;айд этилмаган. Бош;а томондан, жабрланувчилардан бирини ёки асосий гувохларни, гумон килинувчини химоячи иштирокида муддатидан олдин сурок килиш тергов тактикасига жиддий путур етказиши хам мумкин. Бу масалага ечимнинг мавжуд эмаслиги келгусида курсатувлари олдиндан мустахкамлаб куйилган шахсни кайта сурок килиш учун асосларни ёки аксинча, кейинчалик уни топиш ва кайта сурок килиш имкони булмаслигини юзага келтириши мумкин. Шу боис ЖПКда курсатилган асосларга кура, гувох ёки жабрланувчининг курсатувлари суд томонидан олдиндан мустахкамлангунига кадар жиноят иши буйича утаётган гумон килинувчи, айбланувчи ёки курсатуви олдиндан мустахкамланиши зарурати булмаган процесснинг бошка иштирокчилари суриштирувчи ёки терговчи томонидан сурок килиниши, улар томонидан такдим этилган ишга доир ашёлар, нарса ва буюмлар куздан кечирилиши ва хукукий бахо берилиши лозим. Бундай тартибнинг жорий этилиши гувох ёки жабрланувчининг курсатувлари суд томонидан олдиндан мустахкамланиш жараёнида уларга иш буйича тегишли, уринли саволлар бериш оркали холатга ойдинлик киритиш куламини кенгайтиради, процесс иштирокчиларининг курсатувлари уртасида карама-каршиликлар бор ёки йуклигини аниклашга ёрдам беради. Шундан хамда тадкикот давомида урганилган Украина давлатининг конунчилигидан келиб чиккан холда курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш жараёнида сурок килишдан ташкари процесс иштирокчиларининг курсатувлари уртасидаги карама-каршиликларни бартараф килиш максадида юзлаштириш тергов харакатини утказиш мумкинлиги хакида тартибни миллий конунчилигимизга киритиш максадга мувофик булади деб хисоблаймиз. Зеро, ушбу тергов харакати зудликда суд томонидан утказилиши киска фурсатлар ичида хакикатни аниклаш, холатга ойдинлик киритиш имконини берибгина колмай, курсатувларида карама-каршилик булган процесс иштирокчиларининг уз курсатувларини узгартиришга булган уринишини олдини олади.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Юцорида баён цилинганлардан келиб чициб, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 1212-моддасини цуйидаги тацрирдаги янги 2-цисм билан тулдиришни таклиф этамиз:

1212-модда. Курсатувларни олдиндан муста;камлаб к;уйиш учун асослар

Ушбу модданинг 1-цисмида курсатилган асосларга кура, гувоу ёки жабрланувчининг курсатувлари суд томонидан олдиндан мустаукамлангунига цадар жиноят иши буйича утаётган гумон цилинувчи, айбланувчи ёки курсатуви олдиндан мустаукамланиши зарурати булмаган процесснинг бошца иштирокчилари суриштирувчи ёки терговчи томонидан суроц цилиниши, улар томонидан тацдим этилган ишга доир ашёлар, нарса ва буюмлар ушбу Кодекснинг 135-141-моддаларида назарда тутилган талабларга ва белгиланган цоидаларга амал цилган уолда куздан кечирилиши ва ууцуций бауо берилиши лозим.

Худди шунингдек, Узбекистон Республикаси ЖПКга суриштирув ва дастлабки тергов органлари томонидан курсатувларни олдиндан мустах,камлаб куйишни куриб чикиш муддатларини киритиш лозим деб х,исоблаймиз. Тадкикот иши давомида, ЖПКда кайд этилган "Ярашув тугрисидаги ишлар буйича иш юритиш", "Айбга икрорлик тугрисидаги келишув" ва "Ишни судга кадар юритиш боскичида амнистия актини куллаш" бобидаги хукукий нормалар тах,лил килинганида уларнинг барчасида мазкур бобга киритилган ишлар суриштирув ва дастлабки тергов органи томонидан ишни белгиланган маълум бир муддат ичида куриб чикилиш шартлиги кайд этилган.

Жумладан, "Ярашув тугрисидаги ишлар буйича иш юритиш" бобининг 584-моддаси 1-кисмида суриштирувчи, терговчи, прокурор жабрланувчининг (фукаровий даъвогарнинг) ёки унинг конуний вакилининг ярашув тугрисидаги аризасини олгач, етти суткадан ортик булмаган муддатда гумон килинувчининг, айбланувчининг розилиги билан ишни судга юбориш тугрисида карор чикариши; шу модданинг 5-кисмида эса иш карор чикарилганидан кейин уч сутка ичида прокурорнинг розилиги билан судга юборилиши белгиланган8.

"Айбга икрорлик тугрисидаги келишув" тугрисидаги 621-бобининг 5863-моддаси 2-кисмида: "Суриштирувчи, терговчи айбга икрорлик тугрисида келишув тузиш тугрисидаги илтимосномани олган пайтдан эътиборан йигирма турт соат ичида жиноят иши материалларини келишув тузиш масаласини х,ал килиш учун прокурорга юборади" деб; шу модданинг 3-кисмида: "Прокурор келишув тузиш тугрисидаги илтимосномани у келиб тушган пайтдан эътиборан етмиш икки соат ичида суриштирувчи ёки терговчи х,амда гумон килинувчи, айбланувчи, унинг х,имоячиси иштирокида куриб чикади. ..." деб кайд этилган9.

ЖПКнинг "Ишни судга кадар юритиш боскичида амнистия актини куллаш" деб номланувчи 63-бобнинг 589-моддаси 1-кисмида прокурор амнистия актига асосан жиноят ишини кузгатишни рад килиш тугрисидаги ёки жиноят ишини тугатиш х,акидаги илтимосномани терговга кадар текширув материаллари ёки жиноят иши

8 Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 584-модда

9 Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 5863-модда

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

унга келиб тушган кундан эътиборан беш суткадан кечиктирмай судга юбориши лозимлиги курсатилган10.

Юцоридагиларга асосланиб, Узбекистон Республикаси ЖПКнинг 1212-моддасини янги тацрирдаги 2-цисм билан тулдириб, амалдаги 2-цисмини тегишинча 3-цисм деб, 4-цисмини эса тегишинча 5-цисм деб цисоблашни цамда ушбу 5-цисмни янги тацрирда баён цилишни таклиф циламиз:

1212-модда. Курсатувларни олдиндан муста;камлаб куйиш учун асослар Курсатувларни олдиндан мустацкамлаб куйиш зарур булганда суриштирувчи, терговчи курсатувларни олдиндан мустацкамлаб куйиш тугрисида илтимоснома кузгатиш цакида карор чикаради вауни зарур материаллар билан бирга йигирма турт соат ичида курсатувларни олдиндан мустацкамлаш масаласини цал щлиш учун прокурорга юборади

Прокурор курсатувларни олдиндан мустацкамлаб куйиш тугрисида илтимоснома кузгатиш цакидаги карорнинг ёхуд мурожаатнинг асослилигини текшириб, унга рози булган такдирда, курсатувларни олдиндан мустацкамлаб куйиш тугрисида илтимоснома кузгатиш цакидаги карор ёхуд мурожаатни келиб тушган кундан эътиборан етмиш икки соат ичида суриштирув, дастлабки тергов юритилаётган жойдаги жиноят ишлари буйича туман (шацар) судига юборади.

Уйлаймизки, юкорида келтириб утилган фикр-мулохазаларимиз ва илгари сурган таклифларимиз курсатувларни олдиндан мустахкамлаб куйиш институтини мукаммал куринишга келиши оркали янада такомиллашишига хамда суд-тергов амалиётида уни куллаш билан боглик муаммоларни бартараф этилишига хизмат килади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

References:

1. Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 1211-модда.

2. Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 3201-модда

3. «Норматив-хукукий хужжатлар тугрисида»ги Узбекистон Республикаси УРК-682

Конуни._20.04.2020_й_Тошкент_ш._https://lex.uz/docs/5378966

Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 1214-модда.

4. Узбек тилининг изохли лугати. А.Мадвалиев тахрири остида. - Т. - Б. 637. // http://n.ziyouz.com

5. Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 382-модда.

6. Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 584-модда

7. Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 5863-модда

' Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 589-модда.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

8. Узбекистон Республикаси Жиноят процессуал кодекси. -Т.:Узбекистон, 2023. 589-модда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.