CC BY
41"Oriental Art and Culture" Scientific Methodical Journal / https://oac.dsmi-qf.uz Volume 4 Issue 6 / December 2023
AXBOROT ASRIDA ZAMONAVIY KUTUBXONALARNING O'RNI
Sohiba Yo'ldasheva yuldasheva. [email protected] O'zbekiston davlat san'at va madaniyat institutining Farg'ona mintaqaviy filiali
Annotatsiya: Ushbu maqolada kutubxonalarning zamonaviy jamiyatdagi hal qiluvchi ahamiyati hamda uni o'zgartirishdagi muhim o'rni haqida so'z boradi. Kutubxonalar zamonaviy jamiyatning poydevori bo'lib, an'anaviy rollardan ustun turadigan dinamik institutlar bo'lib xizmat qiladi. Ularning ahamiyati kitoblar ombori bo'lishdan tashqari, jamiyat tuzilishini shakllantirish va boyitishda muhim rol o'ynaydigan ko'p qirrali markazlarga aylanib ulgurganligi yoritilgan.
Kalit so'zlari: raqamli kutubxona, jamiyat, kitoblar, jurnallar, ma'lumotnomalar, raqamli resurslar, internet
ROLE OF MODERN LIBRARIES IN THE INFORMATION AGE
Sohiba Yoldasheva yuldasheva. [email protected] Fergana regional branch of Uzbekistan State Institute of Art and Culture
Abstract: This article talks about the decisive importance of libraries in modern society and their important role in changing it. Libraries are the foundation of modern society and serve as dynamic institutions that transcend traditional roles. Their importance, in addition to being a repository of books, has been highlighted as they have become multifaceted centers that play an important role in shaping and enriching the structure of society.
Keywords: digital library, society, books, magazines, references, digital resources, Internet
An'anaviy kutubxonalar shiddat bilan bugungi kun talabi bo'lgan raqamli kutubxonalarga aylantirilmoqda. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi butun dunyo kutubxonalarining kundalik faoliyatiga kirib keldi va u muxim rol o'ynaydi. Kutubxonalar, kutubxona va jamiyat kitobxonlarining rolini o'zgartiradi. Jamiyat ko'p jihatdan kitobxonlarni kutubxonalardan foydalanishga ergashdi. Jamiyat rivojlanishi sifatida internetdan import roli sifatida foydalanish oshirildi. Kutubxona mutaxassislari o'qitilmoqda malakalari oshirilmoqda va turli ko'nikmalar raqamli muhitda o'rganilb va so'nggi tendentsiyadan foydalanmoqda.
Zamonaviy jamiyat texnologik taraqqiyot, o'zgaruvchan demografiya va o'zgaruvchan qadriyatlar bilan shakllanadigan dinamik va tez rivojlanayotgan mavjudotdir. Dunyo oldinga siljish bilan birga, zamonaviy jamiyatning ehtiyojlari ham bir xil darajada o'zgaradi. Farovon va barqaror kelajakni ta'minlash uchun ushbu o'zgaruvchan ehtiyojlarni har tomonlama tan olish va hal qilish juda muhimdir.
Ta'lim va umrbod ta'lim zamonaviy ehtiyojlar orasida birinchi o'rinda turadi. Ma'lumotlarning ko'pligi va avtomatizatsiyasi bilan ajralib turadigan davrda odamlar asosiy bilimlarni va doimiy ravishda moslashish va o'rganish qobiliyatini talab qiladi. Doimiy rivojlanayotgan mehnat bozori va texnologik yutuqlar bilan hamnafas bo'lish uchun umrbod ta'lim zarur bo'ldi. Zamonaviy jamiyat o'z fuqarolariga tez o'zgaruvchan dunyo uchun imkoniyatlarni kengaytirish uchun qulay, moslashuvchan va sifatli ta'lim tizimlariga muhtoj.
Texnologiya va innovatsiyalar zamonaviy jamiyatda taraqqiyotga turtki beruvchi vositadir. Qayta tiklanadigan energiyadan tortib sog'liqni saqlashgacha bo'lgan turli sohalardagi yutuqlarga ehtiyoj hech qachon bunchalik katta bo'lmagan. Bugungi kunda, bundan tashqari, raqamli texnologiyalar va internetga kirish endi asosiy zarurat hisoblanadi. Raqamli tafovutni bartaraf etish va innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash adolatli o'sish va iqtisodiy rivojlanishni ta'minlash uchun zarurdir.
Jamiyat raqamli tizimlarga tobora ko'proq tayanar ekan, kiberxavfsizlik va ma'lumotlar maxfiyligini ta'minlash bo'yicha mustahkam choralar talab etiladi. Shaxsiy ma'lumotlarni, muhim infratuzilmani va raqamli aloqa tarmoqlarini himoya qilish jamiyatni kiber tahdidlardan himoya qilish va onlayn o'zaro munosabatlarga ishonchni ta'minlash uchun muhim ahamiyatga ega.
Zamonaviy jamiyat ehtiyojlarini qondirish doimiy va hamkorlikdagi harakatdir. Bu hukumatlar, korxonalar, jamoalar va shaxslarning birgalikdagi sa'y-harakatlarini talab qiladi. Ta'lim, texnologiya, barqarorlik, sog'liqni saqlash, ijtimoiy tenglik, aqliy farovonlik va kiberxavfsizlikni birinchi o'ringa qo'yib, biz birgalikda zamonamizning muammolarini hal qiladigan va kelajakni kutadigan yanada chidamli, inklyuziv va farovon zamonaviy jamiyat qurishimiz mumkin.
Kutubxonalar azaldan ta'lim muassasalarining qalbi sifatida e'tirof etilgan bo'lib, ular ilm izlovchilar uchun muqaddas maskan, donishmandlik ombori bo'lib xizmat qiladi. Ularning ta'limdagi roli fundamental va ko'p qirrali bo'lib, shaxs va butun jamiyat rivojlanishiga sezilarli hissa qo'shadigan bir qancha hayotiy funktsiyalarni o'z ichiga oladi.
Bilimlar ombori bo'lgan bu- Kutubxonalar - kitoblar, jurnallar, ma'lumotnomalar va raqamli resurslarning keng to'plamini o'z ichiga olgan bilimlar ombori. Ushbu omborlar talabalar, o'qituvchilar va tadqiqotchilarga ko'plab ma'lumotlardan foydalanish imkoniyatini beruvchi juda ko'p mavzularni qamrab oladi. Ushbu kirish
ta'lim jarayonining asosini tashkil qiladi, bu odamlarga o'z ufqlarini kashf qilish, o'rganish va kengaytirish imkonini beradi.
Ta'lim muassasalarida kutubxonalar sinf xonalari uchun qo'shimcha joylar bo'lib xizmat qilishi kerak. Ular talabalarga o'qish, tadqiqot va mulohaza yuritish uchun qulay, sokin, yo'naltirilgan muhitni taklif qiladi. Kutubxonachilar talabalarga tegishli materiallarni izlashda rahbarlik qilish, tadqiqot ko'nikmalarini oshirish va akademik mukammallik madaniyatini oshirishda muhim rol o'ynaydi.
O'quv dasturlarini boyitishda kutubxonalar standart darsliklardan tashqariga chiqadigan qo'shimcha resurslarni taqdim etish orqali o'quv dasturlarini boyitishga hissa qo'shadilar. Ushbu manbalar ta'lim mazmunining chuqurligi va kengligini oshiruvchi turli istiqbollarni, ilg'or tadqiqotlarni va tarixiy kontekstni taklif etadi. Ular o'qituvchilarga o'z talabalari uchun qiziqarli va keng qamrovli ta'lim tajribasini yaratishga imkon beradi.
Axborot savodxonligi raqamli axborot asrda, axboro manbalaridan to'g'ri foydalanish, harakat qilish va baholash qobiliyati juda muhim mahoratdir. Kutubxonalar axborot savodxonligi bo'yicha treninglarni taklif qiladi, talabalarga ishonchli manbalarni aniqlash, ma'lumotni tanqidiy tahlil qilish va havolalarni to'g'ri keltirish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu ko'nikmalar akademik muvaffaqiyat va umrbod ta'lim olish uchun bebahodir.
Kutubxonalar tadqiqot va innovatsiyalarni rivojlantirishda ajralmas rol o'ynaydi. Ular ilmiy izlanishlarni qo'llab-quvvatlaydigan akademik jurnallar, ma'lumotlar bazalari va ixtisoslashtirilgan resurslarga kirishni ta'minlaydi. Tadqiqotchilar birlamchi va ikkilamchi manbalarga kirish uchun kutubxonalarga tayanadilar, ular asl tadqiqotlar va bilimlarni rivojlantirish uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
Butun umr bo'yi ta'lim albatta kutubxonalarda mavjud. Kutubxonalar rasmiy ta'lim bilan cheklanmaydi. Ular, shuningdek, umrbod ta'lim oluvchilarning ehtiyojlarini qondirib, shaxsiy boyitish, ko'nikmalarni rivojlantirish va o'z-o'zini takomillashtirish uchun resurslarni taklif qiladi. Ommaviy kutubxonalar, xususan, turli auditoriyani qamrab oladigan seminarlar, ma'ruzalar va dasturlarni o'tkazadigan jamoat ta'lim markazlari bo'lib xizmat qiladi.
Bugungi kunda, raqamli asrda kutubxonalar juda ko'p elektron resurslar, elektron kitoblar, akademik ma'lumotlar bazalari va multimedia kontentiga onlayn kirishni ta'minlash uchun moslashgan. Ushbu raqamli transformatsiya ta'limni yanada qulayroq qilib, o'quvchilarga geografik cheklovlardan qat'i nazar, masofadan turib materiallardan foydalanish imkonini berdi.
Jamiyatimizda kutubxonalar ta'limga teng foydalanish tamoyilini himoya qiladi. Ular turli xil ijtimoiy-iqtisodiy kelib chiqishiga ega bo'lgan shaxslar o'rtasidagi tafovutni yo'qotib, hammaning o'rganish va o'sishi uchun bir xil imkoniyatga ega
bo'lishini ta'minlaydi. Ayniqsa, jamoat kutubxonalari kam ta'minlangan jamoalarga resurslarni taklif qilib, inklyuzivlik mayoqlari bo'lib xizmat qiladi.
Kutubxonaning ta'limdagi roli bitta funktsiya bilan chegaralanib qolmaydi, balki o'rganishning butun spektriga tarqaladi. Bu intellektual izlanishlar uchun muqaddas joy, akademik yutuqlar uchun katalizator va umrbod ta'limning tamal toshidir. Doimiy rivojlanib borayotgan ta'lim landshaftida kutubxonalar qat'iyatli bo'lib, o'quvchilarni ta'lim yo'llarida yo'naltiradi va bilimga asoslangan dunyoda rivojlanish uchun ularga kuch beradi. Ularning ta'lim-tarbiyadagi doimiy ahamiyati ilm va ma'rifat sari intilishda bebaho muassasa ekanligidan dalolat beradi.
Tadqiqot har qanday jamiyatdagi taraqqiyot va taraqqiyotning qon tomiridir. Bu javob izlash, noma'lum narsalarni o'rganish va murakkab muammolarni hal qilish uchun izlanishdir. Bu harakatning markazida kuchli va muhim ittifoqchi yotadi- bu kutubxonalar. Kattaligi va joylashuvidan qat'i nazar, kutubxonalar tadqiqot jarayonida ko'p qirrali va ajralmas rol o'ynaydi. Keling, kutubxonalarning muhim vazifalari va tadqiqotdagi hissalarini muhokama qilaylik.
Bunda axborot ombori bo'lgan kutubxonalar- kitoblar, jurnallar, gazetalar va raqamli resurslarning keng to'plamini o'z ichiga olgan bilimlar xazinasi bo'lib xizmat qiladi. Bu ulkan axborot ombori ta'lim uchun madaniy manbalar xisoblanadi. Kutubxonalar madaniy mavzular bo'yicha ta'lim resurslari, jumladan, kitoblar, hujjatli filmlar va ma'lumotnomalar bilan ta'minlaydi. Ushbu manbalar akademik tadqiqotlarni qo'llab-quvvatlaydi va turli madaniyatlar haqida umrbod o'rganishni rag'batlantiradi.
Ko'pgina kutubxonalar turli xil madaniy aholiga xizmat ko'rsatadigan ko'plab tillarda to'plamlarni saqlaydi. Ushbu to'plamlar odamlarga o'z ona tillaridagi adabiyotlar, filmlar va materiallardan foydalanish imkoniyatini beradi, bu esa tegishlilik va inklyuziya hissini uyg'otadi.
Kutubxonalar madaniy meros materiallarini hujjatlashtirish va raqamlashtirish, ularni global auditoriya uchun ochiq qilish uchun madaniy muassasalar bilan hamkorlik qilishi mumkin. Bu sa'y-harakatlar madaniy bilimlarni saqlash va tarqatishga yordam beradi.
Kutubxonalar o'zlarining an'anaviy rollaridan yuqori bo'lgan madaniy faoliyatning dinamik markazlari xisoblanadi. Ular turli xillik, meros va badiiy ifodani chuqurroq qadrlashni rag'batlantirib, jamiyatlar bilan faol ishtirok etadilar va madaniy jonlanishga hissa qo'shadilar. Kutubxonalar o'z dasturlari, to'plamlari va tadbirlari orqali jamiyatning madaniy gobelenini boyitishda, madaniy an'analarni kelajak avlodlar uchun qadrlash va nishonlashda muhim rol o'ynaydi.
Raqamli asrda axborotni tarqatishda kutubxonalarning roli muhim bo'lib, bu erda bilimga kirish eng muhim hisoblanadi. Kutubxonalar kitoblar, jurnallar, raqamli ma'lumotlar bazalari va multimedia materiallarini o'z ichiga olgan katta axborot
resurslarini to'plash, tartibga solish va tarqatish uchun markaz bo'lib xizmat qiladi. Ular ma'lumotlarga ochiq va adolatli kirishni osonlashtiradi, odamlarga xabardor bo'lish, ongli qarorlar qabul qilish va turli mavzular bilan shug'ullanish imkoniyatlarini keng ochib beradi. Kutubxonalar shuningdek, axborot savodxonligini oshirishda, foydalanuvchilarga keng ma'lumot dengizida sayohat qilishda yo'l-yo'riq ko'rsatishda va ishonchli manbalarni ishonchsiz manbalardan ajratib olishlarini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Kutubxonalar bilim posbonlari sifatida axborotdan foydalanishni ta'minlaydi va uni saqlash va tarqatishda yordam beradi, yaxshi xabardor va ma'rifatli jamiyatni rivojlantiradi.
Kutubxona diniy va ma'naviy muassasalarda muqaddas bilimlarning saqlovchisi va ma'naviy yo'l-yo'riq manbai sifatida ham muhim rol o'ynaydi. U diniy matnlar, muqaddas bitiklar va diniy adabiyotlarni saqlash va ularga kirishni ta'minlash, ularni o'rganish, mulohaza yuritish va tadqiq qilish uchun ochiq qilish uchun javobgardir. Bu kutubxonalar odamlar o'zlarining ruhiy e'tiqodlarini chuqurroq tushunishlari va muqaddas yozuvlardan ilhom olishlari mumkin bo'lgan sokin va tafakkur muhitini taklif qiluvchi imon man'badlari bo'lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, ular ko'pincha turli diniy an'analarni kengroq tushunishga, diniy jamoalar o'rtasida bag'rikenglik va hurmatni rivojlantirishga yordam beradigan materiallarni joylashtirish orqali dinlararo muloqotni targ'ib qiladi. Diniy va ma'naviyat muassasalaridagi kutubxona mohiyatan, dunyoviy va ilohiylik o'rtasidagi ko'prik bo'lib, shaxslarning ma'naviy sayohatini tarbiyalaydi, dindorlar o'rtasida hamjihatlik va hamjihatlik hissini uyg'otadi.
Kutubxonalar o'z kitobxonlarining turli xil qiziqishlari va sevimli mashg'ulotlariga mos keladigan turli xil resurslarni taklif qilish orqali dam olish va hordiq chiqarishda ko'pincha kam baholangan rol o'ynaydi. Kitoblar ombori bo'lishdan tashqari, kutubxonalar jurnallar, filmlar, musiqa, video o'yinlar va ko'ngilochar maqsadlarda olish mumkin bo'lgan raqamli kontentning keng to'plamiga kirishni ta'minlaydi. Ular o'qish yoki shaxsiy qiziqishlarni amalga oshirish uchun qulay muhitni taklif qiladi, bemalol o'qish yoki izlanish uchun sokin joy bo'lib xizmat qiladi. Kutubxonalar, shuningdek, kitob klublari, mualliflar o'qishlari, hunarmandchilik ustaxonalari va madaniy tadbirlar kabi ko'ngilochar dasturlarni tez-tez tashkil qiladi, bu esa jamoaviy tuyg'uni uyg'otadi va bo'sh vaqtni rag'batlantiradi juda katta xisasini qo'shadi. Shu tarzda, kutubxonalar dam olish, intellektual kashfiyotlar va ijtimoiy ishtirok etish imkoniyatlarini taklif qilish orqali odamlarning hayot sifatini yaxshilaydi, ularni dam olish va bo'sh vaqtni maroqli o'tkazish uchun ajralmas markazlar xisoblanadi.
Kutubxonalar zamonaviy jamiyatning poydevori bo'lib, an'anaviy rollardan ustun turadigan dinamik institutlar bo'lib xizmat qiladi. Ularning ahamiyati kitoblar ombori bo'lishdan tashqari, jamiyat tuzilishini shakllantirish va boyitishda muhim rol
o'ynaydigan ko'p qirrali markazlarga aylanib ulgurgan. Bu yerda biz kutubxonalarning zamonaviy jamiyatdagi hal qiluvchi rolini o'rganamiz:
Kutubxona missiyasining markazida axborot va bilimlarga ochiq va adolatli kirishni ta'minlashga sodiqlik yotadi. Internet turli darajadagi ishonchlilikdagi ma'lumotlar bilan to'ldirilgan dunyoda kutubxonalar ishonchli manbalarni tanlaydi, tashkil qiladi va tarqatadi. Ular odamlarga ma'lumotlar labirintida harakat qilish, axborot savodxonligi va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish uchun vositalar bilan yordam beradi.
Xulosa qilib aytganda, ma'naviyat murakkab ijtimoiy hodisa bo'lib, uning taraqqiyotiga juda ko'p omillar - siyosat, iqtisod, fan, axloq, san'at, din kabi hodisalar bevosita ta'sir ko'rsatadi. Ushbu omillardan oqilona foydalanish, ulardan "yangi ma'naviy makon"ni yaratish yo'lida foydalanish ma'naviyatli davlat, farovon xalq sifatida shakllanishimizga xizmat qiladi.
Foydalangan adabiyotlar
1. Yo'ldasheva Sohiba. Bibliografiyaning faoliyat sohasi sifatida paydo bo'lishi va rivojlanishi.
2. Yo'ldasheva Sohiba. Kitobxon faoliyatida mutolaaning ahamiyati.
3. Yuldasheva, S. (2023). The Experience of Learning to Read from Foreign Countries. EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION, 3(10), 42-46.
4. Yo'Ldasheva, S. (2022). KITOBNING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI. Oriental Art and Culture, 3(4), 413-417.
5. oglu Habibjonov, I. T. (2022). The Notion of Secondary Designation in Customs Terminology. INTERNATIONAL JOURNAL OF INCLUSIVE AND SUSTAINABLE EDUCATION, 1(5), 257-260.
6. Habibjonov, I., & Ildiri, N. (2023). ALISHER NAVOIYIJODIDA SAXIYLIK UNSURLARINING NAMOYON BO 'LISHI. World of Philology, 2(2), 18-23.
7. Jurayeva, X., & Habibjonov, I. (2023). ANDERSEN ASARLARIDA TARBIYA MOTIVI. World of Philology, 2(1), 5-10.
8. Toshmatova, M., & Habibjonov, I. (2022). "NURXON" NING QAYTA TUG 'ILISHI. Oriental Art and Culture, 3(4), 22-25.
9. O'G'Li, I. T. L. (2022). SOVET ITTIFOQINING SOLIQ-BOJXONA TIZIMIGA BO'LGAN MUNOSABATI. Oriental Art and Culture, 3(3), 125-128.
10. Shaxrinsa, M., & Husanovna, A. M. (2022). O 'ZBEK MILLIY ETNO-LIBOSLARI TARIXIGA BIR NAZAR. Oriental Art and Culture, 3(1), 571-577.
11. To'Ychiyeva, D. (2022). AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA KITOBAT SAN'ATI VA KUTUBXONALAR. Oriental Art and Culture, 3(2), 290-297.
12. To'Ychiyeva, D. (2023). AXBOROT-KUTUBXONA MUASSASALARIDA REKLAMANING O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI VA ULARNING TURLARI. Oriental Art and Culture, 4(1), 802-807.
13. Tuychiyeva, D. (2023). Commercial and Non-Commercial Marketing in Information and Library Activities. INTERNATIONAL JOURNAL OF INCLUSIVE AND SUSTAINABLE EDUCATION, 2(2), 18-21.
