Научная статья на тему 'АУРОБИНДО ГХОШНИНГ ҲАЁТ ФАЛСАФАСИ'

АУРОБИНДО ГХОШНИНГ ҲАЁТ ФАЛСАФАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

52
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Миллий озодлик / монастирлик / пролетарият / Веда / Упанишада / Йога / эволюция / абстракт / метафизика / Апарада / Брахман / Ананда / нурланган ақл / ритм / материалистик / рационал / борлиқ / атман / реаллик / интуитция. / National liberation / monasticism / proletariat / Veda / Uphanishad / Yogy / evolution / abstract / metaphysics / Aparada / Brahman / ananda / emit mind / norm / materialistic / rational / world / аtman / real / aesthetics.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Лочин Азаматович Валиев

Ушбу мақолада асосан файласуфнинг таълим тарбия ҳақидаги қарашлари акс этган. Бундан ташқари файласуф миллий озодлик курашида таълимнинг ўрни юқори эканлигини ҳам таъкидлаб ўтган. Гхошнинг фикрича: бизнинг пролетариятимиз (камбағал ва деҳқонлар) очлик ва қоронғуликка ботган. У мустақилликка эришиш йўлида хатто “олов ва қон билан” харакат қилиш керак деган. Гхош ўлимидан олдин ўзининг тўрта хаѐтий орзусини эълон қилган. Билмоқ учун биз ўз ичимизга кириб, ички мушохадага берилишимиз керак. Гхош фикрича, инсон “Коинотнинг синтези”, яъни инсон кичик кўринишдаги коинотдир. Ўсимликларга хос хаѐтий куч, хайвонотларга хос сезиш ва хохиш, олий хайвонга хос оддий интелект инсонга хам тааллуқлидир

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

According to Gхosh, our proletariat (poor and peasants) is drowning in hunger and darkness. He said that even "fire and blood" should be used to achieve independence. Before his death, Ghosh announced his four life dreams. To know, we need to look inside ourselves and succumb to inner contemplation. According to Ghosh, man is the "Synthesis of the universe," that is, man is a small universe. The life force of plants, the feelings and desires of animals, the simple intellect of the higher animals are also characteristic of man.

Текст научной работы на тему «АУРОБИНДО ГХОШНИНГ ҲАЁТ ФАЛСАФАСИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1359-1363

АУРОБИНДО ГХОШНИНГ ХДЁТ ФАЛСАФАСИ

Лочин Азаматович Валиев

Тошкент давлат транспорт университети ассистенти valiyevl3 3@gmail. com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада асосан файласуфнинг таълим тарбия хакидаги карашлари акс этган. Бундан ташкари файласуф миллий озодлик курашида таълимнинг урни юкори эканлигини хам таъкидлаб утган. Гхошнинг фикрича: бизнинг пролетариятимиз (камбагал ва дехконлар) очлик ва коронгуликка ботган. У мустакилликка эришиш йулида хатто "олов ва кон билан" харакат килиш керак деган. Гхош улимидан олдин узининг турта хаётий орзусини эълон килган. Билмок учун биз уз ичимизга кириб, ички мушохадага берилишимиз керак. Гхош фикрича, инсон "Коинотнинг синтези", яъни инсон кичик куринишдаги коинотдир. Усимликларга хос хаётий куч, хайвонотларга хос сезиш ва хохиш, олий хайвонга хос оддий интелект инсонга хам тааллуклидир.

Калит сузлар: Миллий озодлик, монастирлик, пролетарият, Веда, Упанишада, Йога, эволюция, абстракт, метафизика, Апарада, Брахман, Ананда, нурланган акл, ритм, материалистик, рационал, борлик, атман, реаллик, интуитция.

ABSTRACT

According to Gхosh, our proletariat (poor and peasants) is drowning in hunger and darkness. He said that even "fire and blood" should be used to achieve independence. Before his death, Ghosh announced his four life dreams. To know, we need to look inside ourselves and succumb to inner contemplation. According to Ghosh, man is the "Synthesis of the universe," that is, man is a small universe. The life force of plants, the feelings and desires of animals, the simple intellect of the higher animals are also characteristic of man.

Keywords: National liberation, monasticism, proletariat, Veda, Uphanishad, Yogy, evolution, abstract, metaphysics, Aparada, Brahman, ananda, emit mind, norm, materialistic, rational, world, аtman, real, aesthetics.

КИРИШ

Ауробиндо Гхош (1872-1950) нинг шахси ва ижоди ХХ аср иккинчи ярмидан то хозирга кадар дунёнинг хилма хил мамлакатлари тадкикотчилари

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1359-1363

диккатини узига тортиб келмокда. Унинг ижоди эндиликда Патанджали, Шанкара, Платон, Плотин, Маркс, Ницше, Бергсон, Тейяр де Шарден, Хайдеггер, Юнг, Уайтхед каби машхур шахслар ижоди билан киёсда бахоланмокда. Шри Ауробиндо уз асарларида Платон, Брэдли ва Бергсон гояларига хамфикрлик билдирган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Гарбда Ж.Гербер унинг шогирди ва издоши булган. Унинг ижодига даставвал кутбий карама - карши карашлар шаклланган эди - баъзи тадкикотчилар унинг матнларида ХХ аср фалсафасининг энг юкори парвозини курган булсалар, бошкалар (табиийки, ашаддий материализм, сциентизм, рационализм намояндалари) уларда бемаъно, интуитив тушунчалар калашмасини курдилар. Аммо Америкалик тадкикотчи Питер Хиз(Peter Heehs)нинг бундан мустасно булди. Унинг объектив тадкикотлари натижалари "Архивлар ва тадкикотлар" номли махсус журналда Шри Ауробиндонинг купчиликка номаълум булиб келган ишларининг кисмлари ва кичик хажмдаги ишлари, унинг кундаликлари, хатлари, турли хужжатлар ва фотографиялар ва уларни тушунтирадиган изохлар нашр этилди. Шри Ауробиндонинг кундаликларида бу буюк зот авлиёлик макомига кутарилишда уз бошидан кечирган мистик холатлар боскичма боскич ёритилган. Шри Ауробиндо шахси ва ижодининг буюклиги совет даври олимлари ва файласуфларини бетараф колдирмаган. Бу даврда унинг асарларига В. В. Бродов, В. С. Костюченко, Р. Б. Рыбаков, А. Д. Литман, И. П. Челышева кабилар асосан Х,индистон сиёсий мустакиллиги учун курашдаги (Шри Ауробиндо миллий озодлик курашининг рахбарларидан бири булган 1905 - 1910 йиллардаги) фаолияти хамда у"Арья" номли фантсуз журналида (1910 - 1921) диний-фалсафий муаммоларни, онтология, ижтимоий фалсафа, эволюция хамда йога хакидаги уз гояларини ишлаб чикиши муносабати билан эътибор каратган ва купрок материалистик нутаи назардан туриб танкидий муносабат билдирган эдилар.

Постсовет даврида эса Россияда Шри Ауробиндо ижодига кизикиш ва унга объетив муносабат ривожлангани диккатга сазовор. Буни биз унинг ижодига багишлаб ёзилган учта номзодлик: М.И.Казакованинг "Шри Ауробиндо Гхош фалсафасида инсон муаммоси" А. М. Шустованинг "Ауробиндо Гхош фалсафий - диний антропологияси" (М. 2000) ва А. Е. Величенконинг "Ауробиндо Гхошнинг диний-фалсафий карашлари эволюцияси" (СПб., 1999) диссертациялари ваА.В.Величконинг "Олам ва одам

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1359-1363

эволюцияси хакида Шри Ауробиндо таълимотининг реконструкцияси (категориал тахлил асосида)" мавзусида ёзилган ва Санкт-Петербург давлат университетида 2005 й химоя килинган докторлик диссертацияси мисолида курамиз. Бизда, Узбекистонда эса, афсуски, Шри Ауробиндо каби жахон микёсидаги мутафаккир ижодини урганиш оддий талабалик курс ишлри ва битирув ишлари доирасидан ташкарига чикканича йук. Биз мазкур ишимизда куп муаммолар ечимида айнан Шри Ауробиндо карашларига таянамиз. Чунки унинг карашлари бизнинг уз миллий маънавий кадриятларимизга, айникса, тасаввуф фалсафасига мувофик келади, аникроги, у билан жуда уйгундир.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бугун дунёнинг куплаб машхур хамда етакчи компанияларида Х,индистон тизими махсули булган мутахассисларнинг ишлаётганини куриш мумкин. Йилдан йилга Х,индистон олий билим юртларига укишга келаётган хорижлик талабалар сони хам ошиб боряпти. Буларнинг барчаси мамлакат таълим тизими мустахкам мавке ва сифат курсаткичига эга эканлигини курсатади. Давлатни бундай кучли таълим тизимига эга булишига купгина файласуф ва сиёсатчи олимларнинг хизматлари бекиёсдир. Булардан Махатма Ганди, Бал Гангадхар Тилак, Робиндранат Тагор хамда Шри Ауробиндо Гхошлар хинд таълим тизимини шакллантиришда катта хисса кушган. Файласуф фанда умумий илмий, фалсафий ва педагогик карашларнинг ривожланишига катта хисса кушган олим саналади. "У кенг оммавий илмий журналларда "Шри Ауробиндо" номи билан танилган. "Шри" - номи санскрит тилидан "Хурматга сазовор инсон" деган карашларни беради. Аслида бу инсон хинд миллий таълим тизимини миллий рухда шакллантиришда жонбозлик курсатган буюк файласуфлардан биридир"

Унинг шахси ва ижоди ХХ аср иккинчи ярмидан то хозирга кадар дунёнинг хилма хил мамлакатлари тадкикотчилари диккатини узига тортиб келмокда. Замонасининг энг машхур сиётчилари ва шоир ёзувчилари булмиш Махатма Ганди, Робиндранат Тагорлар билан замонавий хинд маданияти ва фалсафасини яратишда уз хиссасини кушган олимлардан биридир. "Гхош нафакат фалсафа, маданият ва сиёсий илмлар ривожига хисса кушган балки таълим тарбия масаласида хам алохида эътибор каратган файласуф хиболанади". У шунингдек шоир инкилобчи ва Хдндистон миллий озодлиги харакатининг ташкилотчиси хамдир.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1359-1363

"KynnunuK ^afinacy^Hu HHrerpan Mora acocnucu geS Sunagu, xonSyKu y xuHg xan^HHHHr guHufi Kapamnapugaru SyroK annoManap KaropugaH MKopu ypuH эгaпnaгaн" fflyHH anoxuga raKugnam KepaKKu, fflpu AypoöuHgoHHHr raHKugufi Kapamnapuga ^uKpnap agonarnu SaeH эrнnagн.

Oafinacy^ onuKHacura paguKan Kapamnap эгa xaMga y3uHuHr maBKarcronuru SunaH raHunraH ^aHrapu ".Han Ban nan" rypyxuHu KynnaS KyBBaraaraH. By rypyx OMMaBufi KorunnuKnap yromrupuS uHrnro KonoHuanapura Kapmu nuKKaH. fflyHuHr ynyH xaM $afinacy$ y3uHuHr KafigHoManapuga ynapHu eKnaö Munnufi o3ognuK KaxpaMoHnap gea aTaraH. rxomHuHr unMufi u^ogufi ^aonuaruHu aHrno - caKcoH 3ynMura Kapmu xuHg xanKuHuHr o3ognuK Kypamura KymraH xuccacu geö aTacaK MamuKaH ryFpu SaxonaHagu.

XuHgucroHgaru uHKunoSufi reнgннцнanap Supo3 nacafiraHgaH cyHr, rxom y3uHu Munnufi negaroruK tu3umhu puBo^narnupumra SaFumnagu. Munnufi negaroruK ratnuMHu aparumga ^afinacy^, 1 MuHr fiunnuKga By^ygra KenraH xuHgyu3uM Ba xuHg BeganapuHuHr guHufi ^anca^ufi unMnapugaH ^ofiganaHgu.

YmSy tu3um MyKaggac Beganap KuroSnapuga xaMga SpaxMaHnapHuHr KypcaTManupu aKc этгaн guHufi MapocuMnap, yp$ - ogaTnap Ba aHtaHanap y3 unura onraH эgн.

rxom ^anca^acuga guHufi rymyHHa uHcoHra ratcup KunaguraH Ba maxc opKanu HaMoeH SynaguraH, 3apyp Synca, yHuHr Ty3ynumu Ba TexHanoruacuHu ypraHum ^anca^ufi MarHuHu TymyHumga repMeHeBTuK xapaKar Kunumra epgaM Sepagu.

KaguMru xuHgynap xaeruga Karra Sup SornuKguK ratnuM Ba xaergup. TatnuM ynap ynyH xaerra rafieprapnuK, xaer эca neKcro ratnuM ^apaeHugup. XuHgucroH TatnuM rнзнмннннг y3ura xoc xycycuaru, TatnuM onum y3oK MyggaTnu MaKcagHuHr xocunacugup.

OnguHru TatnuM rrouMuga guHufi SunuMnapHu эгannam $aKar WKopu KacTa at3onapu: SpaxMaHnap Ba KmaTpufinap (^aHrnunap) эгannamnapн MyMKuH SynraH. "HnM SepumHu TatMuHnam SpaxMaHnap ToMoHugaH aManra omupunraH Ba Sy ®;apaeH umuMoufi nupaMuga cuHrapu TamKun KunuHraH. TatnuM rrouMuHuHr энг KaTTa KaMHunuru yHga KacranunuK MaB^ygnuru xaMga tu3um SyryH Sup axonuHu KaMpaS onMaraHuga эgн". FapS ratnuM rнзнмннн Ka6yn KunraH rxom KaguMru xuHg ratnuMugaru HeKnoBnapHu rymyHraH aMMo my SunaH Supra, FapSratnuM rнзнмнga ynpaMafiguraH Mogennap xaMga a^annuKnap KynnuruHu xaM uHKop этмaгaн.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1359-1363

ХУЛОСА

Гхошнинг интеграл педагогика концепсиясида хиндларнинг энг кадимги анъаларига таянган мактаблар таълимнинг маънавий ахлокий коидаларини илм билан чамбарчас боглик эканлигини ва бу богликлигини мураббий ёрдамида шаклланишини айтиб утган. "Бу концепсия ахлокий ахамиятга эга булиб, инсонни брахмачария сингари ахлокий тамоилларга риоя этиши, жисмоний шахватга берилмаслиги хамда узининг сузлари ва харакатлари устидан катъий назорат килишни назарда тутади". Аслида анъавий таълимнинг максади бундай тушунилмас эди, биринчи навбатда дунёвий билимларни эгаллаган холда, диний билимларни ривожлантириш, хамда инсон ахлокий тарбиясини юксак даражага кутаришдан иборат эди. Гхош хинд анъанавий мактабларининг ижобий томони шунда эдики, укитувчиларга илохий билим берувчилар сифатида каралган. Талабалар уларга нисбатан хурмат - эхтиромда булишиб, улар куйидагича изохланадиган булишди. Биринчи навбатда, Х,индистон таълим тизимида шахснинг уз "эго" си устидан назорат килишга ургатилди. Бунда таълимнинг бошланишида илохий билимлар оркали ургатилади сунг дунёвий билимларга утилади. Иккинчи навбатда укитувчи нафакат илм ургатади, балки энг юксак маънавият эгаси сифатида каралган.

REFERENCES

1. ШДаххорова Глобаллашув шароитида инсон хаёти маъноси. Т.2009.Б.62

2. Бродов В .В. Интегральная веданта Ауробиндо Гхоша // Общественно -политическая и общественная жизнь в Индии. М., 1962.

3. Мартынов Олег Вадимович, Бережнова Ольга Викторовна Педагогические идеи индийского философа Ауробиндо Гхоша. Azimuth of Scientific Research: Pedagogy and Psychology. 2019. Т. 8. № 3(28)

4. Интегральная йога Шри Ауробиндо. М., 1992.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.