CC BY
10
ШОЛУ МАКАЛА
DOI: 10.24412/2707-6180-2022-64-190-194 УДК 616.5-009; 616.97; 616-036.82/.85 МРНТИ 76.29.57; 76.35.35
АТОПИЯЛЬЩ ДЕРМАТИТПЕН АУЫРАТЫН НАУЦАСТАРДЫ ОЦАЛТУДА СЫРТЦЫ ТЕРАПИЯНЫЦ ТИ1МД1Л1Г1
А.С. АСЦАРОВА, А.А. РГЕБАЕВА
Республикалык медициналык академия, Астана, Казахстан
Citation/
библиографиялык сттеме/ библиографическая ссылка:
Askarova AS. Rgebaeva AA. The Effectiveness of External Therapy in the Rehabilitation of Patients with Atopic Dermatitis. West Kazakhstan Medical Journal. 2022;63(4):190-194. DOI: 10.24412/2707-6180-2022-64-190-194
Аскарова АС, Ргебаева АА. Атопиялык дерматитпен ауыратын наукастарды оцалтуда сырткы терапиянын, тшмдшт. West Kazakhstan Medical Journal. 2022;63(4):190-194. DOI: 10.24412/27076180-2022-64-190-194
Аскарова АС, Ргебаева АА. Эффективность наружной терапии в реабилитации больных атопическим дерматитом. West Kazakhstan Medical journal. 2022;63(4):190-194. DOI: 10.24412/2707-6180-2022-64-190-194
The Effectiveness of External Therapy in the Rehabilitation of Patients with Atopic Dermatitis
A.S. Askarova, A.A. Rgebaeva
The Republican Medical Academy, Astana, Kazakhstan
Since patients with atopic dermatitis (AD) suffer from impaired skin barrier function and itching, treatment is symptomatic, which aims to prevent dry skin and itching. Today, there is no doubt that external therapy is pathogenetically justified and necessary for every AD patient. However, patients still do not have a proper understanding of external therapy, including skin care and the correct use of topical preparations. It has been proven that 71.3% of AD patients eventually develop food allergies, allergic rhinitis and/or bronchial asthma. In this regard, the achievement of early control of the course of AD slows down its transformation into other allergic diseases. It is also known that dryness and itching of the skin in atopic dermatitis lead to physical and emotional stress for both the patient and his family members. Optimal medical therapy not only improves the quality of life of patients, but also prevents stress. Keywords: atopic dermatitis, external therapy, glucocorticosteroids, calcineurine inhibitors
Атопиялык дерматитпен ауыратын наукастарды оцалтуда сырткы терапияньщ тшмдШп
А.С. Аскарова, А.А. Ргебаева
Республикальщ медицинальщ академия, Астана, ^азакстан
Атопияльщ дерматитпен (АтД) ауыратын наукастардыц тершщ тоскауылдьщ функциясы б^зылысынан жэне кышыну пайда болгандьщтан, терапияньщ симптоматикальщ багыты - терт ылгалдандыруды жэне кышуды жещлдетудщ алдын алатын емге багытталады. Бугшп тацда сырткы терапия патогенетикальщ тургыдан непзделген жэне АтД-мен ауыратын эрбiр наукас ушш ете кажет екендт KYмэн тудырмайды. Алайда, сырткы терапия бойынша, соньщ iшiнде терi KYтiмi жэне жергiлiктi препараттарды д^рыс колдану бойынша наукастарда элi KYнге дейiн тиiстi дэрежеде TYсiнiк калыптаспаган. АтД бар наукастарда уакыт ете келе, 71,3% де тамак аллергиясы, аллергиялык ринит жэне/немесе бронх демжпеи пайда болатыны дэлелденш отыр. Осыган байланысты, АтД агынын ерте бакылауга кол жеткiзу, оныц баска аллергиялык ауруларга айналуын баяулатады. Сондай-ак, атопияльщ дерматит кезшде тершщ кургауы жэне кышуы наукастыц да, оныц отбасы мушелершщ де физикалык жэне эмоционалды KYЙзелiсiне алып келетiнi мэлiм. Ал, оцтайлы емдеу терапиясы наукастардыц емiр CYPУ сапасын жаксартып кана коймай, куйзелгстердщ алдын алады. Негiзгi свздер: атопияльщ дерматит, сыртцы терапия, глюкокортикостероидтар, кальциневрин ингибиторлары
Эффективность наружной терапии в реабилитации больных атопическим дерматитом
А.С. Аскарова, А.А. Ргебаева
Республиканская медицинская Академия, Астана, Казахстан
Поскольку пациенты с атопическим дерматитом (АтД) страдают нарушением барьерной функции кожи и зудом, лечение симптоматическое, которое направлено на предотвращение сухости кожи и зуда. На сегодня нет никаких сомнений в том, что наружная терапия патогенетически обоснована и необходима
е
Аскарова А.С. e-mail: cssd@zkmu.kz
Received/ Kenin mycmi/ Поступила: 09.11.2022
Acceptedd BacbiabiMfü цабыаданды/ Принята к публикации: 02.11.0020
ISSN 2707-6180 (Print) © 2021 The Authors Published by West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University
Атопиялык дерматитпен ауыратын наукастарды о^алтуда сырткы терапияныц тшмдлш
для каждого пациента с АтД. Однако у пациентов о наружной терапии, в том числе об уходе за кожей и правильному использованию местных препаратов, до сих пор не сформировано должного понимания. Доказано, что у 71,3% пациентов с АтД со временем развивается пищевая аллергия, аллергический ринит и/или бронхиальная астма. В связи с этим достижение раннего контроля течения АтД замедляет его превращение в другие аллергические заболевания. Также известно, что сухость и зуд кожи при атопическом дерматите приводят к физическому и эмоциональному стрессу как пациента, так и членов его семьи. Оптимальная лечебная терапия не только улучшает качество жизни пациентов, но и предотвращает стрессы.
Ключевые слова: атопический дерматит, наружная терапия, гяюкокортикостероиды, ингибиторы кальциневрина
Шркпе
Атопияльщ дерматит (АтД) - тершщ созылмалы жэне кабыну ауруы. Сондай-ак, б^л ауру ^йкыныц жэне eмiр сапасыныц айтарлыктай б^зылуына алып келедi [1]. Индустриалды дамыган елдерде АтД-ныц казiргi таралуы балаларда 10%-дан 30%-га дейiн жэне ересектерде 2%-дан 10%-га дейiн кездеседi [2]. Осыган байланысты, дамыган елдерде атопиялык дерматитпен ауыратын наукастар саныныц айкын eсуiн байкай аламыз. Соцгы 30 жыл iшiнде индустриалды дамыган елдерде АтД ауруы 2-3 есе eсуi байкалган. Сондай-ак, аурудыц аскынуы гендегi мутациялар демiкпе жэне баска аллергиялык ауруларга алып ке-ледi [3]. Акау терiнiн тоскауыл функциясы коршаган ортадан эртYрлi аллергендер мен ирританттардын енуiне ыкпал етедг
Алайда, осы уакытка дейiн АтД-ны тиiмдi емдеу эдiстерi табылган жок [4]. Терапия кeбiнесе симптомдардын кершютерш азайтуга жэне ^зак мерзiмдi ремиссияга кол жетк1зуге багытталган [5]. Емдеу кезшде сырткы топикалык к¥ралдарга мацызды орын берiледi. Сондай-ак, атопиялык дерматит кезвде терiнiн созылмалы аллергиялык аскынуын ескере отырып, сырткы терапияга аса кещл аударылады. Онын негiзгi максаты ауруды бакылау жэне жиiлiктi азайтуга багытталган. Су липидп кабатты калпына келтiру максатында кYнделiктi терi кYтiмi Yшiн жэне терiнiн тоскауыл функциясы Yшiн эмоленттер колданылады. Алайда, сырткы терапия бойынша, соныц iшiнде терi кYтiмi жэне жергiлiктi препараттарды д^рыс колдану бойынша наукастарда элi кунге дейiн тиiстi дэрежеде тYсiнiк калыптаспаган. АтД бар наукастарда уакыт ете келе, 71,3% де тамак аллергиясы, аллергиялык ринит жэне/немесе бронх демiкпесi пайда болатыны дэлелденiп отыр [6]. Осыган байланысты АтД агынын ерте бакылауга кол жетк1зу, оныц баска аллергиялык ауруларга айналуын баяулатады [7]. Сондай-ак, атопиялык дерматит кезiнде тершщ к^ргауы жэне кышуы наукастыц да, оныц отбасы мYшелерiнiц де физикалык жэне эмоционалды кYЙзелiсiне алып келетш мэлiм [8]. Ал, оцтайлы емдеу терапиясы наукастардыц eмiр сYPу сапасын жаксартып кана коймай, кYЙзелiстердiц алдын алады [9]. Сол себептi, атопиялык дерматит емдеуде сырткы терапияныц ролш аныктау кажеттiлiгi туды.
Зерттеу максаты. Шетелдiк жэне отандык эдебиеттерден атопиялык дерматитпен ауыратын
наукастарды оцалту барысында сырткы терапияныц эсерш аныктау.
Зерттеу эдiстерi мен материалдары. Акпараттык эдiс
1здеу стратегиясы: Pubmed, Web of Science гылыми базаларарында 2017-2022 жылдар аралыгында мака-лаларга талдау жYргiзiлдi. Барылыгы зерттеуге iрiк-телш алынган 24 макала алынды.
Косу критерийлерi: A,B дэлелдiлiк децгейiнiц жа-рияларымдары: мета-талдаулар, жYЙелi шолулар, ко-горттык жэне келденец зерттеулер.
Алып тастау критерийлерi: кыска хабарламалар, жарнамалык макалалар тYрiндегi сарапшылардыц пiкiрi.
Зерттеу нэтижесь Fылыми базаларында 20172022 жылдар аралыгында макалаларга зерттеу ж^-гiзiлдi. Барлыгы зерттеуге 106 (Pubmed 42, Web of Science 54) макала алынды. Макалалардыц барлыгы агылшын тшнде болды. Iрiктеу барысында корытын-ды зерттеуге тек 17 макала алынды.
Атопиялыц дерматит кезтдег1 mepi тосцауылы-ныц цурылымдыц-функционалдыц жэне иммунологи-яльщ epeкшeлiкmepi
Эпидермис адам агзасына физикалык жэне функ-ционалды кызмет аткаратын акуыздар мен липид-тердщ кабатынан тирады [10]. Физикалык терi тоска-уылы эпидермистiц ец жогаргы аймагында орналаскан жэне мYЙiз кабаты деп аталады. Эпидермисте керати-ноциттердщ дифференциациясы аркылы жасушалар-дыц регенерация процес жYредi, олар базальды кабат-тан жогаргы кабатка етiп, кератинделген кабат тYзедi [11, 12]. "Пидермальды тоскауылдыц акуыздары, соныц шшде филаггрин (ФЛГ), трансглутаминазалар, кератиндер, лорикрин жэне жасушааралык акуыздар терiнiц етшзбейпн тоскауылын калыптастырады [13].
Тыгыз контактшер (ТК) трансмембраналык акуыздар кемегiмен кератиноцитгердщ герметикалык косылысы болып табылады. Олар мушз кабатыныц астында екiншi тоскауыл сызыгын жасайды. АтД бар наукастарда, эаресе ФЛГ мутациясы болганда, ДК акуыздарыныц тапшылыгы байкалады [14].
Кератиноциттер микробтарга, вирустарга, сацыраук¥лактарга зиянды эсер ететш микробка карсы протеиндер (АМП) шыгарады. АМП микробтык агентгердi еллретш жэне гомеостазды сактауда мацызды рел аткаратын туа бiткен кеп елшемдi эпителий химиялык тоскауылын к¥райды.
А.С. Аскарова, А.А. Ргебаева
Эпидермистеп АМП децгей калыпты жагдайда темен болады, агзага инфекция тYCкенде немесе кабыну кезiнде оныц денгейi айтарлыктай жогарылайды [15]. Тh2 цитокиндерiнiц АтД кезiндегi жетiспеушiлiгi жиi бактериялык инфекцияларга, терi тоскауылыныц акауларына экелуi мYмкiн, сонымен катар терiнiц рН-на эсер етедi [16].
МК судыц жогалуын болдырмайтын липидтердiц 3 класынан (холестерин, бос май кышкылдары жэне церамидтер) т^ратын катты липидтi матрицамен кор-шалган [17]. Липидтiк к¥рылымныц б:рылуы судыц трансэпидермалдык жогалуыныц (ТЭПВ) ^лгаюы-на, терiнiц ылгалдануыныц темендеуiне жэне АтД закымдану ошактарында да, олардан тыс жерлерде де оныц бегеушдж функциясыныц б:рылуына алып ке-ледi [18]. Б^л ез кезегiнде сезiмтал терiге алып келед^ Сезiмтал терi адамдардыц 50%-ы (эйелдердiц 60% - ы жэне ерлердщ 40%-ы) кездеседi. Мэселен, эпи-демиологиялык зерттеулер деректерi бойынша Франция 50-90% [19] респонденттерде сезiмтал бар екенi аныкталган Германияда-75% [20], Италияда 50%-ден астам [21], Грекияда - 64% [22], ¥лыбритания - 3851% [23], А^Ш-та 44-83% [24], Жапонияда шамамен 56% [25], Кореяда 57% [26] адамда кездесед^
Сезiмтал терiге эсер етуi мумкш факторлардыц арасына кiредi [27]:
• физикалык (ультра^лпн, жылу, суык жэне жел);
• химиялык (косметика, сабын, су жэне ластаушы заттар);
• психологиялык (стресс);
• гормоналды (етеккiр циклi).
Атопияльщ дерматит ауыратын науцастыц терШне нег1зг1 кут1м алгоритмI
Закымдалган терiге ^пм жасаудыц негiзгi прин-ципi аурудыц ершу кезендерi жэне ремиссия кезiнде кYтiм к¥ралдарын Yнемi колдану болып табылады. Негiзгi терi кYтiмiнiц непзп ережелерi [28]:
• ж^мсак тазарту;
• ылгалдандыру жэне ж^мсарту;
• ттркену мен кышудыц алдын алу. Атопиялык дерматит кезiнде шомылу терш ласта-
нудан, ыктимал аллергендерден жэне гендш микроор-ганизмдерден коргайды, сонымен катар оны ылгал-дандырады [29]. Терш тазарту шомылу кезiнде терш м^кият жасалу керек. Кептеген мамандар су темпе-ратурасы 27-30°С кезiнде шамамен 5 минут бойы кYнделiктi суга шомылу кажеттшпне ^сынады [30]. Шомылуга арналган к¥ралдарды д^рыс пайдаланбау терiнiц катаюына жэне эпидермалдык тоскауылдыц б:рылуыныц ершуiне экелуi мYмкiн екенш ескеру керек. Терiге алтш реакциялы катты кесек сабын колдану ^сынылмайды. Оныц орнына рН 5,5-6,0 с^йык сабындар немесе гельдердi колдану керек [31]. Терiге шомылганнан кейiн 3 минут iшiнде ылгалдандыратын жэне ж^мсартатын эмоленттердi колдану керек [32]. Атопиялык дерматиттщ сырткы терапиясы: Казiргi уакытта АтД-ны емдеу эдiстерi табылган жок. Терапия кебiнесе симптомдардыц керiнiстерiн азайтуга жэне ^зак; мерзiмдi ремиссияга кол жетшзу-
ге багытталган [33]. Емдеу кезiнде сырткы топикалык к¥ралдарга мацызды орын бершедгСырткы терапияньщ непзп кагидаттарына ^зак мерзiмдi терiнi бiрка-лыпты сактау жэне калпына келтiру жатады. Сонымен катар, триггерлш факторлардыц эсерiн болдырмау жэне жергшкп топикалык эдiстердi колдана отырып, кабынуга карсы терапия глюкокортикостероидтар жэне кальциневрин ингибиторларын колдану жатады [34].
1. Топикалык глюкокортикостероидтар.
ХХ гасырдыц екiншi жартысындагы кептеген терi ауруларын емдеуде, оныц iшiнде атопиялык дерматит-тi емдеуде ГКС ролш ерекше атап ету керек [35]. Глюкокортикостероидтар терйе эртYрлi эффект керсетедi [36]. ГКС стероид молекуласы терiге сiцгеннен кей-iн кератиноциттердеп цитоплазмалык рецептормен байланысады, содан кешн ядрога енедi, одан кейiн транскрипция рибонуклеин кышкылына эсер етедi. Стероидтердщ ынталандырушы жэне ингибиторлык эсерлерi бар. Май тшнде эртYрлi глюкокортикостероидтар липолиздi белсендiредi жэне лимфа жасушала-рында, CYЙектерде жэне тервде инволюцияны тудыра-ды. Б^л эсерлер непзшен ДНК синтезiн тежеу аркылы жузеге асырылады [37].
АтД бар наукастарга негiзiнен узак кептеген жыл-дар бойы терапия кабылдауы керек [18].
ГКС -тыц шыгару формалары (крем немесе жакпа тYрiнде) эртYрлi болуына карамастан, оларды теракты колдану жанама эсерлердщ дамуын тудырады [19]. Барлык жанама эсерлер б^л ГКС к¥рамындагы гор-мондардыц фармакологиялык эсерiмен байланысты
[38].
ГКС-тщ ерекше жанама эсерi периоральды розасея тэрiздi дерматит деп аталады (периоральды дерматит)
[39]. Б^л галогенделген ГКС колданганнан кейiн пайда болады, непзшен балаларда атопиялык терiмен ми-лиарлы папулалармен кершед^ пустулалар жэне эри-тематозды реакциямен бiрге жYредi [40].
Тагы бiр зерттеуде АтД-мен ауыратын наукастар-ды емдеу кезiнде ГКС-тiн кездiц аскыну каупiне жэне катарактага эсерiн зерттеген. Зерттеу 88 наукастар арасында жYргiзiлген. Нэтижесiнде ГКС-дыц жер-гiлiктi колдану глаукома мен катарактаныц дамуына экелмейтшдтн дэлелденген. Дегенмен ГКС-ды узак уакыт колдануга болмайтындыгын естен шыгармау керек [41].
2. Кальцинуриннщ топикалык ингибиторлары.
Казiргi уакытта топикалык ингибиторлардыц ею
тYрi бар: пимекролимус пен такролимус. Пимекро-лимус 1% крем тYрiнде жэне ^зак уакыт колдануга жарамды [42]. Пимекролимусты терiнiц арнайы ай-мактарында — бетiнде, табиги катпарларда, периор-битальды аймакта колдануга р^ксат етiлгенiн атап ет-кен жен. ТИК цитозолды иммунофил (fk506 протеиндi байланыстыру) жэне Т жасушаларын байланыстыру жэне кальцинуринфосфатаздарды ингибирлеу аркылы эсер етедi [43]. Б^л жагдайда бiрнеше кабынуга карсы сигналдык трансдукция жэне транскрипция лимфо-
Атопиялык, дерматитпен ауыратын наукастарды оцалтуда сырткы терапияныц тшмдлш
циттердеп цитокиндер басылады, ал баска кабыну жа-сушалары (мастика немесе базофилдер) б^гатталады.
ГКС-ден айырмашылыгы, ТИК пролиферацияны тежемейдi. Сондыктан, терi атрофиясына алып кел-мевд [44]. Кдбынуга карсы эсерден баска, тершщ жYЙке ^штарына тiкелей эсер етедi жэне кышуга карсы айкын эсерге ие [45].
Кептеген зерттеулер атопиялык дерматит кезiнде пимекролимустьщ тиiмдiлiгi мен кауiпсiздiгiн керсет-ri [44]. С. Л. Ченнiн зерттеувде [45] пимекролимус ГКС-га караганда элдекайда тиiмдi екенiн дэлелденiп шыкты.
1% крем тYрiндегi Пимекролимусты ГКС-пен са-лыстырганда бiрнеше артыкшылыктары бар. Олар жа-нама эсер тугызбайды жэне оны периоральды розацеа тэрiздi дерматит емдеуде де колдануга болады. Сон-
дай-ак, пимекролимусты колдану кезiнде терi атрофи-ясыныц даму каупi жок.
Зерттеу корытындысы. Корытындылай келе, емдеу кезвде сырткы топикалык к¥ралдарга мацызды орын берiлетiнi аныкталды. Cондай-ак, АтД ауыратын наукастарга жецiл жэне орташа ауыфлык дэрежелi АтД-ке ТИК колдану тиiмдi жэне кауiпсiз эдiс екеш аныкталды. ГКC-ден айырмашылыгы, ТИК пролиферацияны тежемейдг Cондыктан, терi атрофиясына алып келмейдi [9]. Кабынуга карсы эсерден баска, тершщ жYЙке ^штарына пкелей эсер етедi жэне кышуга карсы айкын эсерге ие [14]. Осылайша, АтД сырткы терапиясында кальциневриннiц жергшкп ингибиторларын колдану атап айтканда, пимекролимустьщ тшмдшп жогары деп айта аламыз.
9óe6uemmep mÍ3ÍMÍ:
1. Avena-Woods C. Overview of atopic dermatitis. The American journal of managed care. 2017;23(8):115-123.
2. Tiago Torres, Eduarda Osório Ferreira, Margarida Gonzalo, Pedro Mendes-Bastos, Manuela Selores, Paulo Filipe. Update on Atopic Dermatitis. Acta medica portuguesa. 2019;32(9):606-613. D0l:10.20344/amp.11963
3. Peter Ip Fung Chun, Heather Lehman. Current and Future Monoclonal Antibodies in the Treatment of Atopic Dermatitis. Clinical reviews in allergy & immunology. 2020;59(2):208-219. DOI:10.1007/s12016-020-08802-9
4. Norito Katoh, Yukihiro Ohya, Masanori Ikeda, Tamotsu Ebihara, Ichiro Katayama, Hidehisa Saeki, Naoki Shimojo, Akio Tanaka, Takeshi Nakahara, Mizuho Nagao, Michihiro Hide, Yuji Fujita, Takao Fujisawa, Masaki Futamura, Koji Masuda, Hiroyuki Murota, Kiwako Yamamoto-Hanada. Japanese guidelines for atopic dermatitis 2020. Allergology international: official journal of the Japanese Society of Allergology. 2020;69(3):356—369. D0l:10.1016/j.alit.2020.02.006
5. Fang, Zhifeng, et al. Gut Microbiota, Probiotics, and Their Interactions in Prevention and Treatment of Atopic Dermatitis: A Review. Frontiers in immunology. 2021 Jul 14;12:720393. D0l:10.3389/fimmu.2021.720393
6. Yosipovitch, G et al. Neuroimmune interactions in chronic itch of atopic dermatitis. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology: JEADV. 2020;34(2):239-250. D0l:10.111l/ jdv.15973
7. Tamagawa-Mineoka, Risa, and Norito Katoh. Atopic Dermatitis: Identification and Management of Complicating Factors. International journal of molecular sciences. 2020 Apr 11;21(8)2671. D0l:10.3390/ijms21082671
8. Silvestre Salvador, JF et al. Atopic Dermatitis in Adults: A Diagnostic Challenge. Journal of investigational allergology & clinical immunology. 2017;27(2):78-88. D0l:10.18176/jiaci.0138
9. Furue, Masutaka et al. Atopic dermatitis: immune deviation, barrier dysfunction, IgE autoreactivity and new therapies. Allergology international: official journal of the Japanese Society of Allergology. 2017;66(3):398—403. D0l:10.1016/j.alit.2016.12.002
10. Owen, Joshua L et al. The Role and Diagnosis of Allergic Contact Dermatitis in Patients with Atopic Dermatitis. American journal of clinical dermatology. 2018;19(3):293-302. D0l:10.1007/s40257-017-0340-7
11. Carrascosa, J M, and V Morillas-Lahuerta. Comorbidities in Atopic Dermatitis: An Update and Review of Controversies. Comorbilidades en dermatitis atópica: actualización y controversias. Actas dermo-sifiliograficas. 2020;111(6):481-486. D0l:10.1016/j. ad.2020.04.009
12. Paller, Amy, et al. Major Comorbidities of Atopic Dermatitis: Beyond Allergic Disorders. American journal of clinical dermatology. 2018;19(6):821—838. DOI:10.1007/s40257-018-0383-4
13. Mancuso, Jennifer B et al. Management of Severe Atopic Dermatitis in Pediatric Patients. The journal of allergy and clinical immunology. In practic. 2021;9(4):1462-1471. D0l:10.1016/j.jaip.2021.02.017
14. Xu, Yang-Chun et al. Childhood atopic dermatitis as a precursor for developing attention deficit/hyperactivity disorder. International journal of immunopathology and pharmacology. 2020;34:2058738420962902. D0l:10.1177/2058738420962902
15. Cepelak, Ivana et al. Filaggrin and atopic march. Biochemia medica. 2019;29(2):020501. D0l:10.11613/BM.2019.020501
16. Myles, Ian A, et al. First-in-human topical microbiome transplantation with Roseomonas mucosa for atopic dermatitis. JCI insight. 2018 May 3;3(9):e120608. D0l:10.1172/jci.insight.120608
17. He, Helen, et al. Tape-Strip Proteomic Profiling of Atopic Dermatitis on Dupilumab Identifies Minimally Invasive Biomarkers. Frontiers in immunology. 2020 Aug 6;11: 1768. D0l:10.3389/ fimmu.2020.01768
18. Cho, Byong Seung et al. Exosomes derived from human adipose tissue-derived mesenchymal stem cells alleviate atopic dermatitis. Stem cell research & therapy vol. 2018 Jul 11;9(1):187. D0l:10.1186/ s13287-018-0939-5
19. Thyssen, Jacob P, et al. Disease Mechanisms in Atopic Dermatitis: A Review of Aetiological Factors. Acta dermato-venereologica. 2020 Jun 9;100(12):00162. D0I:10.2340/00015555-3512
20. Yosipovitch, G et al. Peak Pruritus Numerical Rating Scale: psychometric validation and responder definition for assessing itch in moderate-to-severe atopic dermatitis. The British journal of dermatology. 2019;181(4):761-769. D0I:10.1111/bjd.17744
21. Bawany, Fatima et al. Sleep Disturbances and Atopic Dermatitis: Relationships, Methods for Assessment, and Therapies. The journal of allergy and clinical immunology. In practice. 2021;9(4):1488-1500. D0I:10.1016/j.jaip.2020.12.007
22. Axt-Gadermann, Michaela, et al. Probiotische Teilbäder bei atopischer Dermatitis [Probiotic baths for atopic dermatitis]. Der Hautarzt; Zeitschrift fur Dermatologie, Venerologie, und verwandte Gebiete. 2021;72(6):549-556. D0I:10.1007/s00105-021-04789-2
23. Wong, Lai-San et al. The Implications of Pruritogens in the Pathogenesis of Atopic Dermatitis. International journal of molecular sciences. 2021 Jul 5;22(13):7227. DOI:10.3390/ ijms22137227
24. Brown, Sara J et al. Genetics in Atopic Dermatitis: Historical Perspective and Future Prospects. Acta dermato-venereologica. 2020 Jun 9;100(12):00163. D0I:10.2340/00015555-3513
25. Kauppi, Saana, et al. Atopic Dermatitis Is Associated with Dermatitis Herpetiformis and Celiac Disease in Children. The Journal of investigative dermatology. 2021;141(1):191-193.e2. D0I:10.1016/j. jid.2020.05.091
26. Bieber, Thomas et al. Clinical phenotypes and endophenotypes of atopic dermatitis: Where are we, and where should we go? The
A.C. AcgapoBa, A.A. Рге6аева
Journal of allergy and clinical immunology. 2017;139(4):58-64. DOI:10.1016/j.jaci.2017.01.008
27. Fleming, Patrick et al. Diagnosis and Management of Atopic Dermatitis for Primary Care Providers. Journal of the American Board of Family Medicine: JABFM. 2020;33(4):626-635. D0l:10.3122/jabfm.2020.04.190449
28. Martinez, Adali, et al. Structural racism and its pathways to asthma and atopic dermatitis. The Journal of allergy and clinical immunology. 2021;148(5):1112—1120. D0l:10.1016/j.jaci.2021.09.020
29. Campana, Raffaela et al. Molecular aspects of allergens in atopic dermatitis. Current opinion in allergy and clinical immunology. 2017;17(4):269—277. DOI:10.1097/ACI.0000000000000378
30. Roesner, Lennart M, Thomas Werfel. Autoimmunity (or Not) in Atopic Dermatitis. Frontiers in immunology. 2019 Sep 10;10:2128. D0l:10.3389/fimmu.2019.02128
31. Petersen, Elisabeth B M et al. Role of the Gut Microbiota in Atopic Dermatitis: A Systematic Review. Acta dermato-venereologica. 2019;99(1):5—11. D0l:10.2340/00015555-3008
32. Saeki, Hidehisa et al. Difamilast ointment in adult patients with atopic dermatitis: A phase 3 randomized, double-blind, vehicle-controlled trial. Journal of the American Academy of Dermatology. 2022;86(3):607—614. D0l:10.1016/j.jaad.2021.10.027
33. Bocheva, Georgeta St et al. Immunological Aspects of Skin Aging in Atopic Dermatitis. International journal of molecular sciences. 2021 May 27;22(11):5729. D0l:10.3390/ijms22115729
34. Abuabara, Katrina, et al. The Long-Term Course of Atopic Dermatitis. Dermatologic clinics. 2017;35(3):291-297. D0l:10.1016/j. det.2017.02.003
35. Murota, Hiroyuki, Ichiro Katayama. Exacerbating factors of itch in atopic dermatitis. Allergology international: official journal of the Japanese Society of Allergology. 2017;66(1):8-13. D0l:10.1016/j. alit.2016.10.005
36. Gaspar, Neide Kalil, and Marcia Kalil Aidé. Atopic dermatitis: allergic dermatitis or neuroimmune dermatitis? Anais brasileiros
de dermatologia. 2016;91(4):479-88. D0I:10.1590/abd1806-4841.20164211
37. Na, Chan Ho et al. A Therapeutic Renaissance - Emerging Treatments for Atopic Dermatitis. Acta dermato-venereologica. 2020 Jun 9;100(12):00165. D0l:10.2340/00015555-3515
38. Fujii, Masanori. The Pathogenic and Therapeutic Implications of Ceramide Abnormalities in Atopic Dermatitis. Cells. 2021 Sep 10;10(9):2386. D0l:10.3390/cells10092386
39. Irvine AD, Mina-Osorio P. Disease trajectories in childhood atopic dermatitis: an update and practitioner's guide. The British journal of dermatology. 2019;181(5):895-906. D0l:10.1111/bjd.17766
40. Nousbeck, Janna, and Alan D Irvine. Atopic Dermatitis According to GARP: New Mechanistic Insights in Disease Pathogenesis. The Journal of investigative dermatology. 2016;136(12):2340-2341. DOI:10.1016/j.jid.2016.08.020
41. Chan, Tom C, et al. Impact of Atopic Dermatitis on Work and Activity Impairment in Taiwan. Acta dermato-venereologica. 2021 Sep 22;101(9):00556. DOI:10.2340/00015555-3918
42. Nakatsuji, Teruaki, and Richard L Gallo. The role of the skin microbiome in atopic dermatitis. Annals of allergy, asthma & immunology: official publication of the American College of Allergy, Asthma, & Immunology. 2019;122(3):263-269. DOI:10.1016/j. anai.2018.12.003
43. Chen, Wei-Yu, et al. Annoying Psoriasis and Atopic Dermatitis: A Narrative Review. International journal of molecular sciences. 2022 Apr. 28;23(9):4898. DOI:10.3390/ijms23094898
44. Morizane, Shin. The Role of Kallikrein-Related Peptidases in Atopic Dermatitis. Acta medica Okayama. 2019;73(1):1-6. DOI:10.18926/ AMO/56452
45. Staumont-Salle, Delphine et al. The Atopic Dermatitis Control Tool: A High-Performance Tool for Optimal Support. Acta dermato-venereologica. 2021 Dec 13;101(12):00618. DOI:10.2340/actadv. v101.750
