Научная статья на тему 'АТЕРОСКЛЕРОЗДЫҚ ТҮЙІНДЕРДІҢ ЖАСУШАЛЫҚ ЖӘНЕ МОЛЕКУЛАЛЫҚ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІНЕ ҒЫЛЫМИ ШОЛУ'

АТЕРОСКЛЕРОЗДЫҚ ТҮЙІНДЕРДІҢ ЖАСУШАЛЫҚ ЖӘНЕ МОЛЕКУЛАЛЫҚ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІНЕ ҒЫЛЫМИ ШОЛУ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
47
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АТЕРОСКЛЕРОТИЧЕСКАЯ БЛЯШКА / КУЛЬТИВИРОВАНИЕ / ЦИТОКИНЫ / ЛИМФОЦИТЫ / АТЕРОСКЛЕРОЗДЫқ ТүЙіН / ДАқЫЛДАУ / ЦИТОКИНДЕР / ЛИМФОЦИТТЕР / ATHEROSCLEROTIC PLAQUE / CULTIVATION / CYTOKINES / LYMPHOCYTES

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Дәулет Г. Д., Тусупбекова Г. А., Молдакарызова А. Ж., Желдербаева М. К., Аманбай Б. Б.

Қазіргі уақытта қан тамырларының атеросклероздық зақымданулары және осы аяда жүрек-қан тамырлары ауруларының дамуы, осы мәселеге әртүрлі сала мамандарын жұмылдырады. Ең негізгі көңіл аудартатыны атеросклероздың қатерлік факторлары мен алдын алу мен емдеу әдістерін өңдеу мақсатында, оның клиникалық асқынуларын зерттеп білу болып отыр. Атеросклероздың молекулярлық және жасушалық деңгейлерде даму механизмдерін іргелі зерттеуде алынған жаңа білімдер де осы патологияның алдын алу және жаңа емдеу әдістерін енгізуге ықпалын тигізеді. Нақты бұл мақалада атеросклероздық түйіндермен жұмыс жасаудағы негізгі заманауи лабораториялық әдістерге шолу жасалынған. Түйіндердің жасушалық құрамын зерттеуге арналған әдістердің мүмкіндіктері мен атеросклероздық түйіндер жасушаларының функционалдық мүмкіндіктерінің бағасы талқыланады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Дәулет Г. Д., Тусупбекова Г. А., Молдакарызова А. Ж., Желдербаева М. К., Аманбай Б. Б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCIENTIFIC REVIEW ARTICLE OF METHODS FOR THE STUDY OF CELLULAR AND MOLECULAR ATHEROSCLEROSIS

Recently, high prevalence of atherosclerotic lesion of the vascular wallsand further development of cardiovascular pathology attracts thespecialists from different fields. The main attention is paid to the riskfactors of atherosclerosis and its clinical complications with the aim ofprevention and treatment methods development. New knowledge fromfundamental research of atherosclerosis at cellular and molecular levelsfacilitates the development of novel methods for prevention andtreatment of the pathology. The article points on the review of the mainmodern laboratory tests for atherosclerotic plaques assessment. Theopportunities discussed for the study of cellular contents of the plaques,as functional evaluation of the cells in plaques.

Текст научной работы на тему «АТЕРОСКЛЕРОЗДЫҚ ТҮЙІНДЕРДІҢ ЖАСУШАЛЫҚ ЖӘНЕ МОЛЕКУЛАЛЫҚ ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІНЕ ҒЫЛЫМИ ШОЛУ»



А. Ким1, Е. Касымбаев1, З. Алибек1, Ж. Омирбек1, Д. Абдурахманова1, Л.К. Кошербаева2, А.К. Абикулова2

С.Ж. Асфендияров атындагы Казац ¥лттъщ медицина университетI 1«Жалпы тэж!рибедег! дэр!гер» мамандыгы бойынша 721т. интерндерI, 2Зерттеу жумысыныц жетекшлерI, «Экономика жэне денсаулыц сацтауды басцарудыц интеграцияланган жуйелер!» кафедрасыныц доценттерI

ДИАГНОСТИКА ЖЭНЕ ГИПЕРТОНИЯ ЕМДЕУ: КАНАДА АКШ ЖЭНЕ КАЗАХСТАН ЕЛДЕР1НЩ АFЫМДАFЫ ¥СЫНЫМДАРЫНА ЖЭНЕ ЭДЕБИЕТ ШОЛУЛАРДЫ САЛЫСТЫРУ

Tyfim: ApTepHa^bi; rnnepTernna Meg^HHa^biK; npaKTHKaga KYPflem Mace^e 6o^bm TaöbMagbi. K^HHHKa^H; Taffiipnöe öoöbmma ycbmbicTap 93ip^eHfli œaHe xa^uK;apa^HK; ycbmbiMgapgb^ 9p;aHcucb rnnepTOHHa^u; aypygbi ®YPri3y YmiH typ^î KpHTepHÖ^epgi ycbmagbi The American College of Cardiology/American Heart Association œaHe Canadian cardiovascular society 2017 œaHe 2018 ffibrngapbi K^HHHKa^HK; Taffiipnöe öoöbmma 93 ycbmbicrapbm ffiapna.raflbi. rnnepTOHHH öoöbmma K£3aK;cTaHflbiK; ycbmbiMflap 2019 ffibmbi

шыгарылды. Бул шолу диагностикадагы аиырмашылык;тар мен сэИкестiктердi аныщтауга жэне салыстыруга, уш усыныс арасындагы к;ауш-к;атердi багалауга жэне емдеуге, олардыц клиникальщ практикага жэне болаша; зерттеулер салаларына салдарларын аныщтауга багытталган. ТYЙiндi сездер: артериалы; гипертензия, Каза;станныц артериялы; гипертензия протоколы, Canadian cardiovascular society, American College of Cardiology/American Heart Association

ЭОК 57.577.527.79

ХГ.Д. Дэулет, ХГ.А. Тусупбекова, 12 А.Ж. Молдакарызова, 2М.К. Желдербаева, 1Б.Б. Аманбай, 3А.С. Катчибаева, 3А.А. Сазанова

1эл-Фараби атындагы Казац ¥лттыцуниверситет/ 2«С.Ж. Асфендияров атындагы Казац ¥лттыц медицина университет/ 3Казац спорт жэне туризм академиясы

АТЕРОСКЛЕРОЗДЫК ТYЙIНДЕРДIH, ЖАСУШАЛЫК ЖЭНЕ МОЛЕКУЛАЛЬЩ К¥РАМЫН ЗЕРТТЕУ ЭД1СТЕР1НЕ ЕЫЛЫМИ ШОЛУ

Каз!рг!уацытта цан тамырларыныц атеросклероздыц зацымданулары жэне осы аяда журек-цан тамырлары ауруларыныц дамуы, осы мэселеге эртурл! сала мамандарын жумылдырады. Ец нег!зг! квцл аудартатыны атеросклероздыц цатерл!к факторлары мен алдын алу мен емдеу эд!стер!н вцдеу мацсатында, оныц клиникалыц асцынуларын зерттеп блу болып отыр. Атеросклероздыц молекулярлыц жэне жасушалыц децгейлерде даму механизмдерш !ргел! зерттеуде алынган жаца бшмдер де осы патологияныц алдын алу жэне жаца емдеу эд!стер!н енг!зуге ыцпалын тиг!зед!. Нацты бул мацалада атеросклероздыц тушндермен жумыс жасаудагы нег!зг! заманауи лабораториялыц эд!стерге шолу жасалынган. Тушндерд!ц жасушалыц цурамын зерттеуге арналган эд!стерд!ц мумкшд!ктер! мен атеросклероздыц тушндер жасушаларыныц функционалдыцмумк1нд!ктер1н!ц багасы таяцыманады. ТYйiндi сездер: атеросклероздыц тушн, дацылдау, цитокиндер, лимфоциттер

Журек-к;ан тамырлар аурулары, эйресе журектщ ишемиялы; ауруы (ЖИА) жэне оныц ас;ынулары - миокард инфарктсй ^аза;стан мен шетел тургындарыныц елiмiнщ ец басты себебi болып табылады [1]. ЖИА-ныц непзп этиологиялы; факторы - бул коронарлы; артериосклероз (АС) немесе коронарлы; артериялардыц атеросклерозы. ЖИА-ы бар емделушшердщ 95%-ыныц коронарлы; артериясында, эйресе проксимальды белiмдершде атеросклерозды; за;ымданулар аныщталган. АС 0зiнiц кец таралуымен, тынышты; кезецi 0туiнiц созылгыштыгымен жэне ай;ын жайсыз ая;талуына байланысты заманауи медицинада ец езект мэселе болып табылады [2-4]. Адамдардыц 0лiмiнiц кеп болуына байланысты, бYкiл элем галымдары кептеген жылдар бойы АС-дыц даму механизмдерш зерттеумен айналысуда. Бул зерттеулерге сай, TYрлi атерогенездiц кептеген теориялары пайда болуымен ая;талды. Олардыц арасындагы басымдары мына теориялар болды: патоморфолог Н. Н. Аничков 1913 жылы усынган липопротеидтi инфильтрация, 70-шi жылдардыц ортасында R. Ross (1976) ортага салган эндотелийдiц дисфункциясы [5]. Сонымен ;атар, вирусты [6, 7], аутоиммунды [8], генетикалы; [9] жэне моноклональды [10] теориялар дамытылып ецделген болатын. АС зерттеулерiнде жэне оныц дамуы мен багытын сипаттайтын кептеген гипотезаларга ;арамастан, ауру патогенезiнiц негiзгi жагдайы шгарталасарлы; жэне жеткiлiксiз зерттелген болып ;ала бередi.

К^рп уа;ытта ец дамыган АС теорияларыныц бiрi иммунды; жуйенщ патологиялы; процеске тiкелей ;атысуымен байланысты теория болып табылады. Осы тужырымдамага сэйкес, АС деп созылмалы, баяу агымды, артерия астар;абыгын за;ымдап, ол жерде липидтер, жасуша элементтерiнiц жерплшт жиналып ;алуын K0рсететiн жэне фиброзды улпа дамуы, соныц эсерiнен ;ан тамыры куысыныц тарылуын тудыратын ;абынба ауруды атайды [11-13]. Артерия ;абыргасыныц созылмалы ;абынуындагы патологиялы; кез;арас бойынша, АС мэселей патологиялы; процесте туа бнкен жэне бейiмделген иммуно;абынба механизмдердщ ;атысы бар деп болжайды. Ал, ол механизмдерде жетекшi р0лдi жасушааралы; ;арым-к;атынас медиаторлары - цитокиндер ат;арады [14].

Атерогенез деп те аталатын, АС патогенезi бiрнеше тiзбектi кезецдерден турады, олардыц эр;айсысы 0зiнiц турше сай ;ан тамыры ;абыргасыныц атеросклерозды; за;ымдануына ие. Атеросклерозды; за;^1мдануд^1ц непзп элемент - атеросклерозды; TYЙiн (АСТ) болып табылады, ол тамырдыц куысына шыгып, оныц тарылуын туындататын жэне ;алыпты ;ан агуын ;иындатад^1. ТYЙiн липидтер, фибрин, тегiс булшы;ет жасушалары, дэнекер тiндерi, аралы; заттар (гликозаминогликандар жэне т. б.) жэне кальцийдщ жасушаштк жэне жасушадан тыс жиынтыгынан турады. Ол к0лемi бойынша Yлкейiп жэне K0рiнiс бере бастаганда, 0з бетiнде ;ан элементтерi мен

Вестник КозНЛЛУ № I - 2020

;анныц уюын устап, кальций туздарыныц сщуше экеледi, ал оныц жарылуы кезiнде тушншц iшiндегiсi ;анга етщ журек, ми жэне бас;а мушелер артерияларыныц тромбозыныц ce6e6i болуы мумган [15].

К^рп уа;ытта АСТ эртYрлi ;ырынан аспапты жэне зертханалы; эдктердщ K0мегiмен зерттелде. Аспапты; эдiстер-томографияныц эртYрлi TYрлерi: позитронды-эмиссиялы; томография, магнита-резонансты;

мультиспиралды; компьютерлiк томография, сондай-а; тамыр iшiлiк ультрадыбысты; зерттеу, АСТ-нiц тура;сыздандыру жэне Y3iлу ;аушн, орналас;ан жерш аныщтауга, визуализациялауга, багалауга багытталган [16]. Зертханалы; эдiстердiц K0мегiмен АСТ-нiц жасушалы; ;урамыныц санды; жэне сапалы; багалануы ЖYргiзiледi, олардыц негiзгiлерi иммуногистохимия жэне агынды цитометрия болып табылады. АСТ-нен in vitro о;шауланып алынган жасушалардыц функционалды; белсендiлiгiн аныщтауга арналган зерттеулер аз. Сондьщтан, осы гылыми шолудыц ма;саты АСТ-дi зерттеудiц заманауи эдктерш багалау болып табылады. Осы ма;сатты ЖYзеге асыру Yшiн АСТ-нiц эртYрлi ;асиеттерш мен ;урамын зерттеуге арналган, PubMed жэне РИНЦ деректер ;орынан алынган ма;алалар талданды. К^рп замангы дерек к0здерiн талдау АСТ-дi зерттеуд жалпы зерттеу ма;сатына ;арай, эртYрлi эдiстердiц K0мегiмен ЖYргiзуге болатынын к0рсетп. Атерогенездегi ;абынудыц жетекшi р0лiне байланысты, АСТ-дi зерттеу негiзiнен АСТ жасушалы; ;урамын, атап айт;анда иммуногистохимия (ИГХ) жэне агынды цитометрия (АЦ) эдктершщ к0мепмен лейкоциттердiц субпопуляциялы; ;урамын зерттеу багытында ЖYргiзiледi, сондай-а; TYЙiндердiц гомогенаттарында цитокиндердiц децгейi де аны;талад^1. Fылыми эдебиеттердi талдау барысында АСТ ;урамын зерттеу ма;сатында жумыс бiрнеше кезецде ЖYргiзiлетiнi аны;талды. АСТ алу, туйшнен жасушаларды б0лу, б0лiнген жасушалардыц 0мiршецдiгiн багалау, б0лiнген жасушаларды 0сiру.

АСТ-ны жоспарлы операциялар барысында эндартерэктомия нэтижейнде алады [17,18] жэне RPMI (Roswell Park Memorial Institute) — 1640 ортасында б0лме температурасында тасымалданады. Бул ортаны пайдалану оныц ;урамы лимфоидты жасушаларды 0сiру Yшiн эзiрленгендiгiне байланысты.

АСТ-мен жумысты операциядан кейiн 2 сагаттан кешiктiрмей ЖYргiзу усынылады [19]. Буныц себебi, жасушалардыц уза; са;талуы, олардыц 0мiршецдiгiн т0мендетуге жэне олардыц саныныц 0згеруше экелу MYMкiн. Сондай-а; зерттеулер Yшiн, созылмалы ЖYрек жетгалшйздшнщ нэтижесiнде, кенеттен ;айтыс болган нау;астардан АС зацымданган артериялардыц учаскелерiн, арнайы зерттеуге жасушалар пайдаланылуга да болады [20]. АСТ-мен барлы; жумыстар стерильдi аспаптармен вертикальды агысы бар ламинарлы шкафта ЖYргiзiледi. Алынган материалды перифериялы; ;аннан мононуклеарлы; жасушаларды жою ушш фосфатты-тузды буферде 0цдейдi [21]. Кажет болган жагдайда, этилендиаминтетрасiрке ц^тшцылында декальцинирлеу ЖYргiзiледi. АСТ-дi мiндеттi TYPДе микроскопиялы; зерттеуден 0ткiзедi. Бул ретте АСТ-бетшщ б0лiнуi, тромбтардыц болуы, АСТ-де ;ан ;уйылу, TYЙiндердiц жыртылуы жэне тейлуь артерия ;у^1сыныц тарылу дэрежесi, берштенудщ болуы жэне бас;а да 0згерктер багаланады [22].

Зерттеу эдiстерiн талцылайтын болса; АСТ-мен жумыс жасау сатылары (Leroyer AS, et al., 2007; Гривель Ж.-Ш. жэне т.б., 2012; Profumo E, et al., 2012; Рагино Ю. И. жэне т.б. 2014; Шишкина В. С. жэне т.б., 2014; Vorobyova DA, et al., 2016; Shalhoud J, et al., 2016; Karadimou G, et al. 2017 мэлiметтерi бойынша).

1. ТYЙiндердi б0лш алудыц (Эндартерэктомия) алгашцы эдта: ТYЙiннiц гомогенатын даярлау ^ Цитокиндердщ концентрациясын жэне спектрiн аны;тау, иммуноферментт анализ (ИФА);

2. Алдын ала 0цдеу ^ Жасушаларды б0лiп алу ^ Жасушалардыц 0мiршецдiгiн анык;тау ^ Жасуша санын жэне олардыц фенотитн анык;тау, агынды цитометрия (АЦ) Дакылдау (митогенмен жэне митогенсiз) ^ ¥загы (12-22 тэул.) ^ Ex vivo жасушаларыныц алгашк;ы дак;ылдарын алу. Кыск;а уак;ытты (1-20 саг.) ^ Кррльщ цитокиндi 0нiмдi анык;тау (ИФА);

3. Гистологиялык; препаратты эзiрлеу ^ Жасушаларды фенотиптеу (иммунногистохимия)

Макроскоптык; зерттеуден кешн алдын-ала 0цделген материал TYрлi зерттеулер журпзу Yшiн, бiрнеше б0лiкке б0лшедъ АСТ жэне артериялардыц биоптаттарын гистологиялык зерттеу Yшiн к;алыцдыгы 5-7 мм кесгандерге кесiледi, 2% параформальдегидте жэне парафинге бектлед [23, 24]. Сондай-а; олар моноклональды флуоресценттi антиденелермен 0цделуi жэне иммуногистохимия (ИГХ), ИФТ — иммуноферментп талдау, 0тпелi цитометрия (ЭЦ) эдiсiмен зерттелiнедi [25-27]. Материалдыц бас;а б0лiгi АСТ-нiц биохимиялык; к;урамын жэне цитокиндердщ к;урамын иммуноферменттiк анализ Yшiн (ИФА) муздатылып к;ойылуы MYMкiн [28].

АСТ-ныц жасушалык; курамын сапалы жэне сандык; багалау Yшiн АСТ-дi in vitro [29] жэне ex vivo [30] жагдайларында 0аредъ

АСТ жасушаларды б0лу эдiстерi. Эсiру Yшiн интима-медиа кабыргаларыныц эндотелиальды [31], бiрыцFай салалы жасушалары, сондай-ак АСТ немесе артерия биооптатыныц курамына кiретiн лейкоциттер (лимфоциттер, макрофагтар) пайдаланылады [32].

Алынган материалдан (АСТ немесе артерия биоптаты) жасушаларды б0лу Yшiн екi эдiс колданылуы мумган: механикалык; экстрагирлеу жэне ферментативтi дезагрегация (ФД). Механикалык; 0цдеу кезiнде улпаныц фрагментiн жеке адгезивтiлiгiнiц аркасында субстратна бекiтiлген ~1 мм 0лшемiне дешн усак;тайды. ФД жасушалардыц к0птеп шыгуын бередi, бiрак; эдiс селективтi болып табылады, 0йткеш барлык; жасушалар диссоциацияга T0зiмдi емес. Тэжiрибеде, к0птеген улпалардан бастап;ы жасушаларды к;олайлы алу эксплант м0лшерш субстратна бекiтiлген жасушалардыц шагын кластерiне дейiн т0мендетуге экелетiн коллагеназа ферментш пайдаланумен байланысты болып табылады [33,34].

Атеросклероздык; зак;^1мданулард^1ц туындауынадагы ауырсынулардыц р0лiн зерттеу Yшiн АСТ-нен жшрек лимфоциттердi б0лiп алад^1. Оларды б0лудщ ец тиiмдi эдiсi ферменттер кешешмен 0цдеу болып табылад^1. Жасушалард^1 ФД эдiсiмен б0лу алд^1нда АСТ-дi жэне биоптаттар M0лшерi 2Х2 мм фрагменттерге кесiледi жэне ферменттiц к;ажеттi м0лшерш есептеу Yшiн 0лшейдi. Гривель Ж. Ш. жэне т. б. (2012) жумысында коллагеназд^1ц екi TYрi к;олданылды: коллагеназа XI ("Sigma-Aldrich") жэне IV коллагеназа ("Invitrogen"), сондай-ак; DL либераза ("Roche Diagnostics", АКШ) ДНКназаныц ;атысуымен ("Roche Diagnostics"). ЭртYрлi концентрациялардагы барлык; ферменттерда тестiлеу нэтижесiнде, АСТ-нен жасушаларды б0лу Yшiнец тиiмдiсi, беттiк маркерлердщ K0пшiлiгiн са;тауды к;амтамасыз ететiн-370 С кезшде 1 сагат iшiнде ферменттеу уак;ыты 1,25 мг/мл концентрациядагы IV ("Invitrogen") коллагеназа ("Invitrogen") болып табылады [35].

Е.В. Чернова жэне т. б. (2013) галымдардыц зерттеу жумысында артерия биоптатыныц лизиа коллаген II тип^ (Worthington Diagnostic System,ферментiнiц к0мепмен жургiзiлдi. Ол 1 г-га шига улпага 10 мл фермент ертндаа есебiнен, к;урамында 10% эмбриональды бузау сарысу^1 (Flow, ¥лыбритания), 2 мМ L-глутамин, 100 бiрлiк/мл пенициллин, 100 бiрлiк / мл стрептомицин, 2,5 мкг/мл фунгизоны (барлы; реактивтер Grand Island Biological Company-GIBCO, АКШ) бар 199 ортасында жургiзiлдi. Ферментi бар биоптатты инкубациялау кезiнде улпаныц толык; ерiгенше жургiзiлдi. ¥лпаныц еру к;абше^ к0збен багаланган. Жасушалардан алынган суспензиясы стерильдi нейлон тор арк;^1лы с^шт, 1800 g-та, 20 мин шшде 40 С кезiнде T0менгi жиШкп центрифугада (Beckman TJ-6,

VeStnik KQzfimU № I - 2020

Beckman Division, АКШ) центрифугаланды. Шегшд жасушалар ;урамында антибиотиктермен 10% эмбрионалды бузау сарысуы бар 10 мл 199 ортасымен жуылып, сол жагдайларда ;айтадан центрифугаланды. Ш0гiндiлер 10 мл есу ортасынан алынган. Алынган жасушалар санын арнайы есеп камерасында ЖYргiзiледi [36]. Б0лiнiп алынган жасушалар да;ылданылып, атерогенез процестерiн жасушалы; децгейде ;айта iске ;осу Yшiн жэне зерттелшш отырылган дэрiлiк препараттар антиатерогендi ;асиеттерш багалауга пайдаланылды.

Осылайша, жасушалардыц TYрiне жэне зерттеудiц ма;саты байланысты, АСТ^ жэне артерия биоптаттарынан жасушаларды белш алудыц эртYрлi эдiстерi ;олданылады. Бул ретте, зерттеушшердщ назары негiзiнен жасушалы; ;урамга багдарланган. АСТ-нен жасушаларды белш алып, олардыц функционалды; жай-KYЙiн зерттеу ма;сатында белу эдiстерi табылган жо;.

Белiнiп алынган жасушалардыц емiршiецдiгiн багалау эдктерь Жасушаларды есiру тиiмдiлiгiнiц мшдетт шарты олардыц емiршецдiгiн багалау болып табылады. Fылыми эдебиеттерге шолу барысында АСТ-нен белшш алынган жасушаларда ^i жасушаларды елiлерiнен белiп алуда ;олданылатын бiрнеше эдiстер бар.

Лебедева А. М. жэне т.б. (2012) галымдардыц зерттеу жумыстарында жасушалар pacific orange ("Invitrogen", АКШ) аминотоптарымен эрекеттесетiн 1 мг/мл боягыш бар реактивпен ецделдъ Бояуды белме температурасында 15 минут бойы еткiзген, содан кейiн жасушалар 2% ;алыпты тiнтуiр сарысуынан туратын фосфатты-тузды буфердiц Yлкен келемiнде ертлш, центрифугалаудан кейiн бояуга арналган 1 мл буферде ;айта суспензияланды. Барлы; жасушалар цитометр ар;ылы етiп, фенотипт аныщтауга талданды [37].

Shalhoub J, et al жумысында (2016) жасушалардыц емiршецдiгi багалау ртш трипано кек жэне флуоресцентп боягыштар (пропидий йодид) ;олданылган. Барлы; Yлгiлерде жасушалардыц емiршецдiгi >95% жеткен [30]. АС за;ымдалган артерия айма;тарын есiру эдiстерi. АС дамуын зерттеу ма;сатында, АСТ-i бар артерия учаскелерш есiру эдiстерi А. М. Лебедева жэне т.б. жумыстарында (2012) сипатталган. 9сiру ортасы курамына RPMI 1640ортасы, эмбрионалды бузау сарысуы, инактивирленген ;ызу, натрий пируваты, пенициллин, стрептомицин жэне амфотерицин В, алмастырылатын амин к;ышк;ылдарынан туратын модифицирленген MEM (Modified Eagle ' s) ортасы гардъ ¥лпа блоктары ;орекпк ортасы бар Петри таба;шасына орналастырылып, коллаген соргышындагы белу шекарасында Гривель Ж. Ш. жэне т. б. (2009) эзiрлеген эдiсiне сэйкес орта-ауа орналасады [38]. ¥лпа 12 тэулiк шшде инкубаторда 37° С кезiнде 5% С02-де есiрiлiп, эрбiр 3 тэулш улпалар Yлгiлерi 2% параформальдегидте бектлед жэне олардыц емiршецдiгiн багалау гистология ар;ылы ЖYрдi. Барлы; жабынды эйнектер ейрШп отырган жасушалар Yлгiсiнде жылжыгандарыныц болу-болмауына тексерiлiп отырылды. Жылжыгандарыныц морфологиясы мен емiршецдiк керсеткiштерi зерттелiндi. 12^i тэулiкте барлы; есiрiлiп отырган улпа Yлгiлерi TYПкi оцтайландырылган ферменттердiц ;оспасымен ецделедi, ол жасушаларды белiп алу жэне беттш жасушалы; маркерлердi са;тауга MYMкiндiк бередi.

Пролиферация стимуляторларын ;осу ар;ылы жасушаларды есiру MYMкiндiгi туралы хабарларды да кездестiруге болады. Karadimou G, et al жумысында (2017) ;абынуга ;арсы цитокиндердiц экспрессиясын индукциялайтын имиквимоды бар жасушаларды есiру журпзшген: Tumor necrosis factor (TNF), Interleukin (IL)-2, IL-6, IL-12, Interferon(INF) - a, INF-y) жасушалар да;ылында Toll-like receptors 7 (TLR7)-мен езара эрекеттесу ар;ылы. Ол Yшiн АСТ белiктерi митогенмен 2,5, 5 жэне 12,5 дозада RPMI 1640 ортада 20 саг. бойы инкубацияланды. Цитокин ешмдерш багалау Yшiн супернатант ;олданылады [39]. АСТ-де цитокиндердi аны;тау эдостерь Рагино Ю. И. (2012) жэне Шишкина В. С. жэне т.б. (2014) галымдардыц зерттеу жумыстарында цитокиндерд аньщтау Yшiн суйы; азотта муздатылган эртYрлi типтi атеросклерозды; за;ымдардыц Yлгi фрагменттерiн рН =7,4 (500 мкл буфер: 100 мкг улпа) кезшде ФСБ-да гомогенизациялайды. Оныц ;урамында 4° С температурада протеаз ингибиторларыныц коктейлi бар. 1 мл буферде соцгы концентрацияда 1 mM диэтилтритола, 1 mM PMSF, 10 ^g леупептина (Sigma, АКШ) бар. Гомогенизация мен центрифугаланган кейiн супернатант -700° С са;;талынады. Мундай эдiспен алынган супернатант цитокиндерд ИФА эдiсiмен ELISA (BCM Diagnostics, Bender Medsystems, Biomedica фирмаларыныц жиынтыгы) жиынты;тарын пайдалана отырып аныщтауга ;олданылад^1 [40].

Цорытынды.

АСТ алу жэне олардан жасушаларды белш алу эдiстерi бойынша гылыми эдеби дереккездерд талдау негiзiнде, АСТ ;урамына кiретiн жэне олардан белiнетiн ;абынба медиаторлардан лейкоциттердiц негiзгi популяциялары аныщталды. АСТ-нен о;шауланган жасушалард1 зерттеу Yшiн, оларды тиiстi тэсiлмен дайындау керек, ;ажет болган жагдайда да;ылдау журпзу керек. Бул ретте ACT-нiц санды; жэне сапалы; жасушалы; ;урамын багалаудыц негiзгi эдiстерi агынд1 цитометрия жэне иммуногистохимия болып табылды. Олар жасушаларды бетга маркерлер бойынша, жэне олардыц белсендi дэрежесi туралы экспрессиясыныц сипаты бойынша аныщтауга болады. Цитокиндердi аныщтаудщ негiзгi эдiсi иммуноферменттiк талдау болып табылады. АС патогенезшде ;олданылатын эдстердц кемегiмен макрофагтардщ жекелеген жасушаларыныц релi жэне Т-лимфоциттер мен бiрк;атар ;абынуга ;арсы TNF-a, IFN-y, IL-1ß, IL-2, IL-4, IL-6 —цитокин жэне есу факторлары белгiлi болды. В-лимфоциттерд, NK-жасушалардь нейтрофильдердi зерттеуге арналган зерттеу жумыстары аз кездеседi, осыган байланысты олардыц АС механизмдерiн кке асырудагы патогенетиктерiнiц релi эрi ;арай зерттелуде. Сонымен ;атар, АСТ-де жасушалардыц болуы на;ты бекiтiлмеген жэне эр типтщ жасушаларыныц функционалдщ белсендiлiгiн аны;тау да мацызды болып табыладь Ол ушш ;олда бар эдiстердi жетiлдiру жэне жасушаларды АСТ-нен белудц, олардыц функционалдщ жай-KYЙiн багалаудщ жаца эдiстерiн эзiрлеу ;ажет. АСТ-нен о;шауланган жасушалардыц ;урамы мен ;ызметш, механимдерiн зерттеу, барлы; курделi патогенетикалы; процестерi туралы дурыс TYсiнiк ;алыптастыруга жэне тиiмдi антиатерогендi терапияга жаца тэсiлдер мен кез;арастар эзiрлеуге MYMкiндiк бередi.

1 Graham I, Atar D, Borch-Johnsen K, et al. European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: full text. Fourth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and other societies on cardiovascular disease prevention in clinical practice // Eur Heart J. - 2007. -№28(19). - P. 2375-2414.

2 Libby P, Ridker PM, Hansson GK. Progress and challenges in translating the biology of atherosclerosis // Nature. - 2011. -№473. - P. 317-325.

TI3IMI

3 Wang Z, Lee J, Zhang Y. Increased Th17 cells in coronary artery disease are associated with neutrophilic inflammation // Scand Cardiovasc J. - 2011. - №45. - P. 54-61.

4 Duerrschmid C, Crawford JR, Reineke E, et al. TNF receptor 1 signaling is critically in volved in mediating angiotensin-II-induced cardiac fibrosis // J of Molecular and Cellular Cardiology. - 2013. - №57. - P. 59-67.

5 Kuharchuk VV. Atherosclerosis. Topical issues of prevention and therapy // Cardiovascular Therapy and Prevention. -2003. - №2(3). - P. 80-85.

BecmHUK Ko3H/V\y № I - 2020

6 Ross R, Glomset JA. The pathogenesis of atherosclerosis // N Engl J Med. - 1976. - №295. - P. 369-377.

7 Epstein F.H. Atherosclerosis — an inflammatory disease // New Engl J Med. - 1999. - №340(2). - P. 115-126.

8 Mazurov VI, Veber VV, Stolov SV, et al. Immune correlation with different variants of IBS // Annals of the Russian academy of medical sciences. - 2005. - №7. - P. 9-14.

9 Partigulova AS, Naumov VG. Inflammation in atherosclerosis: the role of the reninangiotensin-aldosterone system and its blockade // Kardiologiia. - 2010. - №50(10). - P. 50-55.

10 Frostegard J. Autoimmunity, oxidized LDL and cardiovascular disease // Autoimmun Rev. - 2002. - №1. - P. 233-237.

11 Moiseev VS, Pavlikova EP, Meraj IA. The role of inflammation in atherogenesis and in the development of cardiovascular complications // The Doctor. - 2003. - №3. - P. 3-7.

12 Hansson GK. Inflammation, atherosclerosis, and coronary artery disease // N Engl J Med. - 2005. - №352. - P. 16851695.

13 Ajmagambetova AO. Atherogenesis and inflammation // Science & healthcare. - 2016. - №1. - P. 24-39.

14 Turmova EP, Markelova EV, Silaev AA, et al. The characteristics of cytokine status in patients with atherosclerosis // Medical Immunology. - 2014. - №16(4). -P. 323-332.

15 Aronov DM, Lupanov VP. Some aspects of the pathogenesis of atherosclerosis // The Journal of Atherosclerosis and Dyslipidemias. - 2011. - №1. - P. 48-56.

16 Barysheva NA, Merkulova IN, Shabanova MS, et al. Structural changes of atherosclerotic plaques according multislice computed tomography during followup // The Journal of Atherosclerosis and Dyslipidemias . - 2015. - №4. - P. 5-14.

17 Shalhoub J, Viiri LE, Cross AJ, et al. Multi-analyte profiling in human carotid atherosclerosis uncovers pro-inflammatory macrophage programming in plaques // Thrombosis and Haemostasis. - 2016. - №115(5). - P. 1-9.

18 Stavik B, Holm S, Espada S, et al. Increased expression of TFPI in human carotid stenosis // Thromb Res. - 2017. -№155. - P. 31-37.

19 Grivel' ZH-SH, Ivanova OI, Pinegina NV, et al. New method for the analysis of the cellular composition of atherosclerotic plaques // Creative Cardiology. - 2012. - №1. - P. 26-40.

20 Chernova EV, Sobenin IA, Mel'nichenko AA, et al. Aterogennoe serum as pathogenetic targets for direct anti-atherosclerotic therapy // Pathogenesis. - 2013. - №11(3). -P. 32-48.

21 Lebedeva AM, Grivel' Zh-Sh, Ivanova OI, et al. Atherosclerotic plaques in the ex vivo system // Creative Cardiology. - 2012. - №1. - P. 43-50.

22 Ragino YuI, Chernyavskij AM, Polonskaya YaV, et al. The activity of inflammatory process in different types of unstable atherosclerotic plaques // Bulletin of Experimental Biology and Medicine. - 2012. - №153(2). - P. 150-153.

23 Ragino YuI. Factors and mechanisms of coronary atherosclerosis and its complications // The Journal "Ateroskleroz". - 2012. - №8(1). - P. 61-64.

24 Gulevskaya TS, Morgunov VA, Anufriev PL. Structure of atherosclerotic plaques of the carotid sinus and the cerebral circulation // Clinical neurology. - 2010. - №4(1). - P. 13-19.

25 Herrmann J, Edwards WD, Holmes DR. Increased ubiquitin immunoreactivity in unstable atherosclerotic plaques associated with acute coronary syndromes // JACC. - 2002. -№40(11). - P. 1919-1927.

26 Heider P, Pfaffle N, Pelisek J, et al. Is serum pregnancy-associated plasma protein a really a potential marker of atherosclerotic carotid plaque stability? // Eur J Vascul Endovascul Surg. - 2010. - №39 (6). - P. 668-675.

27 Cai L, Yu L, Liu S, et al. Reconfiguration of NKT cell subset compartment is associated with plaque development in patients with carotid artery stenosis // Inflammation. -2017. - №40(1). - P. 92-99.

28 Auguet T, Aragones G, Guiu-Jurado E, et al. Adipo/cytokines in atherosclerotic secretomes: increased visfatin levels in unstable carotid plaque // BMC Cardiovasc Disord. - 2016. -№16 (1). - P. 149-156.

29 Karadimou G, Folkersen L, Berg M, et al. Low TLR7 gene expression in atherosclerotic plaques is associated withmajor adverse cardioand cerebrovascular events // Cardiovascular Res. - 2017. - №113. - P. 30-39.

30 Lebedeva AM, Grivel' Zh-Sh, Ivanova OI, et al. Atherosclerotic plaques in the ex vivo system // Creative Cardiology. - 2012.

- №1. - P. 43-50.

31 Malinin VV, Durnova AO, Polyakova VO. Growth factors and adhesion molecules of vascular endothelium as molecular targets for the design of peptide drugs against atherosclerosis // Molecular medicine. - 2013. - №3. - P. 5355.

32 Michiels CF, Apers S, Meyer GDe, et al. Metformin attenuates expression of endothelial cell adhesion molecules and formation of atherosclerotic plaques via autophagy induction // Ann Clin Exp Metabol. - 2016. - №1(1). - P. 1-9.

33 Maione AS, Cipolletta E, Sorriento D, et al. Cellular subtype expression and activation of CaMKII regulate the fate of atherosclerotic plaque // Atherosclerosis. - 2017. - №256. -P. 53-61.

34 Blazhevich OV. Cultivation of cells: a course of lectures. -Minsk: Belarusian state University, 2004. - 78 p.

35 Grivel' ZH-SH, Ivanova OI, Pinegina NV, et al. New method for the analysis of the cellular composition of atherosclerotic plaques // Creative Cardiology. - 2012. - №1. - P. 26-40.

36 Chernova EV, Sobenin IA, Mel'nichenko AA, et al. Aterogennoe serum as pathogenetic targets for direct anti-atherosclerotic therapy // Pathogenesis. - 2013. - №11(3). -P. 32-48.

37 Lebedeva AM, Grivel' Zh-Sh, Ivanova OI, et al. Atherosclerotic plaques in the ex vivo system // Creative Cardiology. - 2012.

- №1. - P. 43-50.

38 Grivel' Zh-Sh, Margolis L. Use of human tissue explants to study human infectious agents // Nat Protoc. - 2009. - №4. -P. 256-269.

39 Karadimou G, Folkersen L, Berg M, et al. Low TLR7 gene expression in atherosclerotic plaques is associated withmajor adverse cardioand cerebrovascular events // Cardiovascular Res. - 2017. - №113. - P. 30-39.

40 Profumo E, Buttari B, Tosti ME, et al. Plaque-infiltrating T lymphocytes in patients with carotid atherosclerosis: an insight into the cellular mechanisms associated to plaque destabilization // J Cardiovascular Surg. - 2013. - №54(3). -P. 349-357.

VeStnik KQzfimU № I - 2020

1Г.Д. Дэулет, 1Г.А. Тусупбекова, 1'2 А.Ж. Молдакарызова, 2М.К. Желдербаева, 1Б.Б. Аманбай, 3А.С. Катчибаева, 3А.А. Сазанова

1Казахский национальный университет имени аль-Фараби 2Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 3Казахская Академия спорта и туризма

НАУЧНЫЙ ОБЗОР МЕТОДОВ ИЗУЧЕНИЯ КЛЕТОЧНОГО И МОЛЕКУЛЯРНОГО СТРОЕНИЯ АТЕРОСКЛЕРОЗА

Резюме: В настоящее время высокая распространенность атеросклеротического поражения стенок сосудов и развитие на этом фоне сердечно-сосудистых заболеваний привлекает к этой проблеме специалистов из различных областей. Основное внимание сосредоточено на изучении факторов риска атеросклероза и его клинических осложнений с целью разработки методов профилактики и лечения. Новые знания, полученные в ходе фундаментальных исследований механизмов развития атеросклероза на молекулярном и

клеточных уровнях, также способствуют разработке новых методов профилактики и лечения этой патологии. В статье представлен обзор основных современных лабораторных методов работы с атеросклеротическими бляшками. Обсуждаются возможности методов для изучения клеточного состава бляшек и оценки функциональных возможностей клеток атеросклеротической бляшки. Ключевые слова: атеросклеротическая бляшка, культивирование, цитокины, лимфоциты.

1G.D. Daulet, 1G.A. Tussupbekova, 1'2A.Zh. Moldakaryzova, 2M.K. Zhelderbaeva, 1B.B. Amanbay, 3A.S. Katchibaeva, A.A. Sazanova

1al-Farabi Kazakh National University, Kazakhstan, Almaty 2Asfendiyarov Kazakh National medical university 3Kazakh Academy of sport and tourism

SCIENTIFIC REVIEW ARTICLE OF METHODS FOR THE STUDY OF CELLULAR AND MOLECULAR ATHEROSCLEROSIS

Resume: Recently, high prevalence of atherosclerotic lesion of the vascular wallsand further development of cardiovascular pathology attracts thespecialists from different fields. The main attention is paid to the riskfactors of atherosclerosis and its clinical complications with the aim ofprevention and treatment methods development. New knowledge fromfundamental research of atherosclerosis at cellular and molecular levelsfacilitates the development of novel methods for

prevention andtreatment of the pathology. The article points on the review of the mainmodern laboratory tests for atherosclerotic plaques assessment. Theopportunities discussed for the study of cellular contents of the plaques,as functional evaluation of the cells in plaques.

Keywords: atherosclerotic plaque, cultivation, cytokines, lymphocytes.

УДК 616.127-005.8

Т.М. Астанова, Г.А. Джунусбекова, Н.Ж. Усебаева

Казахский Медицинский Университет Непрерывного Образования

ОСТРЫЙ ИНФАРКТ МИОКАРДА У ПАЦИЕНТОВ МОЛОДОГО ВОЗРАСТА

На сегодняшний день во всем мире сердечно-сосудистые заболевания стоят на первом месте среди неблагоприятных исходов среди пациентов молодого и среднего возраста. Распространенность заболевания в этих группах недостаточно изучена и имеет уникальный профиль риска по сравнению с более старшим населением. Тромбоэмболия по-прежнему остаётся наиболее распространенной этиологией инфаркта миокарда, однако среди пациентов молодого возраста многими авторами описываются такие синдромы как коронарная микрососудистая дисфункция, спонтанное расслоение коронарных артерий, спазм коронарных артерий, связанный в том числе и с употреблением психоактивных веществ. Также наличие таких генетических нарушений как первичные дислипидемии, ставит необходимость подробного изучения липидного профиля у молодых пациентов, имеющих сердечнососудистые заболевания.

Ключевые слова: Инфаркт миокарда, гиперлипидемии, заболевания коронарных артерий

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Острый инфаркт миокарда у молодых пациентов.

На сегодняшний день во всем мире сердечно-сосудистые заболевания остаются основной причиной

неблагоприятных исходов среди пациентов молодого и среднего возраста. Распространенность заболевания в этих группах недостаточно изучена и имеет уникальный профиль риска по сравнению с более старшим населением. Тромбоэмболия по-прежнему остаётся наиболее распространенной этиологией инфаркта миокарда, однако среди пациентов молодого возраста многими авторами описываются такие синдромы как коронарная микрососудистая дисфункция, спонтанное расслоение

коронарных артерий, спазм коронарных артерий, связанный в том числе и с употреблением психоактивных веществ. Такое разнообразие диагноза и представления, наряду с терапевтическими последствиями, подчеркивают необходимость изучения профиля инфаркта миокарда у молодых людей.

Эпидемиологические данные показывают, что на данный момент увеличивается количество пациентов в возрасте до 40 лет, которые госпитализируются с диагнозом острого инфаркта миокарда. По мнению некоторых авторов, [1], это связано с повышенным преобладанием факторов риска развития атеросклероза в младшей и средней возрастной группах. К таким факторам относятся - повышенная частота

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.