Научная статья на тему 'АСАЛАРИЗОРДА БАҲОРГИ ИШЛАР'

АСАЛАРИЗОРДА БАҲОРГИ ИШЛАР Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
20
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
асалари / баҳор / баҳолаш (бонитировка) / қишлов / асал / асалари сути / гулчанги / сув / насл / тухум.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Жўраева Дилдора Рустамовна, Аҳмедов Тўлқин Пардаевич, Равшанбеков Диёрбек Ўткирбек Ўғли

Қишловдан чиққан асалари оилаларида баҳолаш (бонитировка) ўтказилмаса, асалариларнинг ўлими асаларичига иқтисодий зарар етказади. Ушбу мақолада асаларичиларга асаларизорда баҳорда бажариладиган тадбирлар тавсия этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АСАЛАРИЗОРДА БАҲОРГИ ИШЛАР»

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-ВД, 26-MART

АСАЛАРИЗОРДА БА^ОРГИ ИШЛАР 1Жураева Дилдора Рустамовна, 2 Ахмедов Тулкин Пардаевич, 3Равшанбеков Диёрбек

Уткирбек уFли

1,2Тошкент давлат аграр университети Умумий зоотехния ва ветеринария кафедраси

ассистенти

3Тошкент давлат аграр университети Зооинженерия факультети талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.10871291

Аннотация. Кишловдан чиццан асалари оилаларида ба^олаш (бонитировка) утказилмаса, асалариларнинг улими асаларичига ицтисодий зарар етказади. Ушбу мацолада асаларичиларга асаларизорда бауорда бажариладиган тадбирлар тавсия этилган.

Калит сузлар: асалари, ба^ор, ба^олаш (бонитировка), цишлов, асал, асалари сути, гулчанги, сув, насл, тухум.

Бахор фаслида кишловдан чиккан асалариларнинг энди етилган янги асаларилар билан алмашинув даври эканлиги билан бошка даврлардан фарк килади. Бу жараён тухум куйишнинг янгиланиши ва асалариларнинг тозаланиш учун учишлари билан бошланади. ^ишловдан чиккан барча асаларилар киш буйи ичакларида йигилиб колган нажос (экскремент)лардан тозаланишга харакат килади. Она асаларининг сертухумлилиги ортиб бориши билан асал ташувчи асаларилар оиласида турли ёшдаги насллар сони хам ортиб боради. Уядаги кишловдан чиккан ишчи асаларилар таркибини аста-секин алмаштириб борувчи янги асаларилар етишиб чикади.

Асалари оиласининг бах,орги ривожланиш даврлари:

1. ^ишловдан чиккан асалариларнинг урин алмашинуви;

2. Жадал ривожланиш натижасида оиланинг тирик вазнини ортиб бориши;

3.Ёш асаларилар захирасининг ривожланиши (етишиб чикиши).

Тахминан уч ойдан кейин оилада кишловда иштирок этган асаларилар деярли колмайди. Уяда биринчи бор гулшира ва гул чанги пайдо булиши билан она асалари тухум куйишни сезиларли даражада оширади ва оила кучи ортиб боради.

Бу даврда ишчи асалариларнинг сезиш кобилияти уларга оиланинг яшаб колиш имкониятларини ошириш учун уядаги озука захираларини купайтириш зарурлигини етказади. Негаки, асалга бой усимликларни излаб топиш учун асаларилар катта куч сарф килади, бу иш билан ишчи асалариларнинг бир кисмигина шугулланади. Янги асал манбаларини излаб топиш айгокчи-асаларилар зиммасига тушади, одатда улар ишчи асалариларнинг бор-йуги 6 фоизини ташкил килади. Улар янги озука манбаларини излаб топиш учун якин худудларни кезиб текшириб чикади, бу пайтда бошка асаларилар уяларида тинч холатда ётади ва бекордан-бекорга кучларини сарфламайди.

Уяга олиб келинган гулшира уяда ишловчи асалариларга етказилади. Ишчи асалариларнинг харакатлари уларнинг гулшира йигиб келган жойигача булган йулни курсатади. Бу уяда ишловчи асалариларга олдиндан асалга бой усимликларгача булган йулни урганиб чикишига ёрдам беради. Шундан кейин ёш ишчи асаларилар асалга бой усимликларнинг каердалигини билган холда гулшира йигиш ишларини бошлайди. Бу харакатларнинг барчаси асалари оиласида бехуда куч сарфланишини камайтиради.

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

ЯЕ8РиБЫКА 1ЬМ1У-АМАЫУ ANJUMANI 2024-У1Ь 26-МАЯТ

Бахорги мавсумга тайёргарлик куриш ишлари анча олдин бажарилади. ^иш мавсумида асаларичига буш вакт анча куп булган даврда, у асалари кутиларини таъмирлайди, янги рамкалар ясаб куяди, иситиш ёстукчаларини, юз никобларини таъмирлаб, мум хомашёсини кайта ишлаб, уларни мумпардаларга алмаштириб олади, хамда асалари куядиган жой ва майдончаларни белгилаб олади.

Асалари оиласини бахолаш (бонитировка) утказиш жараёни

Асалари оиласига бахорги биринчи каров утказиш ишлари куёшли кунларда, хаво харорати 14-15 0 дан паст булмаган даврда утказилади. Бахорги каров утказишнинг асосий максади шундан иборатки, унда асалари оиласининг кишловдан сунггги полати аникланиб, асалари оиласининг ривожланиши учун кулай шароит яратиб берилади.

Х,ар бир асалари оиласи холати текширилиб, унинг кучи (рамкалар асалари билан тулик копланганлиги), она асаларининг борлиги, рамкалардаги очик ва ёпик наслларнинг сони, уядаги озука асал микдори, асалари уяси холати (уянинг куруклиги, ифлосланганлиги, улик асаларилар микдори) каби курсаткичлар хисобга олинади.

Бахорги биринчи каров утказишнинг максади шундан иборатки - кишловдан сунг асалари оиласини холатини билмокдир. Бу ишлар тезлик билан бажарилади. Бунинг учун асалари оиласида она асаларини борлигини, оила кучини, озука асал борлигини, асалари уясида ич кетиш касаллиги ва бу кандай даражада уяни ифлослантирганлигини хдмда уядаги намлик даражасини билмок учун амалга оширилади. Асаларичи бу ишларни тезда ва уз вактида амалга ошириши лозим.

Асалари оиласини бахорги каров утказиш даврида уядаги рамкаларни тулик олмаслик хам мумкин, чунки яхши ривожланган оилаларда она асалари рамкалари тулик, сифатли тухум куйганлиги кифоя булади. Уядаги асаларилар ва унинг насли, озука асални

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-YIL 26-MART

эса уядаги рамкаларини озгина кутариб куриб, куз билан чамалаб курилади. Асалари оиласида нормал холат кузатилса яъни хар хил ёшдаги насл ва тухум булса, демак, оиладаги она асалари сифатли булишидан дарак беради, уни кидириб куриш лозим эмас.

Шунингдек, рамкалар устидаги мум усимталарни ва прополисни хам искана билан кириб олмаслик лозим, бу ишни кейинрок хаво исиб кетганда, уядаги мумлар анча юмшаб колган даврда бажариш керак. Бахорги каровлар утказилганда сунг барча бажарилган ишлар асаларизор журналига ёзиб борилади. ^ишловдан ёмон чиккан асалари оилаларига биринчи ёрдам бериш ишлари бошлаб юборилади.

Бунинг учун озукаси кам булган асалари оилаларига асал озукали ва гулчангли рамкалардан берилади хар бир оилага уртача 8-10 кг озука асал ва 1-2 та рамка гулчанг булишига эришилади ортикча рамкалар ифлосланган, нотугри тукилган, кийшик, буш рамкалар уядан олинади. Асалари уяси яхшилаб ёстукчалар билан иситилади.

Асалари оиласининг таг кисмини тозалаш

Асалари оиласига биринчи бахорги каров утказиш даврида, асалари уясининг таг кисмини тозалаш максадга мувофикдир. Бунинг учун асалари уясидаги остки учиш туйнукларида тупланиб колган ахлат ва асалари уликлари, симдан тайёрланган кармокча ёрдамида тозалаб олинади, чунки бундай ахлатларни тупланиб колиши уядан асалариларнинг учиш фаолиятига халакит беради, уя хавосини бузади уларнинг чириши натижасида хар хил касалликларни вужудга келтириши мумкин.

Асалари уясидаги ахлатларнинг микдорига караб, асалари оиласи кандай кишдан чикганлигини билиб олиш мумкин. Ахлатлар орасида асал кристаллари куп булса, демак оиладаги озука асал сифатсиз булган. Бундай асалари оилаларига тезда ёрдам бериш чораларини куриш керак.

Бахорги биринчи каров утказиш даврида асалари уясини таг кисми хам тозалаб олинади. Бунинг учун уя ичидаги тупланиб колган барча ахлатлар, улик асаларилар идишга солиниб, улар асаларизор чеккасида жойлашган махсус ахлатхоналарда, кумиб ташланади. Асалари оиласи юкумли касалликлар окибатида улиб колган булса, у холда тупланган ахлатлар ёкиб юборилади.

Асаларичининг кишловдан онасиз чиккан асалари оилаларини тузатиш асосий вазифалардан бири хисобланади, чунки кишловдан онасиз чиккан асалари оилаларидаги ишчи асаларилар купи билан 2-3 хафтада улади, уяда ёш насл булмаслиги окибатида, оиладаги барча асаларилар нобуд булади. Она асалариси булмаган оилалар уз уясини яхши химоя килолмайди, натижада угри асаларилар уларга куп хужум килади ва уядаги бор озука асални ташлаб кетади, окибатда баъзи бир юкумли касалликлар хам таркалиб кетади.

Бундай онасиз асалари оилалари ривожланмайди, даладан гулшира ва гулчанги кам йигади, натижада мум хам ишлаб чикармайди. ^ишловдан она асаларисиз чиккан оилаларда она асалариси эскириб, кариб колса, уларни хар йилда алмаштириб турилмаган такдирда, улар кишлов даврида улиб колади. Шунинг учун хам оилада она асаларини хар 1-2 йилда, ёш она асаларига алмаштириб туриш лозим.

^ишлов даврида оиладаги она асаларилар уткир асал колдиклари билан касалланиб колиши ёки нозематоз билан зарарланиши окибатида хам улиши мумкин. Шунингдек, улар браулоз ва меланоз касаллиги билан хам нобуд булиши мумкин. Бордию онасиз колган асалари оиласи кучли булса, уларга захирадаги она асаларилардан хам берилади.

"YOSHLAR HUQUQLARI: IMKONIYATLAR VA HIMOYA QILISH MEXANIZMLARI"

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024-YIL 26-MART

Шунингдек, бундай оилаларга кичик хажмли нуклеуслардаги онаси бор булган оилалар кушиб берилади. Бу ишлар кечга якин, барча асаларилар уясига кайтгандан сунг бажарилади. Нуклеусдаги она асаларини кидириб топгандан сунг, уни рамкада думалок калпокча остига олиб, беркитилади ва колган рамкаларни олиб, онасиз оилага кушиб куйилади. Бунинг учун онасиз оиланинг урта кисмида жой очилади, нуклеусдан олинган рамкалар, онаси билан ажратилган жойга олиб куйилади. Асалари оиласига бегона асаларилар билан хужум килмаслиги учун, уларни хидини бир хил килиш максадида, шакар шарбатига ялпиз хиди ёки бирор хил бошка хид берувчи моддалардан бир томчи кушиб, асалари оиласига сепилади, шунда улар бир хил хидга мослашиб, бегона асалариларни тез кабул килади. Бир кундан сунг она асалари хам калпок остидан очиб юборилади. Бундай оилаларни тинчлантириш максадида, уларга бир литрдан шакар шарбати бериш максадга мувофикдир.

Бунинг учун биринчидан оиладаги озука микдорига алохида эътибор бериш ва озука микдорини тулдириш лозим. Асалари оиласи кучига ва уядаги рамкалар оралигидаги йулакчалардаги асалариларнинг жойлашишига эътибор бериш лозим.

^ишловдан чикган асалари оиласида ичкетиш касаллиги булганлигига ва уянинг намлик даражасига алохида эътибор бериш лозим. ^ишловдан чикган асалари оилаларининг айримларида она асалари улган булиши мумкин. Бунда онасиз колган оилаларга зудлик билан она асалари топиб бериш ёки уларнинг бошка оилаларга кушиб юбориш максадга мувофикдир.

Шунингдек, кишловдан чиккан асалари оилаларига озука кам ёки етишмаслиги, ана шундай оилаларга кечки пайт куюк шакар шарбати берилади. Шакар шарбати 1 кг шакарга 1 литр сув кушиб, шундай оилаларга 300-400 граммдан бериб борилади.

Хулоса килиб айтганда, асаларичи бахорги бонитировка (бахолаш) натижаларига кура тугри тадбирларни амалга оширганда асалари оиласидан юкори хосил асал, асалари сути, гулчанги каби махсулотларини олиш имконини беради.

REFERENCES

1. Александр Очеретний. "Большая инциклопедия пчеловодов" Москва-2017. 18-20 стр.

2. О.С.Тураев., О.А.Махмадияров "Асаларичилик" Токшент 2023. 189-196 бетлар.

3. Буренин А.Н., Котова Г.Н. Справочник по пчеловодству. - Москва: Колос, 2007. - 367с.

4. Кривцов Н.И. ва бошкалар// Журнал Пчеловодство. 2011. - № 7. - С. 22-24.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.