Научная статья на тему 'ФАРҒОНА ВИЛОЯТИДА АСАЛAРИ ОИЛАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ХУСУСИЯТЛАРИ'

ФАРҒОНА ВИЛОЯТИДА АСАЛAРИ ОИЛАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
11
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соя сути / ўсиш ва ривожланиш / насл / тухум / квадрат / рамка-сетка / бўлакча.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Тўраев О.С., Турдалиев А.Т., Низомитдинова М.Ш

Мақолада Фарғона вилояти шароитида эрта баҳордан бошлаб асалари оиласини ўсиши ва таъминлаши учун илк бора ўсимликлар оламидан олинган соя сути билан озиқлантирганда она асалари кўпайиши тўғрисида маълумотлар келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Тўраев О.С., Турдалиев А.Т., Низомитдинова М.Ш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФАРҒОНА ВИЛОЯТИДА АСАЛAРИ ОИЛАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ХУСУСИЯТЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

ФАРГОНА ВИЛОЯТИДА АСАЛАРИ ОИЛАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШ

ХУСУСИЯТЛАРИ *Тураев О.С., 2Турдалиев А.Т., 3Низомитдинова М.Ш

1Чорвачилик ва паррандачилик ИТИ асаларичилик булими мудири, к.х.ф.н.

2Фаргона давлат университети доценти, б.ф.д.

3Фаргона давлат университети таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.8002644

Аннотация. Мацолада Фаргона вилояти шароитида эрта ба^ордан бошлаб асалари оиласини усиши ва таъминлаши учун илк бора усимликлар оламидан олинган соя сути билан озицлантирганда она асалари купайиши тугрисида маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: соя сути, усиш ва ривожланиш, насл, тухум, квадрат, рамка-сетка, булакча.

Мавзунинг долзарблиги. Фаргона вилоятининг табиий иклим шароити гулли ва асалли усимликларни купайтириш ва асалари оиласининг тезкор технологиялар асосида бокиш учун кулайдир. Бугунги кунда кишлок хужалигининг бошка тармоклари сингари, унинг асосий сохдси х,исобланган асаларичиликни ривожлантириш борасида х,ам, бир катор ижобий ишлар амалга оширилмокда.

Вилоятимизда махдллий популяциядаги асалари оилалари бокиш билан бирга карпат, краинка ва бакфаст асалари зотлари мах,сулдорлигини ошириш максадида, асалари оилаларини эрта бах,орда оксилли озукалар билан бокиш, уларни хужалик фойдали хусусиятларини урганиш хдмда, уларни асаларичилик фермер хужаликларида жорий этиш долзарб масалалардан бири х,исобланади.

Шуларни х,исобга олиб, вилоятимиз шаротида турли хил зотдаги асалари оилаларини турли таркибдаги соя сути билан бокиш максадида, улардаги она асаларининг кунлик тухум куйиши ва оиладаги насл микдорини узгариб туриши, оила сифатига таъсири, бах,орги ривожланиши, кучга мойиллиги, тинчликсеварлиги, мах,сулдорлиги каби купгина зоотехникавий курсаткичлари урганиб чикилди.

Тадкикот утказиш жойи ва услублари. Фаргона давлат университетининг "Доривор усимликлар ва асаларичилик илмий маркази"нинг асаларичилик хужалигида олиб борилди, чунки бу хужалик 2022 йилги вилоят асаларичилик дастурига киритилган.

Фаргона давлат университетининг асаларичилик хужалиги асалари оилаларини куп маротаба кучириш асосида, х,ар йили асалари оилалари ривожлантирилади ва куплаб асал мах,сулоти олинади. Жумладан, эрта бах,ордан бошлаб асалари оилалари вилоятнинг тоголди худудида богзорларга жойлаштирилди. Унинг атрофида гилос, олхури, олма, урик каби мевали дарахтлар, хдмда майда гулли ок читир, сурепка, кокиут, бутакуз, ок бош каби бегона усимликлар х,ар доим гуллаб, асалари оилаларини ривожланиши учун бир меъёрда гулшира ва гулчанги билан таъминлаб туради.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

1-расм. Асалари оилаларини курикдан утказиш жараёни.

Тадкикот натижалари асалари оилаларининг усиши ва ривожланишини таъминлаш максадида, уларни ойма-ой урганиб чикилди, уларни ривожланишини х,исобга олиб борилди. Тажрибадаги гурух,ларда схемага асосан асалари оилалари соя сути билан х,ар икки кунда 200 мл микдорида озиклантириб турилди ва барча бажарилган ишлар алох,ида кайд этиб борилди. Бунинг учун асалари оилаларининг усиши ва ривожланишини урганиш максадида, асаларичилик институти ишлаб чиккан услуб асосида урганилди (Г.Ф.Таранов 1971). Бу услубда она асалариларнинг кунлик тухум куйиши даражаси, оила кучи, асалари оиласида х,ар 12 кунда рамка-сетка ёрдамида улчаб, х,исоблаб борилди. Рамка-сеткадаги катакчалар хонаси 5х5 см хджмда булиб, унинг х,ар бир катакчасида 100 та асалари насли жойлашган булади.

2-расм. Асалари ромидаги насл мивдорини улчаш жараёни

Она асалариларнинг бахор ва ёз ойларида кунлик тухум куйиш даражаси тугрисидаги маълумотлар куйидаги 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Тажриба гурух,ларидаги она аслариларнинг кунлик тухум куйиши (дона)

Тадкикот утказилган вакт

n

Назорат гуру^и

X±Sx

I тажриба

гуру^и

X±Sx

II тажриба

гуру^и

X±Sx

III тажриба

гуру^и

X±Sx

5751

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

_JUNE 6-7, 2023_

Март 10 538,3±9,1 548,4±8,1 564,5±6,1 571,4±4,1

Апрель 10 931,2±7,3 1040,5±10,1 1440,1±5,3 1764,5±1,3

Май 10 1440,4±10,1 1747,2±8,4 1986,4±7,3 1992,3±5,2

Июнь 10 1818,3±44,3 2168,3±10,4 2285,1±8,1 2254,0±0,1

1-жадвал маълумотларидан куриняптики, соя сути билан озиклантирилган асалари оилаларида она асаларилар, хар кандай об-хаво шароитида хам кунлик тухум куйиш даражасини, эрта бахордан бошлаб купайтириб борган. Дастлабки март ойида назорат гурухида она асаларини кунлик тухум куйиши, 538,3±9,4 донани ташкил этган булса, I тажриба гурухида эса 548,4 донага, II тажриба гурухида 564,3 донага ва III тажриба гурухида 571,4 донага эга булган. Бу курсаткич апрель ойида 931,2,3±7,3 донани, июнь ойида III тажриба гурухида эса энг юкори курсаткич 2254,0±0,1 донани ташкил этган (Р>0,999).

Худди шундай соя сути билан озиклантирилган Ьтажриба гурухида апрель ойида 1040,5±10,1 донани, П-тажриба гурухида 1440,1±5,3 донани ташкил этган. Бу курсаткич назорат гурухига нисбатан донага куп ва III тажриба гурухида эса 1764,5±1,3 донани ташкил этган. Шунингдек, П-тажриба гурухида июнь ойиида 2168,3±10,4 донага етган ёки бу назорат гурухига нисбатан 350,0 донага куп ёки бу 119,2% ни ташкил этган (Р>0,999).

Соя сути билан озиклантирилган асалари оилаларида она асаларининг кунлик тухум куйишига таъсири тугрисидаги маълумотларни куйидаги 1-диаграммадан хам куриб олишингиз мумкин.

2500

Март Апрель Май Июнь

■ Назорат гуру^и

■ I тажриба гуру^и

■ II тажриба гуру^и

■ III тажриба гуру^и

1 расм. Асалари оиласида она асалариларнинг кунлик тухум куйиш диаграммаси (дона х,исобида).

1 расм маълумотларидан куринаяптики, турли зотдаги она асалариларнинг кунлик тухум куйиши дастлабки март ойида барча асалари зотларига бир хил даражада булган. Кейинги ойларда она асалариларнинг кунлик тухум куйиши соя сути таъсирида кескин ошиб борган ва III тажриба гурухида июнь ойида у энг баланд чуккига етган ва кейинги ойларда эса она асаларининг кунлик тухум куйиши сезиларли даражада камайганлиги кузатилган.

Худди шундай II тажриба гурухида она асаларини кунлик тухум куйиши апрель ойида 1440,1 донани ташкил этган булса, бу курсаткич июнь ойига келиб 2285,1 донани ташкил этган. Бу курсаткич назорат гурухига нисбатан 466,7 донага куп булиб, 125,6%-ни ташкил этганлиги аникланди (Р>0,999).

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

Тажриба гурух,ларидаги асалари оилаларини усиш ва ривожланиши тугрисида маълумотлар куйидаги 2-жадвалда келтирилган.

2-жадвал

Тажриба гурух,ларидаги асалари оилаларини усиши ва ривожланиши (квадрат

х,исобида)

I II III

Тадкикот утказиладиган кун n Йулакча сони Асалари микдори (кг) Назорат гуру^и (M±m) тажриба гуру^и (M±m) тажриба гуру^и (M±m) тажриба гуру^и (M±m)

25.03.2022 10 7 1,5 76,6 75,4 75,8 76,5

05.04.2022 10 7 1,3 70,6 81,3 91,4 90,5

17.04.2022 10 8 2,0 100,0 130,1 131,4 129,5

29.04.2022 10 9 2,1 120,0 150,5 160,5 161,6

11.05.2022 10 10 2,3 153,1 164,7 185,1 184,5

23.05.2022 10 10 2,8 149,4 175,5 198,4 195,4

05.06.2022 10 10 3,7 179,5 188,9 200,1 198,5

2-жадвал маълумотларидан куринаяптики, тажриба гурух,ларидаги асалари оилалари х,ар доим усиш ва ривожланишида булган Назорат гурух,ида март ойида насл микдори 76,6 квадратда усишга эга булган, бундай оилаларда асалари микдори 1,5 кг ни ташкил этган. Тажриба гурух,ларида бу курсаткичлар узгача булган I тажриба гурух,ида март ойида 75.4 квадратни, II тажриба гурух,ида 75,8 кв. ни ва III тажриба гурух,ида эса 76,5 кв. ни ташкил этган ва июнь ойига келиб эса 200,1 кв. ни ташкил этган. Бу курсаткичлар аста-секинлик билан усиб борган ва 5 июнга келиб, бу курсаткичлар назорат гурух,ига нисбатан I тажриба гурух,ида 188,9 кв.ни ёки бу 250,5 % га усган. Худди шундай, II тажриба гурух,ида(200,1 кв.) 263,9 % га ва III тажриба гурух,ида эса (198,5 кв.) 259,4 % га усиш ва ривожланишга эга булган. Шунингдек, тажриба гурух,ларидаги асалари оилаларида асалари микдори х,ам дастлабки ойда 1,0 кг ни ташкил этган булса, июнь ойига келиб, улар анчагина купайиб 3,7 кг ни ташкил этган. Буларнинг хдммаси албатта соя усимлигининг сути таркибида биологик фаол моддаларга жуда бойлиги сабаб булган.

Соя сути билан озиклантирилган асалари оиласида насл микдорини усиши тугрисидаги маълумотларни 2 диаграммадан хам куришингиз мумкин (квадрат х,исобида).

250

200

150

100

50

.41

ГП I I

Назорат гуру^и I тажриба гуру^и III тажриба гуру^и IIII тажриба гуру^и

март апрел

май

июнь

0

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

2 расм. Соя сути билан озиклантирилган тажриба гурух,ларидаги асалари оилаларида насл микдорини усиши диаграммаси (квадрат х,исобида)

2 расмда соя сути билан озиклантирилган тажриба гурухларидаги асалари оилаларини усиши ва ривожланиши курсаткичлари ойлар кесимида келтирилган. Диаграммадан куриниб турибдики, соя сути билан озиклантирилган барча тажриба гурухларида оилада насл микдори назорат гурухига нисбатан тажриба гурухларида унинг микдори 250,5%-дан 263,9%-гача ортиб борганлигини куришимиз мумкин.

Олинган бу маълумотларимиз Н.М.Ишмуратова ва бошкалар (2011),

0.А.Махмадияров (2019), О.С.Тураев ва бошкаларнинг (2018) каби муаллифларнинг тадкикот натижаларига мос келади. Тадкикотчиларнинг хулоса килишларича, асалари оиласини усиши ва ривожланишини таъминлаш учун эрта бахордан бошлаб уларни оксилга бой булган озукалардан маълум микдорда озиклантириб туриш катта ахамиятга эга эканлигини таъкидлаб утадилар.

Хулоса. Тадкикот ишларимиз асалари оиласини усиши ва ривожланишини таъминлаш максадида соя сути билан озиклантириш она асаларини кунлик тухум куйишини 350,0%-га усишини ва оилада насл микдорини 259,4%-га оширган. Буларни хаммаси соя сути таркибида биологик фаол моддаларга жуда бойлиги сабаб булган.

REFERENCES

1. Ишмуратова Н.М., Циколенко С.П., Циколенко А.С. Новое стимулирующее оздоравливание подкормки для пчел. Ж. "Пчеловодство", 2011, №7, стр. 18-20.

2. Махмадияров О.А. Узбекистонда асалари оиласини махсулдорлигини оширишда табий ва минерал озукалардан фойдаланиш технологиясини такомиллаштириш. Автореферат диссертации. Самарканд, 2019.

3. Таранов Г.Ф. Методы исследования по разведению и содержанию пчел. Москва, ВАСХНИЛ, 1971, стр. 49-55.

4. Тураев О.С., Махмадияров О.А., Эшдавлатов О.З. Влияние углеводного корма на весенний рост наращивания пчелиных семей в условиях Узбекистана. III Международная научно-практическая конференция. Башкирдский аграрный государственный университет. Г. Уфа, 2018, стр. 264-269.

5. Хабибуллаев Ф.Н., Низомитдинова М.Ш., Тураев О.С. Фаргона вилояти шароитида асалари оиласини танлаш ва бахолаш. Хоразм маъмун академияси ахборотномаси. №5/1 2023. 247-249.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.