Научная статья на тему 'ARTEMISIA SCHRENKIANA LEDEB ӨСІМДІГІ СЫҒЫНДЫСЫНЫҢ ҚАБЫНУҒА ҚАРСЫ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ'

ARTEMISIA SCHRENKIANA LEDEB ӨСІМДІГІ СЫҒЫНДЫСЫНЫҢ ҚАБЫНУҒА ҚАРСЫ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Artemisia Schrenkiana Ledeb / өсімдік сығындысы / ибупрофен / ақ егеуқұйрық / Artemisia Schrenkiana Ledeb. / plant extract / ibuprofen / white rats

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Ыдырыс Алибек, Срайыл Саягул, Еркенова Назерке

Бұл мақалада авторлар тарапынан Artemisia Schrenkiana Ledeb өсімдігі сығындысының қабынуға қарсы әсері зерттелінді. Artemisia тұқымдасының өкілдері дәрілік өсімдік шикізатының көзі ретінде мүмкіншілігі өте жоғары болып саналады. Себебі өсімдік тектес дәрілік препараттарының уыттылығы төмен, жанама әсерлерінің болмауына, сонымен қатар өсімдік жасушасында қалыптасқан биологиялық белсенді заттар кешенді түрде, яғни организмнің барлық жүйесіне бірден әсер етуіне байланысты оларды қолдану қауіпсіз әрі тиімді болғандықтан жоғарғы тыныс жолдарының, асқазан-ішек жолының, бауыр мен өт жолдарының және т.б. қабыну процестерін емдеуде кеңінен пайдаланылады. Artemisia Schrenkiana Ledeb немесе Шренк жусаны деп аталатын бұл жусан түрі Қазақстанның эндемдік өсімдігі болып табылады. Сондықтан да бұл өсімдік сығындысының фармакологиялық әсерлері мен фармакологиялық өндірістегі мүмкіншілік спектрін зерттеуді талап етеді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Ыдырыс Алибек, Срайыл Саягул, Еркенова Назерке

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STUDY OF THE ANTI-INFLAMMATORY EFFECT OF ARTEMISIA SCHRENKIANA LEDEB. PLANT EXTRACT

In this article, the authors investigated the anti-inflammatory effect of Artemisia Schrenkiana Ledeb plant extract. Representatives of the genus Artemisia are considered to be a source of medicinal plant raw materials. This is due to the fact that herbal medicines have low toxicity, no side effects, and also due to the complex effect of biologically active substances formed in the plant cell, i.e. immediately on the entire body system, they are widely used in the treatment of inflammatory processes of the upper respiratory tract, gastrointestinal tract, liver and biliary tract and others. Artemisia Schrenkiana Ledeb or this type of wormwood, called Shrenka wormwood, is an endemic plant of Kazakhstan. Therefore, it is necessary to study the pharmacological action of this plant extract and the range of possibilities in pharmacological production.

Текст научной работы на тему «ARTEMISIA SCHRENKIANA LEDEB ӨСІМДІГІ СЫҒЫНДЫСЫНЫҢ ҚАБЫНУҒА ҚАРСЫ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ»

УДК: 615.015.35 + 615.322 DOI: 10.24412/2790-1289-2023-4-20-28

МРНТИ: 68.35.43

artemisia schrenkiana ledeb вс1мд1г1

сыгындысыныц цабынуга царсы эсерш зерттеу

А. Ыдырыс1'2*, С. Срайыл1, Н. Б. Еркенова1

'Эл-Фараби атындагы Каз¥У, Казакстан, Алматы 2Биомедицина зерттеу орталыгы, Казахстан, Алматы *Корреспондент автор

Ацдатпа

Бул макалада авторлар тарапынан Artemisia Schrenkiana Ledeb еамдш сыгындысыныц кабынуга карсы эс-epi зерттелпш.

Artemisia тукымдасыньщ екшдер1 дэрш к eci мд! к шшшатынын icesi ретшде мумкшиплш ете жогары болып саналады. Ce6e6i eciмд! к тектес дэршк препараттарыньщ уыттылыгы темен, жанама эсерлершщ болмауына, сонымен катар еамдш жасушасында калыптаскан бнологияльщ белсенд1 заттар кешенд1 турде, ягни организмнщ барлык жуйеа не бфден эсер eayi не байланысты оларды кол да ну Kayi neis api тш мд1 болгандыктан жогаргы тыные жолдарынын, асказанчшек жолыныц, бауыр мен ет жолдарыньщ жэне т.б. кабы ну процестерш емдеуде кещнен пайдаланылады.

Artemisia Schrenkiana Ledeb немесе Шренк жусаны деп аталатын бул жусан Typi Казакстан нын эндемдш еамдш болып табылады. Сондьщтан да бул еамдш сыгындысыньщ фармакологияльщ эсерлер1 мен фармакологиялык ei-mipicreri мумкшшшк спектрш зерттеуш талап етедй

Тушн евздер: Artemisia Schrenkiana Ledeb, еымдж сыгындысы, ибупрофен, ак егецщирыц.

Kipicne

Artemisia L. тукымдасыньщ турлер1 курамындагы бнологияльщ бел се нд i заттардьщ алуан турлшп олардьщ кен эсер ету спектрш аныктайды жэне кабынуга карсы, капилляр-ларды кушейтет! н, холеретикалык, iciKKe карсы жэне антиоксидантгык агенттер ретшде колданылады. Кептеген зерттеу шшер Artemisia L. тукымдасыньщ eci мд1 icrepi эфир майларына, флавоноидтарга, сесквитерпендш лактондарга, органикальщ кышкылдарга, кумариндерге, мине-ралды элементтерге, ащы заттарга бай екендшн жэне хальщтьщ, сонымен катар реемн медицина-да да колданылатынын дэлелдеген [1].

вамдштен ал ынатын дэршк бнологияльщ белсенд! заттар синтетикальщ жолмен алынган фармацевтикальщ компоненттермен салыстыра Караганда 6ipKaTap артьщшыльщтарга не. Непзп артьщшыльщтарыньщ oipi алынган бнологияльщ белсенд! зат xipi клеткада да бар. Жануар мен еамдш клеткаларын салыстыратын болсак, олардьщ айырмашыльщтарымен катар кептеген уксастьщтары бар. Жануар организм! мен

еамд1ктщ де курылымдьщ 61 рллп жасуша екеш б1зге мэхйм. Осыган сэйкес аналогиялар ею пр1 организм жасушасыныц курылысы гана емес, клетка ¿ииндеп манызды биохимияльщ процес-стерде де кездесед! [1; 2]

Дэр! л1 к еа мд1ктер мындаган жылдар бойы сан алуан ауру мен дертп емдеудш непзп кез1 болган, сол себепп барльщ климаттьщ зона мен континент н эртурлЗ еркениел бул еамд1ктерд1 дурыс пайдалану тэж1рибесше бай. Дамыган ел-дерде XX гасырда химия мен фармакологияньщ дамуы жогары эффектт1 препараттар мен шипа-лы дозалардьщ пайда болуы еамд1ктерд1 пайдалану кундылыгы темендей тустй Алайда сонгы уакытта дэр| герлерда н кеб1 наукастарга б1ршама табиги 01 и м ретшде ее! мхи к тектес препараттар-ды усына бастады [3; 4].

вамдш тектес препараттарга кешу хнмяльщ дэрьдэрмектер салдарынан турл1 аскынулар жшлшнш кебекл непз болды. 58 мемлекет элемдш дэршер каутаздтн кадагалау жуйеа н курды. Аныкгалгандай, мысалы АКД1-та дэршк препараттарды колдану салдарынан

жагымсыз эсер жиш п арта туа п, жылына 5-8,8 миллионга дешн адам ауруханага жаткызылып, 200000 дешн нау кас кайтыс болган. Сонымен катар, осындай химиялык дэршердщ жагымсыз асер1 АКД1-та 76,6 млрд. долларга каржылык шыгын экелдк Францияда 1997 жылы ауруханага тускен нау кастардын 10%- ыхимиял ьщ дэр1 лерд1 н жагымсыз эсершен аскынулардьщ пайда болу-ымен байланысты [5; 6]. Бул керсетюштерге химияльщ препараттардын жогары биологияльщ белсендшп, хальщтыц химияльщ заттарга сен-сибилизациясы, дэр) л! к заттардьщ кисыне ыз колданылуы, медицинадагы кате л истер мен кеи жагдайда сапасы темен дэршк препараттардьщ иайдалануы жаткызылады.

АК,Ш-та дэр! герлерд! н наукастарга берген рецепттщ 25 %-ы еймдш тектес препараттарды курайды. Сонгы жылдарда дэрш к еамд1ктерд1 иайдалану жастар арасында кебейдк Голланди-яда журпзитген сауалнама нэтижес1 бойынша катысушылардыц 60 %-ы косым ша медицина улттьщ жуйелерде колжеттмд1 болуын талап ет-кен [7].

Дуниежузш к денсаульщ сактау уйымыньщ (эр1 карай - ДДС¥) багалауы бойынша 80 %-га дешн жер шары тургындары, эсхресе дамушы мемлекеттерде, дэрьханалардан кымбат дэр1 -дэрме ктерд 1 сатып алуга жагдайы келмещц, сол себептен хальщ медицинасы мен дэрш к еамд1ктерге жуп нед!.

Казакстанда дэршк есшджтерге деген кажеттшк жогары денгейде, себеЦ дэр1ханадагы 90 % дэрьдэрмек шет елден экел! нет1 н,ш ктен тургыльщты елге багасы да ете жогары. Сонымен катар, дэр! ханадагы еа мд| к тектес пре-иараттар да кездесед1, олар ке® не б1здщ елде жок еа м,ш ктерден жасалынган жэне сэйкеа нше Ущцстан, Пэюстан жэне Шри-Ланка сиякты елд1 мекендерден экелшедк Бгздш ел1м1здеп дэрьдэрмектердщ ресурсы келем1 жагынан аз болганымен, биологиялык ресурстардьщ манызды бел! п болып табылады, ейткеш каз1рп медицинада колданылатын дэр! зй к заттардьщ уштен бт р] нен кеб1 еамд1 к тектес преиараттар болып табылады. Осыган байланысты отандьщ фармацевтика гылымы мен енеркэабш дамытудыц стратегияльщ багдарламаларыныц 01 р I еа мд! к шиктзатынын менциктт ресурстарын пайдала-ну жолдарын ¡здееп ру жэне олардыц непзшде экономикальщ тургыдан колжеп мД1 дэршк пре-

иараттар жасау болып табылады. Казакстан Ре-спубликасы табиги корларга бай, оларды утымды пайдалану алга койылган мшдеттерд! шешуге ьщпал етет1 н болады [8].

К,азакстан флорасы жогары тамырлы еамд1ктердщ 6400-ге жуык турш камтиды. Ел}м1здеп фитобиотаньщ байлыгы 1450015500 таксонга багаланады. Жогары тамырлы еа мд! ктерд) н 6400 туршщ 730-га жуыгы эндемикальщ, бул жалпы турлер курамыныц 11-12 % курайды. Емд! к кундылыгы бар 1000-нан астам тур1 бар. Сонымен катар, енпзшген, еаршетш жэне импортталатын еа мд1 ктерд1 н 500-ден астам тур1 белгшенген. Казакстанда жэне Ортальщ Азияда еа мд! к ресурстарыныц, атап айтканда дэрш к еамд1ктердщ 80 %-га жуыгы кецеспк кезецде жиналды. Отанымыздьщ еамдш биоалуантурлшш биологияльщ белее нд1 заттардьщ таусылмайтын кез1 болып табылады

[9].

К,азакстанныц басты байлыгыньщ — дэ|э1хпк еамд1ктер. Дэршк еамд1ктердщ ен кеп саны Кдзакстаннын онтуст!к' ещршде еседк дэршк турлер дщ жалпы саны бойынша екшииа республиканыц шыгыс белш болып табылады. Республиканыц табиги флорасыныц эдеби мэл¡меггер!не сэйкес, дэршк еам,ш ктерд!н 1406 туршщ \ ил нде ресми медицинада тек 230 тур] гана колданылады. Ресми мед и ц и на турл ер1 не, ен алдымен, КСРО Мемлекетп к Фармакопеясына енпзшген дэршк ее! м,ш ктер,ш н фармакопеяльщ турлер1 жатады, сондай-ак Казакстан Республикасыныц Мемлекетпк Фармакопеясына енпзшген, онда бупнгт куш барлыгы 29 тур] бар [10].

К^азакстан Республикасында флора мен еа мд! ктерд! н биоалуантурлш п улттьщ табиги корьщтар мен улттьщ парктер жэне мемлекетл к табиги корыктар сиякты коргалатын аумактарды куру есебшен сакталады.

Фитохимияльщ катынаста Кдзакстаннын дэршк еа мд] ктер1 нде биологияльщ белсещц заттардьщ белил! кластарыныц кептеген турлер! кездеседк Ен кеп тарагандары - флавоноид-тар жэне олардыц туындылары (60 % турлер), алкалоидтар (42 %), органикальщ жэне фенол кыищылдары (34 %), дэрумендер (32 %), таниндер (29 %), кумариндер (25 %) жэне биологияльщ белсещц заттардыц баска топтары. Алайда 61 р катар отандьщ есл мд1 ктерд1 н химико-

терапияльщ касиеттершщ салыстырмалы турде нашар зертгелгеш н атап эту кажет. Казакстаннын 800-ге жуьщ эндемияльщ eci мд| icrepi hí н фито-химиясы oipHeme ондаганга бел ri ai, ал дэрш к заттар peri нде oipaikaep колданылады. Осыган байланысты eci мд1 к шикгзатыньщ аз зерттелген турлерш аньщтау, шишзат базасын кецейту жэне негурлым тш M,ai Ka3Ípri замангы турлерш жасау фармацевтикальщ гылымнын 6ipi жэне непзп максаты болып табылады [11].

Artemisia schrenkiana Ledeb. еслмдшнщ тipшiлiк ету ортасы - далалы аймак;, орман-ды дала жэне тузды дала, тузды келдерхд к жагалаулары, бул eci M.ai к непзшен К,азакстанда тек 6ip гана ортада табылган (Уржар ауданы), Шыгыс Ортальщ Азияда, Батые Моцголияда кездесед! [12].

Artemisia schrenkiana Ledeb. бул айкас тозацданатын eci M,ai icrep,ai н 6ipi, тукымдары ете kí шкентай, оньщ мындаган дэндершш салмагы 0,2-0,4 грамм аралыгында болады. Тамыры кальщ, api жалпак болып келед) тармакталган тамыршалар беред,1. Тамырларынан 6ipHenie жапыраксыз тамыршалары тарамдалып, cipi-ieuie сабактарымен 6ipre kí шкентай, борпылдак eci n,a¡ тузедг Олардьщ Keñ6ipeyaepi жапырактары бар вегетативт! болып келед1 [13].

Зерттеу материалдары жэне эдктер1

Artemisia Schrenkiana Ledeb eci мд! ri

сыгындысыньщ данындалу эдю1 келесщеи тэрттпен жургазшдг Artemisia Schrenkiana гулдеген жер yeri oeai iciepi салкын, aya агыны болатын жерде кетпршп, содан сон ipi унтакка угтледа. Сулы сыгындыгы 2 г еамдш унтагын 200 мл су га кайнатып алу аркылы дайындалып, белме температурасына дешн салкындатылып, кейнн сузпден етюзш алынады. Дайын болган еамдш сыгындысы тоназыткышта сакталады.

Кабы ну га карсы эсерш зерттеу жануар-лар экспериментше катысты хальщаральщ ере-желерге сай, келеа эдютемеге сэйкес журпзшдг Зерттеу жумыстарына алынган ак егеукуйрыктар уш эксперментпк топка oejii нд! Эр топ уипн он егеукуйрьщтан пайдаланылды. Жануарларга ашкарынга зонд аркылы сыгынды (l-nii топка), нбупрофен (2-ini топка) жэне су (3-ш i топ жану-арларына) формалин ертнд!сш енпзер алдында 1 сагат бурын берщщ (сурет 1). Кабы ну га карсы белсендшгш аньщтау максатында тэж1рибе жануардьщ арткы аягыньщ формалин ершщцещ енпзу аркылы icmy м одел i колданылды. Формалиннщ 0,1 мл 2 % сулы ертндю егеукуйрьщтардьщ арткы сол аягына е н ri si л re н. Формалин epi ri щцсш енпзгеннен кешн аягыньщ ícíhv e3repici 1, 3, 24 сагаттан кешн плетнзмомет-рмен багаланып жэне earepierep тфкелт отыр-ды. Статистикальщ деректерд1 ендеу уипн SPSS нускасы 16.0 багдарламасы пайдаланылды.

Сурет 1. Формалин ертщцсш егеукуйрьщтардыц арткы аягына енпзужануарлардьщ арткы аяктарыньщ келеманш e3repyi (1 сагаттан кешн)

Дерекквздер: авторлар курастыргсш

Зерттеу нэтижелер! мен оларды 3cepi жануарлардьщ арткы аягыньщ келемшщ

талкылау езгеру!мен багаланды, алынган мэл1меттер № 1

Жусан сыгындысыньщ кабынуга карсы жэне 2 кестеде келааршген.

Кесте 1. Эксперимент™ жэне бакылау топтарындагы жануарлардьщ арткы аяктарыньщ келешнщ e3repyi (1 сагаттан кешн)

№ п/п Tepic бакылау (су) Оц бакылау (ибупрофен) Artemisia Schrenkiana Ledeb. (2000 мг/кг дозасы)

Бастапкы Формалин енгпгеннен кейш Бастапкы Формалин енпзгеннен кейш Бастапкы Формалин енгЬгеииеи кейш

1 1,02 1,46 0,83 1,24 1,04 1,2

2 0,84 1,54 0,64 1,12 0,82 1,23

3 0,92 1,47 0,85 1,22 1,02 1,27

4 1,01 1,56 1,02 1,3 1,0 1,24

5 0,86 1,33 0,67 1,03 0,83 1.18

6 0,87 1,39 0,86 1,29 1,01 1,24

Орта мэш 0,92 1,45 0,81 1,2 0,95 1,22

Дерекквздер: авторлар к\растыргсш

Кесте 2. Экспериментп к жэне бакылау топтарындагы жануарлардьщ арткы аяктарыньщ колем! нщ езгеру айырмашылыктары (3 жэне 24 сагаттан кешн)

№ п/п Tepic бакылау (су) Он бакылау (ибупрофен) Artemisia Schrenkiana Ledeb. (2000 мг/кг дозасы)

3 сагат 24 сагат 3 сагат 24 сагат 3 сагат 24 сагат

1 0,5 0,4 0,54 0,32 0,37 0,3

2 0,76 0,58 0,61 0,4 0,58 0,37

3 0,61 0,45 0,5 0,35 0,47 0,32

4 0,64 0,42 0,47 0,2 0.44 0,34

5 0,53 0,43 0,58 0,35 0,59 0,33

6 0,58 0,48 0,5 0.27 0,49 0,31

Орта мэш 0,6 0,46 0,53 0,32 0,49 0,32

Дерекквздер: авторлар курастыргаи

1 жэне 2 кестеде егеукуйрыктардьщ арткы аяктарыньщ келемдер1 формалин енпзгенге дейш, ягни эксперимент журпзер ал-дында елшенш алып ттркелген жэне формалин ертндюш енпзгеннен кешн 1, 3, 24 сагат откен сон плетизмометр курылгысы аркылы олшенш (онкометрически, мл) т1ркелш, салыстырмалы турде бакыланып отырды. Егеукуйрыктардьщ арткы аяктарыньщ келемшщ б1ршама езгерук формалин ертщцсш енпзгеннен кешн 3 сагат откен сон; байкалган. Алынган эксперимент

мэндер! н SPSS нускасы 16.0 багдарламасы аркылы аркылы статистикальщ ендеп, тэуелаз топтар уиин Стьюдентп н Т-критерий р маныздыльщ децгеш аньщталган (кесте 1820). Салыстыру упдн Tepic бакылау тобымен он бакылау тобы озара, Tepic бакылау тобымен экстракт бершген тобы озара жэне де экстракт бершген топпен он бакылау топтарыньщ мэндер! озара салыстырылды. Сондай-ак, салыстырулар уакытка датэуел.ш болды(1,3,24 сагаттан кешн).

Кесте 3. Эксперименток жэне бакылау топтарындагы нэтижелерд1 салыстыру (1 сагаттан кешн)

Салыстыру тобы 1 Tepic бакылау Tepic бакылау Ибупрофен

Салыстыру тобы 2 Ибупрофен Экстракт (2000 мг/кг дозасы) Экстракт (2000 мг/кг дозасы)

Мацыздылык децгеш Р 0,049* 0,003* 0,102**

Ескерту: *р<0,05, алынган нэтижелер статистикальщ манызы бар **р>0,05, алынган нэтижелер статистикальщ мацызды емес

Дерекквздер: авторлар к\растыргаи

3-кестеге сэйкес, жануарларга алдын ала су мен ибупрофен бершген топтар мэндер! р < 0,05 курайды, ягни алынган нэтижелерд! к статистикалык манызы бар. Ибупрофен бершген жануар топтарыньщ арткы аяктарыньщ формалин ертндюш енпзгеннен кешн терю бакылау тобымен салыстырганда мзндерд1 н озгешелш расталады, ягни ибупрофен жалпы алганда ку ндел! кт1 колданыста болатын эталонды кабы ну га карсы препарат екеш 61 зге мэл1м.

Келес! кезекте, жануарларга алдын ала су мен экстракт берл1 ген топтар мэндер! р<0,05 курайды, ягни бул алынган нэтижелерд! н статистикалык манызы бар екенш де ескерем1з.

Жусан оамдшнщ зкстракиа бершген жануар топтарыньщ арткы аяктарыньщ формалин ертндюш енпзгеннен кешн терю бакылау тобымен салыстырганда мэндердщ озгешелш расталады, ягни еегмдш экстракт!сI ш н де ибупрофен сиякты кабынуга карсы эффекте! бар екеш не коз жетюземй.

Ал ибупрофен мен экстракт бершген жануар топтарыньщ арткы аяктарыньщ формалин ертндюш енпзгеннен кешн мэндер! бойынша р>0,05, ягни алынган нэтижелер статистикалык манызды емес. Ибупрофен мен экстрактп н кабынуга карсы эффект! а уксас деп интерпретация л аймыз.

Кесте 4. Экспериментпк жэне бакылау топтарындагы нэтижелерд! салыстыру (3 сагаттан кеГп н)

Салыстыру тобы 1 Терю бакылау Терю бакылау Ибупрофен

Салыстыру тобы 2 Ибупрофен Экстракт (2000 мг/кг дозасы) Экстракт (2000 мг/кг дозасы)

Мацыздылык дсш с|Н Р 0,139** 0,05* 0,312**

Ескерту: *р<0,05, алынган нэтижелер статистикалык манызы бар **р>0,05, алынган нэтижелер статистикалык манызды емес

Дерекквздер: авторлар к\ растыргап

4-кестеге сэйкес алынган нэтижелер бойынша (3 сагаттан кешнп езгерю) тер! с бакылау тобымен он бакылау топ жануарларыньщ арткы аяк келемдер1 н'пч мэндер1 жэне он бакылау мен экстракт бершген топ жануарларыньщ арткы аяк колемдершщ мэндер1 р > 0,05, ягни алынган нэтижелер статистикалык манызды емес екеш керсетшген. Жогарыда айтылгандай формалин

ертщцсшщ эсер1 арада 3 сагат откеннен кешн кабыну эсер1 б!ршама жогары екешн ескеру кажет. Алайда экстракт жэне тер1с бакылау топ жануарларыньщ мэндер! салыстырганда р < 0,05, алынган нэтижелер статистикалык манызы аньщталган, ягни экстрактшщ кабынуга карсы белсендшп бар екегйне коз жетгазуге болады.

Кесте 5. Экспериментак жэне бакылау топтарындагы нэтижелерд! салыстыру (24 сагаттан кешн)

Салыстыру тобы 1 Тер ¡с бакылау Терк бакылау Ибупрофен

Салыстыру тобы 2 Ибупрофен Экстракт (2000 мг/кг дозасы) Экстракт (2000 мг/кг дозасы)

Мацыздылык децгеш Р 0,004* 0,001* 0,672**

Ескерту: *р<0,05, алынган нэтижелер статистикалык манызы бар **р>0,05, алынган нэтижелер статистикалык манызды емес

Дерекквздер: авторлар к\ растыргап

5-кестеде бершген мэндерд! сипат-тайтын бол сак, 24 сагаттан кешн жануарлар аяктарыньщ кабы ну ы б!ршама басылганы бакыланган. Сондай-ак, те[лс жэне он бакылау топтар жануарларыньщ арткы аяк колемдершщ мэндер! жэне соцгысы мен экстракт бершген жануарлардьщ мэндер! р<0,05, алынган нэтижелер статистикалык манызы бар екеш бершген. Кестеге сэйкес Шренк жусаныньщ кабынуга карсы эсер! эталонды ибупрофен пре-

паратынан калыспайды. Алайда осы ек! топ жануарларыньщ арткы аяктарыньщ мэндерш статистикалык оцдеу нэтижес1нде Маныздылык р децгеш >0,05 тен, алынган нэтижелерд! н статистикалык маныздылыгы корсет! лмейд1.

Сонымен катар, кабыну процесше сэйкес ¡с! нуд! н тежелу дэрежес! эд!стемеде керсетшгендей (7) формуласы бойынша аньщталып, гистограммада (сурет 2) керсет!лген.

35.00% 30.00% 25.00% 20.00% 15.00% 10.00% 5.00% 0.00%

1 cafaT 3 cafaT 24 cafaT

■ Ибупрофен ■ GcÍMflÍK экстракта

Сурет 2.1сшудщ тежелу дэрежеЫ, %

Дерекквздер: авторлар цурастыргаи

2 суретте гистограммада ибупрофеннщ кабы ну эсержен туындайтын ici нуд1 тежеу дэрежеа бакылау тобымен салыстыргандагы керсепа штер бершген. Мысалы, формалинд! ер i tí нд] hí енпзгеннен кешн 1 сагат еткен соц бакылау тобы керсетю urrepi мен салыстырганда ибупрофен iciHy дэрежесш 18,5 %-та азайтты, 3 сагаттан кешн керсетташ 15,9 %-та езгерген. Ал 24 сагаттан кешн ибупрофеннщ абыну эсершен туындайтын 1С1нуд1 тежеу дэрежеа 32,6 % курайды. Сондай-ак, зерттеу нысаны репнде алынган жусан сыгындысыныц да iciHyri тежеу дэрежеа салыстырмалы турде аньщталган. 1 сагаттан кешн тежеу дэрежеа 23 % болса, 3 сагаттан кеЙ1н 18 %-та езгередт Ал 24 сатат еткен соц i суд i н тежеу дэрежеа 30 %-та тец, ягни ибупрофен керсетюшлмен (32,6 %) салыстыратын болсак жусан ес1мд1пьин кабы нуга карсы, ici нуд i тежейт1н (противоотечный) эсер! бар екенш дэлелдейм1з.

1<орытынды

Зерттеу нэтижеа бойынша

корытындылайтын болсак, жусан экстраktící ибупрофен сиякты кабы нуга карсы эффекпс! бар екеш аныкталган жэне алынган мэндер ибупрофен мэндер1не жакын болып келед!.

Дерекквздер tÍ3Ímí

1. Соловьева В. А. Энциклопедия лекарственных растений. OJ1MA Медиа Групп/Просвещение. -2011. -208 с.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Амельченко В. П. Биосистематика полыней Сибири: монография -Кемерево -2006. -238 с.

3. Ыдырыс Э., Сырайыл С., Абдолла Н., Ер-кенова Н. Artemisia schrenkiana Ledeb eci мд1 к сыгындысыныц диабетпк акегеукуйрыктардын

инсулин, глюкоза жэне НОМА-IR сарысу децгешне acepi зерттеу // Астана медициналык журналы. - 2020. - Т. 106. - № 4. - 257-265 б.

4. Цицкиева М. М. Роль лекарственных растений в жизни человека // Студенческий. - 2019. - Т. 301. -№74. - С. 13-14.

5. Хусанов Б. М. Основные действующие вещества лекарственных растений // Экономика и социум. - 2021. - Т. 12. - № 2. - С. 774-777.

6. Ыдырыс А., Масимжан М., Абдолла Н., Аб-драсулова Ж., Сырайыл С. Казакстан оцтуспк шыгысында есепн эфир майлы Artemisia sclireiikiana Ledeb осгмдш кауымдастыгынын ере к шел i ri // Л. Н. Гумилев атындагы Еу-разия ултгык университет1н1н хабаршысы. Биологияльщгылымдарсериясы -2022.-Т. 141. -№4.-24-36 б.

7. Денисова Е. С., Павлова Е. А. Побочное действие лекарств: всегда ли оно учитывается в клинической практике? // Бюллетень медицинских Интернет-конференций. - 2013. - Т. 3. -№ 2. - С. 135.

8. Oberpreiler С. Tribe Anthemideae // Kadereit J., Vogt R., Watson L. In: Families and Genera of Vascular Plants -Berlin: Springer-Verlag, 2003. - P. 342-377.

9. Куркин В. А., Авдеева E. В., Суворова Г. Н., Дубищев А. В. Актуальные проблемы и перспективы развития фитофармакологии и фитотерапии // Фармация. - 2008. - № 4. - С. 41-44.

10. Васильев А. С., Калинкина Г. П., Тихонов В. II. Лекарственные средства растительного происхождения. Томск: СГМУ. - 2006. - 122 с.

11. Sarsenbayev К. N. Chapter 10 Medicinally Important Plants of Kazakhstan. - 2018. - P. 263-289.-DOI: 10.1007/978-3-319-99728-5 10.

12. Грудзинская Л. М., Гемеджиева Н. Г., Пел и на

H. В., Каржаубекова Ж. Ж. Аннотированный список лекарственных растений Казахстана. Справочное издание. - Алматы. - 2014. - 200 с.

13. Firuzi О., Miri R, Tavakkoli М., Saso L. Antioxidant therapy: current status and future prospects // Current Medical Chemistry. -2011. - Vol. 18(25). - P. 3871-3888. - DOI: 10.2174/092986711803414368.

References

I. Colov'eva, V. A. (2011). Enciklopediya lekarctvennyx ractenij. OLMA Media Group/ Education. 208 p. (In Russian).

2. Amel'chenko V. P. (2006). Biosistematika polynej Sibiri: monografija. Kemerovo. 238 p. (In Russian).

3. Ydyrys, A., Syrajyl, S., Abdolla, N, Erkenova, N. (2020). Artemisia schrenkiana Ledeb osimdik sygyndysynyn diabettik ale egeukujryktardyn insulin, gljukoza zhane HOMA-IR sarysu dengejine aserin zertteu. Astana medical journals, 106(4), 257265. (In Kazakh).

4. Cickieva, M. M. (2019). Rol' lekarstvennyh rastenij v zhizni cheloveka. Student, 30-1 (74), 1314. (In Russian).

5. Husanov, В. M. (2021). Osnovnye dejstvujushhie veshhestva lekarstvennyh rastenij. Economy and society, 12(2), 774-777. (In Russian).

6. Ydyrys, A., Masimzhan, M., Abdolla, N., Abdrasulova, Zh., Syrajyl, S. (2022). Kazakstan ontustik shygysynda osetin jefir majly Artemisia

schrenkiana Ledeb osimdigi kauymdastygynyn ereksheligi. Bulletin of the I. N. Gumilyov Eurasian National University. Bioscience series, 141(4), 2436. (In Kazakh).

7. Denisova, E. S., Pavlova, E. A. (2013). Pobochnoe dejstvie lekarstv: vsegda li ono uchityvaetsja v klinicheskoj praktike? Bulletin of the medical Internet conference, 3(2), 135.

8. Oberpreiler, C. (2003). Tribe Anthemideae. Kadereit, J., Vogt, R., Watson, L. In: Families and Genera of Vascular Plants. Springer-Verlag, Berlin, 342-374.

9. Kurkin, V. A., Avdeeva, E. V., Suvorova, G. N, Dubishhev, A. V. (2008). Aktual'nye problemy i perspektivy razvitija fitofarmakologii i fitoterapii. Pharmacy, 4, 41-44 (In Russian).

10. Vasil'ev, A. S., Kalinkina, G. I., Tihonov, V. N. (2006). Lekarstvennye sredstva rastitel'nogo proishozhdenija. Tomsk: SSMU, 122 p. (In Russian).

11. Sarsenbayev, K. N. (2018). Chapter 10 Medicinally Important Plants of Kazakhstan, 263289, DOI: 10.1007/978-3-319-99728-5_10.

12. Grudzinskaja, L. M., Gemedzhieva, N. G., Nelina, N. V., Karzhaubekova, Zh. Zh. (2014). Annotirovannyj spisok lekarstvennyh rastenij Kazahstana. Reference edition, Almaty, 200 p. (In Russian).

13. Firuzi, O., Miri, R, Tavakkoli, M., Saso, L. (2011). Antioxidant therapy: current status and future prospects. Current Medical Chemistry, 18(25), 38713888, DOI: 10.2174/092986711803414368.

ИЗУЧЕНИЕ ПРОТИВОВОСПАЛИТЕЛЬНОГО ДЕЙСТВИЯ ЭКСТРАКТА РАСТЕНИЯ

ARTEMISIA SCHRENKIANA LEDEB

А. Ыдырыс1'2*, С. Срайыл1, Н. Б. Еркенова1

'Казахский национальный университет имени Аль-Фараби, Казахстан, Алматы Исследовательский центр «Биомедицина», Казахстан, Алматы *Корреспондент автор

Аннотация

В этой статье авторы исследовали противовоспалительное действие экстракта растения Artemisia Schrenkiana Ledeb.

Представители рода Artemisia считаются источником лекарственного растительного сырья. Это связано с тем, что лекарственные препараты растительного происхождения имеют низкую токсичность, отсутствие побочных эффектов, а также благодаря комплексному воздействию биологически активных веществ, образующихся в растительной клетке, т. е. сразу на всю систему организма, они широко используются при лечении воспалительных процессов верхних дыхательных путей, желудочно-кишечного тракта, печени и желчевыводящих путей и др.

Artemisia Schrenkiana Ledeb или этот вид полыни, называемый полынью Шренка, является эндемичным растением Казахстана. Поэтому необходимо изучение фармакологического действия этого растительного экстракта и спектра возможностей в фармакологическом производстве.

Ключевые слова: Artemisia Schrenkiana Ledeb, растительный экстракт, ибупрофен, белая

крыса.

STUDY OF THE ANTI-INFLAMMATORY EFFECT OF ARTEMISIA SCHRENKIANA LEDEB. PLANT

EXTRACT

A. Ydyrys12\ S. Srayil1, N. B. Erkenova1

Al-Farabi Kazakh National University, Kazakhstan, Almaty biomedical Research Centre, Kazakhstan, Almaty

*Corresponding author

Abstract

In this article, the authors investigated the anti-inflammatory effect of Artemisia Schrenkiana Ledeb plant extract.

Representatives of the genus Artemisia are considered to be a source of medicinal plant raw materials. This is due to the fact that herbal medicines have low toxicity, no side effects, and also due to the complex effect of biologically active substances formed in the plant cell, i.e. immediately on the entire body system, they are widely used in the treatment of inflammatory processes of the upper respiratory tract, gastrointestinal tract, liver and biliary tract and others.

Artemisia Schrenkiana Ledeb or this type of wormwood, called Shrenka wormwood, is an endemic plant of Kazakhstan. Therefore, it is necessary to study the pharmacological action of this plant extract and the range of possibilities in pharmacological production.

Keywords: Artemisia Schrenkiana Ledeb., plant extract, ibuprofen, white rats.

ABTOPJIAP ТУРАЛЫ

Ыдырыс Алибек - PhD, Эл-Фараби атындагы К,азак улттык университет!, «Биомедицина» зерттеу Mep3iMi; e-mail: alibek.ydyrys@kaznu.kz; ORCID: 0000-0002-5561-0856.

Срайыл Саягул-окытушы, эл-Фараби атындагы Казакулттыкуниверсител,; e-mail: s.dosymbetova@ medkrmu.kz

ЕркеноваНазерке-окытушы, эл-Фараб и аты ндагы Кдзакултт ык у ни верситетт; e-mail: yerkenova.n@ kaznmu.kz.

ОБ АВТОРАХ

Ыдырыс Алибек - PhD, Казахский национальный университет имени Аль-Фараби, Исследовательский центр «Биомедицина»; e-mail: alibek.ydyrys@kaznu.kz; ORCID: 0000-0002-55610856.

Срайыл Саягул - преподаватель, Казахский национальный университет имени аль-Фараби; e-mail: s. dosymbetova@medkrmu.kz

Еркенова Назерке - преподаватель, Казахский национальный университет имени аль-Фараби; e-mail: у erkenova. n@kaznmu.kz.

ABOUTAUTHORS

Ydyrys Alibek - PhD, Al-Farabi Kazakh National University, Research Center «Biomedicine»; e-mail: alibek.уdyrys@kaznu.kz; ORCID: 0000-0002-5561-0856.

Sayagul Srayyl - Lecturer, al-Farabi Kazakh National University, Lecturer; e-mail: s.dosymbetova@ medkrmu.kz

Erkenova Nazerke - Lecturer, al-Farabi Kazakh National University,; e-mail: yerkenova.n@kaznmu.kz.

Мудделер цацтыгысы. Барлыц авторлар осы мацалада ашуды толст етеппн ъщтимал мудделер цацтыгысыпъщ жоцтыгып мэл1мдейд\.

Авторлардыц цосцан улесь Барлыц авторлар тужырымдаманы эз1рлеуге, нэтижелерс)/ орындссуга, вцдгуге жэне мацала жазуга тец улес цосты. Авторлар бул материал бурын жарияланбаган жэие басца баспаларда царалмаганын мэлтмдейдт. Царжыландыру. Жоц.

Мацала пц спи: 26.10.2023. Жариялауга цабылданды: 10.12.2023.

УДК 616.833-002-08 001: 10.24412/2790-1289-2023-4-28-34

МРНТИ: 76.03.39

СИНДРОМ ГИЙЕНА БАРРЕ: КЛИНИЧЕСКИЙ СЛУЧАЙ

К. 3. Шамсиддинова > Д. Н. Мажит, М. М. Лепесова, М. А. Кажаубаева

НУО «Казахстанско-Российский медицинский университет», Казахстан, Алматы

*Корреспондирующий автор

Аннотация

Статья посвящена одной из самых частых острых полинейропатий - острой воспалительной полирадикулонейропатии аутоиммунного генеза, или синдрому Гийена- Барре. Подробно изложена патоморфология, дана характеристика различных клинических вариантов, представлены диагностические критерии и методы лечения синдрома Гийена- Барре. Описан случай острой воспалительной демиелинизирующие полирадикулонейропатии с развитием нижнего парапареза.

Ключевые слова: клинический случай, синдром Гийена-Барре, клиника, диагностика, лечение.

Введение

Синдром Гийена-Барре (далее - СГБ) признан паралитической периферической ней-ропатией с годовой заболеваемостью 0,81-1,89 случаев (медиана 1,11) на 100 000 человек во всем мире [1]. Внутрибольничная смертность от СГБ составляет примерно 2,6-2,8 %, а факторы риска включают тяжесть слабости при поступлении, время достижения пика инвалидности, искусственную вентиляцию легких (далее - ИВЛ), пожилой возраст, а также легочные и сердечные осложнения [2; 3]. Для большинства пациентов с СГБ клинически характерны острый вялый паралич и / или дисфункция сенсорных / вегетативных нервов [4]. Почти две трети случаев СГБ имеют продромальную инфекцию верхних дыхательных путей или желудочно-кишечного тракта [4; 5]. Прогностические факторы плохого прогноза в основном включают старость,

острое пребывание в больнице, длительное пребывание в отделениях интенсивной терапии и интенсивной терапии (далее - ОРИТ), а также недостаточную реабилитацию после выписки [6-8]. Выздоровлению пациентов способствует высокоинтенсивная мультидисциплинарная амбулаторная реабилитация даже в течение 12 месяцев с момента начала заболевания, что подчеркивает важность ранней и постоянной реабилитации.

СГБ считается типичным постинфекционным аутоиммунным заболеванием периферических нервов и нервных корешков, характеризующимся лейкоцитарной инфильтрацией нервов, что приводит к демиелинизации и потере аксонов [9]. У большинства пациентов острому началу неврологических симптомов предшествует инфекционное событие, за которым следует прогрессирующая слабость конечностей и

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.