Научная статья на тему 'АНДИЖАНСКАЯ СКОРАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ПОМОЩЬ НАУЧНЫЙ ЦЕНТР 20-ЛЕТИЯ ТЕРАПЕВТИЧЕСКОГО БЛОКА СЛАВНАЯ ИСТОРИЯ И СВЕТЛОЕ БУДУЩЕЕ'

АНДИЖАНСКАЯ СКОРАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ПОМОЩЬ НАУЧНЫЙ ЦЕНТР 20-ЛЕТИЯ ТЕРАПЕВТИЧЕСКОГО БЛОКА СЛАВНАЯ ИСТОРИЯ И СВЕТЛОЕ БУДУЩЕЕ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
52
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Re-health journal
Область наук
Ключевые слова
скорая помощь / долголетие / неотложная и профилактическая медицина / Андижанский филиал Республиканского научного центра скорой помощи.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Мамасалиев Неъматжан Солиевич, Хакимов Дилшод Мамадалиевич, Курбонова Раънохон Рустамбековна, Холикова Наргиза Абдумажитовна

На примере терапии описана славная 20-летняя история Андижанского филиала Республиканского научного центра экстренной медицины (АФ РНЦЭМП). Показаны большой потенциал терапевтического блока, богатые творческие традиции, инициативность, высокая исполнительская дисциплина, научный и высокий профессиональный потенциал.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АНДИЖАНСКАЯ СКОРАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ПОМОЩЬ НАУЧНЫЙ ЦЕНТР 20-ЛЕТИЯ ТЕРАПЕВТИЧЕСКОГО БЛОКА СЛАВНАЯ ИСТОРИЯ И СВЕТЛОЕ БУДУЩЕЕ»

АНДИЖАНСКАЯ СКОРАЯ МЕДИЦИНСКАЯ ПОМОЩЬ НАУЧНЫЙ ЦЕНТР 20-ЛЕТИЯ ТЕРАПЕВТИЧЕСКОГО БЛОКА СЛАВНАЯ ИСТОРИЯ И СВЕТЛОЕ БУДУЩЕЕ

Мамасалиев Неъматжан Солиевич Хакимов Дилшод Мамадалиевич Курбонова Раънохон Рустамбековна Холикова Наргиза Абдумажитовна

Андижанский государственный медицинский институт

На примере терапии описана славная 20-летняя история Андижанского филиала Республиканского научного центра экстренной медицины (АФ РНЦЭМП). Показаны большой потенциал терапевтического блока, богатые творческие традиции, инициативность, высокая исполнительская дисциплина, научный и высокий профессиональный потенциал.

Ключевые слова: скорая помощь, долголетие, неотложная и профилактическая медицина, Андижанский филиал Республиканского научного центра скорой помощи.

АНДИЖОН ШОШИЛИНЧ ТИББИЙ ЁРДАМ ИЛМИЙ МАРКАЗИ ТЕРАПИЯ БЛОКИНИНГ 20 - ЙИЛЛИК ШОНЛИ ТАРИХИ ВА НУРЛИ ИСТЩБОЛИ

Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Андижон филиали (РШТЁИМ АФ) 20 йиллик шонли тарихи терапия мисолида шархли баён килинган. Терапия блокининг катта салохияти, бой яратувчанлик анъаналари, ташаббускорлиги, юксак ижро интизоми, илмий ва юкори касбий салохияти курсатиб берилган.

Калит сузлар: тез тиббий ёрдам, узок умр куриш, шошилинч ва профилактик тиббиёт, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Андижон филиали

ANDIZHAN EMERGENCY MEDICAL CARE SCIENTIFIC CENTER 20TH ANNIVERSARY OF THERAPY BLOCK GLORIOUS HISTORY AND BRIGHT

FUTURE

The glorious 20-year history of the Andijan branch of the Republican Scientific Center of Emergency Medicine is described in the example of therapy. The great potential of the therapy block, rich creative traditions, initiative, high executive discipline, scientific and high professional potential are demonstrated.

Keywords: ambulance, longevity, emergency and preventive medicine, Andijan branch of the Republican Scientific Center of Emergency Care

Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказини (РШТЁИМ), унинг жойлардаги филиалларини барпо килиниши, сузсиз, тиббиёт сохасидаги ислохотларимизнинг ёркин ифодаси булди. Бу кутлуг даргох шак - шубхасиз узининг 20 - йиллик шонли тарихини яратди, унинг истеъдодли, чукур билим ва бой тажрибага эга шифокор - олимлари "узбек модели" деб ном олган Миллий моделимиз асосида Президент Фармони билан кабул килинган «Узбекистон Республикаси согликни саклаш тизимини ислох килиш давлат дастури» ижросини таъминлаш, хаётга тадбик

этишда жиддий ютукларга эришдилар. Бунда катта салох,иятга, бой яратувчанлик анъаналарига, ташаббускорлик ва юксак ижро интизомига эга булган РШТЁИМ Андижон филиали (РШТЁИМ АФ) жамоаси аъзоларининг хам муносиб хиссаси бор, деб айта оламиз. Шошилинч тиббий ёрдам шароитида илмий мониторинг олиб бориш мухим вазифа хисобланади[1,2,3,4].

Бу йиллардаги РШТЁИМ АФ фаолиятида пешкадамлик килиб келган терапия блокимизнинг алохида урни бор. Чунки, ушбу блокнинг 20 йиллик тарихи -марказимизда согликни саклаш тизими ва шошилинч тиббий ёрдам сохдсида 20 йилдан ошик вакт давомида амалга оширилган катта бунёдкорлик, яратувчанлик, изланувчанлик ва туб «драматик терапиядаги драматик ислох,отлар (янгиланишлар)» даврининг узига хос солномасидир.

Терапия блоки ташкил топган йилидан бошлаб унинг "узак хужайраси" сифатида бошкарувчилик ролини (кадрларни танлаш, малака ошириш ишларини ташкил килиш, даволаш ишларини изчил янгилаб бориш ва жах,он стандартларига олиб чикиш, илмий салох,иятини ошириш, укув адабиётларни тайёрлаш, монографиялар чоп этиш, диссертацияларни бажариш, амалиётга тадбик ишлари, водий даволаш муассасаларига оталик ёрдамини курсатиш, услубий кулланма ва тавсияномалар чоп этиш, рационализаторлик таклифлар ва ихтиролар килиш, халкаро хамкорликни ривожлантириш, халкаро ва Республика хамда вилоят микёсидаги, чунончи ички илмий - амалий анжуманларни мунтазам ташкил этиш ва утказиш, грант ишларини олиб бориш, давлат буюртма илмий дастурларни бажариш, янги ихтисосликлар ва йуналишларни яратиш, илмий жамиятлари ишини ташкил этиш ва бошкариш, халкаро микёсда илмий кадрларни тайёрлаб беришда катнашиш кабиларда) бу ерда жойлашган Андижон давлат тиббиёт институтининг терапия, кардиология ва тез ёрдам кафедраси бажаради. Кафедра профессор - укитувчилари бу ердаги, туманлардаги ва водийдаги беморларга хамда шифокорларга малакали ёрдам курсатишда Республикага намуна булмокда. Вилоят ва Фаргона водийси тез ёрдам хизматига замонавий мутахассисларни тайёрлаш, консультатив ёрдам уюштиришда асосий вазифаларни бажаришади.

Кафедра бошкаруви билан блокда 20 йил давомида аник натижаларга эришилди:

1. Хар кунги эрталабки йигилиш «Узлуксиз малака ошириш» тизимига айлантирилган. Улар оркали шифокорларга ва блок фаолиятига 7 мингдан ортик янги илмий - амалий натижалар ва маълумотлар тавсия килинган (булар кунлик, баённома шаклида кайд этиб борилган). Уйлаймиз - ки, 5 дакикалик бундай фаолиятни ташкил этиш кенг кулоч ёздирилса бугунги давом этаётган «Информацион портлаш» даврида максадга мувофик булади.

2. Шу йиллар давомида 3 та дарслик (рус, узбек ва лотин алифбосида) таёрланган ва чоп этдирилган, 25 та укув кулланмаси ва 30 дан ортик услубий тавсияномалар нашр килинган. Нашрга 2 та дарслик (узбек, рус ва лотин алифбосида хамда инглиз тилида), 2 та укув кулланмаси ва 2 та монография тавсия этилган. 19 та монография чоп этилган.

3. Охирги 2 йилда блок Согликни Саклаш мутахассислари олдига куйган Covid -19 ни пайдо булиши, тез ташхис куйиш ва беморларга тиббий ёрдам курсатиш билан боглик вазифаларни бажаришда фаоллик иштирок этиб, Давлат буюртма ишларини муваффаккиятли адо этди. Россия Федерациясини Согликни Саклаш Вазирлиги томонидан чикарилган «Тождор вирусли инфекцияни (Соу1ё - 19) профилактикаси, ташхисоти ва даволаш. Муваккат услубий тавсиялар» кулланмасининг охирги 2 та

версияси русчадан узбекчага таржима килинди ва нашр этдирилди. Услубий тавсиялар тиббий ташкилотлар ва уларнинг структуравий рах,барлари учун, умумий амалиёт шифокорларига, шифокор - инфекционистларга, шифокор - педиатрларга, акушер -гинеколог шифокорларига, юкумли касалликлар шифохонаси жадал терапия булимларини реаниматолог - шифокорларига, ва яна бошка - Covid - 19 билан мижозларга тиббий ёрдам курсатиш ташкилотлари камровида ишловчи мутахасисларга мулжалланган.

4. Хорижий сафарларга чикиш, нуфузли илмий марказлар билан хдмкорлик урнатиш, илмий тадкикотларни биргаликда замонавий юкори технологияларни бажариш блокни кундалик талабига айланди. Шу боисдан блок ходимлари кафедра олимлари билан узларининг маърузалари, маколалари билан хорижий анжуманларда катнашиб, узларининг илмий изланишлари натижаларини хорижда олиб чика бошладилар.

Бугунги кунга келиб Москва тиббиёт - стоматология академияси (Россия), Запорожье давлат миллий тиббиёт университети (Украина), Самара давлат тиббиёт университети (Россия), ФДУ ИТИ «Физика - кимё тиббиёти» (Россия), Саратов давлат тиббиёт институти (Россия), Екатеринбург давлат тиббиёт институти (Россия), Екатеринбург давлат техника университети (Россия), Россияни тез тиббий ёрдам буйича Миллий илмий - амалий жамияти, Россия Давлат Тиббий профилактика маркази (Москва) кабилар билан хамкорлик алокалари олиб борилмокда. Блокда мунтазам равишда чет элнинг таникли илмий марказлари, клиникалари билан семинарлар, анжуманлар ва огир беморларга консультация амалга оширилиб келинмокда.

5. Блокда илмий - тадкикот ишлари кескин кучайтирилган. 60 дан ортик диссертацияларга илмий рах,барлик ва маслахдтчилик килинган. Чунончи, 17 та диссертация ёклантирилган ва 5 та диссертация химояга топширилган. Бундан ташкари куйидаги натижаларга эришилди: • блок ташаббуси ва бевосита иштироки билан тез тиббий ёрдам хизматини кардиология ва терапия буйича янги структураси вилоятда ривожлантирилди, замонавий диагностик ва терапевтик технологияларга асосланган стандартлар амалиётга жорий этилди, водий даволаш муаасасаларрига юкори малакали мутахассисларни тайёрлаб берди; • профилактик тиббиёт (шошилинч профилактика алгоритмлари хам жумладан) Узбекистон куламида ихтисослик сифатида тасдиклантирилди ва унинг методологияси тиббиётнинг барча бугинларига киритила бошлади. Жамоа Андижонда "Профилактик тиббиёт" - 14.00.43 ихтисослиги буйича Илмий Кенгаш очилиши узининг хисассасини кушган ва хозирда унинг ишида фаол иштирок этмокда. Хусусан, шошилинч холатларни замонавий профилактикаси мавзусидаги унлаб диссертацияларга рах,барлик олиб борилмокда; • кафедра ходимлари билан биргаликда «Халк табобати» ихтисослиги фани (хаммуаллифликда) яратилди ва ОАК да тасдиклантирилди; • скринингли профилактикага асосланган донологик диагностика усуллари Узбекистон шароитидан келиб чикиб ишлаб чикилди ва даволаш муассасаларига жорий этилди; • тугиш ёшидаги аёлларда экстрагенитал касалликларни барвакт аниклаш, бартарафлаш хамда профилактика килиш усуллари ишлаб чикилди, такомиллаштирилди, амалиётчи шифокорлар фаолиятига киритилди; • ноинфекцион касалликларни янги хатар омиллари (пестицидемия, гиперурикемия, дизиония, хазм ферментлари гомеостазини бузилиши) аникланди, уларни баратараф килиш алгоритми ва технологиялари амалий тиббиётга жорий этилди; • усмирларда юрак - кон томир ва ноинфекцион касалликлар профилактикасига оид янги

технологиялар яратилди, даволаш - профилактика муассасаларига Республика куламида фаолият учун киритилди; • автомобил ишлаб чикариш билан алокадор ахолига асосий юрак - кон томир касалликлари профилактикаси, клиник кечиш ва диспансеризацияга оид такомиллаштирилган технология яратилди, иктисодий тиббий талофатларни кескин камайтириб берувчи усуллар тиббиётнинг турли бугинларига жорий этилди; • иклимий узгаришлар ва геофизик ритмларнинг ахоли организмига хамда юрак - томир ва "сурункали - ургент" терапевтик касалликлар (бронхиал астма, юрак етишмовчилиги, ревматик иситмалаш, сийдик йулларини уткир яллигланиш касалликлари, юрак ишемик касаллиги, гипертония касаллиги, гипертоник криз, кардиоваскуляр континуум) билан хасталанган беморларга салбий таъсирини бартараф килувчи, огох,лантирувчи ва енгиллаштирувчи профилактик хдмда терапевтик технологиялар ишлаб чикилди, амалиётга тадбик этилди; • гиёх,вандликка чалинган ах,оли орасида ноинфекцион касалликларни (уткир ва сурункали) даволаш ва профилактикаси усуллари ишлаб чикилди, тиббиёт муассасаларнинг барча бугинларига жорий этилди ва кенг шифокорлар амалиётига киритилди; • ВИЧ -инфекцияси/ОИТС фонида касалликларни даволаш ва профилактикасига оид янги технологиялар ишлаб чикилди; • "Сурункали - ургент" касалликлар ва холатларни урганишнинг фармакоэпидемиологик тизими яратилди ва амалиётга жорий этилди.

Умуман, олиб борилган илмий тадкикотлар натижаларидан келиб чикиб 17 та янги илмий-амалий топилма кашф килинган ва амалиётга жорий килинган.

Жамоа ("блок + кафедра жамоаси + изланувчи тадкикотчилар" учбурчаги) илмий ишлар чоп этдиришда юкори натижаларга эришган: охирги 20 йилда 3 мингдан ортикрок илмий ишлар чоп этдирилган.

Хозирги кунда Президентнинг 2021 йил июнда илм фан ва инновацияни ривожлантириш буйича берган курсатмалари буйича ушбу фаолиятларни хар бир ходимга янада кучайтириш учун махсус тадбирлар белгиланган ва мехнат шартномасида устувор мезон килиб куйилган. 20 - йиллик статистик маълумотларни тахлили тахмин килишга имкон бердики, скринингли дастурларни шошилнч тиббиёт бугинларига киритиш ва янада аникланган «уткир - сурункали касалликларда» кузатувни давом этдириш хасталиклардан улимни камайишига, сузсиз, олиб келади. Албатта, замонавий технологияларнинг ютуклари шак - шубхдсиз булади.

Айнан шу тиббий гояни Узбекистонга назарий ва амалий кириб келишига жамоамизни кушган хиссаларини алох,ида таъкидлаш жоиз деб биламиз. Шошилинч тиббий ёрдамга Жахон Согликни Саклаш ташкилоти томонидан "Кучли тиббиёт" деб эътироф этилган профилактик тиббиёт киритилди.

Бу зарурият ва эх,тиёж эди. Чунки «сурункали - ургент» касалликлар профилактикасининг илмий асоси булиб хатар омиллари концепцияси хисобланади. Ушбу концепцияни мохияти - касалликларни бирламчи бошловчи сабаблари то хозиргача номаълум, аммо уларни ривожланиши ва авжланиб боришига олиб борувчи хатар омиллари аникланган.

17 та мамлакатда утказилган текширув натижаси (ГМРАСТ усули буйича) тасдикланганки, турли ахоли гурух,ларида касалликлардан (юкумли булмаган) улимни пасайишида профилактик тиббиётни хиссаси 61 фоизни, даволовчи тиббиётники эса -39 фоизни ташкил этади !!

Узбекистон ноинфекцион касалликлардан буладиган улим 78,0 фоизни ташкил килади. Демак, профилактик тиббиёт, шошилинч тиббиёт ёрдамда хам жумладан, кучли тиббиёт килиниб кабул килинишга эришилса бу курсаткич 17

фоизгача етиб, бизнинг прогнозимиз буйича, пасаяди. Бу улкан ва факат профилактик тиббиёт бериши мумкин булган курсаткич хисобланади.

Дунё тажрибасидан бу хулосани афсона эмаслигига мисоллар куп Хусусан, "Туз истеъмоли айрим ахоли гурух,ларида (6 г дан суткасига юкори булиб) 23 мартага ортган, ахолини 90,7 фоизида ушбу хатар омили тасдикланади (Бойцов А.Н.). Аслида хар бир одамга озгинагина туз керак холос... Тузни паст истеъмоли (< 0,1 г/сут) булган ахолида (Бразилия, индейцлар кабиласи) артериал гипертония кузатилмайди... (Nowak K. et al., 2018)."

Охирги уч йилга экскурс курсатмокдаки профилактик тиббиётнинг илк натижаларини куринишлари Узбекистонда кузатилмокда.

1-чи мисол. Узбекистонда узок умр куриш даражаси ортмокда:

Буюкбритания - 54,04

Япония - 46,33

Узбекистон -29,01

Италия- 26,32

Швейцария - 18,23

А^Ш-17,12

Грузия -12,55

Азорбайжон-11,91

Эстония - 11,36

Польша-10,91

Чехия- 8,73

Беларусия - 5,99

^озокистон -5,38

^иргизистон - 5,12

Хитой — 4,29

2-чи мисол. Узбекистонда 225 минг 80 ёшдан ошган, 44 минг нафар 90 ёшдан ва 8700 нафар 700 дан ошган кексалар истикомат килишади. Бизнинг ахолимиз узок умр куриш буйича Марказий Осиёда биринчи (Ерлан Карин): Узбекистонда - 73,8 йил, Тожикистонда - 73,7 йил, ^озогистонда - 72,4 йил, ^иргизистонда - 70,9 йил ва Туркманистонда - 70,4 йил

3-чи мисол. ЖССТ маълумоти буйича Узбекистон пенсияга чикканларнинг уртача умр давомийлиги буйича, собик Иттифок микёсида, 29,7 йиллик курсаткич билан биринчи уринни эгаллайди. Иккинчи урин - Россия (29,6 йил натижа билан).

4-мисол. Терапия блокимиз жамоасиз охирги 20 йиллик фаолияти давомида «Инсон камида 90 йил яшаш, хдтто юз ёшга етиб, уни туйдай нишонлаш учун туксон фоиз имкониятга эга» деб профилактик тиббиёт килган хулосани (Клайд Янси) тасдиклаб берди. Бизнинг узвий назоратимизда шу йилларда доимо булган Фагона вилояти Бувайда туманида истикомат килаётган Умарова Хувайдо момо 126 йил, 7 ой 17 кунлик ёшга кирди. Бу топилма Узбекистон "Профилактик тиббиёт" нинг кашфиёти деб эълон килинди ва тасдикланди. Бу Ватандошимиз дунёнинг энг кекса инсони деб эътороф этилмокда ёки биз буни тасдикладик.

Демак, Узбекистонда илмий ва амалий тиббиётни Президентимиз карорларидан келиб чикиб профилактик тиббиёт томон кескин бурилиши ижобий натижалар бера бошлади ва бу деган, унинг нафакат кечаси ва бугуни, балки эртаси

хам истикболли ва нажотли фан хамда амалиётдир. Терапия блокининг нурли истикболли хам биз шошилинч тиббий ёрдамда айнан мазкур йуналишда илмий ва кашфиётий вакеаларни яратишда деб билиб узок йиллик "харакатлар харитаси" ни ишлаб чикканмиз, уни фаол амалга оширмокдамиз.

Дарвоке, жамоа 20 йил каторасига рейтинг бали туплами буйича РШТЁИМ АФ ва АндДавТИ да биринчи уринни олиб келади, "Энг яхши кафедра", "Энг яхши кафедра мудири" ва "Республикада энг фаол профессор" наминацияларини мутлок голиби булиб хисобланади.

Умуман, утган 20 йил, фикримизга, терапия блоки учун тобора юксалиб бориш йиллари булган дейилса муболага булмайди ва бугун келажакда янада юкори натижаларни курсатишга етарлича потенциалга эга жамоа бу ерда шакллантирилган дея оламиз.

АДАБИЁТЛАР

1. Всеминарная организация здровоохрания Европейского руководство ВОЗ по эпиднадзору за гриппом среди людей. 2019.

2. Всеминарная организация здровоохрания. Рекомендации Европейского регионального бюро ВОЗ. - 2017.

3. Иванова Е. В. и др. Заболеваемость и смертность населения трудоспособного возраста России по причине болезней органов дыхания в 2010 - 2012 гг. // Пульмонология. - 2015; 25 (3): 291 - 297.

4. Worid Health Organization/ GATS Russian Federation. Global Adult Tobacco survey: Country report 2016.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.