Научная статья на тему 'Major factors of risk and way of prevention of chronic noninfectious diseases (review of literature)'

Major factors of risk and way of prevention of chronic noninfectious diseases (review of literature) Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
85
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ХРОНИЧЕСКИЕ НЕИНФЕКЦИОННЫЕ ЗАБОЛЕВАНИЯ / CHRONIC NON-INFECTIOUS DISEASES / ФАКТОРЫ РИСКА / ИЗМЕНЯЕМЫЕ ФАКТОРЫ РИСКА / НЕИЗМЕНЯЕМЫЕ ФАКТОРЫ РИСКА / АРТЕРИАЛЬНАЯ ГИПЕРТОНИЯ / ARTERIAL HYPERTENSION / ИШЕМИЧЕСКАЯ БОЛЕЗНЬ СЕРДЦА / CORONARY HEART DISEASE / VARIABLE RISK FACTORS / UNCHANGING RISK FACTORS

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Мавлонов Намоз Халилович

Распространённость хронических неинфекционных заболеваний в данное время достигло масштабов эпидемии. Смертность по причине ХНИЗ занимает первое место во всем мире. Большинство ХНИЗ связаны с особенностями образа жизни пациентов. Основными причинами многих ХНИЗ могут быть факторы риска, которые делятся на изменяемы и неизменяемые. Подействовав на изменяемые факторы риска можно предотвратить многие ХНИЗ, улучшить лечебные процессы и реабилитацию больных. В статье приведены данные нескольких крупно масштабных исследований, которые были направлены на изучение факторов риска ХНИЗ и выводы этих исследований.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСНОВНЫЕ ФАКТОРЫ РИСКА И ПУТИ ПРОФИЛАКТИКИ ХРОНИЧЕСКИХ НЕИНФЕКЦИОННЫХ ЗАБОЛЕВАНИЙ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)

The current rate of chronic non-infectious diseases has reached the epidemic level. SNK mortality rates are worldwide and most of them are associated with patients' lifestyle. Changing and irreversible risk factors causing SNK in patients can be facilitated by the prevention of diseases, treatment and rehabilitation measures by effectively influencing most of these risk factors. The article examines the findings of several large-scale scientific studies conducted globally and provides conclusions based on them.

Текст научной работы на тему «Major factors of risk and way of prevention of chronic noninfectious diseases (review of literature)»

ТЕРАПИЯ, ПЕДИАТРИЯ

УДК: 616-005.4+ 612.143

СУРУНКАЛИ НОИНФЕКЦИОН КАСАЛЛИКЛАРНИНГ АСОСИЙ ХАВФ ОМИЛЛАРИ ВА ПРОФИЛАКТИКА ЙУНАЛИШЛАРИ

(АДАБИЁТ ШАРХИ)

МАВЛОНОВ НАМОЗ ХАЛИЛОВИЧ Бухоро давлат тиббиёт институти ички касалликлар ва эндокринология кафедраси ассистенти. Бухоро шахри.

Узбекистон Республикаси АННОТАЦИЯ

Сурункали ноинфекцион касалликларнинг цозирги кунда тарцалиш даражаси эпидемия цолатига етиб келмоцда. СНКдан улим курсаткичлари бутун дунё буйича биринчи уринда туради ва уларнинг купчилиги пациентларнинг турмуш тарзи билан боглиц булиб цисобланади. Беморларда СНКга сабаб булувчи узгартириб буладиган ва узгартириб булмайдиган хавф омиллари булиб ушбу хавф омилларидан узгартириб буладиган омилларнинг купчилигига самарали таъсир курсатиш натижасида касалликларни олдини олиш, даволаш, реабилитация чора тадбирларини енгиллаштириш мумкин. Мацолада дунё мицёсида олиб борилган бир нечта катта масштабдаги илмий изланишларнинг натижалари урганилиб улар асосида хулосалар келтирилган.

Калит сузлар: сурункали ноинфекцион касалликлар, узгартириб буладиган хавф омили, узгартириб булмайдиган хавф омили, артериал гипертония, юрак ищемик касаллиги.

ОСНОВНЫЕ ФАКТОРЫ РИСКА И ПУТИ ПРОФИЛАКТИКИ ХРОНИЧЕСКИХ НЕИНФЕКЦИОННЫХ ЗАБОЛЕВАНИЙ (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)

МАВЛОНОВ НАМОЗ ХАЛИЛОВИЧ

ассистент кафедры внутренних болезней и эндокринологии

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

79

ТЕРАПИЯ, ПЕДИАТРИЯ

Бухарского государственного медицинского института.

Город Бухара. Республика Узбекистан.

АННОТАЦИЯ

Распространённость хронических неинфекционных заболеваний в данное время достигло масштабов эпидемии. Смертность по причине ХНИЗ занимает первое место во всем мире. Большинство ХНИЗ связаны с особенностями образа жизни пациентов. Основными причинами многих ХНИЗ могут быть факторы риска, которые делятся на изменяемы и неизменяемые. Подействовав на изменяемые факторы риска можно предотвратить многие ХНИЗ, улучшить лечебные процессы и реабилитацию больных. В статье приведены данные нескольких крупно масштабных исследований, которые были направлены на изучение факторов риска ХНИЗ и выводы этих исследований.

Ключевые слова: хронические неинфекционные заболевания; факторы риска; изменяемые факторы риска, неизменяемые факторы риска, артериальная гипертония, ишемическая болезнь сердца.

MAJOR FACTORS OF RISK AND WAY OF PREVENTION OF CHRONIC NONINFECTIOUS DISEASES (REVIEW OF LITERATURE)

MAVLONOV NAMOZ HALILOVICH

assistant to department of internal diseases and endocrinology of the Bukhara state medical institute. City of Bukhara.

Republic of Uzbekistan

ABSTRACT

The current rate of chronic non-infectious diseases has reached the epidemic level. SNK mortality rates are worldwide and most of them are associated with patients' lifestyle. Changing and irreversible risk factors causing SNK in patients can be facilitated by the prevention of diseases,

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

treatment and rehabilitation measures by effectively influencing most of these risk factors. The article examines the findings of several large-scale scientific studies conducted globally and provides conclusions based on them.

Key words: chronic noninfectious diseases, variable risk factors, unchanging risk factors, arterial hypertension, coronary heart disease.

ЖССТ маълумотларига кура 2015 йил давомида юз берган 56,4 млн. улим х,олатларининг 39,5млн. ёки 70%, ноинфекцион касаллик-лар билан бо^ик булган. Туртта асосий ноинфекцион касаллик-ларга-юрак кон-томир, онкологик касалликлар, кандли диабет ва упканинг сурункали касалликлари сабабчи булган. 2015 йил якунларига кура даромад даражаси паст ва уртача булган давлатларда улим курсаткичининг туртдан уч кисми 30.7 млн. шу касалликларга тугри келади. Яна бир ах,амиятли жих,ати 48% х,олатда улим 70 ёшгача булган а^олида кузатилган. Ноинфекцион касаллик-лардан улимнинг сабабларини урганилганда асосийлари юрак кон-томир (17,7 миллион, ёки 45%), рак (8,8 миллион, ёки 22%) ва астма ва упканинг сурункали обструктив касаллигини уз ичига олган респиратор касалликлар, (3,9 млн.). Диабет касаллигидан 1,6 миллион улим х,олати содир булган.

Хрзирда сурункали ноинфекцион касалликлар (СНК)нинг кенг таркалган булиб бу асосан турмуш тарзи ва хавф омиллари билан чамбарчас бо^ик булиб ^исобланади. Турмуш тарзини тартибга солиш яъни модификациялаш касалликлар ривожланишини олдини олиши ёки ривожланишини секинлаштириши мумкин. Модификациялаш клиник симптомлар пайдо булгунгача даврда ва белгилар пайдо булганидан кейин х,ам амалга оширилиши мумкин. Хавф омиллари ва уларнинг олдини олиш СНК профилактикасининг илмий асоси булиб ^исобланади. СНКларнинг бирламчи сабаблари аниклан-

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

маган ва улар куп факторли эканлиги исботланган бирок, эпидемиологик изланишлар натижасида касалликлар пайдо булиши ва уларнинг авж олишига сабаб булувчи бир канча омиллар аникланган.

Илмий изланишлар натижасида СНКларга сабаб булувчи асосий хавф омиллари аникланган. Хавф омилларининг саккизтаси энг куп таркалган булиб ушбу хавф омиллари натижасида келиб чикувчи касалликлар 75% улим х,олатларига сабаб булади. Ушбу хавф омилларига куйидагилар киради: юкори кон босими (Ю^Б), дислипидемия, чекиш, нотугри овкатланиш (мева ва сабзавотларни кам истеъмол килиш, туз микдорининг овкат рационида куплиги, х,айвон ё^ари ва овкатнинг юкори калориялилиги), паст жисмоний фаоллик, конда канд микдорининг юкори булиши, ортикча тана вазни ва семизлик, алкоголь ма^сулотларини меъёрдан ортик истеъмол килиш. Жах,он согликни саклаш ташкилоти (ЖССТ) тавсияларига кура х,ар бир давлат учун СНКга сабаб булувчи етакчи булган хавф омилларини аниклаш, уларни максадли коррекциясини амалга ошириш, шунингдек, хавф омиллари динамикасини назорат килиш ташкил этилган булиб унга хавф омиллар профилактикаси номи берилган. Ах,оли орасида асосий хавф омилларини куп таркалганлигини инобатга олиш, касаллик ривожланишида хавф омили урнини ба^олаш ва уларни бартараф этиш асосида СНК ривожланишини олдини олишга эътибор каратилади.

Хавф омиллари узгартириб буладиган (нотугри овкатланиш, тамаки ва носвой, алкоголь истеъмоли каби зарарли одатлар, ортикча вазн ва семизлик ва б.) ва узгартириб булмайдиган (ёш, жинс, генетик мойиллик) хавф омилларига булинади. Модификация-ланмайдиган яъни узгартириб булмайдиган хавф омиллари касал -ликларни стратификация килиш максадида ишлатилади. Масалан, ёш катталашиб бориши билан СНК хавфи х,ам ошиб боради.

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

Профилактик тадбирларни амалга оширишда асосан узгарти-риб буладиган хавф омиллари ах,амиятлирок чунки уларни коррек -ция килиш натижасида СНК юзага келиши ва асоратлар хавфини камайтириш мумкин. Узгартириб буладиган хавф омилларини урга-ниш максадида куплаб изланишлар олиб борилган. Шундай илмий текширишлардан бирида (INTERHEART) 52та иштирокчи давлат катнашган х,амда катта куламли изланишлар олиб борилган. Текширувлар давомида миокард инфаркти келиб чикиши билан бо^ик булган туккизта хавф омили урганилган булиб булар: юкори АБ, чекиш, кандли диабет, абдоминал семизлик, мева ва сабзавотларни етарлича истеъмол килмаслик, паст жисмоний фаоллик, алкоголь истеъмоли, конда холестерин микдорининг юкори булиши (АроВ/АроА1нисбати), ижтимоий ва психолгик омиллар.

Текширувдаги 52 давлатда миокард инфаркти (INTERHEART текшируви) (х,олат-назорат стандартлаштирилган изланишлари асосида уткир миокард инфарктининг ривожланиши, 15152 х,олат ва 14820 назорат гуру^ида урганилган Эслатма: барча урганилган хавф омиллари ва уларга таъсир килувчи антиомиллар миокард инфаркти билан узвий ва ишончли богликликка эга булган (барча хавф омиллари учун р<0,0001, алкоголь учун р=0,03). Изланиш олиб борилган барча регионларда хавф омиллари ва касалликлар уртасида богликлик эркакларда ва аёлларда, кариялар ва ёшларда кузатилган. Тадкикотлар давомида шу нарса аникланганки миокард инфаркти ва санаб утилган хавф омиллари асоциацияси барча географик регионлар ва этник гуру^лар учун умумий булган. Бундан ташкари ушб туккизта хавф омили натижасида миокард инфаркти эракакларда 90%, аёлларда эса 94% х,олатларда кузатилган. Ушбу далилдан шундай хулоса килиш мумкинки профилактикага булган ёндашув бутун дунёда бир хил принципларга асосланиши мумкин ва

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

бунинг натижасида купчилик эрта инфарктларнинг олдини олиш мумкин. INTERHEART изланишларининг асосий хулосаси шуки хавф омилларини олдини олиш барча ёш гурухларидаги эркаклар ва аёллар, географик регионлар, этник гурухлар учун юрак кон -томир касалликларининг таркалишига карамасдан бу касалликларнинг профилактикаси бир хил самарали булиши керак.

Юкори артериал кон босими асосий хавф омиллари ичида биринчи уринда туради, дунё буйича улим холатларининг 13% ушбу хавф омил хисобига юзага келади. Кейинги уринда чекиш (9%), конда глюкоза микдорининг юкори булиши (6%), паст жисмоний фаоллик (6%). Ортикча тана вазни ва семизлик натижасида дунё микёсидаги улимларнинг 5% тугри келади. Дислипидемия натижа -сида 5% улим холати кузатилади (конда умумий холестерин микдори юкори булиши).

Россия федерацияси санаб утилган хавф омиллари кенг таркалган худудлар каторига киради. Россия федерацияси профилактик тиббиёт давлат илмий текшириш маркази (ДИТМ) томонидан утказилган теширишлар натижаларига кура, артериал гипертониянинг таркалиши 40,8%ни ташкил килади. Бир вактнинг узида систолик ёки диастолик босимнинг ошиши кайд этилиши СНК ошиши билан узвий богликлик мавжудлиги кайд этилади. Россия ахолиси орасида Ю^Т касалликларидан улимнинг 40% кон босимининг ошиши билан бо^ик.

Россияда чекиш муаммоси кенг таркалган булиб эркаклар орасида 63.1% ташкил килади, бу курсаткич европада 42% булиб Россияда европага нисбатан олинганда 21.1% куп. Аёлларда эса бу курсаткич европага нисбатан Россия федерациясида 18.9% кам яъни европада чекувчи аёллар 28% булса Россия Федерациясида 9.1% ташкил этади. Европанинг купчилик мамлакатларида эркаклар орасида чекувчилар камайиш тенденцияси кузатилаётганлигига

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

карамасдан аёллар айникса ёш аёллар орасида чекиш муаммоси ошиб бормокда. Ушбу х,олат Россияда х,ам кузатиляпти.

Россиядаги клиникаларда олиб борилган изланишлар давомида чекувчиларда юрак кон-томир касалликларидан улим х,олатлари хавфини юзага келиши исботланган, уз урнида шуни таъкидлаш зарурки олимларнинг фикрича улим хавфи чекиладиган сигареталарнинг сони ошишига пропорционал равишда узгариши х,ам исботини топган. Аёллар чекувчи булганида эркакларга нисбатан купрок асоратлар кузатилиши кайд этилган, эркакнинг умри 1 йилга кискариши учун суткасига 3 дона сигарета чекиш кифоя килса, аёлда бу курсаткич 2 та сигаретага тенг.

Африканинг бешта мамлакатидан олинган маълумотлар (Гана, Малави, Нигерия, Жанубий Африка ва Зимбабве) шуни курсатадики 13 ёшдан 15 ёшгача булганларнинг купчилиги чекиши аникланган. Изланишлар давомида шу нарса аникланганки ёшларнинг 10%дан купрошга тамаки саноати томонидан олиб борилган таршбот натижасида чекувчига айланган, 40% якин респондентлар дустлари оркали чекувчига айланган деб ^исоблашади. Аёлларнинг чекишларига карши анъанавий тадбирларга карамасдан, тахминан 20% фоизи чекади. (Global Tobacco Survey Collaborative Group 2002й.).

Семизлик муаммоси Россияда х,ар бешта аёлнинг биртасида кузатилса, эркакларда бу нисбат унтадан биртага тенг. Шуни эътиборга олиш зарурки семизлик АГ, кандли диабет, дислипи-демия, метаболик синдром, ЮИК, инсульт, ут пуфаги касалликлари, остеоартрит ва нафас олиш тизими муаммолари, эндометрий дисфункцияси, сут бузи, простата, йугон ичак раки каби касалликлар ёки патологик х,олатларнинг пайдо булиши ёки ривожланишига сабабчи булади.

Тана вазни ошиши ва турли сабаблар туфайли улим юзага келиши уртасида богликлик мавжуд. турли хил касалликлар пайдо булиши. Перу давлатида "Саломатлик" лойихаси доирасида 16082 нафар аёллар текшируви натижалари шуни курсатадики тана вазни индекси (ТВИ) ошиши курсаткичлари кишлок аёлларида меъёрга нисбатан 2 бирликка ошган, шахарда истикомат килувчиларда эса бу курсаткич 4 бирликка ошиши кайд этилган. Россияда улим холатлари сабабларининг кескин узгаришига охирги юз йилликда психосоциал стресслар ва алкоголь сабабчи булганлиги исботланган.

Россия федерацияси профилактик тиббиёт ДИТМ томонидан утказилган изланишлар натижалари ХХ-асрнинг 80-чи ва 90-чи йилларида Москва шахрида яшовчи 25-64 ёшли эркаклар ва аёллар уртасида танлаб олинганларда психосоциал стрессларнинг даража -си сезиларли ошганлигини курсатган. Ушбу изланишларда олинган натижалар ва улим холатлари курсаткичларининг динамикаси 1985 йилдан бошлаб умумий ва Ю^Т касалликларидан улимнинг психо -социал муаммолар сабабли кескин узгаришларига сабабчи булган -лигини куриш мумкин.

Россияда (1984-1988 йилларда) олиб борилган антиалкоголь кампанияси давомида Ю^Т касалликларидан улимнинг камайишини ушбу кампания давомида олиб борилган ишлар яъни алкоголни чеклаш билан богланади. Россия ахолиси томонидан алкоголь истеъмол килиш курсаткичлари хакидаги маълумотларда карама -каршиликлар мавжуд, яъни расмий статистика маълумотлари, эпидемиологик изланишлар, экспертлар хулосалари турлича курсаткичларга эга. Бир вактнинг узида шу нарсани аник таъкидлаш мумкинки алкогольни меъёрдан куп истеъмол килиш юрак кон -томир касалликларидан улим хавфини оширади. Натижалар тахлили шуни курсатдики хар 10гр тоза этанол 40-59 ёшли эркакларда инсультдан улим хавфини 1%га оширади. Келтирилган далиллар асосида

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

хулоса килиш мумкинки ижтимоий-иктисодий исло^отлар даврида алкоголь истеъмол килишнинг ошиши Ю^Т касалликларидан улим сабабчиларидан бири булиб ^исобланади.

Индустриаллашув, урбанизация, ва транспорт х,озирга келиб нафакат ривожланган балки ривожланаётган давлатларда х,ам жисмоний фаолликни чеклаб куйди ва натижада а^олининг купчили -гида паст жисмоний фаоллик муаммоси мавжуд. ЖССТ эскперт-ларининг ба^олашларига кура По жисмоний инертлик 21 -25% сут бези ва йугон ичак рак касаллигига сабаб булади, 27% х,олатларда диабет, 30% атрофида ЮИК касаллигига сабаб булиши аникланган. Россияда кардиологга мурожаат килган 60% пациентлар паст жисмоний фаолликка эга. Шу билан бирга изланишлар шуни курсатадики х,афтасига етти соат жисмоний фаол булган кишиларда эрта улим хавфи ^афтасига 30 минутдан кам жисмоний фаол булганларга нисбатан 40% камайган.

Сурункали ноинфекцион касалликлар профилактикаси стратегиялари.

Бугунги кунда сурункали ноинфекцион касалликлар профи -лактикаси максадида 3 та стратегик йуналишдан фойдаланилади:

1. Популяцион стратегия-оммавий ахборот воситалари оркали бутун популяция яъни ах,оли даражасида СНК юзага келиши хавфини оширувчи омиллар ва турмуш тарзига таъсир курсатишга х,аракат килишни уз ичига олади. Ушбу стратегия бир катор устунликларга эга:

• барча ах,оли катламларини камраб олади бунда СНК билан касалланганлар ва ушбу касалликларнинг хавф омиллари булган -ларга таъсир курсатилади;

• бунда чора-тадбирларни амалга оширишда нисбатан кам маблаг сарфланади;

• согликни саклаш тизимини экстенсив кучайтириш, кимматбахо материал-техник базани мустахкамлаш учун зарурат булмайди.

Бирок бу стратегик режани амалга ошириш асосан согликни саклаш тизими ваколатидан ташкари амалга оширилади хамда унинг самарадорлиги кулланилаётган чора-тадбирларга риоя килинганда ва турмуш тарзини узгартиргандагина сезилади. Шунинг учун бу турдаги чора-тадбирлар систематик равишда ва узок вакт давомида амалга оширилишини талаб килади. Шунга карамасдан ушбу стратегияни амалга оширишда врачлар ва согликни саклаш тизими ходимларининг сезиларли урни мавжуд. Врачлар оммавий ахборот воситалари оркали ахоли орасида СНК олдини олишга каратилган материалларнинг тузилиши хакидаги гоя кашфиётчиси ва муаллифи, инициатори, тар^ботчиси булишлари зарур.

2. Юцорихавф стратегияси - СНК хавфи юкори булган яъни хавф омиллари куп булган пациентларни аниклаш ва мавжуд хавф омилларини йукотишга каратилган фаолиятни ташкил этиш. Ушбу стратегик дастурни амалга ошириш асосан согликни саклаш тизими хусусан, бирламачи тиббиёт зиммасига тушади. Ушбу стратегияни амалга оширишда тиббий ва профилактик харажатлар ишни тугри ташкил килинган холда эсперт бахолашларга кура СНКга карши курашга сарфланадиган умумий мабла^инг 30% микдорида булиб СНКдан улим курсаткичларини камйтиришга йуналтириладиган харажатларни 20% ташкил этади.

3. Иккиламчи профилактика стратегияси-замонавий юкори технологик аралашувлар ва замонавий даволаш усуллари ёрдамида касалликни эрта ташхислаш хамда турмуш тарзини узгартириш, хавф омилларини бартараф килиш ёрдамида асорат-лар ривожланишини олдини олиш. Популяцион стратегиядан фаркли равишда юкори хавф ва иккиламчи профилактика стратегиялари асосида узгартириб буладиган хавф омилларини куп

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

сонли ахолида йукотиш ёки камайтиришни таъминлаш оркали касалланиш ва улимни камайтириш имконияти мавжуд. Аммо шу билан бирга ушбу стратегик дастурларни бир биридан фарклаш ва уларни бирортасини устун куйиш эмас балки барчаси бир-бирини тулдиришини инобатга олиб фойдаланиш зарур. Хавф омиллари мавжуд пациентларни аниклаш максадида оддий ва тез бажариладиган усуллардан фойдаланилади.

Оппортунистик скрининг - тиббий муассасага мурожаат килган барча кишиларни текшириш

Селектив скрининг - бирор бир касалликнинг хавф омиллари мавжуд булган пациентларни текшириш (масалан: семизлик билан касалланганларни кандли диабет ва АГ текшириш). Пациентда хавф омили аниклангандан сунг унда мавжуд хавф омилларни инобатга олган холда суммар хавфни бахоланади. Суммар хавфни бахолаш нима учун зарур:

- СНК куп факторли касалликлар каторига киради;

- хавф омиллари орасида синергизм мавжуд;

- купинча кишиларда вакт утиши билан у ёки бу томонга узгарувчи бир нечта хавф омиллари мавжуд булади. Касалликнинг клиник белгилари булмаган кишиларда суммар хавфни бахолаш турли шкалалар асосида олиб борилади (Ю^Т касалликлари учун-SCORE шкаласи, СНК учун- «Орискон» шкаласи). Ахоли зичлиги паст булган худудларда СНК профилактикасининг яна бир зарур жихати стационаргача булган улим курсаткичларини камайтириш булиб хисобланади. Расмий статистика маълумотларига кура Россия Федерациясида кон айланиш тизими касалликларидан 2010 йил давомида 920444 киши вафот этган булиб бу умумий улим курсаткичининг 80%ни ташкил этади (умумий улим 1151917 киши).

«РЕЗОНАНС» эпидемиологик текшируви маълумотларига кура Ю^Т касалликларидан улим 88% ни ташкил этган. Солиштирилганда

Электронный научный журнал «Биология и интегративная медицина» №3-март(20) 2018

Европа ва Шимолий Америка давлатларида улим холатларининг уртача 50,3% стационарда руй беради.

Стационардан ташкари улимни камайтиришнинг асосий йули -СНК касаллиги хусусан Ю^Т касаллиги ва Ю^Т томонидан юкори ва жуда юкори хавфи булган беморларни нафакат со^ом турмуш тарзи коидаларига, балки хаётга хавф солувчи белгилар хамда врачгача булган шошилинч ёрдам усуллари буйича укитиш узига ва бошкаларга ёрдам курсатиш буйича тайёрлаш булиб хисобланади.

Хулоса килиб айтилганда купчилик давлатларни камраб олган ва ахолининг турли ижтимоий катламлари ва ёш тоифаларида олиб борилган илмий тадкикотлар натижаларига асосланиб хозирги даврда жамият учун энг куп хавф солувчи касалликлар бу сурункали ноинфекцион касалликлар тоифасига кирувчи касалликлар булиб ушбу касалликлар окибатида улим курсаткичлари текширилган худудларда деярли бир хил эканлигини куриш мумкин. Шу билан бир каторда бу касалликларнинг сабабчилари орасида узгартириб буладиган хавф омилларининг хам куплиги ушбу касалликларга карши кураш натижасида окибатларини яхшилаш имкони мавжуд.

Адабиётлар руйхати:

1. Global Health Observatory (GHO) NCD mortality and morbidity URL [Электронный ресурс]. http://www.who.int/gho/ncd/mortality_ morbidity/en/index.html. Дата обращения: 28.04.2018 г.

2. Luepker R.V., Murray D.M., Jacobs D.R. et al. Community Education for cardiovascular disease prevention: risk factor changes in the Minnesota heart health program.Am.J.Publ.Health.1994; 84(9):1383—93.

3. Farquhar J.W., Maccoby N., Wood P.D. et al. Community education for cardiovascular health. Lancet. 1977; 1 (8023): 1192-5.

4. Руководство по оценке процессов в профилактике неинфекционных заболеваний. CINDI/ВОЗ. EUR/ICP/IVST 01 02 10.Копенгаген: ВОЗ; 1999:1-10.

5. Национальный проект "Здоровье". Официальный сайт Совета при Президенте России по реализации приоритетных национальных проектов и демографической политике [Электронный

ТЕРАПИЯ ПЕДИАТРИЯ

90

ресурс]. http://www.rost.ru/projects/health/health_main.html. Дата обращения: 19.03.2013г.

6. Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and its complications: Report of WHO. Consultation 1999; 1: 32-52.

7. Профилактика хронических неинфекционных заболеваний. (рекомендации). Председатели рабочей группы по разработке рекомендаций. Бойцов С.А., Чучалин А.Г. г. Москва 2013г. 20-34.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.