CC BY
43Czynnikowa analiza l^dowan stabilnych przy zeskokach z przyrz^dow gimnastycznych i skokach
Wiktor Boloban, Jaroslaw Skowron, Iwan Tereszczenko, Andrzej Zdzieszynski
Akademia Wychowania Fizycznego Jozefa Piisudskiego w Warszawie Zamiejscowy Wydziai Wychowania Fizycznego w Biaiej Podlaskiej, Polska Narodowy Uniwersytet Wychowania Fizycznego i Sportu Ukrainy, Kijow
Annotation:
Boloban Wiktor, Skowron Jaroslaw, Tereszczenko Iwan, Zdzieszynski Andrew. Analysis of factors of the stable landings at dismounts from gymnastic shells and supporting jumps. Stability of the landing of gymnasts dismounts from instruments and the jumps key factors: sport technique, sensomo-toric define co-ordination, the control of the pose of the body, physical efficiency and different. On the basis of the profiles of the elements of factoral analysis dismounts of the masters of sport gymnastics, we worked out the special programme of practices to development and improvement of landings near jumps down from gymnastic instruments and the students AWF jumps in Warsaw on practical occupations and competitions. Students reached the credible effect in the realization stable landings in the pedagogical experiment..
Keywords:
the gymnastics, gymnasts, the landing, students, instruments, jumps down, jumps, factors, experiment, the programme of practices, improvement of the habits landings.
Анотація. Болобан Віктор, Сковрон Ярослав, Терещенко Іван, Здзе-шиньскі Анджей. Аналіз факторів стабільних приземлень при зіскоках з гімнастичних снарядів і опорних стрибків. Стійкі приземлення гімнастів високого класу після виконання зіскоків зі снарядів і опорних стрибків у великій мері визначаються декількома ключовими факторами, такими як спортивна техніка виконаної вправи, сенсомоторна координація, регуляція пози тіла, фізична підготовленість. На основі вивчення структури ключових факторів, що визначають стійкі приземлення гімнастів високого класу, нами розроблена спеціальна програма вправ для розвитку й удосконалювання стійких приземлень після виконання зіскоків з гімнастичних снарядів і опорних стрибків студентів АФВ у Варшаві на практичних заняттях і змаганнях. У педагогічному експерименті студенти експериментальної групи досягли вірогідно більше високої якості стійких приземлень.
гімнастика, гімнасти, студенти, гімнастичні снаряди, опорний стрибок, приземлення, фактори, експеримент, програма вправ, удосконалювання навичок приземлень.
Болобан Виктор, Сковрон Ярослав, Терещенко Иван, Здзешыньски Анджей. Анализ факторов стабильных приземлений при соскоках с гимнастических снарядов и опорных прыжках. Устойчивые приземления гимнастов высокого класса после выполнения соскоков со снарядов и опорных прыжков в большой мере определяются несколькими ключевыми факторами, такими как спортивная техника выполненного упражнения, сенсомотор-ная координация, регуляция позы тела, физическая подготовленность. На основе изучения структуры ключевых факторов, определяющих устойчивые приземления гимнастов высокого класса, нами разработана специальная программа упражнений для развития и совершенствования устойчивых приземлений после выполнения соскоков с гимнастических снарядов и опорных прыжков студентов АФВ в Варшаве на практических занятиях и соревнованиях. В педагогическом эксперименте студенты экспериментальной группы достигли достоверно более высокого качества устойчивых приземлений.
гимнастика, гимнасты, студенты, гимнастические снаряды, опорный прыжок, приземление, факторы, эксперимент, программа упражнений, совершенствование навыков приземлений.
Wstçp
Koncowa faza zeskokow z przyrz^dow i skokow jest jednym z glownych czynnikow okreslaj^cych skutecznosc wykonania cwiczen gimnastycznych i akrobatycznych. L^dowanie jako wçzlowy element techniki sportowej koncowej fazy zeskokow i skokow w cwiczeniach gimnastycznych studentow odgrywa znacz^c^. rolç w ocenie ostatecznej za wykonany uklad, sluzy do charakterystyki psychomotorycznych jakosci, sensomotorycznej koordynacji oraz poziomu umiejçtnosci ruchowych, nawykow ruchowych wyksztaltowanych na zajçciach praktycznych. Ocena z przedmiotu kierunkowego, jakim jest gimnastyka, to element calosciowego systemu edukacji studentow na zajçciach praktycznych.
Cel. Ocena l^dowan przy zeskokach z gimnastycznych przyrz^dow i skokach z wykorzystaniem czynnikowej analizy; doskonalenie skutecznosci wykonania l^dowan na podstawie specjalnych programow cwiczen.
Hipotezy. 1. Skutecznosc l^dowan przy zeskokach z przyrz^dow gimnastycznych i skokachjest uwarunkowana nastçpuj^cymi wiod^cymi czynnikami: technika cwiczen sportowych, sensomotoryczna koordynacja, regulacja pozy ciala, sprawnosc fizyczna, mechaniczne uderzenie
0 podloze.
2. Specjalne programy cwiczen opracowane przez
1 © Botoban W., Skowron Ja.,
Tereszczenko I., Zdzieszynski A., 2009
nas s^. w stanie spowodowac podniesienie poziomu skutecznych l^dowan przy zeskokach z przyrz^dow gimnastycznych i skokach studentow AWF Warszawa na podstawie doskonalenia nawykow ruchowych, rozwoju sensomotorycznej koordynacji, regulacji pozy ciala oraz przygotowania fizycznego cwicz^cych.
Pytania badawcze. 1. Jakie czynniki okreslaj^ l^dowania stabilne przy zeskokach z przyrz^dow gimnastycznych i skokach? 2. Jaki jest poziom opanowania l^dowan skutecznych przy zeskokach z przyrz^dow gimnastycznych i skokach na zaj^ciach praktycznych i zawodach studentow AWF Warszawa? 3. Czy specjalne programy cwiczen przez nas opracowane maj^. pozytywny wplyw na skutecznosc ldowan przy zeskokach z przyrz^dow gimnastycznych i skokach na zaj^ciach praktycznych i zawodach studentow AWF Warszawa?
Material, metody i techniki badan
W badaniach wzi^lo udzial 25 gimnastykow klasy
I, mistrzowskiej i mistrzowskiej mi^dzynarodowej reprezentuj^cych Polsk§ i Ukraine (1997-2005 r.). W 2007 rokubadaniu poddano grup§ 80 studentow pierwszego roku, natomiast w roku akademickim 2008/2009 - 59 studentow (grupa eksperymentalna 30 osob, grupa kontrolna 29 osob). Badania technik^. grup rownoleglych. Przy doborze grup podstawowymi kryteriami byly: zblizony poziom (nieistotne roznice statystyczne) rozwoju podstawowych zdolnosci kondycyjnych i koordynacyjnych; analogiczny
poziom umiejçtnosci ruchowych, nawyków ruchowych wykonania cwiczen gimnastycznych. Grupy jednorodne (t<2, p>0,05). Sredni wiek 19,16 roku.
Metody badan. Sondaz diagnostyczny, eksperyment pedagogiczny, ocena ekspertów. Techniki badan: analiza literatury, obserwacja, wideo analiza cwiczen gimnastycznych w tym koncowej fazy zeskoków z przyrz^dów gimnastycznych, testy motoryczne jako techniki badan pedagogicznych, analiza protokolów badan, komisja sçdziôw sportowych, statystyka.
Wyniki
Czynniki stabilnych l^dowañ
Na podstawie badan ruchów w koncowej fazie zeskoków z przyrz^dów gimnastycznych i skoków z wykorzystaniem metody sondazu diagnostycznego, metody oceny ekspertów (n = 10 sçdziôw sportowych klasy krajowej i miçdzynarodowej) oraz wideo analizy ruchów wyodrçbniono nastçpuj^ce parametry zabezpieczaj^ce stabilne l^dowania gimnastyków:
• k^t wylotu ciala przy wykonywaniu zeskoków i skoków
• k^t obrotu ciala na wznosz^cej czçsci trajektorii lotu
• wysokosc podniesienia ogólnego srodka ciçzkosci ciala (OSC) nad warunkowym poziomem
• czas wznosz^cej czçsci trajektorii lotu, czas opadaj^cej czçsci trajektorii lotu
• ogólny czas lotu (od oderwania siç od przyrz^du lub stolu do kontaktu z podlozem)
• prçdkosci i przyspieszenia r^k, nóg, OSC ciala
• k^ty stawowe: podudzia - uda, uda - tulowia, tulowia
- ramion
• czas zgrupowania, rozgrupowania w zeskokach i skokach typu salto
• poza ciala rozruchowa w czasie kontaktu z przyrz^dem. podlozem
• multiplikacja póz ciala w locie
• przygotowanie techniczne („szkola ruchów”, cwiczenia bazowe, wçzlowe elementy koncowej fazy zeskoków i skoków, startowe przygotowanie techniczne)
• sprawnosc fizyczna
• stabilnosc i wrazliwosc ukladu przedsionkowego
• wzrokowy system sensorowy (kontrola wzrokowa ruchu)
• orientacja przestrzenno-czasowa
• statyczna stabilnosc ciala
• dynamiczna stabilnosc ciala
• statodynamiczna stabilnosc ciala
• trudnosc ukladów cwiczen
• kinestetyczne róznicowanie ruchów na podlozu i w locie
• struktura przyrz^dów gimnastycznych
• ranga zawodów
• mechaniczne uderzenie ciala sportowca o podloze przy l^dowaniach
• resorowosc stóp, amortyzacja ruchów na podlozu, kinestetyczne czucie stawów skokowych
• wysokosc ciala, masa ciala.
Matematyczna analiza wskazników parametrów wykonania koncowej fazy zeskoków z przyrz^dów gimnastycznych i skoków dala mozliwosc ustalenia
piçciu czynników okreslaj^cych l^dowania stabilne. Podstaw^. systematyzacji parametrów do czynników jest teoria sterowania ruchami (Bernsztejn 1991; Platonow 1997; Hannaford 1998), teoria regulacji pozy ciala czlowieka (Gurfinkel, Koc, Szyk 1965; Blaszczyk 2004), metodologia pomiaru, analizy i oceny sensomotorycznej koordynacji jako podstawy przygotowania technicznego sportowców (Boloban 2005, 2006).
W tekscie podano wyniki czynnikowej analizy i wspólczynniki korelacji wskazników parametrów wykonania koncowej fazy zeskoków i skoków (jakosc wykonania w punktach) i wskazników parametrów wykonania koncowej fazy zeskoków i skoków (wskazniki biomechanicznej analizy ruchów) oraz wagç czynnikow^ w strukturze procesu l^dowania.
Czynnik 1 - „technika sportowa” - ma czynnikow^ wagç w strukturze koncowej fazy zeskoków z przyrz^dów gimnastycznych i skoków przy l^dowaniach stabilnych 17,3% - 23,8% (X = 20,5%). Skladowymi parametrami s^: k^t wylotu ciala przy wykonaniu zeskoków i skoków (r = 0,911); k^t obrotu ciala na wznosz^cej czçsci trajektorii lotu (0,910); wysokosc podniesienia ogólnego srodka ciçzkosci ciala nad warunkowym poziomem (0,890); czas wznosz^cej czçsci trajektorii lotu, czas opadaj^cej czçsci trajektorii lotu (0,840); prçdkosci i przyspieszenia r^k. nóg, OSC ciala (0,817); k^ty stawowe: podudzie - udo, udo - tulów, tulów - ramiona (0,809); ogólny czas lotu (0,797); czas zgrupowania i rozgrupowania w zeskokach i skokach typu salto (0,727); przygotowanie techniczne (0,719).
Czynnik 2 - „sensomotoryczna koordynacja” -ma czynnikow^. wagç w strukturze koncowej fazy zeskoków i skoków przy l^dowaniach stabilnych 13,1%
- 17,9% (X = 15,5%). Skladowymi parametrami s^: stabilnosc i wrazliwosc ukladu przedsionkowego (0,805); kinestetyczne róznicowanie ruchów na podlozu i w locie (0,790); multiplikacja póz ciala (0,790); kontrola wzrokowa za ruchem (0,733); orientacja przestrzenno-czasowa (0,723).
Czynnik 3 - „regulacja pozy ciala” - ma czynnikow^ wagç w strukturze koncowej fazy zeskoków i skoków przy l^dowaniach stabilnych 12,4% - 15,6% (X = 14,0%). Skladowymi parametrami s^: statyczna
stabilnosc ciala (0,850); dynamiczna stabilnosc ciala (0,850); statodynamiczna stabilnosc ciala (0,847); poza rozruchowa ciala (0,829); multiplikacja póz (0,811); dynamiczna postawa ciala przy l^dowaniu (0,720); pozycje stóp na podlozu (0,692).
Czynnik 4 - „mechaniczne uderzenie o podloze” - ma czynnikow^. wagç w strukturze koncowej fazy zeskoków i skoków przy l^dowaniach stabilnych 9,5% - 13% ( X = 11,2%). Skladowymi parametrami s^: trudnosc zeskoków i skoków (0,920); wysokosc podniesienia OSC ciala (0,890); resorowosc stóp (0,877); kinestetyczne czucie stawów skokowych (0,818); amortyzacja ruchu na podloze (0,745); struktura przyrz^dów gimnastycznych (0,706); wysokosc ciala (0,670), masa ciala (0,500).
Czynnik 5 - „sprawnosc fizyczna” - ma czynnikow^ wagç w strukturze koncowej fazy zeskoków i skoków przy l^dowaniach stabilnych 10% - 12% (X = 11%). Skladowymi parametrami s^: wytrzymalosc specjalna
(0,744); sila miçsniowa (0,700); zwinnosc (0,700); koordynacja ruchów (0,683); gibkosc (0,577); szybkosc (0,540); skocznosc (0,520).
Materialy czynnikowej analizy zgodny z badaniami [2, 3, 8, 9].
W zaleznosci od trudnosci zeskoku czy skoku oraz poziomu mistrzostwa sportowego globalna waga piçciu czynników jest w granicach 62,3% - 82,3% (X = 72,2%). Dyspersja w granicach 60% - 80%jest wiarygodna (P < 0,05
- P < 0,01). Faktycznie piçc czynników okresla l^dowanie stabilne zawodników klasy I, mistrzowskiej, mistrzowskiej miçdzynarodowej przy zeskokach z przyrz^dów
gimnastycznych i skokach. Wielkosc pozostalych parametrów branych pod uwagç w l^dowaniach stabilnych wynosi X = 27,8%, ryc. 1.
W najwiçkszym stopniu s^. uruchamiane parametry przy skokach (82%), zeskokach z dr^zka (79%) i zeskokach z kólek (77,5%), cwiczen wolnych (77%). W mniejszym - przy zeskokach z porçczy (71%) i koniu z lçkami (62%).
W wyniku oceny ekspertów wysoki udzial i kierownicz^. rolç w l^dowaniach stabilnych odgrywaj^ nastçpuj^ce parametry (ryc. 2, tabela 1).
Pierwsze miejsce w strukturze stabilnych l^dowan odgrywa trudnosc wykonywanych zeskoków z przyrz^dów gimnastycznych i skoków (ranking 12 pkt.). Drugie miejsce w strukturze stabilnych l^dowan nalezy do parametru k^ta wylotu ciala przy wykonywaniu zeskoków z przyrz^dów gimnastycznych i skoków (14 pkt.). Kolejny, trzeci parametr struktury stabilnych l^dowan to k^t obrotu ciala na wznosz^cej czçsci trajektorii lotu (24 pkt.). Pierwszych piçc parametrów struktury l^dowan stabilnych eksperci oddaj^. technicznemu przygotowaniu. Nastçpne parametry struktury l^dowan stabilnych odnosz^ siç do sensomotorycznej koordynacji jako podstawy technicznego przygotowania gimnastyków (parametry 6, 7 i 8), odpowiednio 48, 55 i 57 pkt., stabilnosci i wrazliwosci ukladu przedsionkowego, pozy i polozenia ciala, koordynacji ruchów i dynamicznej pozycji w locie charakteryzuj^cej obraz zeskoku i skoku. Statodynamiczna stabilnosc ciala ma 57 pkt. i 9 miejsce. Regulacja pozy ciala w locie i na podlozu odzwierciedlaj^. techniczne efekty sterowania ruchami w procesie planowania pozycji ciala w koncowej fazie zeskoków i skoków. Na 10. pozycji jest sprawnosc fizyczna (67 pkt.). Inne parametry podane razem (pozycja 11 - 83 pkt.). Czynnik mechanicznego uderzenia o podloze przy zeskokach z przyrz^dów i skokach nie jest podany oddzielnie, a znajduje siç w innych pozycjach (Np. w 4, 10 oraz 11).
W 2007 roku przeprowadzono badania wstçpne w Akademii Wychowania Fizycznego (AWF) w Warszawe, maj^ce za cel ocenç jakosci wykonania l^dowan, jako wçzlowego elementu techniki sportowej koncowej fazy ukladów cwiczen studentów przy zeskokach z przyrz^dów gimnastycznych i skokach na zajçciach praktycznych i zawodachAWFw Warszawie. Wyniki badan przedstawione w artykule [15]. Jakie glówne wnioski z badan 2007 roku? Ocena z przedmiotu kierunkowego, jakim jest gimnastyka, to element calosciowego systemu edukacji studentów na zajçciach praktycznych. Pokazuje, jaki poziom umiejçtnosci ruchowych, nawyków ruchowych
oraz opanowania cwiczen gimnastycznych osi^gnçli studenci. Podsumowuj^c wyniki uzyskane z analizy l^dowan studentów na zawodach I roku przy zeskokach z przyrz^dów gimnastycznych i skokach stwierdzilismy, ze nawyki ruchowe w wykonywaniu stabilnych l^dowan s^ jeszcze nie wyksztalcone. Na ogóln^. liczbç 240 l^dowan az 183, czyli 76,25% bylo nie ustanych. Swiadczy to
0 slabym opanowaniu techniki sportowej zeskoków
1 skoków oraz o niezbyt wysokim poziomie rozwoju sensomotorycznej koordynacji studentów. Trzeba tez wzi^c pod uwagç, ze stabilnosc l^dowania wi^ze siç ze specyfik^. poszczególnych przyrz^dów. L^dowan ustanych bylo: cwiczenia wolne - 27,5%, skok przez skrzyniç
- 1,25%, zeskoki z porçczy - 61,8%, zeskoki z dr^zka -0%. 3. Aby podniesc poziom skutecznego wykonywania l^dowan jako wçzlowego elementu techniki sportowej koncowej fazy zeskoków z przyrz^dów gimnastycznych i skoków, nalezalo opracowac nowe technologie specjalnego technicznego przygotowania studentów ( Np. Specjalny Program cwiczen).
Wpfyw programów specjalnych cwiczen na skutecznosc lqdowan
Na podstawie badan wlasnych oraz analizy literatury ( Tereszczenko 1988; Karniewicz, Kochanowicz, Sawczyn 1996; Smoliewskij, Gawierdowskij 1999; Tereszczenko, Mistulowa 1999; Boloban, Mistulova, Todosko 1999; Starosta 2003; Boloban 2006; Skowron, Zdzieszynski, Boloban 2008 [16]) opracowalismy Specjalny Program cwiczen doskonalenia techniki sportowej koncowej fazy zeskoków z przyrz^dów i skoków przy wykonywaniu l^dowan stabilnych przez studentów na zajçciach z gimnastyki (tabela 2). Koncowa faza zeskoków z przyrz^dów i skoków jest jednym z glównych czynników okreslaj^cych skutecznosc wykonywania cwiczen
gimnastycznych i akrobatycznych. L^dowanie jest wçzlowym elementem techniki sportowej koncowej fazy zeskoków i skoków, który okresla w znacznym stopniu wynik sportowy gimnastyków wyczynowych; t^. sam^ rolç odgrywaj^. równiez w ukladach wykonywanych przez studentów na zajçciach praktycznych. Z badan przeprowadzonych na studentach AWF w Warszawie wynika, ze nie maj^. oni wyksztalconych nawyków ruchowych do wykonywania stabilnych l^dowan, slabo opanowali technikç sportowy zeskoków i skoków oraz wykazuj^. niski poziom sensomotorycznej koordynacji. Te wszystkie czynniki skladaj^. siç na duz^. liczbç l^dowan nie ustanych. Swiadczy to o potrzebie zwrócenia wiçkszej uwagi na problem skutecznosci prawidlowych l^dowan.
Specjalny Program cwiczen jest przeznaczony dla studentów I roku AWF w Warszawie. Zestawy cwiczen maj^. swoje cele, tekstowe opisy, reglamentacjç, wskazówki metodyczne. Realizacja zestawów cwiczen przez grupç eksperymentaln^. odbyla siç na kazdej z piçcdziesiçciu godzin zajçc programowych z gimnastyki, gdzie studenci wykonaj^. od dwóch do trzech cwiczen z kazdego zestawu w rozgrzewce oraz czçsci glównej. Grupa kontrolna realizuje na zajçciach program AWF w Warszawie z gimnastyki dla I roku w sposób tradycyjny przy zachowaniu identycznej do grupy eksperymentalnej objçtosci pracy w nauczaniu cwiczen gimnastycznych.
Tabela 1
Opinia rankingowa grupy ekspertów oceniajqcych miejsce parametrów lqdowañ stabilnych w strukturze koñcowej fazy zeskoków z przyrzqdów gimnastycznych i skoków. Nizszy ranking - wyzsza rola „ uczestnictwa " parametru w Iqdowaniach stabilnych. Parametry: 1 - trudnosc zeskoków i skoków, 2 - kqt wylotu ciaia, 3 - kqt obrotu ciaia na wznoszqcej czqsci trajektorii lotu, 4 - wysokosc podniesienia OSC ciaia, 5 - czas wznoszqcej i opadajqcej czqsci trajektorii lotu, 6 - stabilnosc i wrazliwosc ukiadu przedsionkowego, 7 - multiplikacja póz ciaia, 8 - orientacja przestrzenno - czasowa, 9 - statodynamiczna stabilnosc ciaia, 10 - sprawnosc fizyczna, 11 - inne parametry
Para- metry Eksperci (n = 10) Suma
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 £ O in 2 c £
1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 12
2 2 1 1 1 1 1 2 1 2 2 14
3 1 3 2 3 2 3 1 2 3 4 24
4 2 1 5 4 6 4 3 7 1 3 36
5 5 5 3 4 1 6 6 5 5 1 41
6 4 5 6 2 1 7 9 6 2 6 48
7 7 4 5 3 2 7 8 7 7 5 55
8 8 5 1 7 4 6 8 3 7 8 57
9 7 3 8 8 5 7 8 4 6 1 57
10 9 7 2 1 10 10 5 7 7 9 67
11 10 9 7 10 10 10 9 9 5 4 83
11% 14%
Czynnik 1 - technika sportowa, Czynnik 2 - sensomotoryczna koordynacja, Czynnik 3 - regulacja pozy cíala, Czynnik 4 - mechaniczne uderzenie o podloze, Czynnik 5 - sprawnosc fizyczna
Ryc. 1. Czynnikowa waga ladowañ stabilnych w strukturze koñcowej fazy zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i
skoków (n = 25)
Suma rankingów miejsc (liczba)
1 - trudnosc zeskoków i skoków,
2 - kat wylotu ciala,
3 - kat obrotu ciala na wznoszacej czesci trajektorii lotu,
4 - wysokosc podniesienia OSC ciala,
5 - czas wznoszacej i opadajacej czesci trajektorii lotu,
6 - stabilnosc i wrazliwosc ukladu przedsionkowego,
7 - multiplikacja póz ciala,
8 - orientacja przestrzenno -czasowa,
9 - statodynamiczna stabilnosc ciala,
10 - sprawnosc fizyczna,
11 - inne parametry
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Parametry
Ryc. 2. Podstawowe parametry ladowañ stabilnych koñcowej fazy zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków zgodnie z ocena ekspertów (n = 10). Nizszy ranking - wyzsza rola «uczestnictwa» parametru w skutecznym
sterowaniu ruchami gimnastyków
Obydwie grupy odbywaja zajçcia na sali gimnastycznej numer piçc.
Algorytm opracowania i eksperymentalnego uzasadnienia zestawu cwiczen specjalnych do rozwoju i doskonalenia sterowania ruchami przy wykonywaniu przez studentów zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków do osiagniçcia stabilnych ladowan przedstawiono w tabeli 3.
Procedury osiagania celów. Do realizacji Specjalnego Programu cwiczen wykorzystano nastçpujace elementy dydaktyczne: zasady nauczania (swiadomosci i
aktywnosci, pogladowosci, stopniowania trudnosci, systematycznosci, indywidualizacji zadan); metody nauczania (analityczna, syntetyczna, kompleksowa, slowna, pogladowa, programowa, startowa); formy prowadzenia zajçc (zabawowa, scisla, zadaniowa); zajçcia indywidualne i grupowe; srodki prowadzenia zajçc (tak dobrac cwiczenia, sprzet sportowy, aby dostosowac aktualny stan cwiczacego i jego mozliwosci indywidualne, umiejetnosci ruchowe, poziom sensomotoryki do osiagniecia najlepszych rezultatów w wykonywanych zadaniach).
Ewolucja zestawu cwiczen. Jej celem jest sprawdzenie poziomu zrealizowania zalozen i postawionych celów programu. Powinna wniesc dokladne wskazania do dalszej pracy edukatora.
Osiagniecia studentów po realizacji programu: dobre umiejetnosci i nawyki ruchowe wykonania ladowan przy zeskokach z przyrzadów gimnastycznych i skokach oraz podwyzszeniejakosci wykonania cwiczen gimnastycznych z programu AWF w Warszawie.
Plan realizacji cwiczen z zestawu cwiczen specjalnych do rozwoju i doskonalenia sterowania ruchami przy wykonywaniu przez studentów AWF zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków na zajeciach I i II semestru z gimnastyki: w pazdzierniku 2008 roku w AWF Warszawa rozpoczal siç eksperyment pedagogiczny majacy na celu podniesienie poziomu skutecznego wykonywania ladowan jako wçzlowego elementu techniki sportowej koncowej fazy zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków. Aby osiagnac stabilne ladowania grupa eksperymentalna przez caly rok akademicki 2008/2009 wykonywala cwiczenia z zestawu cwiczen specjalnych do rozwoju i doskonalenia sterowania ruchami przy wykonywaniu przez studentów AWF w Warszawie zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków. Sprawdzianem praktycznym dla studentów I roku z grup eksperymentalnej i kontrolnej pod wzgledem wyksztalcenia nawyków ruchowych do wykonywania stabilnych ladowan, opanowania techniki sportowej zeskoków i skoków oraz poziomu sensomotorycznej koordynacji byly zawody gimnastyczne przeprowadzone w maju 2009 r. W zawodach badaniu poddano 59 studentów bioracych udzial w eksperymencie w tym 30 z grupy eksperymentalnej i 29 z grupy kontrolnej. Zawody odbyly siç w czwórboju (cwiczenia wolne, skok przez skrzynie, cwiczenia na poreczach i cwiczenia na drazku). Maksymalna ocena wynosila 10 pkt. za konkurencje. Ocena zawierala trudnosc wykonywanego ukladu i skoku oraz potracenia za blçdy wykonania. Maksymalne potracenie przy nieustanym ladowaniu
z upadkiem wynosilo 0,5 pkt. Metody i techniki badan byly analogiczne z badaniami z 2007 roku. Studenci z badanych grup wykonali na zawodach 236 ladowan po zeskokach z przyrzadów gimnastycznych i skokach.
Wyniki charakteryzujace ladowania studentów w
4 konkurencjach wieloboju na zawodach z gimnastyki ( maj 2009) dla grupy eksperymentalnej i kontrolnej przedstawiono w tabeli 4 i na ryc. 3
Srednia ocena w jednej z czterech konkurencji w grupie eksperymentalnej wynosila 8,0 pkt., srednie potracenie za ladowanie wynosilo 0,1 pkt. W grupie kontrolnej srednia ocena wynosila 7,7 pkt., a potracenie za blad przy ladowaniu wynosilo 0,3 pkt. Wartosci uzyskane w grupie kontrolnej swiadcza o niedostatecznym przygotowaniu studentów do wykonywania poprawnych ladowan. W tabeli 5 i na rycinie 4 podano charakterystyke procentowa osobliwosci ladowan ustanych.
W grupie eksperymentalnej stwierdzono az 46,4% ladowan prawidlowych jesli chodzi o polozenie ciala i 42,8% ladowan z prawidlowapozycja stóp. Nieprawidlowa technika wykonania cwiczen akrobatycznych, skoków przez skrzynie i zeskoków z poreczy i drazka (nieprawidlowa postawa ciala na podlozu i w locie; nieodpowiednie katy stawowe uda - tulów, tulów - ramie i in.; nie odpowiednia amplituda ruchów; zaburzone tempo - rytm; nadmierne napiecia miesniowe; przeskoki, przebiegniçcia, upadki i in.) byly glównymi przyczynami ladowan nieustanych (tabela 6., ryc. 5).
Najwiçkszym blçdem technicznym przy ladowaniu zarówno w grupie kontrolnej, jak i eksperymentalnej okazal siç przeskok (31% i 38,9%).
Charakterystyka ladowan przy wykonywaniu cwiczen akrobatycznych - cwiczenia wolne. Studenci wykonywali uklad cwiczen wolnych na sciezce akrobatycznej. Uklad konczyl siç saltem lub przerzutem w przód. Ladowanie tych elementów by lo poddawane analizie. W grupie eksperymentalnej 50% studentów konczylo uklad saltem i 50% studentów przerzutem w przód. W grupie kontrolnej 35% - saltem i 65% - przerzutem w przód. Srednia ocena za uklad w grupie eksperymentalnej wynosila 7,85 punktu, a potracenie za blad przy ladowaniu 0,15 punktu. W grupie kontrolnej wartosci te wynosily odpowiednio: 7,6 punktu i 0,3 punktu. W grupie eksperymentalnej 73,3% ladowan po elemencie akrobatycznym bylo ustanych, w grupie kontrolnej tylko 24,1% (ryc. 6). Najwiçkszym blçdem przy ladowaniu ustanym w grupie kontrolnej, jesli chodzi
o polozenie ciala byl przysiad - 42,8%, a jesli chodzi
o polozenie stóp to 57,1% studentów mialo szeroko rozstawione stopy (ryc. 7). W grupie eksperymentalnej prawidlowe polozenie ciala i rak mialo 40,9% studentów, a prawidlowe ulozenie stóp - 36,4% (ryc. 7). Cztery upadki stanowily 50% ladowan nieustanych w grupie eksperymentalnej, a osiem upadków w grupie kontrolnej stanowi 36,4% ladowan (ryc. 8)
Charakterystyka ladowan przy wykonywaniu skoku przez skrzynie. Przez skrzyniç studenci wykonywali skoki rozkroczne (grupa eksperymentalna 77% skoków, grupa kontrolna - 79%) oraz skoki przerzutem w przód (grupa eksperymentalna 23% skoków, grupa kontrolna
- 21%). Srednia ocena w tej konkurencji dla grupy eksperymentalnej wynosila 8,4 punktu, a potracenie za
Tabela 2.
Specjalny Program Cwiczen do rozwoju i doskonalenia stabilnych (ustanych) Iqdowan przy zeskokach zprzyrzqdow gimnastycznych i skokach studentow AWFw Warszawie.
RODZAJ ZESTAWU REGLAMENTACJA WSKAZOWKI METODYCZNE
ZESTAW 1. - SPRAWNOSC FIZYCZNA Cel. Przy wykonywaniu zeskokow z przyrzqdow gimnastycznych i skokow student powinien bye dobrze przygotowa-ny sprawnosciowo, aby skutecznie sterowae ruchami w locie oraz na podlozu przy stabilnych lqdowaniach. Rozwijae i udoskonalae sil§ mi^sniowq, szybkose, skocznose, gibkose studentow poprzez ewiczenia specjalne dla tulowia, konczyn dolnych i gornych, ktore sq niezb^dne do skutecznych lqdowan przy zeskokach z przyrzqdow i skokach.
1.1 Sklony tulowia w przod z jednoczesnymi skr^tami tulowia 10 x 2 Cwiczqcy siedzi na kozle, stopy zaczepione o drabinki
1.2 Ze zwisu tylem na drabinkach wznosy nog w przod 10 x 2 5 powtorzen o nogach prostych i 5 powtorzen o nogach ugi^tych
1.3 5 skokow na odleglose 1,5 m kazdy z odbicia obunoz 1 x 10 Zamach ramion przodem w gor§, z krotkotrwalym stabilnym lqdowaniem
1.4 Sklony tulowia w tyl z jednoczesnymi skr^tami tulowia 10 x 2 Cwiczqcy lezy przodem na kozle, stopy zaczepione o drabinki
1.5 Z podporu lezqc przodem ugi^cia i wyprosty ramion 10 x 3 W podporze ramiona proste
1.6 Zeskok ze skrzyni, odbicie obunoz i wyskok na skrzyni^ 4 x 5 Z 2 cz^sci skrzyni na 1 cz^se skrzyni, nogi i tulow spr^zysto-usztywnione
1.7 Wspinanie na lin§ 5 m x 3 Z pomocq nog, wykonae zgodnie z technikq
1.8 Z podporu ugi^cia i wyprosty ramion na por^czach 8 x 2 Tulow wyprostowany
1.9 Cwiczenia kontrolne: - skok w dal z miejsca - z podporu lezqc przodem odbicia z ramion i klasni^cia w dlonie - z lezenia tylem (ramiona w gorze) siady rownowazne z dotkni^ciem dlonmi do stop na odleglose 20 sek. 20 sek. Koordynacja zamachu ramion z odbi-ciem nogami Ilose powtorzen Nogi wyprostowane, kqt tulow - uda mniej niz 90 stopni, ilose powtorzen
ZESTAW 2. - ROWNOWAGA CIALA Cel. Ksztaltowanie nawykow ruchowych statycznej oraz dynamicznej rownowagi ciala u studentow, jako podstawa skutecznego wykonywania prawidlowych lqdowan przy zeskokach z przyrzqdow gimnastycznych i skokach.
2.1 Uklad ewiczen ksztaltujqcych rownowagi ciala na laweczce gimnastycznej PW, pozycja zasadnicza, ramiona w bok - sklon tulowia w przod - wyprost tulowia - sklon glowy w tyl - wyprost glowy - skr^t tulowia w lewo - wyprost tulowia - skr^t tulowia w prawo - wyprost tulowia - sklon tulowia w lewo - wyprost tulowia - sklon tulowia w prawo - wyprost tulowia - ugi^cie nog z opustem ramion w dol do przysiadu podpartego - wyprost nog ze wznosem ramion w bok - polprzysiad - wyprost nog 1 x 3 Cwiczqcy stoi bokiem na laweczce i wykonuje uklad w rytmie 1 ruch w 1 sekund§, uklad ukierunkowany na rozwoj i doskonalenie dynamicznej rownowagi ciala, technika wykonania ukladu zgodna z regulami techniki wykonywania ewiczen gimnastyki; wykonanie rowniez z oczami zamkni^tymi
2.2 Uklad ewiczen ksztaltujqcych rownowagi ciala na rownowazni 1 x 3 Cwiczqcy stoi bokiem na rownowazni, wykonanie jw. (2.1)
2.3 Cwiczenie dwójkowe - dolny siedzi na skrzyni, górny wchodzi na uda dolnego 1 x 7 Cwiczacy przodem do siebie, chwyt rak skrzyzny, próby wstawania dolnego ze skrzyni do pólprzysiadu, utrzymac równowage przez 5 sek., nastepnie cwiczacy zamieniaja sie miejscami
2.4 Cwiczenie dwójkowe - dolny siedzi na skrzyni, górny wchodzi na uda dolnego 1 x 7 Górny tylem do dolnego, dolny trzyma górnego za uda, próby wstawania dolnego ze skrzyni do pólprzysiadu, utrzymac równowage przez 5 sek., nastepnie cwiczacy zamieniaja sie miejscami
2.5 Cwiczenie dwójkowe - chód wzdluz drabinek, górny stoi na barkach dolnego 2 x 20 m. Górny moze podpierac sie reka o drabinki, pierwsze próby wchodzenia na barki dolnego mozna wykonywac w siadzie klecznym, a dalej bez podpierania, cwiczacy zamieniaja sie miejscami
2.6 Marsz przodem po laweczkach gimnastycznych 4 x 4 4 laweczki ustawione w kwadrat, 2 razy przej scie z oczami otwartymi, 2 razy z zamknietymi, tempo zróznicowane
2.7 Marsz tylem po laweczkach gimnastycznych 4 x 4 4 laweczki ustawione w kwadrat, 2 razy przej scie z oczami otwartymi, 2 razy z zamknietymi (na koncach lawek podawac sygnal cwiczacemu)
2.8 Zabawa - wymijanie partnera na laweczce gimnastycznej 4 x 8 Cwiczacy ida z konców lawki przodem do siebie i próbuja sie wyminac bez dotykania nogami podloza, z oczami otwartymi i zamknietymi
2.9 Próba zepchniecia partnera z laweczki 1 x 6 Cwiczacy przodem do siebie, przepychaja sie ramionami
2.10 Cwiczenie kontrolne: próba Bujuk 5 - 7 powtórzen Stanie pionowe na palcach ze zlaczo-nymi stopami, RR w górze i zamkniete oczy. Utrzymac jak najdluzej
ZESTAW 3. - ORIENTACJA PRZESTRZENNA Cel. Rozwój i doskonalenie ukladu przedsionkowego do orientacji przestrzennej u studentów poprzez wykonywanie cwiczen w locie oraz na podlozu.
3.1 Sklony glowy w przód, w tyl, w lewo, w prawo w postawie zasadniczej i marszu Po 4 w kazda strone x 3 Z oczami otwartymi i zamknietymi
3.2 Krazenia glowy w postawie zasadniczej i w marszu 16 x 2 W lewo i w prawo, oczy otwarte i zamkniete
3.3 Trzy przewroty w przód zakonczone wyskokiem w góre i ladowaniem 3 x 7 Wyskok z zamachem ramion przodem w góre i stabilne ladowanie
3.4 Przewrót w przód, wyskok w góre z lA obrotu do przysiadu podpartego i przewrót w tyl, wyskok w góre i stabilne ladowanie 1 x 5 W wyskoku ramiona w górze, cialo wyprostowane, stabilne ladowanie (do pólprzysiadu)
3.5 Marsze po trampolinie 1 x 5 Dookola trampoliny
3.6 Skoki obunóz dookola trampoliny 1 x 10 5 razy nogi zlaczone, 5 razy nogi w rozkroku
3.7 Wyskoki na trampolinie zakonczone stabilnym ladowaniem 8 x 5 W wyskoku sylwetka wyprostowana, ramiona w górze; sterowana amortyzacja NN przy ladowaniu
3.8 Z postawy na trampolinie wyskoki do siadu i powrót do postawy 5 x 5 W siadzie nogi wyprostowane, w locie cwiczacy patrzy w przód
3.9 Cwiczenie kontrolne: wyskok po 1-2 odbi-ciach, obrót 360o z ladowaniem w miejscu odbicia (ramiona w bok) na trampolinie 1 x 2 Próbe mozna wykonac tylko dwukrot-nie, skala ocen za wykonanie: 0 pkt. - brak wykonania 1 - 3 pkt. - wykonanie próby za dru-gim razem, obrót tylko o ok. 90o z du-zym bledem przy ladowaniu (upadek) 4 - 5 pkt. - wykonanie próby za drugim razem, obrót tylko o ok. 180o z duzym bledem przy ladowaniu (zato-czenie sie) 6 - 7 pkt. - wykonanie próby za drugim razem, obrót o ok. 270o z bledem przy ladowaniu (zachwianie równowagi) 8 - 9 pkt. - niepelny obrót o 360o, ustane ladowanie 10 pkt. - pelny obrót o 360o, ustane ladowanie, próba wykonana za pierw-szym razem
ZESTAW 4. - WSPÓLDZIAL ANIE Z PODLOZEM Cel. Nauczanie studentów wspóldzialania mechanicznego z podlozem przy wykonywaniu zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków.
4.1 Zeskok z wysokosci 1 i 1,5 m 1 x 5 Cwiczacy skacze ze skrzyni, w czasie wyskoku pozycja wyprostowana, ramiona w góre i w bok, ladowanie na materacu (h = 30 cm); pólprzysiad, sprezystosc, amortyzacja.
4.2 Zeskok z wysokosci 2 m 1 x 5 Cwiczacy skacze z platformy zaczepionej na drabinkach, w czasie wyskoku pozycja wyprostowana, ramiona w góre i w bok, ladowanie na materacu (h = 30 cm) ; pólprzysiad, sprezystosc, amortyzacja.
4.3 Wyskok kuczny i ladowanie 1 x 5 Z laweczki gimnastycznej
4.4 Wyskok z rozkrokiem do poziomki i ladowanie 1 x 5 Ze skrzyni gimnastycznej
4.5 Wyskok z Vi obrotu i ladowanie przodem do zeskoku 1 x 5 Ze skrzyni gimnastycznej
4.6 Wyskok z V obrotu i ladowanie tylem do zeskoku 1 x 5 Ze skrzyni gimnastycznej
4.7 Wyskok z obrotem o 360o z wysokosci 1 m i .ladowanie 1 x 5 Ze skrzyni gimnastycznej
4.8 Cwiczenie kontrolne: z wysokosci 2 m zeskok do celu (kolo o srednicy 40 cm) ze stabilnym ladowaniem Wyskok z zamachem ramion w góre, pozycja prosta, ladowanie do pólprzysiadu; skala ocen: 10 pkt. - ladowanie stabilne - 1 pkt - maly krok przy ladowaniu - 2 pkt. - duzy krok przy ladowaniu - 5 pkt. - upadek
ZESTAW 5. - NAUCZANIE SPORTOWEJ TECH Cel. Nauczyc sportowej techniki stabilnych ladowan przy wykonywaniu z i skoków. NIKI LADOWAN zeskoków z przyrzadów gimnastycznych
5.1 Przyjmowanie pozycji stóp w róznych wariantach oraz pozycji nóg, tulowia i ramion 1 x 32 Prawidlowa pozycja ladowania, piety zlaczone, (stopy równolegle na szerokosci stopy, pólprzysiad z RR w góre w skos)
5.2 Przyjmowanie prawidlowej pozycji ladowania 1 x 16 1, 2, 3 - fiksacja pozycji, 4 - wyprost do postawy zasadniczej, wykonanie z oczami otwartymi i zamknietymi
5.3 Skoki, stabilne i prawidlowe ladowania w pólprzysiadzie z przeskokami: w przód, do tylu, w lewo i w prawo 1 x 32 Oczy zamkniete i otwarte, wymach ramion i ich utrzymanie w bok w pozycji pólprzysiadu, amortyzacja nóg
5.4 Skok z rozbiegu z odbicia z jednej nogi, ladowanie na dwie nogi 1 x 10 Skok wykonac z akcentowaniem w góre i w przód, przy odbiciu wykonac zamach ramion, w locie cialo wyprostowane, nogi razem, ramiona w góre i w bok, ladowanie stabilne
5.5 Skok z rozbiegu z odbicia obunóz, ladowanie na dwie nogi 1 x 10 W trakcie skoku korygowac pozycj e ciala za pomoca tulowia i ramion, stabilne ladowanie
5.6 Skok na skrzynie do przysiadu podpartego i zeskok w glab 1 x 6 Poczatek zeskoku - wyskok w góre w przód, w locie pozycja ciala wyprostowana, ramiona w góre w bok, przy ladowaniu cialo sprçzysto-usztywnione, prawidlowe stabilne ladowanie
5.7 Wyskoki i obrotami: - wyskok z V obrotu - wyskok z V obrotu - wyskok z % obrotu - wyskok z pelnym obrotem 4 x 8 Wykonywac cwiczenie w lewo i w prawo, obrót ciala w górnej fazie wyskoku. Prawidlowe stabilne ladowanie.
5.8 W przednim zamachu zeskok z kólek, w tylnym zamachu zeskok z kólek 2 x 8 5 razy w przednim zamachu, 5 razy w tylnym, prawidlowe, stabilne ladowanie.
5.9 Zeskok z drazka w przednim zamachu, zeskok z drazka w tylnym zamachu 2 x 10 5 razy w przednim zamachu, 5 razy w tylnym, prawidlowe stabilne ladowanie
5.10 Ze zwisu na drazku ladowanie 1 x 5 Pólprzysiad, ramiona w bok
5.11 Cwiczenie kontrolne: zeskok podmykiem z drazka z ladowaniem Ocena ladowania
Tabela 3.
Algorytm wykorzystania zestawu cwiczeñ do rozwoju i doskonalenia Iqdowañ przy zeskokach zprzyrzqdów gimnastycznych i skokach studentów AWFw Warszawie
Numer zajec Numery cwiczen
zestaw I zestaw II zestaw III zestaw IV zestaw V
sprawnosc fizyczna równowaga ciala orientacja przestrzenna wspóldzialanie z podlozem nauczanie sportowej techniki ladowan
1. 1.1 1.4 2.6 2.8 3.1 3.2 4.1 4.3 5.1 5.2
2. 1.2 1.3 2.7 2.9 3.1 3.3 4.2 4.4 5.1 5.3
3. 1.5 1.6 2.3 2.5 3.2 3.4 4.1 4.4 5.2 5.3
4. 1.7 1.4 2.4 2.5 3.1 3.5 4.2 4.3 5.1 5.4
5. 1.8 1.2 2.1 3.2 3.6 4.1 4.5 5.2 5.5
6. 1.1 1.5 2.2 3.3 3.5 4.2 4.6 5.4 5.5
7. 1.3 1.8 2.3 2.6 3.4 3.6 4.3 4.7 5.3 5.4
8. 1.6 1.7 2.4 2.7 3.3 3.7 4.4 4.5 5.5 5.6
9. 1.4 1.1 2.8 2.5 3.4 3.8 4.5 4.6 5.6 5.7
10. 1.3 1.2 2.9 2.5 3.5 3.7 4.6 4.7 5.7 5.8
11. 1.6 1.5 2.1 3.6 3.8 4.2 4.3 5.8 5.9
12. 1.4 1.7 2.2 3.7 3.8 4.6 4.7 5.9 5.10
13. 1.2 1.8 2.3 2.8 3.1 3.2 4.1 4.3 5.6 5.10
14. 1.5 1.1 2.4 2.9 3.1 3.3 4.2 4.4 5.7 5.9
15. 1.8 1.3 2.6 2.5 3.2 3.4 4.1 4.4 5.8 5.10
16. 1.7 1.6 2.7 2.5 3.1 3.5 4.2 4.3 5.1 5.2
17. 1.1 1.4 2.1 3.2 3.6 4.1 4.5 5.3 5.4
18. 1.2 1.3 2.2 3.3 3.5 4.2 4.6 5.5 5.6
19. 1.5 1.6 2.3 2.4 3.4 3.6 4.3 4.7 5.7 5.8
20. 1.7 1.4 2.6 2.7 3.3 3.7 4.4 4.5 5.9 5.10
21. 1.8 1.2 2.8 2.9 3.4 3.8 4.5 4.6 5.1 5.2 5.3
22. 1.1 1.5 2.2 2.3 3.5 3.7 4.6 4.7 5.4 5.5 5.6
23. 1.3 1.8 2.1 2.4 3.6 3.8 4.4 4.5 5.7 5.8 5.9
24. 1.6 1.7 2.1 2.2 3.7 3.8 4.6 4.7 5.7 5.10
25. 1.9 2.10 3.9 4.8 5.11
Tabela 4.
Ogólna charakterystyka lqdowan w czterech konkurencjach wieloboju gimnastycznego studentów AWFw Warszawie (grupa eksperymentalna n = 120 lqdowan, grupa kontrolna n = 116 lqdowan).Zawody z gimnastyki
(maj 2009)
liczba lqdowan/grypa lqdowania ustane (%) lqdowania nie ustane (%)
eksperymentalna 120 70 30
kontrolna 116 25 75
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
70%
75%
ustane
nieustane
grupa eksperymentalna grupa kontrolna
Ryc. 3 Ogólna charakterystyka lqdowañ w 4 konkurencjach wieloboju gimnastycznego studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = 120 lqdowan, grupa kontrolna n = 116 lqdowan)
Tabela 5.
Charakterystyka lqdowan ustanych (polozenie ciala, polozenie stóp) przy zeskokach z przyrzqdów gimnastycznych i skokach studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = 84 lqdowania, grupa kontrolna n = 29
lqdowan)
Grupy Polozenie ciala Polozenie stóp
przysiad pólprzysiad stanie pra-widlowe pi^ty razem stopy sze-roko stopy pra-widlowo
eksperymentalna kontrolna 22,6% 27,6% 31% 44,8% 46,4% 27,6% 20,2% 20,7% 37% 44,8% 42,8% 34,5%
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
44,8% 46,4%
44,8%
42,8%
przys iad pófprzys iad stanie piety razem stopy szeroko stanie
prawidfowe prawidfowe
grupa eksperymentalna
grupa kontrolna
Ryc. 4. Charakterystyka procentowa osobliwosci lqdowan ustanych - polozenie ciala i polozenie stóp przy zeskokach z przyrzqdów gimnastycznych i skokach studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = 84 lqdowania, grupa kontrolna n = 29 lqdowan)
Tabela 6.
Charakterystyka procentowa lqdowan nieustanych przy zeskokach z przyrzqdów gimnastycznych i skokach studentów AWFw Warszawie (grupa eksperymentalna n = 36 lqdowan, grupa kontrolna n = 87 lqdowan)
Grupa Maly krok Duzy krok Przeskok Przebiegni^cie Upadek
eksperymentalna 13,9% 11,1% 38,9% 22,2% 13,9%
kontrolna 6,9% 15% 31% 24,1% 23%
Ryc. 5. Charakterystyka procentowa osobliwosci Iqdowan nieustanych przy zeskokach z przyrzqdów gimnastycznych i skokach studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = 36 lqdowan, grupa kontrolna n = 87 lqdowan)
blad przy ladowaniu 0,1 punktu. W grupie kontrolnej odpowiednio: 7,9 punktu i 0,3 punktu. W grupie eksperymentalnej 60% ladowan przy wykonaniu skokow przez skrzynie bylo ustanych, w grupie kontrolnej tylko 13,8% (ryc. 9). W grupie eksperymentalnej 50% ladowan ustanych bylo prawidlowych pod wzgledem polozenia ciala i 55,5% pod wzgledem ulozenia stop (ryc. 10). Jesli chodzi o ladowania nieustane, najwiekszym blödem w obu grupach byly przeskoki - 51,3% w grupie eksperymentalnej
i 36% w grupie kontrolnej (ryc. 11). W grupie kontrolnej nastapily 4 upadki przy ladowaniach, co stanowilo 16% lqdowan nieustanych dla tej grupy (ryc. 11)
Charakterystyka ladowanprzv wykonywaniu zeskokow z poreczv. Uklady na por^czach studenci konczyli nast^pujacymi zeskokami. Grupa eksperymentalna: zeskok odwrotny - 50% zeskokow, zeskok odwrotny z x/i obrotu - 30% zeskokow i zeskok zawrotny - 20% zeskokow. Grupa kontrolna: zeskok odwrotny - 55% zeskokow, zeskok odwrotny z / obrotu - 31% zeskokow
i zeskok zawrotny - 14% zeskokow. Srednia ocena za uklad na poreczach w grupie eksperymentalnej wynosila 7,9 punktu, a w grupie kontrolnej - 7,8 punktu. Srednie potracenie za blad przy ladowaniu w grupie eksperymentalnej wynosilo 0,05 punktu, a w grupie kontrolnej - 0,2 punktu. W grupie eksperymentalnej 90%
zeskoków z por^czy bylo ustanych, w grupie kontrolnej
- 51,7% (ryc. 12). W grupie eksperymentalnej 55,6% lqdowan ustanych charakteryzowalo si§ prawidlowym ulozeniem ciala i 51,9% prawidlowym ulozeniem stóp (ryc. 13). Przy lqdowaniach nieustanych najwi^kszym procentowo blödem byl duzy krok: grupa eksperymentalna
- 33,3%, grupa kontrolna - 35,7% (ryc. 14). W grupie kontrolnej nastqpily trzy upadki, co stanowilo 21,4% zeskoków nieustanych (ryc. 14).
Charakterystyka ladowan przy wykonywaniu
zeskoków z drazka. Uklad cwiczen na drazku studenci grupy eksperymentalnej konczyli zeskokiem podmykiem
- 50%, zeskokiem podmykiem z lA obrotu - 33% oraz zeskokiem podmykiem nastopowym - 17%. Srednia ocena tej grupy wynosila 7,85 punktu, a srednie potracenie za ladowanie wynosilo 0,1 punktu. W grupie kontrolnej powyzsze wartosci wynosily: zeskok podmykiem -69%, zeskok podmykiem z lA obrotu - 21% oraz zeskok podmykiem nastopowy - 10%. Srednia ocena tej grupy
- 7,7 punktu, a srednie potracenie za ladowanie - 0,3 punktu. W grupie eksperymentalnej 56,7% zeskoków z drazka bylo ustanych, a w grupie kontrolnej -10,3% (ryc. 15). 66,6% ladowan ustanych w grupie kontrolnej i 35,3% w grupie eksperymentalnej nastapilo do pólprzysiadu (ryc. 16). Najwi^kszym procentowym blödem zarówno w
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
57,1%
42,8%
40,9%
28,6%
8,6%
22,7%
4,3%
przysiad
pótprzysiad stanie
prawidtowe
■ grupa eksperymentalna
piety razem stopy szeroko grupa kontrolna
stanie
prawidtowe
Ryc. 7. Poiozenie ciaia i poiozenie stóp ustanych lqdowañ przy wykonywaniu cwiczeñ akrobatycznych przez studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = 22, grupa kontrolna n = 7)
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
50,0%
22,7%
25,0%
22,7%
12,5%
12,5%
9,1% 9,1%
0,0% ■
maty krok duzy krok przeskok przebiegniecie upadek
■ grupa eksperymentalna grupa kontrolna
Ryc. B. Techniczne biçdy nieustanych lqdowañ przy wykonywaniu cwiczeñ akrobatycznych przez studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = B lqdowañ, grupa kontrolna n = 22 lqdowañ)
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
86,2%
60,0%
40,0%
13,8%
ustane nieustane ■ grupa eksperymentalna ■ grupa_kontrolna
Ryc. 9. Ogólna charakterystyka lqdowañ przy wykonywaniu skoków przez skrzyniç przez studentów AWFw Warszawie (grupa eksperymentalna n = 30 lqdowañ, grupa kontrolna n = 29 lqdowañ)
60%
50%
40%
30% _____25,0%
20%
10%
0%
55,5%
50,0% 50,0%
,0% 25,
16,7%
przysiad pólprzysiad
stanie piety razem stopy szeroko stanie
prawidlowe prawidlowe
grupa eksperymentalna grupa kontrolna
Ryc. 10. Poiozenie ciaia i poiozenie stóp ustanych lqdowañ przy wykonywaniu skoku przez skrzyniq przez studentów AWFw Warszawie (grupa eksperymentalna n = 1B lqdowañ, grupa kontrolna n = 4 lqdowañ)
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
58,3%
6,0%
32,0%
16,7%
16,0%
0,0%
■=
maty krok duzy krok przeskok przebiegniecie
■ grupa eksperymentalna grupa kontrolna
upadek
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
90,0%
51,7% 48,3%
10,0%
ustane nieustane
■ grupa eksperymentalna grupa kontrolna
Ryc. 12. Ogólna charakterystyka lqdowañ przy wykonywaniu zeskoków z porçczy gimnastycznych przez studentów AWF Warszawie (grupa eksperymentalna n = 30 lqdowañ, grupa kontrolna n = 29 lqdowañ)
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
przysiad pótprzysiad
stanie piety razem stopy szeroko stanie prawidtowe prawidtowe
grupa eksperymentalna grupa kontrolna
Ryc. 13. Poiozenie ciaia i poiozenie stóp ustanych lqdowañ przy wykonywaniu zeskoku z porçczy przez studentów AWFw Warszawie (grupa eksperymentalna n = 27 lqdowañ, grupa kontrolna n = 13 lqdowañ)
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
21,4%
21,4%
14,3%
0,0%
maty_krok
0,0%
duzy_krok przeskok przebiegniecie upadek
grupa eksperymentalna grupa kontrolna
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
89,7%
56,7%
43,3%
10,3%
ustane nieustane
grupa eksperymentalna grupa kontrolna
Ryc. 13. Ogólna charakterystyka lqdowañ przy wykonywaniu zeskoku z drqzka przez studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = 30 lqdowañ, grupa kontrolna n = 29 lqdowañ)
70%
66,6%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
47,1%
35,3%
33,3% 33,3% 29,4%
przysiad pótprzysiad stanie piety razem stopy szeroko stanie
prawidtowe prawidtowe
grupa eksperymentalna ■ grupa kontrolna
Ryc. 16. Poiozenie ciaia i poiozenie stóp przy ustanych lqdowaniach, przy wykonywaniu zeskoków z drqzka przez studentów AWF w Warszawie (grupa eksperymentalna n = 17 lqdowañ, grupa kontrolna n = 3 lqdowañ)
45%
40%
35%
30%
25%
20%
42,3%
30,7%
15,4%
15% 11,5%
10% 7,7% 7,7%
5%
0%
19,2% 19,2%
7,7%
maty_krok duzy_krok przeskok przebiegniecie upadek
agrupa eksperymentalna ■ grupa kontrolna
grupie eksperymentalnej - 38,5%,jak i kontrolnej - 42,3% przy ladowaniach nieustanych z drazka byl przeskok (ryc. 17). W grupie eksperymentalnej jeden student zakonczyl zeskok upadkiem, a w grupie kontrolnej bylo ich 5, co stanowilo 19,2% zeskoków nieustanych na tym przyrzadzie (ryc. 17).
Wnioski
1. Matematyczna analiza wskazników parametrów wykonania koncowej fazy zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków dala mozliwosc ustalenia pieciu czynników okreslajacych ladowania stabilne: czynnik 1 - „technika sportowa” (20,5%), czynnik 2
- „sensomotoryczna koordynacja”( 15,5%), czynnik 3 - „regulacja pozy ciala”( 14,0%), czynnik 4 -„mechaniczne uderzenie o podloze”(11,2%), czynnik
5 - „sprawnosc fizyczna”(11,0%). W zaleznosci od trudnosci zeskoku, czy skoku oraz poziomu mistrzostwa sportowego globalna waga pieciu czynników jest w granicach 62,3 - 82,3 % (X = 72,2%).
2. Ocena z przedmiotu kierunkowego, jakim jest gimnastyka, to element systemu edukacji studentów na zajeciach praktycznych. Pokazuje, jaki poziom umiejetnosci ruchowych, nawyków ruchowych oraz opanowania cwiczen gimnastycznych osiagneli studenci.
3. Podsumowujac wyniki uzyskane z analizy ladowan studentów 1 roku AWF w Warszawie na zawodach 2007 r., przy zeskokach z przyrzadów gimnastycznych
i skokach, nalezy stwierdzic, ze nawyki ruchowe w wykonywaniu stabilnych ladowan sa jeszcze niewyksztalcone. Na ogólna liczbe 240 ladowan az 183 (76,0%) bylo nieustanych. Swiadczy to o slabym opanowaniu techniki sportowej zeskoków
i skoków oraz niezbyt wysokim poziomie rozwoju sensomotorycznej koordynacji studentów. Trzeba tez wziac pod uwage, ze stabilnosc ladowan wiaze sie ze specyfika poszczególnych przyrzadów. Ladowan ustanych bylo: cwiczenia wolne - 27,5%, skok przez skrzynie - 1,25%, zeskoki z porçczy - 61,8%, zeskoki z drazku - 0,0%.
4. Aby podniesc poziom skutecznego wykonania ladowan jako wezlowego elementu techniki sportowej koncowej fazy zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków studentów AWF w Warszawie, nalezalo opracowac nowe technologie specjalnego technicznego przygotowania (Specjalny Program Cwiczen).
5. Poziom skutecznego wykonywania ladowan jako wezlowego elementu techniki sportowej koncowej fazy zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków grupy eksperymentalnej byl wiarygodnie wyzszy od poziomu grupy kontrolnej. Na ogólna liczbe 120 ladowan w grupie eksperymentalnej 70% ladowan bylo ustanych, a na 116 ladowan w grupie kontrolnej
- 25%.
6. Wyniki uzyskane przez grupe eksperymentalna, która przez caly rok akademicki 2008 I 2009 korzystala z Specjalnego Programu Cwiczen do rozwoju i doskonalenia sterowania ruchami przy wykonywaniu przez studentów AWF w Warszawie zeskoków z przyrzadów gimnastycznych i skoków pozwalaj a mówic o wiarygodnie pozytywnym wyniku przeprowadzonego
eksperymentu pedagogicznego. Studenci z grupy eksperymentalnej zdecydowanie lepiej opanowali technik^ sportowa zeskoków i skoków, mieli tez wyzszy poziom sensomotorycznej koordynacji oraz skuteczniej wyksztalcili nawyki ruchowe do stabilnych ladowan w porównaniu z grupa kontrolna (t >2, p < 0,05).
Literatura
1. Бернштейн Н.А. О ловкости и ее развитии / Н.А. Бернштейн. М.: Физкультура и спорт, 1991. - С.34 - 58.
2. Болобан В.Н. О завершающих фазах опорных прыжков и соскоков гимнасток / В.Н. Болобан, И. А. Терещенко. //Теория и практика физической культуры, 1987. - № 9. - С. 36 - 39
3. Болобан В.Н. Средства и методы совершенствования фазовой структуры движений в видах спорта, сложных по координации. Методические рекомендации / В.Н. Болобан, Т.Е. Мистулова, И.Н. Тодосько. - Киев: Науковий світ, 1999. - 21с.
4. Болобан В.Н. Сенсомоторная координация как основа технической подготовки / В. Н. Болобан. //Наука в олимпийском спорте,
2006. - № 2. - С.96 - 102
5. Гурфинкель В.С. Регуляция позы человека / В.С. Гурфинкель, Я.М. Коц, М.Л. Шик. М.: Наука, 1965. -256 с.
6. Платонов В.Н. Общая теория подготовки спортсменов в олимпийском спорте / В. Н. Платонов. Киев: Олимпийская литература, 1997. - С 180 - 228
7. Смолевский В.М. Спортивная гимнастика / В.М. Смолевский, Ю.К. Гавердовский. Киев: Олимпийская литература, 1999. -С.66 -68
8. Терещенко И.А. Формирование завершающей фазы опорных прыжков и соскоков с гимнастических снарядов квалифицированных гимнасток: автореф. дисс....канд. пед. наук. / И. А. Терещенко. - 1988. -24 с.
9. Терещенко И.А. Специальные программы совершенствования устойчивых приземлений гимнасток / И. А. Терещенко, Т. Е. Ми-стулова. Киев: Науковий світ, 1999. -20 с.
10. Blaszczyk J. M. Biomechanika postawy stojacej. Biomechanika kli-niczna / J. M. Blaszczyk. - Warszawa: PZWL,,2004. -192 -265
11. Boloban V. Systemic stabilography: methodology of measuring, estimating and controlling sportsman body balance and the system of bodies. Coordination motor abilities in scientific research / V. Boloban. Edited Jerzy Sadowski. Biala Podlaska: Faculti of Physical Education in Biala Podlaska, 2005. - P. 102 -109
12. Boloban W. Sensomotoryczna koordynacja jako czynnik ukierunk-owanych dzialan ruchowych studentów w zaj^ciach praktycznych / W. Boloban, P. Kusmierczyk, M. Szyper. // Pedagogics, Psychology, Medical-Biological Problems of Physical Training and Sports.
- Kharkiv. Edited prof S.S.Yermakov, 2007. - №7. - 160 - 168
13. Hannaford C. Zmyslne Ruchy, które doskonala umysl. Podstawy kinezjologii edukacyjnej / C Hannaford.. Warszawa: Medyk, 1998.
- S. 11 - 136
14. Karniewicz J. Technika wykonania i metodyka nauczania cwiczen gimnastycznych na drazku / J. Karniewicz, K. Kochanowicz, S. Sawczyn. Gdansk: AWF, 1996. -162s
15. Skowron J. Charakterystyka ladowan jako w^zlowego elementu techniki sportowej koncowej fazy zeskoków z przyrzadów gimna-stycznych i skoków wykonanych przez studentów AWF Warszawa na zaj^ciach praktycznych i zawodach / J. Skowron, A. Zdzieszyn-ski, W. Boloban. // Pedagogics, Psychology, Medical-Biological Problems of Physical Training and Sports. - Kharkiv, edited prof. S.S. Yermakov, 2008. - №2. - P. 166 - 172
16. Skowron J. Skutecznosc ladowan przy zeskokach z przyrzadów gim-nastycznych i skokach wykonanych przez studentów AWF Warszawa na zaj^ciach praktycznych i zawodach. Proces doskonalenia tre-ningu i walki sportowej / J. Skowron, A. Zdzieszynski, W. Boloban. Warszawa: AWF, 2008. - Tom V. - S.159 - 165
17. Starosta W. Motoryczne zdolnosci koordynacyjne. Znaczenie, Struk-tura, Uwarunkowania, Ksztaltowanie / W. Starosta. Warszawa: In-stytut Sportu w Warszawie, 2003. -S. 158 - 180.
Artykul postupil do redakcji 29.10.2009 r.
Boloban Wiktor Skowron Jaroslaw Tereszczenko Iwan Zdzieszynski Andrzej azdzieszynski@wp.pl
