Научная статья на тему 'АМАРАНТ УРУҒИ ВА МОЙИНИНГ МИКРОБИОЛОГИК ТОЗАЛИГИНИ АНИҚЛАШ'

АМАРАНТ УРУҒИ ВА МОЙИНИНГ МИКРОБИОЛОГИК ТОЗАЛИГИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
30
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дори воситалари / сифат назорати / хавфсизлик / микробиологик тозалик / ўсимлик препаратлари / амарант мойи / амарант уруғи.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Г.А. Аҳмадова, И.К. Азизов, Ё.А. Аҳмадова, Х.К.Олимов

Дори воситаларини ишлаб чиқаришдан то истеъмолчигача бўлган барча босқичларда сифациз дори воситаларини ишлаб чиқариш хавфи еҳтимолини баҳолаш ва уларнинг сифатини таъминлаш учун назорат тизимини такомиллаштириш зарур. Препаратнинг хавфсизлиги тўғридан-тўғри микробиологик параметрларга боғлиқ. Мақолада Ўзбекистон Республикаси Давлат фармакопеясининг 2.6.12 қисми бўйича амарант уруғи ва мойининг микробиологик тозалигини ўрганиш натижалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Г.А. Аҳмадова, И.К. Азизов, Ё.А. Аҳмадова, Х.К.Олимов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АМАРАНТ УРУҒИ ВА МОЙИНИНГ МИКРОБИОЛОГИК ТОЗАЛИГИНИ АНИҚЛАШ»

ISSN: 2181-3337 | SCIENTISTS.UZ

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SCIENCE AND INNOVATION

ISSUE DEDICATED TO THE 80TH ANNIVERSARY OF THE ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN

АМАРАНТ УРУГИ ВА МОЙИНИНГ МИКРОБИОЛОГИК ТОЗАЛИГИНИ

АНЩЛАШ

1Г.А. Ах,мадова, 2И.К. Азизов, 3Ё.А. Ах,мадова, 4Х.К.Олимов

1,2,3,4Тошкент фармацевтика институти, Тошкент шахри, Узбекистан Республикаси e-mail: bmg919218@gmail.cом, тел. (90) 731-92-44 https://doi.org/10.5281/zenodo.8370266

Аннотация. Дори воситаларини ишлаб чицаришдан то истеъмолчигача булган барча босцичларда сифациз дори воситаларини ишлаб чицариш хавфи е^тимолини бауолаш ва уларнинг сифатини таъминлаш учун назорат тизимини такомиллаштириш зарур. Препаратнинг хавфсизлиги тугридан-тугри микробиологик параметрларга боглиц. Мацолада Узбекистон Республикаси Давлат фармакопеясининг 2.6.12 цисми буйича амарант уруги ва мойининг микробиологик тозалигини урганиш натижалари келтирилган.

Калит сузлар: дори воситалари, сифат назорати, хавфсизлик, микробиологик тозалик, усимлик препаратлари, амарант мойи, амарант уруги.

Аннотация. Необходимо совершенствовать систему контроля с целью оценки риска производства некачественных лекарств и обеспечения их качества на всех этапах от производства лекарств до потребителя. Безопасность препарата напрямую зависит от микробиологических показателей. В статье представлены результаты изучения микробиологической чистоты семян и масла амаранта по части 2.6.12 Государственной фармакопеи Республики Узбекистан.

Ключевые слова: лекарственные препараты, контроль качества, безопасность, микробиологическая чистота, растительные препараты, амарантовое масло, семена амаранта.

Abstract. It is necessary to improve the control system in order to assess the risk of producing low-quality drugs and ensure their quality at all stages from drug production to the consumer. The safety of the drug directly depends on microbiological parameters. The article presents the results of a study of the microbiological purity of amaranth seeds and oil in accordance with part 2.6.12 of the State Pharmacopoeia of the Republic of Uzbekistan.

Keywords: medicinal products, quality control, safety, microbiological purity, herbal preparations, amaranth oil, amaranth seeds.

Долзарблиги. Доривор усимликларни ишлаб чикариш учун асос турли микроорганизмлар билан 'нг куп ифлосланган хом ашёлардан бири булган ва турли бактериялар, замбуруглар ва вируслар, шунингдек, хайвонлар ва хашаротлардан ифлослантирувчи моддалар ташувчиси булиши мумкин булган доривор усимликлардир. Бундай холда, нафакат доривор усимлик хом ашёси, балки деярли барча моддалар ва тайёр дозалаш шакллари хам микробиал ифлосланишга дучор булиши мумкин.

Фармацевтика ишлаб чикаришни ривожлантиришнинг хозирги боскичида яхши ишлаб чикариш амалиёти (ГМП) коидаларига риоя килиш мажбурий булиб, бу моддалар ва доривор махсулотлар сифатини назорат килишда катъий ёндашувларга олиб келади. Фармацевтика саноатида дори воситаларининг сифатини таъминлаш тизими мавжуд булиб, хар кандай модда ва дозалаш шакллари сифатини тавсифловчи мухим курсаткичлардан бири унинг микробиологик тозалигидир [1, 57-59]. Шунинг учун дори-

дармонларни ва айникса усимлик препаратларини ишлаб чикишда зарурий шарт микробиологик хавфларни бах,олашдир. Шу билан бирга, препаратнинг хавфсизлиги ва унинг ифлосланишининг микробиологик курсаткичлари уртасидаги тугридан-тугри богликликни х,исобга олган х,олда, имкон кадар аник ва ишончли булиши керак булган микробиологик тестларнинг сифатини катъий назорат килиш керак.

Тадкикот максади: Махдллий амарант уруги ва мойининг микробиологик тозалигини бах,олаш.

Материаллар ва методлар. Тадкикот объекти очик хдвода куритилган, тозаланган махдллий думли амарант уруги ва ундан совук пресслаш усулида ажратиб олинган мойи. Микробиологик тадкикотлар учун ишлатиладиган озука мух,ити [4]. Мух,ит №1 - аероб бактерияларни етиштириш учун, курук, «HIMEDIA», Х,индистон.

Мух,ит №2 (глюкоза ва антибиотиклар билан Сабоурауд агар) - хамиртуруш ва могор кузикоринларини етиштириш учун, курук, «HIMEDIA», Х,индистон.

Мух,ит №3 - Энтеробактериялар учун, курук, «HIMEDIA», Х,индистон.

Мух,ит №4 - энтеробактерияларни изоляция килиш учун курук, «HIMEDIA»,

Х,индистон.

Мух,ит №8- усаётган бактериялар учун, «HIMEDIA», Х,индистон.

Мух,ит №10 - олтин стафилококкни изоляция килиш учун, курук, «HIMEDIA»,

Х,индистон.

Мух,ит №11 - ентеробактерияларни олдиндан бойитиш учун, курук, «HIMEDIA»,

Х,индистон.

Мух,ит №12 - салмонеллаларни изоляция килиш учун, курук, «HIMEDIA»,

Х,индистон.

Мух,ит №13 - салмонеллаларни аниклаш учун, курук, «HIMEDIA», Х,индистон. Мух,ит №14 - Е. соли ни аниклаш учун, курук, «HIMEDIA», Х,индистон. Махдллий амарант уруги ва мойининг микробиологик тозалигини урганиш Узбекистон Республикаси Давлат фармакопеясининг 2.6.12 кисми тавсифланган доривор мах,сулотлар ва моддаларнинг микробиологик тозалигига куйиладиган талабларга мувофик амалга оширилди.

Дори воситаларининг табиий келиб чикиши буйича микробиологик тозаликка куйиладиган талаблар куйидагилар:

- аэроб бактерияларнинг умумий сони 10000 дан ошмаган 1 г ёки 1 мл;

- замбуругларнинг умумий сони 200 дан ошмаган 1 г ёки 1 мл;

- еscherichia coli 1 г ёки 1 мл да мавжуд эмаслиги;

- salmonella 10 г ёки 10 мл да мавжуд эмаслиги;

- Pseudomonas aeruginosa 1 г ёки 1 мл да мавжуд эмаслиги;

- staphylococcus aureus 1 г ёки 1 мл да мавжуд эмаслиги;

- энтеробактерия ва бошка баъзи граммманфий бактериялар 200 дан ошмаган 1 г ёки 1 мл.

Тажриба кисми. Микробиологик тозалик синови синовдан олдин турли хил намуналарни тайёрлаш, тах,лил килиш учун намуналар олиш, яшовчан бактериялар ва замбуруглар микдорини аниклаш усуллари, стерил булмаган доривор мах,сулотларда кабул килиниши мумкин булмаган ёки чекланган узига хос бактериал турларни аниклаш

ва аниклашни уз ичига олади. Синов намуналарининг ифлосланишини олдини олиш учун синов асептик шароитда утказилди.

Микроорганизмларни микдорий аниклаш. Синов Петри идишларида икки катламли усул ёрдамида амалга оширилди. 10 г намунаси рН 7,0 булган фосфат тампон эритмасида эритилди, шунда эритманинг якуний хажми 100 мл ни ташкил этди.

Аероб бактериялар сонини аниклаш. Тайёрланган еритмадан 4 мл дан 450с хароратгача совутилган 1 -сонли мухит солинган иккита пробирканинг хар бирига 1 мл дан кушилди.

Пробирка ичидагилар тезда аралаштирилади ва 20 мл котиб колган озука мухити № 1 булган Петри идишига утказилади. Мухитнинг юкори катлами идишни айлантириб, бир текис таксимланади. Мухит котиб колгандан сунг, идишлар айлантирилди ва 350С хароратда 5 кун давомида инкубация килинди. 48 соатдан кейин ва нихоят 5 кундан кейин иккита идишдаги колониялар сони хисоблаб чикилди, уртача киймат топилди, уни суюлтириш индексига купайтирилди ва 1 г намунадаги бактериялар сонини хисоблаб чикди.

ЗамбуруFларнинг умумий сонини аниклаш. Синов юкорида тавсифланган икки катламли агар усулида 2-сонли мухитдан фойдаланган холда утказилди. Экинлар 5 кун давомида 220С хароратда инкубация килинди. 72 соатдан сунг ва нихоят 5 кундан сунг, икки стакандаги хамиртуруш ва могор кузикоринларининг умумий колониялари хисоблаб чикилди, уртача киймат топилди ва у суюлтириш индексига купайтирилди, яъни. 10 га, ва 1 г намунадаги кузикоринлар сони хисобланган.

Е^егоЬаС:епасеае оиласини ажратиш ва аниклаш. 10 г микдоридаги намуна 100 мл №11 мухитга кушилди, аралаштирилади ва 2 соат давомида инкубация килинади. Инкубациядан сунг, шишанинг таркиби (гомогенат А) аралаштирилади ва 10 мл 100 мл мухитга утказилади. № 3. Экиш 18-48 соат давомида инкубация килинди.Усиш пайдо булгач, улар №4 каттик мухитга субкултура килинди ва 18-24 соат давомида инкубация килинди. Мухитда грамм-манфий таёкчалар колонияларининг пайдо булиши далил эди. синов намунаси бактериялар билан ифлосланган.

Микдорини аниклаш: 3 та пробиркадан 9 мл 3-сонли мухит солинган пробиркадан фойдаланилди. Биринчи пробиркага 1 мл микдорида (0,1 г намунага тугри келади) гомогенат А кушилди, яхшилаб аралаштирилди ва 1 мл дан (тугри келади) утказилди. 0,01 г намуна) иккинчи пробиркага солинг, яна аралаштирилади ва хар бир кадамдан кейин пипеткани алмаштириб, учинчи пробиркага 1 мл (0,001 г намунага тугри келади) утказилади. Емлашлар 24-48 соат давомида инкубация килинди.Усган такдирда ентеробактериялар борлигини тасдиклаш учун 4-сонли каттик мухитга илмок билан сепилади ва Петри идишлари 18-24 соат давомида инкубация килинади. ^аттик мухитда грамм-манфий таёкчалар колонияларининг пайдо булиши ижобий синовни курсатди; колония усишининг йуклиги салбий тестни курсатди. 1 г намунадаги ентеробактериялар ва бошка грам-манфий микроорганизмларнинг енг ехтимолий сони 1-жадвалга мувофик аникланди.

1-жадвал

Намунадаги энтеробактериялар ва бошка граммусбат бактериялар сонини аниклаш

Синов намунасининг тегишли микдори 1 г намунадаги бактерияларнинг эхтимоллар сони

0,1 г 0,01 г 0,001 г

1 мл гомогенат 1 1:10 нисбатда 1:100 нисбатда

суюлтирилган 1 мл гомогената 1 суюлтирилган 1 мл гомогената 1

+ + + 103 дан куп

+ + - 102-103

+ - - 102-103

- - - 101 дан кам

Белгилар: (+) - ижобий тест; (-) - салбий тест.

Escherichia соли ни аниклаш. Стерил тампон еритмаси билан 1:10 нисбатда суюлтирилган синов намунаси 10 мл микдорида (1 г га тугри келади) 100 мл суюк озиклантирувчи №8 мухитга утказилди, аралаштирилади ва 18-48 соат давомида инкубация килинади. Кейин шишанинг 1 мл таркиби 10 мл № 3 мухитга утказилди. Емлашлар 18-24 соат давомида инкубация килинди. Усиш борлигида, пробиркалардаги мухит бир хилда лойка булган такдирда, улар 4-сонли мухитга субкултурация килинди. Емлашлар 18-24 соат давомида инкубация килинди. №4 мухитда Е. соли кип-кизил ранг хосил килди. металл ялтирок колониялар, кип-кизил зоналар билан уралган, шиллик булмаган. ^аттик мухитда Е. соли га тегишли эканлигига шубха килинган колониялар микроскопик тарзда текширилди. Смеарларда аникланганда

Грам-манфий таёкчалар, алохида колониялар 1-сонли мухитда пробиркаларда кийшайтирилган ва 18-24 соат давомида инкубация килинган.

Натижаларни тасдиклаш учун биокимёвий тестлар кулланилади. Соф културали пробиркалар Симмонс агар ва соя казеин булонига (урта №15) субкултурация килинди ва ситохром оксидаза ферменти мавжудлиги учун синов утказилди. 18-24 соат инкубациядан сунг Симмонс агарида (урта № 14) бактериал усиш ёки унинг етишмаслиги кайд етилди. Ситратдан фойдаланиш pH мухитининг ишкорий томонга силжиши (атроф-мухит рангининг яшилдан кук рангга узгариши) билан аникланди. Ковасс реактиви кушилганда соя-казеин булёнининг юзасида кизил халка пайдо булиши билан индол мавжудлиги аникланди.

Агар намунада ситохром оксидаза ферментига эга булмаган, натрий ситратини ишлатмайдиган ва индол хосил килувчи граммусбат спора хосил килмайдиган таёкчалар топилган булса, препарат Е. соли билан ифлосланган деб хисобланади.

Е. соли ни микдорий аниклаш. Е.соли микдорини аниклаш бошка ентеробактерияларни микдорий аниклаш билан бир хил тарзда амалга оширилди, гомогенат А дан 3-сонли мухитга эга булган найчаларга субкултура. Найчалардаги мухитнинг бир хил лойкалиги булса, мавжудлигини тасдиклаш учун. Е.соли, хар бир колбадан 4-сонли каттик мухитга халка билан субкултура. Экинлар 18-24 соат давомида инкубация килинди. ОАВда Е.соли га хос грамм-манфий таёкчалар колонияларининг пайдо булиши ижобий синов, бу колонияларнинг усишининг йуклиги салбий синов булди. 1 г намунадаги Е. соли хужайраларининг енг ехтимолий сони 1-жадвалга мувофик аникланди.

Салмонелла жинси бактерияларини аниклаш. Бошида 10,0 г синов намунаси 100 мл №8 мухитга солинади, аралаштирилади ва 18-24 соат давомида инкубация килинади. Агар усиш булса, аралаштиргандан кейин 1 мл дан 10 мл №12 мухитга ва 16-24 соат давомида инкубация килинади. Кейин улар висмут-сулфитли агарга илмок билан емланади ва 24-48 соат давомида инкубация килинади. Висмут-сулфитли агарда

Салмонеллалар жинсига мансуб бактериялар узига хос металл ялтираб турадиган кора колониялар хосил килади ва мухитнинг майдони. колония кора рангга айланди.

Салмонеллалар жинсига мансубликда гумон килинган колониялар микроскопик тарзда текширилди. Смеарларда грамм-манфий таёкчалар аникланганда, 2-3 та характерли колониялар (хар бири алохида) темир тузлари (мухит № 13) кушилган уч кандли агарга субкултура килинган, биринчи навбатда е^имли колонияларга куп микдорда култура суртилган. агарнинг бир кисми, сунгра уни колона ичига юбориш оркали, колба тубига тегмасдан . 24 соатлик инкубациядан сунг, озукавий мухит устунида рангнинг кизилдан сарик рангга узгариши кайд етилди. Мухитнинг корайиши водород сулфидининг хосил булишини курсатди, бу Салмонелла жинси турларининг типик аломатидир. Параллел равишда, №1 мухитнинг агар киялигидан олинган соф култура ёрдамида "ситохром оксидаза" ферменти мавжудлиги учун синов утказилди. Агар кушимча тасдиклаш зарур булса, тегишли биокимёвий ва серологик тестлар кулланилган.

Агар намунада "ситохром оксидаза" ферментига эга булмаган, сахароза ва лактоза ферменти булмаган ва водород сулфиди хосил килмайдиган грамм-манфий спора хосил килмайдиган таёкчалар булса, препарат Салмонелла жинси бактериялари билан ифлосланган деб хисобланади.

Staphylococcus aureus ни аниклаш. Стерил тампон еритмаси билан 1:10 нисбатда суюлтирилган синов намунаси 10 мл микдорида (1 г га тугри келади) 100 мл суюк озиклантирувчи № 8 мухитга утказилди, аралаштирилади ва 24-48 соат давомида инкубация килинади. Агар усиш булса, улар 10-сонли мухитга халка билан утказилди ва 24-48 соат давомида инкубация килинди. 10-сонли мухитда сарик зоналар билан уралган олтин сарик рангли колониялар С. ауреус мавжудлигини курсатди.

Идентификация килиш учун биз 1-сонли мухитда скрининг килинган стафилококкнинг соф маданияти билан плазма коагуляция реакциясидан фойдаландик.

Агар намунада маннитол ферменти (мухит №10) ва коагулаза ферментига эга булган грамм-мусбат кокклар топилган булса, у холда препарат Staphylococcus aureusбилан ифлосланган.

Мах,аллий амарант уруFи ва мойининг микробиологик тозалигини урганиш натижалари 3-4-жадвалда келтирилган.

Натижалар.

Амарант уругининг намуналари «микробиологик тозалик» курсаткичи Давлат Фармакопеяси «Дори воситаларининг микробиологик назорати усуллари» маколаси талабларига жавоб беради. Олинган натижалар -жадвалда келтирилди.

3-жадвал

Амарант уруFи микробиологик тозалигини белгиловчи курсаткичлари

Курсаткичлар Меъёрий хужжат талаблари Тахлил натижалари талабларига мослиги

Аэроб бактериялар умумий сони ( 1г намунада) 105дан ошмаслиги керак 4000 Мос келади

ahhtkh Ba M0F0p 3aM6ypyFHapHHHHr yMyMHH COHH ( 1r HaMyHaga) 104дан ошмаслиги керак 50 Мос келади

Staphylococcus aureus (1 r eKH 1 mh) мавжуд булмаслиги керак мавжуд эмас Мос келади

Escherichia coli (1 r eKH 1 mh) мавжуд булмаслиги керак мавжуд эмас Мос келади

Salmonella (10 r eKH 10 mh) мавжуд булмаслиги керак мавжуд эмас Мос келади

Pseudomonas aeruginosa (1 r eKH 1 mh) мавжуд булмаслиги керак мавжуд эмас Мос келади

Энтеро6aктернfl Ba 6omKa rpaMMaH^HH 6aKTepuanap (1 r eKH 1 mh) 2х102ошмаслиги керак 10 дан кам Мос келади

Шунингдек, амарант мойининг микробиологик тозалиги УзРДФ «Дори воситаларининг микробиологик тозалигини аниклаш» маколаси ва 12.10.2005Й. даги №2 узгартириш 3.2 категория буйича амалга оширилди. Натижалар 4-жадвалда келтирилган. Олинган натижалардан куриш мумкинки, амарант мойи микробиологик тозалиги талабларига тулик жавоб беради.

4-жадвал

Амарант мойининг микробиологик тозалиги

Курсаткичлар Меъёрий хужжат талаблари Тахлил натижалари МХ, талабларига мослиги

Аэроб бактериялар умумий сони ( 1г намунада) 104дан ошмаслиги керак 103 КОЕ Мос келади

Ачитки ва могор замбуругларининг умумий сони 2-102дан ошмаслиги керак 20 КОЕ Мос келади

( 1г намунада)

Staphylococcus aureus мавжуд булмаслиги мавжуд эмас Мос келади

(1 г ёки 1 мл намунада) керак

Escherichia coli мавжуд булмаслиги мавжуд эмас Мос келади

(1 г ёки 1 мл намунада) керак

Salmonella мавжуд булмаслиги мавжуд эмас Мос келади

(10 г ёки 10 мл намунада) керак

Pseudomonas aeruginosa мавжуд булмаслиги мавжуд эмас Мос келади

(1 г ёки 1 мл намунада) керак

Энтеробактерия ва бошка 102дан ошмаслиги 10 дан кам Мос келади

грамманфий бактериялар керак

(1 г ёки 1 мл намунада)

Хулоса. Шундай килиб, Махаллий амарант уруги ва мойининг микробиологик тозалик курсаткичлари Узбекистон Республикаси Давлат фармакопеяси талабларига жавоб беради ва огиз оркали юбориш ёки сиртга куллаш учун дори воситаларининг стерил булмаган шаклларини ишлаб чикариш учун ишлатилиши мумкин. REFERENCES

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Арзамасцев А. П., Титова А. В. Особенности системы стандартизации субстанций в условиях рыночной экономики // Ремедиум. Москва, 2006. № 9. С. 57-59.

2. Узбекистон Республикаси давлат фармакопеяси, 2021

3. Государственная Фармакопея XII изд., Т. 2. М.: НЦЭСМП, 2008. С. 163

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.