CC BY
35
Вестник КазНМУ, №3(3)- 2014
УДК: 331.8.9-614.79(574.51)-(082)
К.К. Тогузбаева, Л.Б. Сейдуанова, Л.С. Ниязбекова, А.Ж. Жаханов, Д.Д. Жунистаев, А.К. Сайлыбекова, Ш.К. Мырзахметова, С.Ш. Шаяхметов, А.У. Калдыбай, М.Б. Сейтахметова, Е.Т. Толеу, А.Е. Джанбатырова, А.К. Буркитбаева
С.Ж. Асфендияров атындат ^азак улттык медицина университет'1, енбек гигиенасы кафедрасы, халыкаралык денсаулык сактау кафедрасы, Алматы к., ^азакстан
АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫН АУЫЛ Т¥РFЫНДАРЫН СУМЕН КДМТУДЫН САНИТАРЛЬЩ - ГИГИЕНАЛЫК;
СИПАТТАМАСЫ
Алматы облысынын ек ауданындагы ауыл тургындарынын iшетiн жэне шарушылыкка пайдаланатын судын орталыктандырылуы, адам денсаулмына зиян тудырмайтыны, квптеген нысандарды, экiмшiлiк арындарына кау'!паз iс шараларды жYргiзуге колайылык тудырады.
ТYйiндi свздер: сумен камту, ауыл, туртндар, '¡с шаралар, кау'1пазд'1к
¥зак уакыттан берi Алматы облысынын, ауыл тур^ндарын сумен камту езект мэселе болып келедк Бул сумен камту жYЙесiнiн нашар техникалык жаfдайымен жэне беткей су кездерЫщ ластануымен байланысты.
Алматы облысынын ауыл тур^ндары шаруашылык -ауыз су ретiнде жер асты жэне беткейлi суларды пайдаланады. Ауылды жерлерде орталыктандарылfан сумен камту уйымдарында экономикалык киындыктар кездеседi, олар кептеген ауылды жерлерде халыктын аз жэне бытырап орналасуынан, сонымен катарауылшаруашылык енбектiн тYрлерiне байланысты. 0блыста80,2%ауыл тур^ндары турады, олардын 65,5% fана орталык,тандырылfан сумен камтамасыз етiлген. Орталыктандырылfан сумен камтудын негiзгi кездерi беткейлi су коймалар(11,6%),88,4% жер асты су бегеп^ болып табылады. Облыс территориясындаfы ауыл тур^ндарын су жYPгiзетiн сумен камтамасыз ет^ бiркелкi уйымдастырылмаfан.
Сонымен катар зерттеу кезiнде жыл сайын 4,5%-дан 6,6%-fа дейiн су жYPгiзетiн кубырлар жумыска жарамсыз екенi аныкталды, я^и бул ауыл турfындарын сапалы ауыз сумен камтамасыз ету дэрежесш темендетедк Орталыктандырылмаfан сумен камту су кездерш колданатын ауыл турfындары облыс бойынша 230000 астам адамды (18,3%) курайды.
Алматы облысы бойынша беткей сукездерш ластаушылар минералды жэне органикалык ертш, жуылатын заттар, енеркэсiп мекемелерi мен елдi мекендер территориясындаfы жанбыр сулары. 20102013 жж. санитарлык-химиялык жэне микробиологиялык керсеткiштерi нормативтен ауыткыfан сукубырынын су сынамасынын орташа саны 0,8% жэне 1,4%
Санитарлык-химиялык керсеткш бойынша берiлетiн ауыз суы сапасынын сай болмауы судын курамында^ темiр мен катты туздардын жоfарылауына байланысты. Елдi мекендердiн курамында су кубырынын суында хлорорганикалык косылыстардын руксат етiлген концентрациядан жоfарлаfаны аныкталды. Бiрак микробиологиялык керсеткiш бойынша облыста калыпсыз су сынамаларынын пайыздык темендеу ба^ггы байкалады, 2010 жылы -12,2%дан2013жылы -0,5%^адейш темендеген. Зерттелiнетiн ауылдардаfы ауыз су кезi жерасты пластаралык су кездерi болып табылады. К,арасай ауданынын турfындары Yшiн ауыз суды дайындау хлорлап залалсыздандыру аркылы жYзеге асырады. Суды дайындауда ескi эдiстiн кемшЫп ауыз суында калдык хлордын болуы жэне хлорлы
кемiрсутектердiн тузту^ булардын кебiсi канцерогендi заттардын категориясына жатады. курамында жоfары коли-фагтар жэне энтеробактериялар, сонымен катар нитраттар мен аммиактардынбiрлiк сынамаларды Kоспаfанда ауыз судын сапасы канаfаттанарлык. Ауыз су сапасын тексеру Шамалfан езенiне жакын су тоfандарынан, сонымен катар езен арнасынан алынды. Ауыз судын сапасы жер асты су тоfандарынан аныкталды: • артскважина1 (Аксай кеш,Алгабас ауылы)
• артскважина 2 (Жамбыл кеш, Шамалfан ауылы)
• артскважинаЗ (Yшконыр ауылы)
• артскважина4 (Yшконыр ауылы)
Судын химиялык курамы лабораториялык анализден баска, суды рН бойынша экспресс-анализ, кышкылдандыру-калпына кел^ру потенциалы, электреткiзгiш жэне температура бойынша жYзеге асырылды.
Шамалfан езен сипаттамасы бойынша гидрокарбонатты су класына, кальций тобына жатады. взеннiн суында оттегЫк режим канаfаттанарлык. Ерiген оттепнщ курамы 8,73-тен 10,8 мг/л дейш тербеледi. Анализ бойыншабиогендi элементтер курамы аз жэне руксат еттген нормадан асып кетпейтiнiн керсеттi: •аммонилы азоты-0,00 - 0,18 мг/л
• нитриты азот-0,00 4- 0,019 мг/л
• нитраты азот-0,50 -2,65 мг/л •минералды фосфор-0,000 - 0,020 мг/л Yлкенмассивтегi экспериментальды жэне эпидемиологиялык мэлiметтерге сэйкес ластанfан суда™ заттар тур^ндар денсаулыfына эсер ететшдт байкалады. Сондыктан денсаулык жаfдайында колайсыз Kозfалыстарды су факторына байланысты алдын алуfа баfытталfан шаралар жYЙесiнде манызды орынды сумен камтуды гигиеналык непздеу алады. Осыfан байланысты Шамалfан езеынщ суынан мунай заттарынын бар екендт аныкталды, бул су К,арасай ауданынын кейбiр ауылдарында ауыз сумен камту ретЫде пайдаланылады. Сондыктан судын сапасын бакылауда Шамалfан езенiнiн арнасынан алты жерден, Yшконыр ауылынан жоfары жэне темен орналаскан(ек нYкте) жэне Yшконыр ауылынын айналасына(терт нYкте) жYPгiзiлдi. Мунай еымдерЫщ концентрациясы0,0014- 0,11 мг/л байкалды,ШРЕК 0,5 мг/л. Мунай енiмдерiнiн шайып кетуiн баfалау жэне Шамалfан езешнщ атмосфералык ластаfыш заттардын темен тYсуiне байланысты тест жYPгiзiлдi.Шамалfан езенiнiн суында бiр реттi жоfары мелшерде мунай ешмдершщ болуы, бул кYндерi жэне бурынырак тунбалардын тYсуi жэне кешенщ езенге жэне жолдын бiр белтн су шайfан орындары болfан. Ауданда
Вестник КазНМУ, №3(3)- 2014
кен, тYPде ирригационды жYЙе дамытан, кепсанды каналдарменжэне далаларды суfару Yшiн арыктармен, аfаштарды отыр^зу жэне тур^ндардын жеке YЙ жайлык телiмдерiмен керсетiлген. Суfару тек вегетационды кезенде яfни, еамдттердщ есу кезенцерiнде(сэуiрден к,азанfа дейiн) жYзеге асырылады.суfаратын сулар су сактайтын жерлерден, езен, бассейн, терен скважиналардан келедi. Бул жерде жоfарыда езен туралы жазылfан проблемалар кайталанады.
Ауданнын территориясына курылыс салfанда судын аfуынан су езшщ сапасын жоfалтады. ¥ксас себептер: каналдардын бiтелуiмен, суландырудын кокыстармен, турмыстык к,алдык,тарменжэнекешенщ, жолдын, турfын, ауылшаруашылык жэне ендiрiстiк аудан территориясынын ластануы.
Суландырfыштар мен каналдар, жYPгiншi жолынын белiгiне кебiне параллель саль^ан немесе тротуарларfа, сонымен катар тунбалар тYскендегi жер бетi суларынын арыктарын салудын ролiн аткарады, осыfан байланысты екi кызмет аткарады: ирригационды жэне су бур^ш.
Беткей суларfа эсер ету дэрежес турfын мекендерге айкын эсер етедi. Сондыктан, ластанfан су ашык жерлерде , ары карай топыракты ластап, жерге сiнiп зиянды тунбалардын косылыстары топыракка жэне жерге сщедк
Ауыз судын денсаулыкка кауыптЫп, ластанfан суды пайдаланfанда жедел жэне созылмалы инфекциялардын дамуымен аныкталады. Жедел аурулар- шек
инфекциялары(жедел iшек инфекциясы, Флекснер дизентериясы, вирусты гепатит «А») микробиологиялык кeрсеткiштерi гигиеналык нормаларfа сэйкес келмейтiн суды iшкенде пайда болады. Жоfарыда кeрсетiлгендей, сон^ы жылдары зерттелетЫ ауылдарда ^р^ндардын аурушандылы™ кебейген, эаресе гепатит А жэне Ж1И.2011-2012жж ауыл тур^ндарынын iшек инфекциясынын аурушандылы™ жэне
микробиологиялык керсет^шл бойынша судын сапасына жYPгiзiлген сараптаманы кeрсеттi, тiкелей ^шт байланыс жэне сандык тэуелдiлiк,сызыкты регрессияны бар екендiгiн, ауыз суынын сынама пайызынын арасында,энтеробактерия жэне коли-фагтар мелшерЦ бiр жаfынанжiтi iшек инфекциясынын дэрежеамен, екiншi жаfынан ВГА кeрсеттi. Курамында коли-фагтар мен энтеробактериялардын болуы, ауыз су сынамасынын1,0% жоfарылауы жедел шек инфекцияларынын дэрежесiнiн100 мын халыкка 20,934,8 жаfдайfа, ВГА 4,7-5,2 жаfдайfа кeтерiлуiне экеледi. Ауыз суын жэне жер бет сумен камту газдерЫ баfалау сапасына байланысты жYPгiзiлген зерттеулер судын микробды жэне мvнай eнiмдерiмен ластануынын eсу тенденциясын кeрсеттi.
Алматы облысынын екi ауданындаfы ауыл ^р^ндарыньщ iшетiн жэне шарушылыкка пайдаланатын судын орталыктандырылуы, адам денсаулыfына зиян тудырмайтыны, кeптеген нысандарды, экiмшiлiк арындарына кау^аз iс шаралардыжYPгiзуге колайылык тудырады.
Список литературы
1 Сакиев К.З. Гигиеническая оценка качества воды р.Иртыш и его влияния на состояние здоровья населения: автореф....канд. мед. наук.- Караганда: 2005. - 19 с.
2 Новиков Ю.В., Тулакин А.В., Сайфутдинов М.М. Региональные проблемы гигиенической безопасности водопользования населения //Окружающая среда и здоровье населения: материалы международной конференции. - М.: 2002. - С. 98-104.
3 Рахманин Ю.А. Питьевая вода - глобальная проблема 21-го века //Вода и устойчивое развитие. - 2007. - №1(23). - С.12-15.
К.К. Тогузбаева, Л.Б. Сейдуанова, Л.С. Ниязбекова, А.Ж. Жаханов, Д.Д. Жунистаев, А.К. Сайлыбекова, Ш.К. Мырзахметова, С.Ш. Шаяхметов, А.У. Калдыбай, М.Б. Сейтахметова, Е.Т. Толеу, А.Е. Джанбатырова, А.К. Буркитбаева Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, кафедра гигиены труда, кафедра международного здравоохранения, г. Алматы, Казахстан
САНИТАРНО-ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ВОДОСНАБЖЕНИЯ СЕЛЬСКОГО НАСЕЛЕНИЯ АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ
Резюме: В обеспечении населения двух района Алматинской области питьевой водой систем централизованного хозяйственно-питьевого водоснабжения, безопасной для здоровья людей.Для решения проблемы необходимы объектовые, муниципальные, отраслевая и региональная программы профилактических мероприятий как по отношению к водоисточникам, так и способам водоподготовки и доставки питьевой воды населению. Ключевые слова: Водоснабжение,население, село, профилактика, безопасность.
К.К. Toguzbayeva, L.B. Seiduanova, L.S. Niyazbekova, А^. Zhakhanov, D.D. Zhunistayev, A.K. Sailybekova, Sh^. Myrzakhmetova, S.Sh. Shayakhmetov, А.и. Kaldybai, M.B. Seitakhmetova, Е.Т. То1еи, А.Е. Dzhanbatyrova, А.К. Burkitbayeva Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Occupational health Department, International Health Care Department,
Almaty, Kazakhstan
HYGIENIC AND SANITARY CHARACTERISTICS OF RURAL AREA'S WATER SUPPLY IN ALMATY REGION
Resume: In the maintenance of the population of the two district of Almaty region with drinking water systems of centralized drinking water supply is safe for human health. To resolve this problem, objects does, municipal, sectoral and regional prevention programs both in relation to water sources, and methods of water treatment and delivery of drinking water to the population. Keywords: water supply, population, village, prevention, and security.
