CC BY
3УДК 379.85
АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНДАГЫ ТУРИЗМНЩ ЦАЗ1РГ1 ЖАГДАЙЫ
ЭБД1РАЗАЦ АЦТОЛЦЫН ЭБ1ЛХАСЫМЦЫЗЫ
Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ¥лттык университетшщ 2 курс магистранты,
^азакстан
ШОХАН РОЗА
Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ¥лттык университетшщ профессоры, экономика гылымдарыныц кандидаты, ^азакстан
Аннотация: Алматы облысындагы туризмнщ цаз1рг1 жагдайын талдай отырып, мацала Казацстанныц осы оц1р1ндег1 туристы индустрияныц нег1зг1 аспект1лер1не жан-жацты шолу жасайды. Зерттеудщ нег1з1нде табиги жэне мэдени кор1кт1 жерлерд1, инфрацурылымныц туризмнщ дамуына эсерт, сондай-ац осы саланыц даму перспективаларын талдау жасалады. Колданыстагы деректерд1 талдау жэне оз зерттеулерт жург1зу арцылы, Алматы облысыныц туристы багыт рет1ндег1 элеует1 туралы цорытынды жасалады, сондай-ац оц1рд1ц инфрацурылымын одан эр1 жацсарту жэне элемдт туристт нарыцта шгершету Yшiн ыцтимал стратегияларды талцыланады. Жалпы, мацала Казацстанныц Алматы облысы аймагында туризмдi тYсiнуге жэне дамытуга мацызды Yлес болып табылады.
Ty^h свздер: Туризм, Алматы облысы, табиги корiктi жерлер, мэдени мура, экотуризм.
CURRENT STATE OF TOURISM IN THE ALMATY REGION
ABDIRAZAK AKTOLKYN ABILKHASSYMKYZY
2nd year master's student of
L. N. Gumilyov Eurasian National University, Kazakhstan
SHOHAN ROZA
Professor of L. N. Gumilyov Eurasian National University, candidate of Economic Sciences, Kazakhstan
Abstract: Analyzing the current state of tourism in Almaty region, this article provides a comprehensive review of the main aspects of the tourism industry in this region of Kazakhstan. The study is based on the analysis of natural and cultural attractions, the influence of infrastructure on the development of tourism, as well as the prospects for the development of this industry. By analyzing existing data and conducting its own research, conclusions are drawn about the potential of the Almaty region as a tourist destination, and possible strategies for further improving the region's infrastructure and promotion in the global tourism market are discussed. Overall, the article is an important contribution to the understanding and development of tourism in the Almaty region of Kazakhstan.
Keywords: Tourism, Almaty region, natural attractions, cultural heritage, ecotourism.
^азакстанныц ощуспк ещршде орналаскан Алматы облысы елiмiздщ мацызды экономикалы; жэне мэдени орталыгы гана емес, сонымен катар элемнщ тYкmр-тYкmршен келген саяхатшылардыц назарын аударатын бiрегей туриспк багыт болып табылады. Тарихка толы жэне мэдениетке бай бул аймак туристердщ барлык тYрлерiне ерекше тэж1рибе усынатын эртYрлi табиги кершт жерлерге ие.
Алматы облысындагы туризмнщ K;a3ipri жай-кYЙiн зерттеу оньщ элеуетi мен даму KepiHiciH аны;тауда мацызды рел аткарады. Бул талдау аймактыц туристiк саласындагы агымдагы жагдайды тYсiнуге гана емес, сонымен катар оныц саяхатшылар Yшiн тартымдылыгына ыкпал ететiн негiзгi факторларды аныктауга кемектеседь Осылайша, Алматы облысыныц туристiк элеуетш зерделеу туризм индустриясын дамытуга жэне оныц ел iшiнде де, элемдш аренада да устанымын ныгайтуга багытталган стратегиялар мен шараларды тужырымдауга кемектеседь
Инфракурылымды дамыту:
Алматы облысында туризмдi дамытудагы инфракурылымныц рeлiн асыра багалау мYмкiн емес. Соцгы жылдары ^азакстан Yкiметi осы eцiрдеri туристiк инфракурылымды дамытуга ерекше назар аударуда, бул туристердi тартуда жэне устап калуда шешушi рел аткарады.
Заманауи кона; Yйлер мен кона^йлердщ курылысы: инвестициялаудыц негiзгi багыттарыныц бiрi-туристер Yшiн ыцгайлы орналастыруды камтамасыз ете алатын заманауи конак YЙ кешендершщ курылысы. Жаца конaкYЙлер кызмет ^рсетудщ жогары децгешн жэне конактарга ыцгайлылыкты усынып кана коймай, сонымен катар Сэулет жэне мэдени мацызы бар мацызды нысандарга айналуда.
Мейрамхана жэне ойын-сауык секторын дамыту: туризмдi дамыту эр тYрлi демалыс жэне ойын-сауык орындарын курудан бeлiнбейдi. Сондыктан соцгы жылдары Алматы облысында мейрамхана жэне ойын-сауык секторы белсендi дамып келедi. Жаца мейрамханалар, кафелер, барлар мен ойын-сауык кешендерi туристерге жергшкп тагамдар мен мэдениетп тамашалауга мYмкiндiк бередi.
Жол желiсi мен когамдык кeлiктi жаксарту: eцiр бойынша туристердiц жайлы жэне каушаз козгалысын камтамасыз ету Yшiн соцгы жылдары жол инфракурылымын жаксарту жэне когамдык кeлiктi дамыту бойынша белсендi жумыс жYргiзiлуде. Буган жаца жолдар салу, колданыстагы магистральдарды кайта куру, сондай-ак когамдык кeлiктi жацарту юред^ бул туристер Yшiн аймакты айналып eтудi ыцгайлы жэне тиiмдi етедь
Инфракурылымды дамыту саласындагы кYш-жiгердiц аркасында Алматы облысы туристер Yшiн барган сайын тартымды жэне колжетiмдi орынга айналуда, бул келушiлер саныныц артуына жэне eцiрдегi туристiк саланыц дамуына ыкпал етедi.
ТабиFи квр1кт1 жерлер:
Алматы облысы табигатты жаксы ^ретшдер мен белсендi демалушылар Yшiн нагыз жумак болып табылады. Бул аймакта сулулыгымен жэне эртYрлiлiгiмен туристердiц назарын аударатын ерекше табиги нысандарды табуга болады.
Биiк шыцдар:Алматы облысыныц аумагы аркылы созылган Тянь-Шань тау жоталары альпинизм мен тау жорыктары Yшiн тамаша орын болып табылады. Альпинистер Yшiн ец танымал багыттардыц бiрi - ^азакстан мен Орталык Азияныц шыцы- Тэцiр тауы (Тянь-Шань).
^лдер: Кeлсaй кeлi-Алмaты облысыныц iнжу-мaржaны, ол eзiнiц ашык кeк суымен, оны коршап турган биiк карагайлы ормандармен жэне саркырамалармен тартады. Баска танымал ^лдер^лкен жэне Кiшi Алматы ^лдер^ сондай-ак емдiк минералды кeздерiмен танымал Жаркент адль [1]
Ацгарлар: Алматы алкабы- табигат жыл мезгiлiне байланысты eзгерiп отыратын керемет пейзаждар беретш орын. Кeктемде жэне жазда алкап eзiнiц жаркын жасыл желектерiмен жэне гYлдi шалгындарымен баурап алады, ^зде ол алтын жапырактармен жабылады, ал кыста тацгажайып карлы ертегiге айналады. Шымбулак алкабы eзiнiц сулулыгымен жэне eсiмдiктер элемiнiц алуан тYрлiлiгiмен ашык ауада жэне экотуризм эуескойларын тартады.
Каньондар: Шарын каньоны- Алматы облысындагы ец керемет орындардыц бiрi. ТYрлi-тYCтi жартас курылымдарымен жэне гасырлар бойы су мен жел жасаган тацгажайып пiшiндерiмен танымал бул каньон туристер Yшiн умытылмас орын болып табылады. Мунда аз кeркем шаткалдарды аралап, тас аркалардыц сулулыгына тацданып, табигаттыц кYшiнен лэззат ала аласыз.
Жалпы, Алматы облысыныц табиги KopÏKTÏ жерлерi езшщ сулулыгымен, алуан тYрлiлiгiмен жэне ерекше формаларымен тац калдыратын нагыз табиги байлыкты бiлдiредi. Бул табиги нысандар элемнiц тYкпiр тYкпiрiнен туристердi тартады жэне аймакка баруды умытылмас жэне есте каларлыктай етедi.
Мэдени мура:
Алматы облысы осы аймактыц тарихы мен мэдени дэстурлерш бейнелейтiн бай жэне алуан тYрлi мэдени мурага ие. Жергiлiктi тургындар мен туристер бiрегей атмосферага енiп, Алматы облысы мэдениеттщ эртYрлi аспектiлерiн ашуга мYмкiндiк алады.
Тарихи ескерткiштер: Аймакта осы жердт бай тарихын керсететiн кептеген тарихи ескертюштер сакталган. Буган мацызды тарихи жэне мэдени нысандар болып табылатын ежелп бекiнiстер, кесенелер, меш^ер, шiркеулер жэне баска да сэулет ескерткiштерi кiредi.
Муражайлар: Алматы облысында ещрдщ тарихы, мэдениетi, енерi мен табигатына арналган тYрлi муражайлар жумыс iстейдi. Мысалы, Алматы тарихи муражайы, Э. ^астеев атындагы бейнелеу енерi муражайы, "Алматы" Табигат муражайы жэне тагы баскалар келушiлерге Алматы облысыныц мэдени мурасыныц байлыгымен танысуга мYмкiндiк бередi.
Театрлар мен фольклорлык шоулар: Аймак театр енерi мен фольклорлык дэстYрлерiмен танымал. Алматыда жэне облыстыц баска калаларында классикалык жэне заманауи койылымдарды еткiзетiн театрларга баруга, сондай-ак жергiлiктi халыктардыц дэстYрлi эндер^ билерi мен салт-дэстYрлерiн керсететiн улттык фольклорлык шоуларды тамашалауга болады.
Алматы облысыныц мэдени мурасы оныц бiрегейлiгi мен туристер Yшiн тартымдылыгыныц ажырамас белш болып табылады. Бул тарихи жэне мэдени орындар келушiлерге аймактыц ерекше атмосферасына енуге жэне оныц тарихын, дэстYрлерi мен эдет-гурыптарын тусшуге мYмкiндiк беретiн кунды ресурстарды усынады.
Зерттеу нэтижес1 жэне оны талкылау
Алматы облысы: ^азакстандагы туристiк элеует бойынша Yшiншi орын 2023 жылгы кацтар-тамызда ^азакстанныц iрi ецiрлерiнiц бiрi Алматы облысына туристiк агын айтарлыктай есудi бастан еткердi. Qonaev-gorod мэлiметтерi бойынша, кiру туризмi 7 есе ест, 11,8 мыц конакка жетп, ал iшкi туризм 13% - га ест, 1,1 миллион адамга жетп. Бул сандар аймактыц туристер Yшiн тартымдылыгыныц артуын растайды. [2]
Мемлекет басшысы ^осым-Жомарт Токаев VIII сайланган Парламенттiц бiрiншi сессиясында ещрдт туристiк элеуетi элi толык ашылмаганын атап еттi. Ол осы саладагы елеулi жетiстiктерге жету Yшiн инфракурылымдык мэселелердi кешендi шешу жэне кызмет керсету сапасын жаксарту кажеттiгiн атап етп.
Соцгы алты айда Алматы облысыныц туризм баскармасы iшкi жэне сырткы туристiк нарыктарда ецiрдiц оц имиджт калыптастыруга багытталган бiркатар бастамалар кабылдады. Бул iс-шараларFа туристiк кластердi калыптастыру жэне "visit Alatau"жаца брендт iске косу кiрдi.
EQonaq шетелдш туристiк аFын мен кешi-конды есепке алу жYЙесiнiц деректерiне сэйкес, Алматы облысы туристер саны бойынша республикада Yшiншi орыета ие болды, тек Алматы мен Астанадан кешн. Шетелдш конактардан жиналFан туристердiц салыFы да едэуiр артып, 3,1 миллион тецгеге жетп.
Бул есудi ел штде де, одан тыс жерлерде де маркетингпк наукандардыц кец аукымы ынталандырды. ^ытай мен ОцтYCтiк КореядаFы аукымды iс-шаралар, сондай-ак "Qonaev International Balloon Fest" жэне "Adrenaline Tengri Ultra" сиякты халыкаралык туристiк фестивальдар аймакка назар аударуда шешушi рел аткарды.
Туризмдi дамытудыц мацызды аспектiлерiнiц бiрi аймактаFы туристiк нысандарды тугендеу болды. Ресми деректер тугендеу нэтижелерiмен сэйкес келмед^ бул осы салада мукият бакылау мен YЙлестiру кажеттiлiгiн керсетедь
KP Мэдениет жэне спорт министрлшмен бiрлесiп туриспк объектшердщ инженерлiк инфракурылымын барынша пайдалануга багытталган зацнамага eзгерiстер eHri3y женшдеп жоба эзiрленyде.
Тyристiк саланы дамытудыц 2023-2026 жылдарга арналган бас жоспары ещрдеп тyристiк кызметп оцтайландырудыц максаттары мен мiндеттерiн айкындайды. Эр ауданныц тyристiк элеyетiн ескеретiн жол картасы жобасы да саланы дамытуда мацызды рел аткарады.
[3]
Тyристердiц болу жагдайларын жаксарту Yшiн жаца тужырымдамалык eнiмдердi куруга жэне инфракурылымды дамытуга басты назар аударылады. Бул бастамалар маркетинг жэне жарнама женшдеп ю-шаралармен бiрлесiп, Алматы облысын Казакстанныц туриспк саласындагы кешбасшылардыц бiрiне айналдырды.
Осылайша, Алматы облысы iшкi жэне шетелдш тyристердiц назарын аудара отырып, езшщ тyристiк элеyетiн белсендi дамытуды жалгастыруда жэне Казакстанда тyристiк элеyетi бойынша лайыкты Yшiншi орынды алады.
SWOT-талдау
Туризм контекстiнде Алматы облысыныц SWOT-талдауы (мыкты жактарын, элсiз жактарын, мYмкiндiктерi мен каyiптерiн талдау) келесiдей:
Мыкты жактары (Strengths):
Бiрегей табиги кершп жерлер: Алматы облысы биiк таулы шыцдарды, кeлдердi, ацгарлар мен каньондарды камтитын эртYрлi ландшафтка ие, бул оны экотуризммен жэне белсендi демалыспен айналысатын туристер Yшiн тартымды етедь
Бай мэдени мура: аймактыц кептеген тарихи жэне мэдени ескертюштер^ муражайлары, театрлары жэне фольклорлык шоулары бар, олар жергшкп дэстYрлер мен эдет-гурыптарга енгiсi келетiн тyристердiц назарын аударады.
Дамыган инфракурылым: соцгы жылдары Yкiмет тyристiк инфракурылымды дамытуга, соныц шшде заманауи конакYЙлер, мейрамханалар, ойын-сауык кешендерш салуга жэне жол желiсiн жаксартуга белсендi инвестиция салуда.
Iшкi тyризмдi ынталандыру: COVID-19 пандемиясы кезiнде облыс билiгi жарнамалык наукандар eткiзy жэне жергшкп туристерге арнайы усыныстар усыну аркылы iшкi тyризмдi дамытуга белсендi ыкпал еттi.
Элсiз жактары (Weaknesses):
Шектеyлi колжетiмдiлiк: кeлiк инфракурылымыныц жеткшказ дамуы жэне кейбiр табиги нысандардыц кашыктыгы туристерге оларга кол жеткiзyдi киындатуы мYмкiн.
Туриспк eнiмдердiц шектеуш эртYрлiлiгi: кейбiр жагдайларда тyристiк ешмдердщ эртYрлiлiгiнiц болмауы аймактыц тyристердiц белгш бiр санаттары Yшiн тартымдылыгын тeмендетyi мYмкiн.
Kызметтiц бiркелкi емес сапасы: кейбiр жагдайларда туристерге кызмет керсету сапасы бiркелкi болмауы мYмкiн, бул келушшердщ жалпы эсерiне терiс эсер етyi мYмкiн. МYмкiндiктер (Opportunities):
Жаца туриспк маршруттарды дамыту: экологиялык, шытырман окигалы жэне мэдени маршруттарды коса алганда, жаца тyристiк маршруттарды куру аймакка кeбiрек тyристердi тарта алады.
Хальщаральщ ынтымактастык: Халыкаралык туроператорлармен серштеспк орнату жэне шетелден инвестициялар тарту аймактагы тyризмнiц дамуына ыкпал етyi мYмкiн.
Туриспк бiлiм берyдi дамыту: туриспк бшм беру багдарламаларын куру жэне конакжайлылык саласындагы кызметкерлердiц бшкплшн арттыру туристерге кызмет керсету сапасын жаксарта алады.
Kаyiптер (Threats):
Пандемия жэне денсаулык дагдарыстары: жукпалы аурулардыц, соныц iшiнде COVID-19-ныц ыктимал кайталануы аймактагы тyристiк белсендiлiктi кайтадан шектеyi мYмкiн.
Экономикалык жэне саяси тураксыздык: экономикалык даFдарыстар мен саяси шиеленiстер туризм индустриясына керi эсерiн тигiзiп, инвесторлардыц аймакка деген KызыFушылыFын темендетуi мYмкiн.
Баска туриспк баFыттармен бэсекелестiк: баска ещрлермен жэне елдермен кYштi бэсекелестiк Алматы облысына туристердi тартуды киындатуы мYмкiн.
Корытынды
Алматы облысы ^азакстандаFы Fана емес, жалпы Орталык АзиядаFы ец кызыкты
туристiк баFыттардыц бiрi болып табылады. Табети ландшафттардыц алуан тYрлiлiгiмен, мэдени мураныц байлыFымен жэне дамы^ан инфракурылымымен аймак жыл сайын элемнщ тукпiр-тукпiрiнен мыцдаFан туристердi тартады.
ЖYргiзiлген зерттеу Алматы облысындаFы туризмнiц казiргi жай-кYЙiн терецiрек тусiнуге жэне оныц дамуына эсер ететiн негiзгi факторларды аныктауFа мYмкiндiк бердi. COVID-19 пандемиясы жэне экономикалык тураксыздык сиякты киындыктарFа карамастан, аймак турактылык танытты жэне одан эрi даму Yшiн езшщ элеуетiн керсеттi.
Алматы облысындаFы туризмдi баскару туристердiц де, жергiлiктi халыктыц да мYдделерiн жэне табиFи жэне мэдени ортаны сактауды ескеретiн орныкты каFидаттарFа негiзделуге тиiс екенiн атап ету мацызды. Мемлекетпк жэне жеке курылымдар, сондай-ак халыкаралык серiктестер арасындаFы тиiмдi ынтымактастык осы максатка жетуде шешушi рел аткарады.
Алматы облысындаFы туризмнiц болашаFы, эсiресе туристердi тарту, инфракурылымды дамыту жэне табети жэне мэдени ресурстарды тецгерiмдi пайдалану женiндегi стратегияларды табысты iске асыру жаFдайында ете перспективалы болуFа уэде бередi. Аймактыц шытырман окиFалы эуескойлардыц да, мэдени мураны бiлушiлердiц де назарын аудара отырып, аймактаFы жетекшi туристiк орталыктардыц бiрi болу Yшiн барлык кажеттi элементтерi бар.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. https://otkryvai.kz/kolsaylake/#:~:text="Жемчужина%20Тянь%2DШаня"%2C,высо
тах%20и%20образуют%20своеобразный%20каскад.
2. https://www.qonaev-gorod.kz/news/3654829/turisticeskii-potencial-almatinskaa-oblast-
zanimaet-trete-mesto-po-kazahstanu
3. https://egemen.kz/article/322897-qazaqstanda-turistik-salany-damytudynh-dganha-
tudgyrymdamasy-azirlendi
