CC BY
33
УДК 616.988.25-022.935.4 (574-20:574.52)
А.К.ТЕКМАНОВА, Э.И. КУСАЙЫНОВА, К.К. КЕЛДЕНОВ, З.А. ЯКУПОВА, A.F. ШЫМЫРБАЙ, А.Б. ЦАНАТАЕВА, А.А. КАБЫЛБАЕВА
С.ЖАсфендияров атындагы К,азац ¥лттыцмедицинаyrneepcumemi
АЛМАТЫ КДЛАСЫ БОЙЫНША КЕНЕ ЭНЦЕФАЛИТ1Н1Н, АЛДЫН АЛУ МЭСЕЛЕЛЕР1
Кене энцефалитшщ алдын-алу жолдарын халыц арасында тарату, кене шащан кездег1 алгашцы медициналыц квмек Kepcemydi уйрету жэне Алматы цаласы бойынша квмек кврсететт орталыцтар туралы халыцца мэл1мет беру Tyurndi свздер: кене энцефалит1 Иксод, Энцевир, алдын алу шаралары, Альмафос, Циперметрин.
Кене энцефалит (encephalitis acarinarum)-кене аркылы тарайтын, ми кабынуын жэне орталык жуйке жуйесшщ кабынуын тудырып катты закымдайтын, жедел eтетiн жукпалы табиги ошакты тасымалданатын вирусты инфекция. Бул iндет, негiзiнен, тайга кенес (Ixodes
persulcatus)мекендейтiн орман-тогайлы жерлерде, Казакстанда Алтай, Каратау, Кунгей Алатауы бектершдеп орманды аймактарда кездеседi. Ауру жогары латенттiлiкпен сипатталады, 25-30% курайды. Кене энцефалит коздыргышынын, курамында РНК-сы бар вирус, флави-вирус (В тобы) тукымдасына, арба-вирус (В тобы) этиологиялык тобынын, тога-вирус тукымдасы болады. Вирустын, 3 TYрi ажыратылады: алыс шыгыс энцефалит коздыргышы, орталы; Европалык энцефалит коздыргышы, кос толкынды менинго-энцефалит коздыргышы. Вирус;а нейротроптылык тэн. Вирустын, кiру ;ак;пасы-зак;ымдалган терi жэне алиментарлы шагу кезшде асказан-шек жолынын, шырышты ;абы;тары. Ену жершде вирустын, локальды кeбеюi байкалады. Вирус канга eтiп вирусемия жэне токсинемия дамиды, гематогендi жэне лимфогендi вирус, лимфа TYЙiндерiне, iшкi агзаларга, ОНЖ-не eтедi. Онда ЖYЙке жасушаларына тура эсерiн кeрсетедi (нейротропты). Эаресе жергiлiктi сегмент жасушалары жэне бульбарлы бeлiмiнде таралады, кeбiнесе, eзгерiстер ОНЖ-да дамиды, бiрак баска агзалар мен тшдер де закымданады, морфологиялык тургыдан жедел кабыну дамиды. Тамырлык eзгерiстер кeбiнесе ЖYЙке ЖYЙесiнде келесi TYPДе пайда болады, геморрагия, эритро- жэне лейкостаздар, периваскулярлы инфильтрат, периваскулярлы жэне перицеллюлярлы iсiну. Кене энцефалитi энцефалит коздыргышы Yшiн табиги ошак тэн. Жугу жолы трансмиссивтi. Антропургиялык ошактары пайда болуы MYмкiн. Кене энцефалит вирусынын, тасымалдаушысы жэне негiзгi резервуары болып иксодо кенесi болып табылады. Косымша резервуары кемiрушiлер жэне т.б. CYT коректшердщ 130 TYрi. Олар: кемiргiштер (коян, кiрпi, ала тышкан, егiс тышканы),кустаржырткыштар (каскыр)^й
жануарлары (сиыр, ешкi, кой)
Кене энцефалитiмен ауыратын адам тасымалдаушысы ретiнде кауiпсiз. Бершу жолдары.
Негiзгi-иксодо кенесi аркылы трансмиссивт^ шакканда, мыжыганда. Ошактарда инфекцияланган кенелер 1-5%-тен 15-20%-ке дейiн. Вирус eмiр бойы сакталады. Бул жолга 80% жатады. Баска жолдармен де жугуы MYMкiн: алиментарлы жол - шит CYT пайдаланганда (сиыр, ешкi, кой), лабораторлык жагдайда ауа-тамшы жолмен жугуы MYMкiн. Маусымы кeктем-жаз. Жастык фактор 20-40 аралыгында, ересектер жиi ауырады: кала тургындары, конактаушылар, жергiлiктi тургындар азырак ауырады. Кенеге вирус ауру жануарлардын, канын сорганда жугады. Кан сорып, тойынган кене 20 - 30 есе Yлкейiп кетедi. Вирус кененщ денесiне жайылып узак сакталады, тшт урпактан урпакка берiлiп отырады. Сондыктан осындай кенелер жайлайтын жерде Кене энцефалитшщ туракты табиги ошагы пайда болады. Елдi мекендерде iрi кара мал, ешкi,кой жэне ит кенеден жуккан Кене энцефалитiн таратады. Адамга орманды жерде жумыс жасаганда, жем^-
жидек, сацыраукулак жинаганда, агашкесш отын дайындаганда, кайнамаган CYT шкенде, кене шакканда жугады. Бул ауру гактем, жазайларында (мамыр - шшде), кей
жерлерде тамыз кыркYЙекте тарайды. Себебi, осы мезгiлдерде кенелер урыктанып, тез кeбейедi де, олардын, белсендшп артады. Вирустар кене организмiнде габейш, шакканда адамга жугып, лимфоциттерде, бауыр мен кeк бауыр клеткаларында, тамырдын, iшкi кабатында eсiп-eнiп, мига жетедь
Вирус жулынды, мишыкты жэне бас мидын, жумсак кабатын закымдайды.Кенеден вирус адамга онын, Kоректенуi кезiнде бершедьТер^е тумсыгын кiргiзiп, eзiнiц сiлекейi аркылы адамнын, канынына кене энцефалитшщ вирусын енгiзедi. Зерттеудщ мацсаты: Деректермен танысып, ЖYЙелеу, талдау жасау, кене энцефалитшщ алдын-алудын, комплекстi шараларын усыну. Зерттеу эдiстерi мен мэлiметтерi: Алматы каласы бойынша эр он ^н сайын (Ixodes Ре^и^^^енеш^ фенологиясы мен мезгшге байланысты таралуын аныктаудын, он ^ндт(декада) ЖYргiзiледi. Ол кене энцефалитшщ табиги ошагы Бутаков шаткалында кененщ таралу жолы бойынша ЖYргiзiлiп аныкталады. Осы кезеде
344
Вестник КазНМУ №1-2017
энтoмoлoгтap Ke^mH, TYpm aнык;тaйды дa к;opтынды бepeдi. Зepттeyшiлepдiн, aлдындa Keeeei^ ¥pFaшы жэнe epKeK Yлгiлepi жaтaды. ¥pFaшы Keee aдaмFa Ken
шaбaды, eйткeнi ол кeбeю Ymrn к^н iздeйдi. Oлap к^лыпты дeнeciнeн Yлкeн aлaды жэнe Kene энцeфaлитiн кeбiнece ¥pFaшы Kene ж¥к;тыpaды.
Kenení микpocкoпиялы; зepттeyдeн eткiзгeннeн KeMrn, Ycтiнe cпиpт neMece диcтилдeнгeн cy ;уйып, пpoбиpкaFa caлaды.
-Kenení энцeфaлит виpycынa тeкcepy Ymi^ оны cycпeнзия TYpiнe дeйiн ¥нтa;тaйды. Apнaйы Yккiштe Kenení ¥нтa;тaйды. ЗepтхaнaдaFы ¥Hтa;тaлFaн
кeнлepдiн, Yлгiлepiн пpoбиpкaлapFa caлып иммyнoфepмeнттi тaлдayынын, peaкцияcын eткiзeдi. Keйiн oлapды apнaйы aнaлизaтopгa caлып, apaлacтыpaды дa, Yлгiлepдi ;ыздыpaды. Нэтижeciн aнaлизaтop eceптeйдi.
Aлмaты жэнe aлмaты oблыcы кeнe энцeфaлитi бoйыншa эндeмиялы; aMMa^ap: ТaлFap, EH^eKmi
K^a^CTa^ ^acкeлeн, Рaйымбeк, Aлaкeл, A;cy Cap;^, Kepб¥л; ayдaны Тaлды;opгaн мeн Тeкeлi.
Kecтe 1 - Aлмaты K^a^i бoйыншa 2015 жылFы иктодтты кeнeнiн. тipкeлy eceбi.
Жыл Флaгo/ km ôo^rnma a^m; Kepce^im Meзгiлдiк кepceткiш
Сэyip/oн KYHдiк Maмыp/oн KYHдiк Maycым/oн KYHдiк
I II III Айльщ кepceткiш I II III Айлы; кepceткiш I II III Айлы; кepceткiш
2Ol5 Am-лы; - - 4 4 2 2 l l 2 16
Aтa-лы; - - 2 l 3 - - - - б
Бapлы- FM - - - б 5 5 2 l2 l l 2 4 22
Он KYHдiк Kepce^ Kim O,7 O,7 O,8 l,7 O,7 3,2 O,2 O,2 O,3 O,7 4,б
л ■
2015ж Аналык, Аталык,
Диaгpaммa -1 Aнaлы; тен aтaлык;тын, пaйыздык; apa Ka^ma^o/o Бyдaн кepeтiнiмiз 2015 жылдapы aнaлык; aтaлык;к;a к;apaFaндa бacымдылык; кepceткeн. KeCTe 2 - Ke^mH, нeгiзгi фeнoлoгиялык; кepнici
№ 2G15 ж
1 Бipiншi кeнeнiн, пaйдa бoлyы жoлы 30.04
2 Жaппaй бeлceндiлiктiн, бacтaлyы 11.05
3 Aнык;тaлy meri 22.05
4 Жaпaй бeлceндiлiктiн, aяк;тaлyы 17.06
5 ТaбиFaттaFы ган^ы кeнe 09.07
6 KYH бoйыншa бeлceндiлiк Ke3erçi 70 ^н
Aлмaты к;aлacы жэнe K^aFa тycпaлдac A;ca^, Бyтaкoв, Aлмa-apacaн шaтк;aлдapы, Kapaca^ ТaлFap, Kacкeлeн, Ен,бeкшi-Kэзaк;cтaн ayдaндapы эндeмиялык; ayдaн бoлFaндык;тaн, элi KY^e кeнe энцeфaлитi бoйыншa эпидeмиoлoгиялык; кэуштшк
caк;тaлyдa.Жыл caйын 2000-нaн acтaм кeнe ma;;^ aдaм тipкeлeдi,oнын, iшiндe ayыpFaндap caны 3-24 aдaмFa дeйiн бoлaды.Meдey, Aлмa-Apacaн,Keктeбe жэнe Бyтaкoвкa шaтк;aлдapындa хaлык;тын, дeмaлыc кeзiндe кeнeнiн, шaFyы жш кeздeceдi.Keнe шaFып ayыpFaндap eздepiнiн, aypy ceбeптepiн opмaнды жepлepгe бapып дeм aлFaнымeн
бaйлaныcтыpaды.Coндык;тaн кeнe энцeфaлитiнiн, aлдын-aлy шapaлыpын yйымдacтыpy eH, eзeктi мэceлeлepдiн, 6ípí бoлып oтыp. Keнe шaFып тipкeлгeндep кeбiнe кeнe энцeфaлитi виpycынын, тacымaлдayшылapымeн (Ixodes
persulcatus,Dermacentor marginatus, Haemaphysalis punctata ) - 90%, aл бacкa тacымaлдayшылapмeн (Rhipicephalus sanguineus и Hyalomma asiaticum) -10% зapдaп шeгeдi.
2008 жылдaн бacтaп ayмaFындa жaлпылaмa
кeнeнiн, тapaлyы мeн кeнe энцeфaлитiн тacымaлдayшылapдын, caнын тeмeндeтy мaк;caтындa, opмaндap мeн к;aлaлык; caябaк;тapды жэнe кeгaлдaндыpылFaн жepлepдi зaлaлcыздaндыpy Yшiн 2 caтылы aкapицидттi eH^ey ЖYpгiзiлeдi.Бyл mapa caябaк;тapындa, cквepлepдe, бyльвapлapдa жэнe
тaбиFи пapк«Meдeyдe»,Бyтaкoв,Aлмa-apacaн
шaткaлдapындa жэнe т.б aймaк;тapдa энтoмoлoгтapдын, кaдaFaлayымeн жaлпы-1000 гa жepгe ЖYpгiзiлeдi.
Aл 2015 жылы 2000 ra жep зaлaлcыздaндыpылды.Зaлaлcыздaндыpyды ЖYpгiзбec бypын ayMa^a кeнe бapмa жoк;пa coны aнык;тay Yшiн энтoмoлoгиялык; тeкcepy
ЖYpгiзiлeдi.Зaлaлcыздaндыpy зaмaнayи
инceктoaкapицидтi дэpi (Рeceй eнiмi) 1% «Aльфaтpиндi» кoлдaнy apк;ылы ЖYpгiзiлeдi.Oл Ymrn 1% «Aльфaтpин» yнтaFынын, 100гp-ын 10л cyFa eзiп 1гa жepгe ceyta шыFaды.Keнeгe ^p^i зaлaлcыздaндыpy нeмic нe итaлиянын, paнцeвтi Kypaлдapымeн icKe acaды.Coнымeн кaтap aкapицидттi зaлaлcыздaндыpy Yшiн нeмicтiн, тepмoгeнepaтopы дa к;oлдaнылaды.Еpтiндiнi mamy apaк;aшык;тыFы 20м-дi Kypaйды.0ндa Aльфaтpиннiн, 5%-ды;
cycпeнзияcынын, 1 литipi 1 гa жeтeдi.Жeл бaFыты бoйыншa mamy aлaн,ы 500мeтipдi кypaйды.Бyл жacaлFaн зaлaлcыздaндыpy oh, нэтижe бepyi Yшiн ;ypFa; жэнe aшык; aya paйы кeзiндe ЖYpгiзiлeдi. Бapлык; дeзинфeктopлap кeнeгe rçaprai зaлaлcыздaндыpyды ЖYpгiзгeн кeздe мiндeттi TYPДe бac ;шм, жeкe тepiнi жэнe тыныc aлy opгaндapын KopFaйтын (pecпиpaтopлapмeн)зaттapмeн толы; к;aмтaмacыз eтiлeдi.
Кенеге карсы шараларды журпзгенде жергiлiк халыкты кулактандыру ушш «Тын,дан,ыздар! Кенеге карсы заласыздандыру журпзшуде» деген жазуы бар тасымалданатын кернею куралдар
колданылады.Кенеге карсы залалсыздандыру журпзшгеннен кейiн 5-7 тэулiкте жогарыда керсетшген айтакта заласыздандырудын, нэтижесiн аныктау максатында энтомологиялык тексеру ЖYргiзiледi.
Бул залалсыздандыру Yшiн колданылган химиялык дэрiлiк заттардын, коршаган ортага эсерi жок,олар тек кенеге гана эсер етедi.
Жыл сайын кене энцефалитi бойынша «кауштЬ аймак аныкталып, сол бойынша егу, кайта егу бойынша жоспар жасалады. Сол бойынша дайындыктар ЖYргiзiледi.
Кене энцефалит бойынша табиги ошагы бойынша бакылау ЖYргiзiлдедi (Бутаков шаткалы стационарлы HYкте болып саналады)
Кене энцефалит бойынша эндемиялык аймактар саябактар,саниарлы-сауыктару орталыктары
тексерiледi.Егер табылып жатса онда кенеге карсы залалсыздандыру ЖYргiзiлдедi.
Адам аркылы келген кененщ TYрiн аныктау ЖYргiзiедi.
Кене шаккан адамдарды арнайы сынык алгандарды емдейтш пунктке кенеге карсы иммуноглобулиндi енпзу Yшiн жiбередi.
Алматы каласы бойынша -Кене энцефалит мен Конго-Кырым геморрагиялык кызбасынын, алдын-алу жумыстарын ЖYргiзiу. Алматы каласы кене энцефалитi бойынша эпидемиологиялык мезгiл кезiнде эндемиялык аймак болып табылады. Осы жагдайга байланысты мiндеттi TYPДе аурулар тiркеледi
12 10 8 6 4 2 0
Барль^ы
14жаск,а дей1нг1 балалар
Ауру саны
барлы^ы
14жаск,а
дей1нг1
балалар
100мыц ада1^а ша^^андагы керсетк1ш
>2015 ж 2016ж.8айы.
Диаграмма -2 Кене энцефалитшщ 2015-2016 жылгы 8 айынын, аралыгында кене шагып каралагандар
саны (100 мын, адамга шакканда)
Барлы^ы
14жаск,а дешнп балалар
ене шагып каралагандар саны
барлы^ы
14жаска
дей1нг1
балалар
Ем алгандардыц саны 2015 — 2016жылдыц 8 айы.
Эпидемиялогиялык кезеннщ бастапкы кезiнде кене энцефалит бойынша 29 жедел жагдай ^ркелеген.Онын 12-сi серологиялык диагноз бойынша расталды. Ал калган 17 адамнан кене шакканы туралы диагноз алынып тасталды. Эпидемиологиялык тексеру барысында мыналар аньщталды:
- бiрiншi жагдай бойынша -ауырган адам Медеуде 14.03.16жылы болган. (залалсыздандыруга дейiн);
- екiншi жагдай бойынша - аурган адам АК-кайын демалыс аумагында 22.04.16жылы болган (залалсыздандыруга дейiн);
- Yшiншi жагдай бойынша - ауру адам кене шакканын байкамады,каладан тыс аймакка шыккан жок:
- тертiншi жагдай бойынша- ШКО Катонкарагай ауданында кене шаккан;
- бесiншi жагдай бойынша - Алматы каласындагы Райымбек дацгылы бойындагы зиратта кене шаккан.
- Барлык жагдайда ауырган адамдар медициналык мекемеге бармаган иммуноглоббулин салдырмаган.
Кене энцефалиттщ алдын-алу максатында калада кене шаккандарга серопрофилактиканы 5 пунктте жyргiзедi: орталык калалык аурухана, ККА №4, ККА №7, жедел медициналык кемек ауруханасы-каланын ересектерiне кемек керсетед^ал жедел медициналык
орталык-барлык аудан бойынша бабаларды кабылдайды. Сонымен катар мынаны бiлген жен: Алматы каласында кене шаккан адамдарга медициналык кемек мынандай медицина уйымдарынын, базасында керсетiледi: Алмалы, Бостандык, Медеу аудандарынын тургындары Yшiн -ОККА (Жандосов кеш.,6); Жетысу, ТYрксiб аудандарынын, тургындары Yшiн - №4 ККА (Папанин кешеа, 220); Эуезов, Алатау аудандарынын тургындары Yшiн - №7 ККА (Калкаман); 15 жаска дешнп балалар Yшiн - БККА (Манас кеш., 40). Алматы каласынын мацайы кене энцефалитшщ ен кеп тарайтын аймагы болып саналады. Биыл тургындардын, кене энцефалитiмен сыркаттану жагдайы ^ркелмедь Кенелер белсендiлiгiнiн маусымы басталгалы берi кене энцефалитi бойынша эндемиялык аумактарда кене шаккан 2879 адам, онын шшде 14 жаска дейiнгi 1151 (40,0%) бала медициналык кемекке ЖYгiнген. 2678 адам (93,0%) кенеге карсы иммуноглобулинмен профилактикалык ем алды. Кектемнщ ерте шыгуына орай кенелердщ белсендшп ерте арта TYстi,соFан орай 2015 жылга караганда биыл олардын саны 294-ге артык болды. ЖYргiзiлген сараптама непзшде Алматы каласынын тургындарын кене шагуынын, 50% Алматы облысы аумагында болгандармен калага келген конактар арасында болатыны аныктады.
Кесте 3 - Алматы каласы бойынша Кене энцефалитш тасымалдаушыларды шектеумен алды-алу максатында кенеге
Жылы Жоспор непз1ндеп залалсы зд анд ыр у аудан(га) Залалсыздан-дырылган аудан(га) Препарат Залалсыздандыруды журпзген мекеме Нэтижеш бацылау (5-7куннен соц).
2015 ж 2000га (жедел -4000 га) 2000га (жедел -4000 га) Альмафос ТОО «Газатор- нан ешмдерш коргау» 100%
2016 ж 2354,170га (жедел-4708,34 га) 1811,36 га (1 тур) Циперметрин «Алматы каласы бойынша дезинфекция орталыгы» филиалы 100%
Онда 2354,17 га жер залалсыздандырылган.
Мысалы: 20.04.2016ж. Карагайлы шаткалында (70га) «Циперметрин 25» препаратымен улау жумыстары ЖYргiзiлдi. «Алматы каласы дезинфекция орталыгынын,» 24 адамнан куралган 3 бригада катысты. Ал 25.04.2016 ж. Карагайлы ыкшам ауданынын таулы аумагында (75га), Аскаров кешесiнен Тополёвая кешесше дейiн жэне Мустафин кешесшен батыс багыттагы кек желектер (1,2га), Карагайлы ыкшам ауданынын Тажиев кешесшен Надыров кешесiне дейiн (1,696га), Айболит кешесшдеп "Алмалы" саябагы (0,03га),"Аксай " Балалар ауруханасынын он жагында Тастыбулак ыкшам ауданындагы кек желектер (0,74га), Эуезов
кешесшде "Алатау" шипажайынан Жайлы ыкшам ауданына дейiнгi кек желектер (2,37га) «Циперметрин 25» препаратымен улау жумыстары ЖYргiзiлдi. «Алматы каласы дезинфекция орталыгынын» 15 адамнан куралган 2 бригада катысты.Алматы калалсынын аудандык
баскармасынын энтомологтары Yшiн кененщ таралуын,олардын TYрлерiн,фенологиясын аныктау басты мэселе болып отыр. Департаментте кененi фенологиялык бакылаудын кезекшi кестесiде жасалдган.Осы максатта,кенеш жинау Yшiн бутаковка шаткалында санитарлык HYкте уйымдастырылган (ормандагы маршрут - 3 км).
348
Вестник КазНМУ №1-2017
Тужырымдама: Корыта келгенде ауруды емдегеннен repi, онын, алдын алган жен. Кене энцефалитшщ алдын -алу шаралары 6ip-6ipih толы;тыратын кешендi болуы керек, осындай жагдайда ол ете жа;сы нэтиже бередШенщ айтайын дегенiм Алматы ;аласы бойынша осы кене энцефалитi басты мэселе болып ;ала
бермек.Сонды;тан 6i3 осы эпидемиялы; оша;та орналас;андык;тан барлы; адамзаттарды кене энцефалитшщ алдын -алуга ша;ырамынМен барлы;тарын,ызды кененщ белсендiлiгi арт;ан уа;ытты эпидемиологиялы; кэушт оша;тарта ;аушаздж ережесш са;тауга ша;ырамын!
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 В. Д. Тимаков, В. С. Левашев, Л. Б. Борисов. Микробиология. - М.: Медицина, 1983. - 512 с.
2 Л.Б. Борисов Медицинская микробиология, вирусология, иммунология. - М.: Медицинское информационное агентство, 2005. - 736 с. - ISBN 5-89481-278-Х
3 В.Н. Царев Микробиология, вирусология и иммунология. - М.: Практическая Медицина, 2010. - 584 с. - ISBN 978-598811-154-2
4 А.К. Дуйсенова Жук;палы аурулар. - Алматы: Эверо, 2009. - 424 б. - ISBN 978-601-240-082
5 Н. В. Медуницын. Вакцинология. — 2-е изд. — М.: 2004. — 242 с.
А.К.ТЕКМАНОВА, Э.И. КУСАЙЫНОВА, К.К. КЕЛДЕНОВ, З.А. ЯКУПОВА, АТ. ШЫМЫРБАЙ, А.Б. КДНАТАЕВА, А.А. КАБЫЛБАЕВА
Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова
ПРОФИЛАКТИКА КЛЕЩЕВОГО ЭНЦЕФАЛИТА Г. АЛМАТЫ
Резюме: В данной работе представлены материалы гигиенического воспитания населения включающая в себя пути меры предотвращения клещевого энцефалита, оказания первой медицинской помощи при укусах а так же информация о учебных и вспомогательных центрах помощи по г.Алматы.
Ключевые слова: клещвой энцефалит, Иксодес, Энцевир, профилактичекие мероприятия, Альмафос, Циперметрин.
A.K.TEKMANOVA, E.I.KUSAYYNOVA, K.K.KELDENOV, Z.A.YAKUPOVA, A.G.SHYMYRBAY, A.B.KANATAEVA, A.A .KABYLBAEVA
Asfendiyarov Kazakh National medical university
PREVENTION OF TICK-BORNE ENCEPHALITIS IN ALMATY
Resume: This paper presents the materials of hygienic education of the population including the way of the measures to prevent tick-borne encephalitis, first aid for bites as well as information on training and support centers, assistance in Almaty.
Keywords: tick encephalitis, Iksodes, Entsevir, prevention activities Almafos, cypermethrin.
