CC BY
11
Вестник Ка^НЖУ №2-2018
ОЭК 616.211-002.1-053.2
Т.А. Алимова, Г. Муханкызы
Кожа Ахмет Ясауи атындагы ХКТУ, Шымкент медицина институты, Шымкент ц.
БАЛАЛАРДАFЫ ЖЕДЕЛ РИНИТ
Жедел ринит жедел респираторлы инфекцияныц кврiнiсi ретнде ЖYретiн педиатрия тэжiрибесiнде ец жиi кездесетiн патология. Жогары дэрежелi аурушацдыц, баланыц вмiр суру сапасына симптомдардыц айтарлыцтай эсерi жэне жиi асцынулар эрi царай балалардагы жедел риниттiц рационалды терапиясын iздеу мацызды болып отыр.
ТYйiндi свздер: балалар, жедел вирусты ринит, назальды вазоконстрикциялыц препараттар, оксиметазолин.
Такырыптыц езектЫп.
Жедел респираторлы вирусты инфекция (ЖРВИ) - ец жш таралган ауру. Мегаполистердеп экологиялык жагдайдыц нашарлауы ЖРВИ-мен аурушацдык керсеткшшщ жылдан-жылга жогары дэрежеде турактанып калуына себеп болуда. Квбiнесе мектеп жасына дейiнгi балалар жиi шалдыгады, бул топтагы балалардыц ЖРВИ-мен ауыру жишп жылына 10-15 жагдайды курайды.
ЖРВИ-дщ негiзгi коздыргышы — риновирустар. Риновирусты инфекция ЖРВИ эпизодтарыныц 10-27%-ын курайды [2, 3]. Барлык респираторлы; вирустар кец таралганы, эртYрлiлiгi жэне жогары жукпалы касиетке ие. Мектептер мен бала бакшаларда, сонымен катар когамдык квлiктерде вируспен ец Yлкен контакт ьщтималдыгы тууы мYмкiн. Адамныц кандай да бiр вируспен ауруы оныц баска респираторлы вируспен тiптi оныц серотишне карсы иммунитет калыптасуын камтамасыз ете алмайды. Керiсiнше, тiптi ЖРВИ-дщ жецiл тYрiнiц взi тыныс алу жолыныц шырышты кабатын аздап болса да закымдайды,бул ЖРВИ эпизодтарыныц кайталануын жэне екшшшк бактериялык инфекцияныц даму каушн жогарылатады. Бундай жагдай бала бакшага баратын мектепке дейiнгi жастагы балаларда жш орын алады.ЖРВИ-дiц балалардыгы бiрден-бiр таралган кврiнiсi ринит болып табылады. Мурын куысы шырышты кабатыныц закымдануы ЖРВИ-дiц 70,7%-да орын алады. Бул вирусты ринит эпизодтарыныц Уг риновирусты инфекциямен байланысты [2]. Вирусты ринит, ягни риновирусты этиологиялы, кыска продромальды кезецмен жедел басталып, алгашкы 3 KYнде максималды айкын симптомдармен керш^ бередi жэне 5-7 тэулж iшiнде вздiгiнен жазылатын агыммен ерекшеленедь Соцгы зерттеулерге сэйкес, вирус 90% жагдайда мурын куысы жэне мурын мацы койнауларыныц шырышты кабатын закымдайды, осыпан орай «жедел вирусты риносинусит» тYсiнiгi калыптасты. Педиатрлар мектепке дейiнгi балалар мен теменп сынып окушыларында жедел ринит пен аденоидиттщ косарланып ЖYретiнiн тYсiндi. Бул кебiнесе мурынныц бiтелуi жэне арткы ринорея симптомдарыныц бiрнеше аптага дейiн сакталуына алып келедь Крсарланган аскынулар, ягни ортацгы кулак кабынуы, iрiцдi бактериалды инфекцияныц клиникалык керiнiстерi болмаса жэне баланыц емiр CYPу сапасына аздаган гана эсер типзген жагдайда аденоидит патологиялык жагдай болып саналмайды, сондай-ак туракты тYPде мурын куысын изотоникалык немесе элаз гипертоникалык тузды ерiтiндiмен шаюдан баска емдi талап етпейдi [5].Жедел вирусты ринит 1 жаска дейiнгi балаларда ете ауыр етедi. Мурын куысы келемшщ тар, жуткыншактыц тегiс болуы мурын куысыныц адекватты тазаруына мYмкiндiк бермейдi, тiптi шырышты кабаттыц аздаган кабыну реакциясы жэне мурын куысында секреттiц жиналып жуткыншакка берiлуi айкын тыныстыц киындауы мен баланыц емiр CYPу сапасына белгiлi бiр дэрежеде эсер етедь Жедел ринит ерте жастагы балаларда аскынумен ЖYPу кауш ете жоFары.СолтYCтiк Америкалык зерттеулер мэлiметiне сэйкес, ЖРВИ-дiц аскынуы ретiнде жедел ортацгы отит даму мYмкiндiгi 1жаска дейiнгi балаларда 37%-ды курайды [6]. ЖРВИ жэне жедел вирусты риниттщ диагностикасы эдетте киындык тудырмайды. Вирусты жэне бактериалды суперинфекцияга дифференциалды диагностика жасау антибактериалды терапия тагайындау туралы сурактыц
шешiмiн табады. Бул жагдайда емдеу тактикасын риноэндоскопиялык зерттеулер жиынтыгы, аурудыц узактыгы жэне ринологиялык симптомдардыц наукастыц емiр CYPу сапасына эсер ету айкындыгы аныктайды[4]. Ерте жастагы балаларда жедел риниттщ дифференциальды диагностикасын этс жару, тазаланбаган мурын синдромымен жэне гастроэзофагеальды рефлюкстiц ецештен тыс керiнiстерiмен ЖYргiзедi[7].Жедел вирусты риниттiц емiнде кец спектрлi дэрiлiк препараттар колданылады, олар суыктау симптомдарына жеке эсер етуiмен жэне эртYрлi дэлелдi клиникалык эффективтiлiгiмен ерекшеленедь ИРРИГАЦИОНДЫ-ЭЛИМИНАЦИОНДЫ ТЕРАПИЯ. Кептеген клиникалык зерттеулер нэтижесш талдау балаларда ЖРВИ-дiц алдын алу максатында назальды спрейдi, тузды ертндыер мен стерильдi тецiз суы ерiтiндiсiн колдану ез эффективтiлiгiн керсетт
[8].Ирригационды-элиминационды терапия мурын куысы мен жуткыншак шырышты кабатында кабыну процесш тудыруга себеп болатын вирустар, бактериялар, аллергендер жэне баска да микро агзалардыц басым кепшiлiгiн жоюга мYмкiндiк бередi.Изотоникалык жэне элсiз гипертоникалык тещз суы микрэлементтерiнiц концентрациясы мукоцилиарлы транспортты вирустыц закымдаган шырышты эпителий кабатынныц репаративтi процесiнжылдамдату аркылы жаксартатыны дэлелденген
[9].
ТАМЫР ТАРЫЛТЦЫШ ПРЕПАРАТТАР [ДЕКОНГЕСТАНТТАР). Деконгестанттар тамшы жэне аэрозоль тYрiнде колданылады, балалар мен ересектердщ жедел жэне созылмалы ринит емшде кецiнен таралган дэрiлiк зат болып табылады. Мурынныц шырышты кабатына препаратты колданганда постсинаптикалык-
адренорецепторларды стимулдайды, ол эндогендi норадреналиннiц босап шыгуына эсер етедь мурын куысыныц шырышты кабатыныц кан толымын темендету аркылы оныц тыны салу функциясын жаксартады
[10].Деконгестанттар тжелей емес тамыр тарылткыш эсерiнiц айкындыгы мен узактыгы бойынша жэне жагымсыз эсерлерiне байланысты белiнедi.
Жеке вазоконстрикторларды артерия iшiлiк енгiзу эксперименталды зерттеу бойынша,мурынныц шырышты кабаты канайналымына зерттелген препараттыц эсерi келесi избекте керсетiлген: оксиметазолин = ксилометазолин > норадреналин > фенилэфрин = адреналин.Риноманометрия мэлiметтерi заманауи имидозолиндер (ксилометазолин и оксиметазолин) мурын куысындагы ауа толкыныныц карсылыгын 6-12 сагатка темендетедi, максимальды темендетуi 33%, ал фенилэфрин — тек кана 0,5-2 сагатка максимальды темендетуi 17% [8]. Оксиметазолиннiц ец узак тiркелгенэсерi: шырышты кабатка жанасканнан кейiн 25-30 сек iшiнде эсер ете бастайды жэне эсерi 12 сагатка дейiн жалгасады [6]. Тамыр тарылткыш препараттарды колдану айкын ринореяны темендете алмайды, тiптi мурыннан секреция белшуш жогарылатады. Топикалык деконгестанттар резорбтивт эсерге ие, ол балаларда айкын бродиаритмия шакырады, ал парадоксальдi реакция жасеспiрiмдерде вегетокантамырлык дистония -тахиаритмиямен ЖYредi. Бул педиатриялык тэжiрибедегi дэрiгерлер Yшiн мацызды жагдай болып табылады. ЭртYрлi селективтi а-адреномиметиктердiц резорбтивтi касиетггерше
Vestnik KazNMU №2-2018
байланысты бвлiнедi. нафазолин (жYЙелi биожеэтмдшк — 50% жогары) максимальды, ал ксилометазолин минимальдi — (1% жуы;) резорбтивтi ;асиетке ие.
Осыган орай балаларга арналган заманауи тамыр тарылт;ыш препараттардыц жогары ;органысын зерттейтiн профиль бар. Мысалыга, Bergner и Tschaikin зерттеуiнде ринит клиникасымен 638 сэби (орташа жасы 6 айлы;) симптоматикалы; терапияда инструкциям сай оксиметазолиннiц жаца формасы - Називин Сенситив препараты тагайындалды, 90% жагдайда оц клиникалы; эсермен еш;андай жагымсыз эсерсiз етть Бiздiц мэлiметтерге сай ринитттiц симптоматикалы; терапиясына ирригационды-элиминационды препараттар ;осындысы жэне заманауи назальды деконгестанттар жа;сы эсер бередь Мысалы, мурын куысын Маример изотониялы; тецiз суы ерiтiндiсiмен ;оса Називин оксиметазолин препаратын ;олданганда ай;ын риниттщ симптомдарын басып ;ана емес, аурудыц уза;тыгын 35%-га твмендеттi. Бул оксиматазолиннщ «вазоконстрикторлы; емес» ;асиетше байланысты. Лабораториялы; зерттеу мэлiметтерi бойынша оксиметазолин кейбiр РНК вирустарына (риновирус жэнетумау вирусы);арсы эсер кврсетедi. Кврсетiлген нэтиже непзше 1САМ-1 молекулаларыныц экспресивтi ингибирленуi, респираторлы эпителий клеткаларына вирус бвлiктерiнiц адгезиясын ;амтамасыз етедi. Соцгы зерттеу нэтижелерi оксиметозолин антиоксидантты жэне вирус;а ;арсы эсер кврсететiнi аны;талды.
ИНТРАНАЗАЛЬДЫ ГЛЮКОКОРТИКОИДТАР. Интраназальды глюкокортикоидтар KYштi ;абынуга ;арсы эсер керсетедь Ересектер мен 12 жастан жогары балаларда аллергиялы; емес ;абынулы ринилогиялы; патологияны емдеуде назальды спрей мометазон фуроатав ;олдану жогары эффективтьОсыган байланысты соцгы усыныстарга сэйкес интраназальды глюкокортикоидтарды ересектер мен 12 жастан ас;ан балаларда жедел вирусты риносинусит емшде ;олдануга болады. Алайда еш;андай жеке бiр препараттыц анатациясында 12 жас;а дейiнгi балаларда аллергиялы; емес ;абынуда ;олдану керсеткiшi тiркелмеген.
РЕКОМБИНАНТТЫ ИНТЕРФЕРОНА-2 ПРЕПАРАТТАРЫ. Каза;станда иммуномодуляциялайтын препараттар кец таралган дэрiлiк топ болып табылады. Балаларда жедел вирусты ринит кезшде интерферонныц назальды фрмасын беред^ тамшы жэне гель.Ау;ымды метааналитикалы;
зерттеулер нэтижес бойынша рекомбинантты интерферона 2 назальды формасын ;олдану эффективтiлiгi 30%-дан аспады.
АНТИБАКТЕРИАЛДЫ ПРЕПАРАТТАР.
Антибиотиктер вирус;а ;арсы эсер етпейдь сол себептi олар жедел вирусты ринит кезшде тагайындалмайды.Дегенмен бiр жас;а дейiнгi балаларда жедел риниттiц эр эпизодында топикалы; антибактериалды препараттарды екшшшк бактериялы; инфекцияныц алдын алу ма;сатында тагайындаган жен. АНТИСЕПТИКАЛЫК ПРЕПАРАТТАР.
Антисептикалы; ерiтiндiлер, коллоидты KYмiс препараттары ерекшелИ (протаргол) ринологиялы; патологияны емдеуде дэр^ерлер арасында кец ;олданыс;а ие болып табылады, сондай-а; дэрiгерге дейiнгi кемекте ;олданылады.Антисептикалы; препараттар ай;ын цилиоингибирлеушi эсерге ие, назальды секреттщ туткърлыгын жогарылатады, жэне олардыц клиникалы; эффективтiлiгi дэлелденбеген. ЦИНК ПРЕПАРАТТАРЫ.
Соцгы жылдары цинк препаратыныц таблетка жэне назальды гель тYрлерi жедел вирусты ринит емшде жогары клиникалы; эффективтшп мен олардыц ;аушаздИ расталды. Алайда ;аз1рп тацда бул топтыц препараттары Каза;стандык; фармацевтикалы; саудада шыгарылмайды.
Корытынды.
Балалардагы жедел риниттi емдеу мэселес ете актуальды жэне элi соцына дейiн шешiлмеген. Заманауи назальды тамыр тарылт;ыш препараттардыц клиникалы; эффективтшп симптоматикалы; терапия ретiнде назальды обструкция кезшде, сондай-а; кез-келген ринологиялы; патологияныц, ЖРВИ-дiц емi мен алдын алуда ирригационды-элиминационды терапия ^мэн
тудырмайды. Интраназальды глюкокортикоидтардыц 2-12 жас аралыгындагы балаларда ;олданылуын ресми тYPде ^ркеу ма;сатындаолардыц эффективтiлiгi туралы 2-12 жас аралыгындагы балалардыц аллергиялы; емес ринологиялы; патологиясы емiн ары ;арай экспериментальды тYPде растау талап етiлуде. ЖРВИ-дщ этиотропты терапиясы ретiнде назальды формалы рекомбинантты интерферонды ары ;арай зерттеу актуальды болып ;ала бередi. ЖРВИ емшде антисептикалы; ерiтiндiлер мен антибактериалды препараттар ;олдану туралы патогенетикалы; непздеулер мен клиникалы; зерттеулер жо;.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Аюпова С. X. Клиникалык педиатрия: педиатрия бойынша eKi томдык нус;ау. - Алматы: БАУР, 2008. - Т.2. - 259 с.
2 Шабалов Н. П. Детские болезни. В 2 т. Т. 1.: учебник. -6-е изд., перераб. и доп. - СПб.: Питер, 2007. - 175 с.
3 АскамбаеваК. А. Педиатрияда жедел жэрдемдi талап ететш каушэт жагдайлар : аны;тама // ОЦММА. - Шымкент: 2003. - С. 190-198
4 В. Н. Тимошенко.Неотложные состояния у детей. Гастроэнтерология, пульмонология, эндокринология, нефрология: учеб. Пособие. - Ростов н/Д: Феникс, 2007. - 327 с.
5 В. А. Михельсона.Интенсивная терапия в педиатрии: практическое р/к. - М.: ГЭОТАР - Медиа, 2007. - 176 с.
6 Учайкин В. Ф. Неотложные состояния в педиатрии: практическое рук. - М.: ГЭОТАР -Медиа, 2005. - 274 с.
7 Зайцева О.В. Синдром крупа при ОРВИ: современные аспекты терапии // Медицина неотложных состояний. - 2006. - №5(6). - С. 88-97.
8 Суховецкая В.Ф. и др. Клиника и диагностика острых стенозирующих ларинготрахеитов у детей при ОРВИ различной этиологии // Детские инфекции. - 2004. - №1. - С. 10-15.
9 Савенкова, М.С. Современные аспекты этиопато- генеза и тактики ведения детей с острым стенози- рующим ларингитом // Педиатрия. - 2008. - Т.87, №1. - С. 133-138.
10 Геппе, Н.А. Острый обструктивный ларингит (круп) у детей: диагностика и лечение (по материа- лам клинических рекомендаций) / Н.А. Геппе, Н.Г. Колосова, А.Б. Малахов, И.К. Волков // Русский ме- дицинский журнал. - 2014. - №14. - С. 305308.
Вестник Ка^ЖМУ №2-2018
Т.А. Алимова, Г. Муханк;ызы
Международный Казахско-Турецкий университет им. Ходжа Ахмеда Яссави, Шымкентскиймедицинский институт, г. Шымкент
ОСТРЫЙ РИНИТ У ДЕТЕЙ
Резюме: Острый ринит у детей относится к числу самых распространенных заболеваний в педиатрии. Данный термин является медицинским названием обычного насморка. Причиной распространенности ринита в педиатрии является недостаточно сформированная иммунная система детского организма и его уязвимость перед вирусами или бактериями разных типов. Ключевые слова: дети,острый вирусный ринит, назальные вазоконстрикциенные препараты, оксиметазолин.
T.A. Alimova, G. Muhankyzy
Kh.AYassavi International Kazakh-Turkish University, Shymkent Medical Institute
ACUTE RHINITIS IN CHILDREN
Resume: Acute rhinitis as a manifestation of acute respiratory infection is one of the most common complaints in pediatric practice. Highprevalence of this condition, significant impact of the symptoms on the life quality of a child and frequent complications cause thenecessity of the further search for the appropriate treatment of acute viral rhinitis in children. Keywords: children, acute viral rhinitis, nasal vasoconstrictors, oxymetazoline.
УДК 616.329-002-008
А.М. Месова
Семей мемлекеттш медицина университетi, жедел медициналыц жэрдем кафедрасы
БАЛАЛАРДАFЫ ЭОЗИНОФИЛД1 ЭЗОФАГИТ МЭСЕЛЕС1НЕ ЗАМАНАУИ КвЗЦАРАС
(ЭДЕБИЕТТ1К ШОЛУ)
Мацалада балалар гастроэнтерологиясыныц e3enmi мэселелершц 6ipi эозинофилдi эзофагитке шолу жасалган. Заманауи шет елдк мэлiметтер бойынша балаларда эозинофилдi эзофагит емделмеген жагдайда 17,2-70,8%-да ецештщ стриктурасына экеледi. Бул аурулар тобы проградиенттi созылмалы, рецидивирлеушi агыммен сипатталатындыцтан, кеш диагностикаланады. Эозинофилдi эзофагитi бар науцастарды адекватсыз турде ем ЖYргiзу балалар денсаулыгы Yшiн эртYрлi асцынулардыц дамуы жэне балалардыц мугедектшне экелуi мумюн.Сол себептi эозинофилдi эзофагиттщ диагностикасы мен емiн жетiлдiру керектг свз етiледi. TyrnHdi свздер: балалар, аллергия, эозинофилдiэзофагит.
Эцештщ эозинофилдi за;ымдануы эозинофилдi эзофагит (ЭЭ) ас;орыту агзаларыныц иммунды антиген-ассоциирленген созылмалы эозинофилдi патологиясы, клиникасында ецеш ;ызметшщ бузылуымен, гистологиялы; эозинофилдщ ай;ын ецеш тшше енуi салдарынан дамитын ауру [1,2]. Ас ;орыту жуйесшщ эозинофилдi аурулары, соныц шшде ЭЭ улкен элеуметтж-экономикалы; мацызга ие. Бул аурулар тобы проградиентт созылмалы, рецидивирлеушi агыммен сипатталгандык;тан, кеш диагностикаланады, ЭЭ-т бар нау;астарга адекватсыз турде ем журпзу балалар денсаулыгы ушш эртYрлi ас;ынулардыц дамытып, инвазивтi хирургиялы; эдiстер ;олдану ретшде сэтсiз салдарларга экеледi. ЭЭ иммунологиялы; сипаттагы ауру, ту;ым;уалаушылы;;а бейiмдiлiгi бар адамдарда дамиды. Тама;тагы жэне ;оршаган ортадагы антигендер иммунды; жауап ретшде Th2 беледi, ал IL-4, IL-5, IL-13 цитокиндерi ецештiц сiлеймелi ;абатындагы эотаксин-3 енiмдерiн ынталандыру барысында ецештщ сiлемейлi ;абатыныц астына эозинофилдер ене отырып, ецештiц эозинофилдi инфильтрациясын экелш согады [3,4,5]. ЭЭ созылмалы рецидивт агымдагы ауру. ЭЭ емделмеген жагдайда сiлемейлi ;абат астында талшы;ты дэнекер этш есiп кету эсерiнен ецештщ стриктурасына экелш согады[5-11]. ЭЭ ецеш стриктурасыныц жиiлiгi уа;ытында дурыс диагноз ;ойылмаган кезде 17,2-70,8% дейiн жетедЦ12]. Соцгы онжылды;та балалар мен ересектердеп ас ;орыту ЖYЙесiнiц эозинофилдi аурулары белсендi зерттелiп келедi.
га
Бул патологияныц патогенезi, диагностикасы жэне емi туралы мэлiметтер Yнемi толыгуда. Цазiргi замангы генд^ инженерлi технологияларды ;олдана отырып, емдеу мен диагностикасыныц жаца эдiстерiн жасап шыгаруга кемектесетш эозинофилдi аурулардыц уса; молекулярлы механизмдерi туралы жацалы;тар ашылуда [26]. Аталмыш патологияныц таралуы мен аурушацдыгы бiздiц елде белгiсiз болып ;алуда, себебi эр тYрлi мамандьщтагы дэрiгерлер аз а;параттандырылгандык;тан, кеш диагноз ;ойылады.
Эозинофилдi эзофагиттi алгаш рет 1978 жылы L.T.Landres жазган болатын[6]. Ал 1982 жылы H.S.Winter авторластарымен бiрге эозинофилия гастроэзофагалды рефлюкс ауруыныц диагностикалы; кeрсеткiшi болып табылатынын айтты [7]. 1993 жылы S.E.Attwood авторластарымен эозинофилдi эзофагитпен ауыратын 12 нау;ас;а зерттеу жасап, зерттеуде эозинофилдер гастроэзофагеалды рефлюкс ауруын ша;ырмайтынын бай;аган, бiра; аллергиялы; аурулармен байланысы бар екендiгi туралы жазган [8,9,10].
Ал 1995 жылгы деректерде ецештщ о;шауланган эозинофилдi инфильтрациясы жеке аурудыц керiнiстерi екендiгi ай;ындалды. Эпидемиологиясы.
Соцгы оц жылды;та Америка, Европа, Азия елдершщ кептеген келемдi зерттеулершде ас;азан iшек жолдарыныц эозинофилдi аурулары балаларда кептеп кездесетшш бай;аган. Осы деректерге CYЙене отырып АКШ Огайо
