CC BY
8
АЛГАШКЫ МЕДИЦИНАЛЫК К0МЕК К0РСЕТУ ОРТАЛЫГЫНДАГЫ ЖАСТАРДЫН ¥РПАК ЖАИГЫРТУ ДЕНСАУЛЫГЫНА ЗАМАНАУИ ЭД1СТЕРДЩ К0МЕГ1
КК Этепберген, Н.К. Сэд'рбекова, М.А. Элтаева МККК «Демеу» Отбасылык медицинасынын ок,у-тэж'1рибел'1к орталыгы, Астана каласы «¥лттьщ гылыми медициналык орталык» АК, Астана к.
Жастардьщ урпак жа^ырту денсаулыгын коргау,перинаталды ж8не бала аурулары мен влiмнщ жиiлiгiн темендету, денi сау балалардыщ туылуы халыктыщ квбеюi ете улкен ма^ызы бар медициналык,элеуметлк ж8не мемлекеттiк мэселелердщ бiрi болып саналады. Жасвспiрiмдердщ ездерi туралы ойына токталатын болсак олар ездерш ешкашан аурумыз деп санамайды. ©з еркiмен гинеколог д8рiгерiне б8рi бiрдей барып каралуга уятсынады. Гинеколог деген свздш взi Yрей туды-рады.Эрине осы жаедайлардыщ алдын - алу Yшiн жан жакты жасесшр1мдердщ психологиясын жаксы бiлетiн маман терт виданы ескере отырып олар ерiктmiк, ыцгайлылык, сеншдШкт'тектест'кт'! ескере отырып Yлкен кемек кврсетедк
Орталык кызметшщ максаты - жасвспiрiмдердщ урпак жа^ырту денсаулыгын сактау ж8не оларды 8леуметтеудщ жагымды жаедайымен камтамасыз ету. Сонымен бiрге бiз квздеулi топ муктажына непзделген идеологияны калыптастыруга зер салдык. Бiз д8р^ердщ жай кабылдаганы емес, д8р^ер, психолог, психотерапевт немесе арнайы даярлыктан еткен маманныщ ке^ес ретiнде керсеттген кемек жастарга пайдалылау болатынын тYсiнемiз. Бул деген жастар басынан кешетш кYPделi м8селелермен н8тижелi жумыс журпзуге 1^мкшдк бередi.^азiрri кYнi ^азакстанныщ денсаулык сактау жYйесiнщ алдындагы бiрiншi кезектеп мiндет - жасвспiрiм мен жастардыщ денсаулыгын сактау бойынша жас урпак денсаулыгыныщ бYгiнгi кYн жаедайын барабар кврсететш, олардыщ муктаждарына сай болатын, сондай-ак, вз денсаулыгын сактауды реттеу бойынша шешiм кабылдауга белсене катысуды квздейтiн медициналык квмектi уйымдастыру. Бiздщ ойымызша, жастар урпак жа^ырту м8селелершщ медициналык-8леуметтiк жогары мачыздылыгы мен квкейкестттн ескере келе, оларды шешуге арналган улт денсаулыгын калыптастыру негiзi болып табылатын урпак жа^гырту денсаулыгын сактаудыщ жа^а кагидатты Yлгiсiн куру болып табылады.
Осы жагдайларды ескере келе Астана к. ^аласында терт емханада жастар мен жасвспiрiмдерге Жастар денсаулык орталыгы ашылды.
Кешендi тYPде кемек бул бiр мекемеде баска ешкайда бармай гинеколог д8р^ершщ,психолог тыч,зачгердщ квмегше жYгiну болып табылады.Интерактивтi окыту бул -тренингтер. Бул жай гана лекция оку емес ойын тYрiнде ездерш катыстыра отырып ойга шабуыл жасап 8р тYPлi такырыптагы дурыс акпараттарды жастрдыщ жетесiне жеткiзу болып табылады.
Тенбе - тен,д'1к edící бiз окыткан ерiктi жас тренерлердщ ез жора жолдастарын 8р такырыпта дурыс акпараттарды тренинг аркылы жеткiзе бту.Бул 8дiс ете колайлы 8дiс ейткен жастар Yлкен кiсiлерге караганда ез замандастарына кеп сенедi.Жастар денсаулык орталыгында аптасына екi кYн интерактивтi тренинг жYргiзiледi екi топка 8р топта 23-25 баладан.Еркттерге интерактивтi тренингтер дi Yйретiп аягында сертификат берiледi.Сонымен катар мамандар мектеп, Yлкен оку орындарына,жатакханаларга да барып тренингтер жYргiзедi
Жастарга кемек керсету орталыгындагы жYргiзiлген есептк н8тиже
1.Т.А.Э. барлыгы - 520
2.Туган ^i, айы, жылы.
3.Жынысы:8йел 520_
4.Тургын: кала-__355_____________________________________
5.Тургын категориясы: студент-_209________________________
6.Келу себебк ке^ес алу-____253_________________________
7. Юм жолдаган: взi келу-_______364____________________
8.Акпарат кезк достары-_________________219_________________
9.Келук алгашкы-__________________________423__________________
10.Келу н8тижес :денi сау-_____________220_____________________
сауыкты-________207______________________
11.Случай обращен Жылдар бойынша:
1990-26
1985-51 1996-16 1987- 56
1991- 43
1986- 31 1981- 17
: аякталган-.
1989-49 1988- 48 1992-32 1979-2 2004- 3 1995-20 1994-13
2006- 3 1999-1 1998-1 2002- 4 2005- 1
114 НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ
1980-10 1984-28 1983-25 1982-17
1997- 4 1993- 14
Колданылган эдебиеттер
1. Абзалова Р. А. Социологическая служба в структуре Клиники, дружественной к молодежи МСВА «Демеу» (Астана) «Хабаршы - Вестник»Казахский Национальный Университет им. Аль- Фараби. 2004г.
2. Абзалова Р. А.Социальное благополучие и здоровье: теория и практика. Астана 2006г.
3. Ласточкина М.А., Шабунова А.А. Социально-гигиеническая грамотность как фактор репродуктивного поведения женщин // Социологические исследования. 2007. №9. - 12 с.
4. Федоров А.И. Поведенческие факторы здоровья и физической активности подростков: тендерный аспект // Охрана здоровья: проблемы организации, управления и уровни ответственности.
ЖАСТАР ДЕНСАУЛЫК ОРТАЛЫГЫНЬЩ КАЖЕТТШ1Г1, КЫЗМЕТ1, Ж¥МЫС БАРЫСЫ
\<,.К,. Этепберген
МК^К «Демеу» Отбасылык медицинасынын ок,у-тэж'1рибел'1к орталыгы, Астана каласы
¥рпак жа^ырту денсаулыгыньщ м8селелерi ест келе жаткан урпак денсаулыгы саласында казiргi уакытта когамдык денсаулыктыц кекейкест м8селесi болып табылады. Жасеспiрiм мен жастар денсаулыгыныц Yлкен 8леуметпк мацызы бар, себебi олар когамныц репродукциялык, парасаттык, экономикалык, 8леуметтiк, саясаттык ж8не м8дени резервы болып танылган. «Жас отан» жастар багытыныц съезшде сейлеген сезiнде Н.Э. Назарбаев т8уелсз ^азакстан жастары елдщ ец басты д8улетi деп ескерiп койды [1]. Айтарлыктай, Б¥¥ ^орыныц ЮНФПА тургын халык аумагындагы деректерi бойынша Б¥¥ мыцжылдык Декларациясында жарияланган даму максаттарыныц бYгiнгi жастар буы-нына катысы жок (олар 8лемнщ жартысы дерлк - Yш миллиард адамнан астам). Тпт, 2015 жылы казiр онга толган жасеспiрiмдер мыцжылдык максатына жету жумыстарын аткаруга толыгымен дайын болады [2, 55-б].
ЖДО шецбершде колданылатын медициналык-санитариялык т8стдершщ 8дiснамалык негiзi болып тургын халык ж8не даму бойынша Халыкаралык конференциясында 1994 жылы кабылданган уйгарым саналады. Жасеспiрiм мен жастарга олардыц м8селелерiн тYсiну аркылы, мшез-кулыктарын езгерту жолын коса iздестiру аркылы денсаулык сактауга багдарланган ЖДО кемег баска медициналык уйымдардан ерекшеленедi. Сондай-ак, жасеспiрiмдер кеп жаедайда ез денсаулыгын сактау м8селелерiнде сауатсыз екенi аныкталды. Жасеспiрiмдердщ ертерек басталган жыныстык белсендтт ец басты 8леуметтiк тYйiндi м8селе болып шыкты, ж8не де еске сала кететш жайт: жастар жыныстык емiр CYPуге физиология жагынан болсын, психология жагынан болсын даяр емес, олардыц жыныстык жолы аркылы жугатын аурулар женiнде жеткiлiктi бiлiмi жок, жыныстык емiрдi ерте бастаганныц жагымсыз салдары болатынын 8рi жYктiлiктщ Yзiлуi мYмкiн екенiн бiлмейтiнi аныкталды.
Келес кезец жасеспiрiм мен жастардыц урпак жацгырту денсаулыгын сактау Орталыгыныц кызметш уйымдастыру болып табылды. Ж^К п8лсапасына CYйенсек, жастардыц репродукциялык денсаулыгын сактау Бiздщ кызметiмiзде ЖДО-ныц келесi кагидаларды iске асырылады: 1) ынгайлылык - жас адам кызмет алуга накты мYмкiндiri бар: каралу жосыгыныц оцайлыгы, тегiн медициналык кемек кепiлдiгiнiк орындалуы, керсетiлген кемек кузырлылыгы, кез келген кажет акпаратты бiлу мYмкiндiгi, каралган куннен бастап кемек алуы; 2) тiлектестiк- кызметкерлер тарапынан жасес^м ерекшелiгiн тYсiнiп, кабылдауга негiзделiнген, сыйлау, купиялык сактау ж8не олардыц езшдк пiкiрiн бiлдiруiн колдауда барынша тiлектестiк карым-катынаста болу; кызметкерлер жастардыц турмыс калпын тYсiнiп, кабылдауга тырысуы; 3) сен1'м - кызметкерлердщ тiлектестiк карым-катынасынан, жасеспiрiм мен жастарды тулга ретшде сыйлау ж8не купиялык сактау кагидаларынан куралуы; 4) ерiктiлiк - жас адамныц ауруга гана байланысты емес, аурудын алдын алу максатында ездтнен, жете тYсiне д8рiгерге каралу у8ждемес.
Максаты: Жасесшрiмдердщ денсаулыгын сактау.
Мiндетi: Емдеу ж8не сауыктыруДурушацдыктыц, тYЙiндi м8селелердщ, жагымсыз кубылыстардыц кайталауыныц алдын алу;Акпараттык ж8не кецестк iлеспе; Орталыктыц 8р пациентшщ емделуiн, 8леуметтiк 8рi психологиялык тYЙiндi м8селелерiн шешуiн жецтдететш жагымды жагдайлар жасау.
ЖДО кемек тYPлерi Барлык кезецдерде жалгасын табатын 8леуметтiк,психологиялык , медициналык, кукыктык iлеспемен бiрiккен кецестен басталады (нактама, емдеу ж8не сауыктыру). Сонымен катар алдын- алу жумыстары да жYргiзiледi. Олар интерактивтi тYPде тренингтер жYргiзу болып табылады. Ж8не оку орындарына мектептерге, колледждерге, университеттерге, осы оку орындарыныц жатакханаларына барып тренингтер жYргiзiледi. ^ажетт акпаратты сенм телефонына коцырау шалу аркылы жауап ала алады. Сенiм телефонына тек кана кызбалалар гана емес сонымен
НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИИ ЖУРНАЛ
115
