CC BY
29
УДК: 329.78-057.875
ЖАСТАР САЯСАТЫ - ЕЛ ЕРТЕЩНЩ БАСТЫ БАГЫТЫ А.К. МУХАМБЕТГАЛИЕВА, М. ГАНИЕВА
Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекетгiк медицина университетi, Акгебе, Казакстан
Казакстан тарихы жэне когамдык-гуманитарлык пэндер мен психология жэне педагогика кафедрасы Мухамбетгалиева А.К. - магистр, ага окытушы;
Ганиева М. - «Жалпы медицина» факультетiнiн 1-курс сгудентi, e-mail: k.alima.82@mail.ru
Аннотация. Б^л макалада авторлар жастар саясатыньщ когамдагы мэселелердi шешудеп рвлiн, кейбiр экономикалык, саяси, мэдени жэне элеуметтiк мэселелерге коскан Yлесiн карастырады. Казакстан халкынын елеулi бвлшн жастар к¥рагандыктан, жастар саясаты жумыссыздык, ^лтаралык ынтымактастык жэне гылыми прогресс секiлдi мэселелердi реттеуде манызды рвл аткарады, сондыктан авторлар жастар саясатыныц ж^мысын корытындылау кажеттшпн кврсеттi.
Авторлар акпарат жинактау, жастар жайлы статистикалык мэлiметтердi талдау, Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан мемлекеттiк медицина университетшщ студентерiнен сауалнама мен с^хбат алу сиякты зерттеу ж^мыстарын жYргiздi.
Нег1зг1 свздер: жастар саясаты, саяси белсендшк, кэаби бшм, студент, мемлекет.
Шркпе. Казакстандыктар - жасампаз жэне жас ^лт: республиканыц эрбiр екiншi т^ргыны - 30 жаска толмаган жастар. Казакстанныц болашагы Казакстан жастарынын даму децгешмен, олардын когамга ыкпалдасуымен байланысты, болашактыц негiзi бYгiн каланады.
Жастар саясатыныц басымдыктары Казакстан Республикасыныц Президентi - Елбасы Н.Э. Назарбаев бастама жасаган «Казакстан -2050» Стратегиясыныц тYЙiндi максаттарыныц бiрi болып табылады [1]. Бугшде елiмiз взiнiц алдына элеуметпк жацгыру, Yдемелi инновациялык индустрияландыру жэне экономикалык ыкпалдасу бойынша жаца аукымды мiндеттер кояды. Тэуелсiздiктiц 25 жылындагы жетiстiктердi бекiте отырып, Казакстан элемнщ дамыган 30 мемлекетiнiц катарына к1руге максат койды. Казакстанныц XXI гасырда гYлденуi мен элемдiк танылуын камтамасыз етуге жэне ^лттык бэсекелеспкке кабiлеттiлiктiц децгейiн одан эрi жогарылатуга тиiс жастарга Yлкен Yмiт пен жауапкершшк жYктеледi. Казакстан Yшiн жастар казiргi тандагы идеялык жэне ецбекпк ресурс болумен катар, мемлекеттiн квпсалалы болашагын калыптастырушы казакстандык когам вкiлдерi болып табылады [2]. Б^л саланыц мацыздылыгы мемлекеттiн iшкi жYЙесiнде гана емес, дуние жYзi бойынша мойындалган. Атап айтканда, Б¥¥ взiнiн Мынжылдык Даму багдарламасында жастарды дYниежYзiлiк когамныц негiзгi козгаушы кYшi ретiнде таныган жэне жастарга байланысты туындаган мэселелердi тез арада шешудi квздеген болатын. Осы потенциалды дамыту барысында мемлекетпк мекемелер жастарга арнап бiрнеше
елеулi жобалардыц бастамасын жариялады. Fылыми макаланыц такырыбы взектi болып отыр, себебi жогарыда айтылгандай, мемлекеттiн басым мшдеп мемлекеттiк жастар саясатын уакыт талаптарына сай бейiмдеу аркылы, жастарды Казакстанныц бэсекеге кабшеттшпнщ мацызды факторына айналдыру.
Зерттеу максаты. Зерттеу ж^мысыныц максаты - жастар саясатыныц мацызын ашып кврсету жэне оныц когамдык мэселелердi шешудегi Yлесiн ацыктау.
Материалдар мен эдктер. Зерттеу жумысыныц максатына сай акпарат жинактау бiрнеше кезецнен турды. Бiрiншi кезецде жастар саясаты жайлы ресми жэне зацнамалык к¥жаттар, жастарга арналган багдарламалар корытындылары, жастар жайлы статистикалык мэлiметтер жэне б^рынгы зерттеулер нэтижелерi талданды. Екiншi кезенде жастардыц пiкiрiн бiлу максатында Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан мемлекетпк медицина университет студентерiнен сауалнама алынды. Студенттерден сауалнама ею тYрде алынды, бiрiншiсi - ол ауызша ягни с^хбат ретiнде, екiншiсi - элеуметтiк желшер аркылы, себебi казiргi танда жастарга осы эдю тYрi вте колайлы болып саналады. Yшiншi кезенде жастар саясатын багалау максатында жастар саясатымен айналысатын ^йымдардыц мYшелерiнен с^хбат алынды.
Зерттеудщ бiрiншi кезецi Казакстандагы жастар саясаты жайлы непзп акпаратты жинактауга жэне зерттеудi кандай багытта ^йымдастыру кажет екендiгiн аныктауга мYмкiндiк бердi. Жастар саясаты жайлы акпарат жеткшкл болганымен, кейбiр макалалар сенiмдi акпарат квздерi бола алмады. Дегенмен, «Казакстан
2020: Болашакка жол» ^азакстан Республикасы мемлекетлк жастар саясатыньщ 2020 жылга дешнп тужырымдамасы, «^азакстан жастары», «Жастар саясатыныц 2003-2004 жылдарга арналган багдарламасы» сиякты ресми кужаттар ^азакстандагы жастар саясатыныц даму тенденцияларын аныктауда утымды турде колданылды.
Бул кезецнщ корытындысы бойынша республикада жастар саясатына арналган уйымдар саны мен каржыландыру келем1 соцгы он жылда елеул1 турде артканын керсетед1, олар ^азакстан жастар конгрес жэне «Нур Отан» ХДП жанындагы «Жас Отан» Жастар канаты, «^азакстан студенттершщ альянсы» студент жастардыц когамдык б1рлестт, «^азакстан жас депутаттарыныц кауымдастыгы», «Жас ^ыран» жэне «Жас ¥лан» жэне т.б. Сонымен катар, кептеген багдарламалар мен жобалар жузеге асырылып жаткандыгы аныкталды: «Жастар практикасы», «Жасыл ел», «Дипломмен ауылга», «Жастар кадрлык резервЬ», «Мемлекетпк кызмет мектебЬ», «Жастар - Отанга!». Олар когамда жогары багалануда [2].
Бул - мемлекет1м1зде жастар саясаты б1рталай жумыс аткарып улгергендтн керсетед1.
Зерттеу жумысыныц екшш1 кезещнде, респонденттер ретшде алынган Марат Оспанов атындагы БКММУ 1, 2 жэне 3-курс студенттерше сауалнамалар журпзшд1. Жалпы алганда, сауалнамага барлыгы 147 респондент катысты (1-курс - 57 студент, 2-курс - 49 студент, 3-курс - 41 студент). Бул эд1стщ артыкшылыктарына жастардыц птрш жещл турде аныктауга мумюндж беру1, акпараттыц мол турде жинакталуы жэне сауалнамага катысушылардыц жещл турде табылуы жатады. Сауалнама барысын сипаттайтын болсак, ец алдымен, жастардыц жеке мэл1меттер1 алынды. Содан соц, жастардыц жастар саясаты жайлы птрлерш б1лу максатында 4-5 сурак койылды. Сурактар курылымы жагынан курдел1 болмады. Студенттерге койылган непзп сурактар жастар саясатыныц тшмдтгш, жастардыц белсендЫгш жэне жастар саясаты кандай мэселелерд1 шешуге улес косканын аныктауга арналган болатын. Жастарды 3 топка белш карастыру жастар саясатына деген кезкарастардыц да эртурл1 болуына мумкшдж берд1 (сурет 1,2,3,4). Жогарыда аталгандай, ушшш1 кезецде жергткт жастар саясатын уйымдастыратын мекемелердщ мушелер1мен интервью журпзшд1. Интервью журпзу зерттеу жумысына кажетт кунды ресми мэл1меттер мен кезкарастарды жинактауга мумкшдж берд1.
Зерттеудщ нэтижелерь Актебе облысында жастар кшен «Актебе облысыныц жастар саясаты мэселелер1 баскармасы» айналысады. Бул кезецде Актебе каласындагы ЖОО студенттершщ ем1р
салтын уйымдастыратын жастар уйымдарыныц т1з1м1 аныкталды. Бугшп куш Актебеде 16 жастар уйымы т1ркелген, сонымен катар, б1рнеше бейресми уйымдары бар екеш ацыкталды. Олар «Жас Отан» Жастар канаты, «Актебе облысыныц жастар мэслихаты», «Буркгт» патриоттык клубы, «Болашак жолы», «Жас куш», «Атамекен» студентик отряды, «^азакстан жастар болашагы», «Выбор молодых-Актобе» жэне т.б.
Студенттерге арналган уйым мушелершщ шюр1 бойынша жастар саясатыныц б1ркалыпты жумыс аткаруыныц аркасында жастардыц элеуметлк жагдайы б1ршама кетершд1 жэне олардыц кукыктары жогары децгейде коргалатын болды. Сонымен катар, сухбатка катысушылар жастар саясатыныц когам алдындагы кызметш кегалдандыру жэне технологиялык камсыздандыру секшд1 жетктжтермен байланыстырады. Буган дэлел ретшде «Жасыл ел», «Дипломмен ауылга» багдарламаларыныц нэтижелерш келт1рд1. Б1рак, жастардыц езект проблемаларыныц катарында, жастарга керсетшетш медициналык кызмет пен элеуметпк кемек, тургын уй колжет1мдтп, жас кэсшкерлерге колдау, секшд1 мэселелер жеткЫкп децгейде карастырылмаганы айтылды.
Сауалнама нэтижелерш сараптау барысында, уксас кезкарастар топталып, карама-карсы тужырымдамалар айкындалды. Мысалы, теменде келт1ршген диаграмма бойынша студенттердщ ойын бше алдык:
Жастар саясатын жузеге асыратын уйымдар мен мекемелердщ цызметг туралы бглесгз бе?
■ Бшмеймш ■ Есгпгенмин
■ Бшемш ■ Жауап бере алмаймын
1-сурет.
Кандай жастар уйымдары туралы естгдщз жэне бглесгз? деген суракка жастар «Жас Отан» Жастар канаты, «^азакстан студенттершщ альянсы» «Жасыл Ел», «Атамекен» туралы айта алды.
Зерттеу барысында аныкталган акпараттар келес сурактарга жауап беруге мумкшдж бередг
Сгздщ ойыцызша, жастар саясаты облысымызда цандай мэселелердг шешуге улес цосты?
Сурет 2.
Сауалнама нэтижес бойынша жастар саясатыныц, ец алдымен, мемлекетгiн элеуметгiк жагынан дамуы жэне болашактагы турактылык мэселесiн ^йымдастыруда Yлкен рел аткаратындыгы аныкталды. Дэлел ретiнде студенттер, облысымызда жYзеге асып жаткан жыл сайынгы «Жасыл Ел» к^рылыс отрядын, «Жастар практикасы», ержтшер клубын, жастардыц кYшiмен етiп жаткан эртYрлi мэдени шараларды келтiрдi. Ал, «Жас Отан» Жастар канаты, «Казахстан студенттерiнiц альянсы» студент жастардыц когамдык бiрлестiгi пiкiрi бойынша, жастар саясаты облысымызды кегалдандыру мен ауылды елдьмекендердеп мамандардыц жетiспеушiлiгi секiлдi, езге де элеуметпк, мэдени, экономикалык мэселелердi реттеуге ыкпал етгi. Сонымен катар, студенттердщ пiкiрлерiн бiлу максатында бiрнеше с^рактар койылды.
«Сiздiц ойыцызша, мемлекеттiк органдар жастарды колдау мэселесiне жеткiлiктi кещл аудара ма?» деген с^ракка 1-2 курс студентт^ (57,2%) «Ия, жеткшкп» деген жауап берген болса, 3-курс студенттерiнiц басым кепшiлiгi мемлекет тарапынан колдауды жеткiлiксiз деп есептейдi.
«Жастардыц мYдделерi мен кажеттшктерш козгайтын кандай мэселелердiц реттелгенiн калайсыз?» (кесте). деген с^ракка жастар темендегi кестеге сэйкес жауап берд^
Кесте.
Жастардыц мYдделерi мен кажеттшктерш козгайтын мэселелер
Багдарлама 1-курс студенттерi 2-курс студенттерi 3-курс студенттерi
1 Колжетiмдi сапалы кэсiби бшм беру + + +
2 Жастарды ж^мыска орналастыру Yшiн жагдайлар жасау + + +
3 Жастарды мэдени к¥ВДылыктарга тарту +
4 Колжетiмдi тургын Yй жуйесш дамыту + +
5 Саяси белсендiлiк +
Талкылау. Зерттеу барысында жинакталган деректердi талкылай отырып, жастар тарапынан жастар саясатыныц жумысын жаксарту кажеттшпн пайымдайтын тир калыптасканы аныкталды. Ал, б^л мемлекетiмiзде жастар саясатын жYзеге асыруда киындыктарга тап болып жатканын керсетедi. Студенттердщ пЫрш карастыратын болсак, жастар
саясатыныц дамуына 6ил1к пен жастар арасындагы алшактык кедерп болатыны айкындалды.
Жастардыц ец комакты улес салмагы Астана жэне Алматы калаларына, сондай-ак, Актебе облысына тиесш, мунда 14-29 жас аралыгындагы жастар 29%-ды курайды [2] .
«Нелштен жастар саясатын толыгымен жузеге асыруда кейб1р кедергшер кездесуде?» деген сурак туындайды. Соцгы жылдары, республикамыздыц эр облыстарында жастар саясатын талдау максатында гылыми-зерттеу жумыстары журпзшп отырады. Мысалы, Акмола облысы шш ютер баскармасыныц тапсырысымен «Анализ ситуации в молодежной среде» такырыбында журпзшген гылыми-зерттеу жумысыныц корытындысы бойынша, кейб1р сурактарды салыстырмалы талдау жасауды жен кердш. Акмола облысыныц жастары, жастардыц езекп мэселелер1 катарына, ецбекакы мен шэшртакыныц темендш (47, 9%), жумыссыздык (41%), баспана мэселеа (38,8%) сиякты проблемаларды жаткызды. Сонымен катар, жастардыц проблемаларын шешу жолдарыныц б1р1 репнде, жастар саясатын катац мемлекетпк бакылауга алу кажеттшпн айтты [3].
Зерттеу жумысын талкылау жэне корытындылау кезещнде жастар саясаты туралы б1рнеше авторлардыц гылыми макалалары кунды непз бола алды. Автор Ф.Е. Алимбетова Казакстан Республикасындагы жастар саясатыныц даму тенденцияларын зерттей отырып, Казакстанда каз1рп тацда жастардыц муддесш толык коргай алатын жастар уйымы жок, сонымен катар, каз1рп уымдардыц непзп кепшшп мемлекетпк жэне соган сэйкес билжлк сипатында болып келетшш пайымдайды [4].
Елбасыныц Жолдаулары мен багдарламаларында Казакстан жастарына улкен миссия жуктелш отырган болатын. Ол ушш кэсшпк бшмд1, бэсекеге кабшетп, патриот, б1рак ец б1ршш1 деш сау жастардыц калыптасуына жагдай жасалуы тшс. Медицина галымдары, студент жастардыц денсаулыгы мен ем1р суру сапасын жогары мамандандырылган кадрларды дайындау сапасыныц керсетшш1 ретшде карастырады, ал денсаулыктарын сактау мен ныгайтуды алдыцгы катарлы медициналык жэне элеуметпк мэселе деп ойлай отырып, олардыц денсаулыгын жаксартуга, алдын алуга арналган гылыми непзделген, кешенд1 багдарламалар карастырылуы кажет деп есептейд1 [5].
Жинакталган мэл1меттер жастар саясатыныц мемлекетпк децгейдеп жагдайы мен мацыздылыгын
керсете алмайды, себеб1 зерттеу жумысына Актебе каласыныц медицина университет! жастарыныц аз саны гана камтылды. Дегенмен, ещрлш езгешелшгер болганымен де, жастар саясатыныц непзп багыттары барлык аймактарда уксастык болгандыктан, зерттеу жумысыныц корытындыларын тецдей дэрежеде колдануга болады.
^орытынды. Тэуелаздштщ алгашкы жылдарынан бастап журпзшп келе жаткан мемлекетпк жастар саясаты когам ем1ршде турактандырушы рел аткарды, жастарга кеп кездесетш ем1р агымыныц киындыктарын жещлдетуге мумшндш берд1, жастардыц элеуметтенуше жагдай жасады. Дегенмен, жастарды ездерше арналган багдарламалар жайлы толыкканды акпаратпен камтамасыз ету каз1рп тандагы жастар саясатыныц жагдайын б1ршама жаксартуы мумк1н екеш айкындалды, себеб1 жастарда жобалар жайлы акпараттар ете аз. Сонымен катар, жастардыц аталган багдарламаларга кызыгушылыктарын арттыру мен катысуга ынталандыру бойынша жумыстар аткарылуы тшс. Бул мэселе жобаларды дайындаганда жастардыц езш пкелей катыстыру аркылы шеш1лу1 мумк1н екеш де аныкталды.
Эдебиеттер тгзгмг:
1. «Казакстан - 2050» Стратегиясы: калыптаскан мемлекеттщ жаца саяси багыты. КР Президентшщ Казакстан халкына Жолдауы. Астана, 2012.
2. «Казакстан 2020: болашакка жол» 27.02.2013 жылгы Казакстан Республикасы мемлекетпк жастар саясатыныц 2020 жылга дешнп тужырымдамасы.
3. Аналитический отчет по итогам социологического исследования по Акмолинской области. Анализ ситуации в молодежной среде. - 2014. - иур. акто1.кг/риЫю/.
4. Алимбетова, Ф.Е. Тенденции развития молодежной политики в РК // Вестник Инновационного Евразийского университета. -2014. - №1. - С. 46-51.
5. Калдыбаева, А.Т. Жогаргы оку орны студенттершщ оку барысындагы ем1р суру сапасы / А.Т. Калдыбаева, Р.Е. Нургалиева, А.Н. Жексенова, А. Аманжолкызы // Батыс Казакстан Медицина журналы. - 2014. - №3(43). - С. 57-60.
6.
РЕЗЮМЕ
МОЛОДЕЖНАЯ ПОЛИТИКА - ГЛАВНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ БУДУЩЕГО
СТРАНЫ
А.К. МУХАМБЕТГАЛИЕВА, М. ГАНИЕВА
Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова,
Актобе, Казахстан
Кафедра истории Казахстана и общественно-гуманитарных наук, педагогики и психологии Мухамбетгалиева А.К. - магистр, старший преподаватель;
Ганиева М. - студентка 1-го курса факультета «Общая медицина», mail: k.alima.82@mail.ru
В данной статье авторы рассматривают роль молодежной политики в решении некоторых экономических, политических, культурных и социальных проблем общества. Молодежь составляет основную часть населения Казахстана, молодежная политика вносит вклад в сохранение межнационального единства, развитие научного прогресса и решение проблемы безработицы, поэтому авторы показали необходимость анализа работы политики по делам молодежи. Авторы провели исследовательскую работу, как сбор информации, анализ статистических данных о молодежи, анкетирование и интервью со студентами ЗКГМУ имени Марата Оспанова.
Ключевые слова: молодежная политика, политическая активность, профессиональное образование, студент, государство.
SUMMARY
YOUTH POLICY - THE MAIN DIRECTION OF THE COUNTRY'S FUTURE
A.K. MUHAMBETGALIEVA, M. GANIEVA
West Kazakhstan Marat Ospanov state medical university, Aktobe, Kazakhstan
Department of history of Kazakhstan and humanities, pedagogics and psychology
A.K. Muhambetkalieva - mgr., senior teacher;
M. Ganiyeva - 1st year student of "General Medicine" faculty, e-mail:k.alima.82@mail.ru
In this article the authors have reviewed the role of youth policy in solving some of economic, political, cultural and social problems of society. Youth is a major part of the population of Kazakhstan. Youth policy is contributing to the preservation of interethnic unity, the development of scientific progress and the problem solution of unemployment, so the authors have shown the need to analyze the work of the policy on youth affairs. The authors conducted research such as data collection, analysis of statistical data on youth, questionnaires and interviews with students of West Kazakhstan Marat Ospanov state medical university.
Key words: youth policy, political activity, vocational education, student, government.
