CC BY
78Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
O
R
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
AHOLIGA TIBBIY XIZMAT KO'RSATISHNING HUDUDIY JIHATLARI
Yusupov Xasanboy Baxodir o'g'li
Toshkent shahar Olmazor tumani 165-sonli umumiy o'rta ta'lim maktabi o'quv ishlari bo'yicha direktor o'rinbosari E-mail: xasanboyyusupov0603@mail.com
Ushbu maqolada aholiga tibbiy xizmat ko'rsatishning hududiy jihatlarini hududlar miqyosida tahlil qilish orqali shifoxona, shifoxona o'rinlari, tibbiyot va o'rta taibbiyot xodimlarining aholi soniga to'g'ri kelish ko'rsatkichlari tahlil qilib o 'tilgan.
Kalit so'zlar: Aholi salomatligi, tibbiyot, hizmat ko'rsatish, tibbiy hizmat, o'rta tibbiyot.
TERRITORIAL ASPECTS OF MEDICAL SERVICES TO THE
POPULATION
Yusupov Khasanboy Bakhodir ugli
Deputy director for educational affairs of general secondary school No. 165 of Almazor district of Tashkent city
This article analyzes the proportion of population of hospitals, hospital beds, medical and secondary medical staff in the regions by analyzing the regional aspects of medical services at the regional level.
Keywords: Public health, medicine, services, medical care, secondary medicine.
Inson salomatligi jamiyat taraqqiyotining har bir davri uchun kechiktirib bo'lmaydigan muhim masalalardan biri hisoblanadi. Zero, har qanday mamlakatning rivojlanganlik holati mazkur hududda yashovchi aholining salomatlik va savodxonlik darajasi bilan belgilanadi. Aynan shu ikki ko'rsatkich davlatlarning jahon hamjamiyatida tutgan o'rni va inson salohiyatini ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan ifodalaydi. Bugungi kunda respublikamizda aholi salomatligini yaxshilash, jamiyatda sog'lom turmush tarzi va aholi salomatligi, ayniqsa ona va bola salomatligini yaxshilash katta ahamiyatga ega[1 56-b].
ANNOTATSIYA
ABSTRACT
KIRISH
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
Shu bilan birga, ta'kidlash joizki, mamlakatimizda aholi salomatligini yaxshilab borish bo'yicha hozircha to'la-to'kis o'z yechimini topmagan muammolar ham mavjud. Ushbu muammolarning hududiy jihatlarini tahlil qilish, aholining tibbiy jihatidan xizmat ko'rstishning sifatni oshirish shifoxona va amblator-poliklinikalar o'rinlarini tahlil qilish bilan bog'liq. Respublikamizda bugungi kunda hudularda shifoxona muassasalari, amblator-polikiliniklalari va tibbiyot hodimlarining aholi jon boshiga to'gri kelishi turlicha darajada ekanligini ko'rish mumkin.
1-jadval
Aholiga tibbiy hizmat ko'rsatuvchi shifoxona va anblator-polikilinikalar
to 'g 'risida ma 'lumot
Hududlar Jami aholi soni Shifo-xonala r soni Shifo-xona o'rinlar soni Bir shifo-xonaga to'g'ri kelgan aholi soni Bir shifo- xona o'rniga to'g'ri kelgan aholi soni Ambalator polikilinika -lar soni Bir amblator polikilini ka to'g'ri keluvchi o'rtacha aholi soni.
O'zbekiston Respublikasi 34558900 1232 160000 28051,1 216,0 6031 5730,2
Qoraqalpog'iston Respublikasi 1923700 51 7500 37719,6 256,5 342 5624,9
Andijon viloyati 3188100 154 15700 20701,9 203,1 489 6519,6
Buxoro viloyati 1947100 89 7600 21877,5 256,2 531 3666,9
Jizzax viloyati 1410050 54 5300 26112,0 266,0 184 7665,8
Qashqadaryo viloyati 3335400 88 10100 37902,3 330,2 504 6617,9
Navoiy viloyati 1013600 37 4300 27394,6 235,7 305 3323,3
Namangan viloyati 2867500 108 12200 26550,9 235,0 316 9074,4
Samarqand viloyati 3947700 109 14800 36217,4 266,7 507 7786,4
Surxondaryo viloyati 2680800 62 8700 43238,7 308,1 278 9643,2
Sirdaryo viloyati 860900 42 4000 20497,6 215,2 157 5483,4
Toshkent viloyati 2975900 93 15100 31998,9 197,1 535 5562,4
Farg'ona viloyati 3820000 126 19900 30317,5 192,0 517 7388,8
Xorazm viloyati 1893300 56 7200 33808,9 263,0 365 5187,1
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
Toshkent
2694400 147 25500 18329,3 105,7 921 2925,5
shahri
O'zbekistonda aholiga hizmat ko'rsatishning hududiy jihatlari sfatida aholi jon boshiga to'g'ri keluvchi shifoxona o'rinlari ham muhim ahamiyatga ega. O'zbekiston Respublikasida 2021-yil holatiga 1232 ta shifoxonalar mavjud bo'lib(l-jadval) bir shifoxonaga 160 ming aholi to'g'ri kelmoqda. Bu ko'rsatkich respublika viloyatlarida turli ko'rsatkichga ega. Hududlarda shifoxonalarga to'g'ri keluvchi aholi eng yuqori ko'rsatkich Toshkent shahari bir o'ringa 25500 kishi, Farg'ona viloyati 19900 kishi, Andijon viloyati 15700 kishi bilan ushbu hududlarga to'g'ri keladi. Sirdaryo viloyati 4000, Navoiy viloyati 4300, Jizzax viloyati 5300 kishi ko'rsatkichi bilan aholining shifoxonaga to'g'ri kelish darajasi bilan eng past ko'rsatkich bilan ifodalanmoqda. Aholi zich joylashgan hududlarda aholini tibbiy muassasalari bilan taminlanganlik darajasini ko'payib ketishi aholi salomatligini yaxshilashda salbiy tasiri seziladi [2 69-b].
Shifoxona o'rinlari son jihatidan (1-jadval) respublika ko'rsatkichi 28 mingdan ortiq bo'lib bu ko'rsatkich ham hududlarda turlicha. Aholi soni zich bo'lgan viloyatlarda aholi sonini Shifoxonalarga to'g'ri kelish ko'rsatkicha aholi o'rtasida muammolarni keltirib chiqaradi. Viloyatlar darajasida tahlil qilinganda Surxandaryo viloyatida bir shifoxonaga 44 mingdan ortiq aholi to'g'ri keladi bu holat viloyat aholisini shifoxonalarga ehtiyoji yuqoriligini ko'rish mumkin.
Qoraqalpog'iston Respublikasi va Qashqadaryo viloyatlarida aholini shifoxonalarga to'g'ri kelish ko'rsatiki respublikada ancha yuqori ekanligini ko'rsatadi. Aholining bir shifoxona o'rinlariga to'g'ri kelish jihatini ko'rib chiqilganida Eng yaxshi ko'rsatkich Toshkent shahariga to'g'ri kelib, bir shifoxona o'rniga 105 nafar aholi to'g'ri kelmoqda. Toshkent shaharida bunday holat bo'lishining asosoiy sabablari shifoxonalar sonining ko'pligi deb ko'rish mumkin [3 79-b].
1-rasm
751
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
Aholi salomatligi bilan bog'liq ayrmi ko'rsatkichlar xaritasi
Manba: Rasm muallif tomonidan statistik ma'lumotlar asosida tayyorlangan.
Viloyatlar asosida tahlili shuni ko'rsatadiki Qashqadaryo viloyati 330.2 kishi, Surxandaryo viloyati 308.1 kishidan, Samarqand viloyatida 266.7 kishi bir shifoxona o'rniga to'g'ri kelmoqda. Boshqa hududlarga qaraganda ushbu viloyatlarda aholini tibbiy muassasalari o'rinlari bilan taminlanganlik darajasi bo'yicha ehtiyoj yuqori ekanligini ko'rish mumkin. Toshkent shahari 105.7 kishi, Farg'ona viloyati 192 kichi, Toshkent viloyati 197.1(1-rasm) kishi bilan hududlarga qaraganda aholiga tibbiy hizmat ko'rsatish ancha yahshi ekanligini ko'rish mumkin[5].
Aholining shifoxona mauassaslari bilan taminlanganlik darajasidan bilan birgalikda aholiga anblator-poliklinikalar soni va aholi jon boshi to'g'ri kelish ko'rsatkichi ham muhim hisoblanadi.
Respublika hududida Anblator-poliklinikalar soni 6031 tani tashkil etadi va bitta anblator-poliklinikaga 5730.2 nafar aholi to'g'ri keladi(l-jadval). Anblator-polikilinikalarga o'rtacha aholi soni hududlarda turlicha. Surxandaryo viloyatida bir anblator-polikilinikaga 9643,2 ta aholi to'g'ri kelib bu ko'rstkich bo'yicha eng yuqori darajaga ega ekanligini ko'rish mumkin. Namangan, Jizzax va Farg'ona viloyatlarida ham bu ko'rsatkich yuqori ekanligi bilan ajralib turadi. Ushbu viloyatlarda aholi salomatligini saqlash birmuncha qiyinchilik keltirib chiqaradi. Anblator-
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
polikilinikalarga aholining bir o'ringa to'g'ri kelish ko'rsatkichi eng past ko'rsatkichi bu Toshkent shahariga to'g'ri kelib 2925.5 nafaar aholi bir polikilinikaga to'gri keladi. Toshkent shaharida bunday bo'lishiga asosiy sabab shaharda anblator-polikilinikalar sonining boshqa hududlarga qaraganda birmuncha ko'p ekanligi bilan baxolanadi.
Aholiga xizmat ko'rsatishda enga asosiy vazifani tibbiyot va o'rta tibbiyot hodimlarini tashkil etadi. Bugungi kunda respublikada 91 mingdan ortiq tibbiyot hodimlari tashkil etmoqda. Respublikada bu ko'rsatkich bitta tibbiyot hodimiga 376 nafar aholi to'g'ri keladi. Aholi jon boshiga to'g'ri kelish ko'rsatkichi bu borasida hududlar bilan farqlanadi. Bir tibbiyot hodimiga to'g'ri kelish ko'rsatkichi bo'yicha Surxandaryo viloyati 603 kishi, Jizzax viloyatida 585 kishi, Qashqadaryo viloyatiga esa 560 kishi to'g'ri keladi va bu holat tibbiy hodimlarga bo'lgan ehtiyoj yuqori ekanligini ko'rish mumkin (2-jadval).
2-jadval
Tibbiyot va o'rta taibbiyot hodimlariga to 'g'ri kelgan aholi soni soni (2021-yil
holatiga)
Bir Bir nafar o'rta
Hududlar Jami aholi soni Shifokorllar soni shifokorg a to'g'ri keluvchi O'rta tibbiyot hodimlar tibbiyot hodimiga to'g'ri kelgan
o'rtacha i soni o'rtacha aholi
aholi soni soni
O'zbekiston Respublikasi 34558900 91912,0 376 356700 96,9
Qoraqalpog'iston Respublikasi 1923700 4785,3 402 18100 106,3
Andijon viloyati 3188100 7682,2 415 28800 110,7
Buxoro viloyati 1947100 6009,6 324 23700 82,2
Jizzax viloyati 1410500 2411,1 585 12100 116,6
Qashqadaryo viloyati 3335400 5956,1 560 34000 98,1
Navoiy viloyati 1013600 2955,1 343 13500 75,1
Namangan viloyati 2867500 5568,0 515 29100 98,5
Samarqand 3947700 9354,7 422 29700 132,9
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
viloyati
Surxondaryo viloyati 2680800 4445,8 603 22100 121,3
Sirdaryo viloyati 860900 1764,1 488 12600 68,3
Toshkent viloyati 2975900 6123,3 486 31400 94,8
Farg'ona viloyati 3820000 8470,1 451 44300 86,2
Xorazm viloyati 1893300 5230,1 362 15900 119,1
Toshkent shahri 2694400 21905,7 123 37900 71,1
XULOSA
Tibbiyot xodimlarni taminlanish darajasi bo'yicha Toshkent shaharida bir shifokorga 123 aholi to'g'ri kelmoqda buning sababi esa poytaxtda tibbiyot xodimlarning to'planganligidur. O'rta tibbiyot xodimlari bilan taminlanish darajasi respublika darajasida 96.9 aholi bir o'rta tibbiyot xodimi to'g'ri keladi. Bu borada Samarqand viloyati 132.9 kishi, Xorazim viloyati 119.1 kishi va 116.6 nafar bilan Jizzax viloyati respublika ko'rsatkichidan yuqori turadi. Aholiga xizmat ko'rsatish borasida shuni xulosa qilish mumkinki aholiga tibbiy xizmat ko'rsatish borasida shifoxonalar sonining yetishmasligi aholi jon boshiga to'g'ri kelish ko'rsatkicharida hudularda tafovutlar mavjudli, tibbiyot xodimlariga bo'lgan ehtiyojni yuqori ekanligini ko'rish mumkin.
REFERENCES
1. Komilova N.Q., Ravshanov A, Muhammedova N, Tibbiyot geografiyasi va global salomatlik. -Toshkent: Mumtoz so'z, 2019-10 b.
2. Komilova N.Q, Tibbiyot geografiyasining nazariy va amaliy masalalari. -Toshkent: Sharq, 2016-5 b.
3. Yusupov X.B O'zbekiston shahar hudularida tibbiy xizmat ko'rsatish va aholi salomatligi. "O'zbekistonda turizm va rekratsiyani rivojlantirishning deografik muammolari va imkoniyatlari" Respublika ilmiy-amaliy konfirensiya materiallari. Qarshi 2021 279-281 bet.
4. Yusupov X.B O'zbekistonda aholi salomatlik darajasi. "Yangilanayotgan O'zbekistonda geografiya: fan, ta'lim va inovatsiya" Respublika miqiyosidagi ilmiy-amaliy konfirensiya materiallari. Toshkent 2021-yil 235 bet.
5. Stat.uz internet sayti.
