Научная статья на тему 'АХБОРОТ ВА АХБОРОТ РЕСУРСЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ, УЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ ДУНЁДА АҲАМИЯТИ'

АХБОРОТ ВА АХБОРОТ РЕСУРСЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ, УЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ ДУНЁДА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
417
61
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Китоб / ахборот ресурс / қоғоз / материал / компьютер / кутубхона

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ширин Наурызбаева

Биз яна бир муҳим ҳолатни қайд етамиз: хабарни шакллантириш вақтида йўл қўйилган хатолар ёки узатиш ёки қабул қилиш жараёнида иккинчисининг мумкин бўлган бузилишлари форманинг мажбурий ўзгаришига ва, кўпинча, хабарнинг ҳажмига олиб келади, лекин ахборот умуман ўзгармаслиги мумкин, лекин қисман ёки тўлиқ еҳтимолий тарзда йўқ қилиниши мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АХБОРОТ ВА АХБОРОТ РЕСУРСЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ, УЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ ДУНЁДА АҲАМИЯТИ»

АХБОРОТ ВА АХБОРОТ РЕСУРСЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ, УЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ ДУНЁДА АХДМИЯТИ

Ширин Наурызбаева

Узбекистан давлат санъат ва маданият институти Нукус филиали

Аннотация: Биз яна бир мухдм хрлатни кайд етамиз: хабарни шакллантириш вактида йул куйилган хатолар ёки узатиш ёки кабул килиш жараёнида иккинчисининг мумкин булган бузилишлари форманинг мажбурий узгаришига ва, купинча, хабарнинг х,ажмига олиб келади, лекин ахборот умуман узгармаслиги мумкин, лекин кисман ёки тулик е^тимолий тарзда йук килиниши мумкин.

Калит сузлар: Китоб, ахборот ресурс, когоз, материал, компьютер, кутубхона

HISTORY OF DEVELOPMENT OF INFORMATION AND INFORMATION RESOURCES, THEIR IMPORTANCE IN THE MODERN WORLD

Shirin Nauryzbaeva

Nukus branch of Uzbekistan State Institute of Arts and Culture

Abstract: We note another important point: errors made during message formation or possible distortions of the latter during transmission or reception lead to a mandatory change in form and, more often, the size of the message, but the information may not change at all, but is partially or completely destroyed possible.

Keywords: Book, information resource, paper, material, computer, library

Инсоният хдр доим билим манбалари куринишида билим туплаган. Маълумотни саклаш учун унинг ривожланиши бошида тош расмлари, лойдан ясалган планшетлар, папирус, пергамент ишлатилган. XIX ва ХХ асрларда. Шу максадда, матн ва графикалар ёзилган ва расмлар тасвирланган тувалда одатий когоздан ташкари, пластмасса (граммофон ёзувлари), фото ва кино, магнит материаллар (плёнка, сим) ишлатила бошланди, audio ва video ва video маълумотлари.

Бу даврда саноатлаштиришнинг тез ва буронли ривожланиши, telefon, radio ва телевидение, одамларнинг алока воситаларининг ихтиро килиниши ва такомиллашуви жамиятда иктисодий, ижтимоий, сиёсий, илмий, илмий, илмий ва илмий фаолиятнинг фаоллашишига олиб келди. кутубхоналарда, дуконларда, архивларда ва бошкаларда саклаш учун зарур булган. Воз -никло

инкирозли вазият, бир томондан, тупланган ахборот ресурсларининг тез усиб бориши билан тавсифланади, бошка томондан - ахборот хужжатларини архивлаш ва саклашнинг жисмоний имкониятлари чекланган.

Ишлаб чикариш жамиятида ишлаб чикариш кучлари ва ишлаб чикариш муносабатларининг доимий такомиллашуви турли хил маълумотларга булган талабнинг кескин ошишини аниклади (баъзи тадкикот тадкикотлари учун). Бирок, хар хил турдаги "океан" да керакли маълумотларни излаш янада кийинлашди.

Шундай килиб, барча усиб бораётган жахон ахборот ресурслари ахборот технологияларининг жадал ривожланиши ва уларни автоматлаштириш зарурлигини келтириб чикарди. Йигирманчи асрнинг охирида. Замонавий хисоблаш ва алока воситаларининг, хусусан, шахсий компютерларнинг ривожланиши, компютер тармоклари, хусусан, Интернетнинг яратилиши, барча маълумотларнинг икки хонали кодга айланишига олиб келди.[1.Б.62]

Енергия ёки жуда кам кувватга ега булган улкан тузли хотира маълумотларини саклаш учун янги курилмалар ишлаб чикилган, одамларни хар кандай нуктаи назардан "хар кадамда" тамойили буйича боглайдиган янги алока линиялари. Ер алгоритмлари - буларнинг барчаси хар кандай маълумотни (матн, график, audio, фотосуратлар, филмлар, видеолар) кайта ишлаш, саклаш ва узатиш учун янги ягона ва universal форматда - електрон форматда рухсат берди. Анъанавий ахборот ресурсларининг аксарияти айни пайтда "ракамлаштирилган" булиб, улар електрон шаклда ва уз ехтиёжларини кондириш учун зарур булган тартибларни нусхалаш жараёнини тезлаштирадиган тарзда кайта ишланиши мумкин. Маълумотларни истеъмолчиларга узатиш.

Шахсий компьютерда (жисмоний улчамлари факат одамнинг ергономик параметрлари билан белгиланади), иш столида (тиззада, тушакда ва хоказо) фойдаланувчи олдида, бепул кириш учун Интернетга уланган. манба манбаи. Бундай фойдаланувчилар туккиз миллион.

Ахборот технологияларини автоматлаштириш, кулда ишлов бериш буйича деярли барча одатий операциялар машиналар билан алмаштирилишига олиб келди ва одам факат машинага утказиб булмайдиган процедураларда колади. Бу одамни ишлаб чикаришсиз мехнатдан озод килишга ва жамиятнинг "когозсиз" технологияга ва "когозсиз" жамиятга утишига олиб келди, бунда ахборот ресурслари ракамли ахборот куринишида ахборот куринишида такдим етилади. Куч електрон воситалар (Internet, електрон почта, видеотелефон, видеоконференсалока, факсимил алока ва бошкалар).

Натижада, мехнаткашларнинг асосий кисми ахборот ишлаб чикариш, саклаш, кайта ишлаш ва сотиш билан шугулланадиган бундай жамият ахборот

жамияти номини олди. Ахборот саноатлашувининг янги боскичи, талаб ва таклиф буйича, ишчи - ходимлар сонидан олдин, ахборот махсулотлари ва саноатлашган саноатлаштириш курсатадиган ахборот хизматлари евазига. "Ахборот инкилоби" ёки "ахборот портлаши" даври булган.

Замонавий ахборот технологиялари янги ахборот ресурсларини яратиш ва шакллантириш жараёнини тезлаштиришга имкон берди ва ахборотнинг жадал усиши учун маълумотлар базасини яратди. Хрзирги вактда ахборот ресурслари сони хар йили икки баробар ортиб бормокда. Инсоният тарихида биринчи marta ахборот ресурсларининг усиш суръатлари чекланган ва уларнинг чегараларига якинлашган ахборот ехтиёжларининг усиш суръатларини камраб олди. Инсоният олдида янги муаммо пайдо булди - бу лавага ухшаш ресурсларни узлаштириш муаммоси. Шундай килиб, ахборот туйинганлик даври ёки ахборот инкирози даври келди. Бу инкирозни хал етиш факат илмий -техник тараккиёт (НТП) хисобига мумкин. [2.Б.102]

Ахборот окимлари окимининг ишончли йуналишини топинг, "ахборот шовкинини" йук килинг ва ундан тугри фойдаланиш ва уни бахолаш учун керакли ахборот ресурсини танланг - бу дарсликнинг вазифаси.

"Жахон ахборот ресурслари" курсининг максади ахборот ва ахборот ресурсларининг мохияти хакида билим беришдир. Улар талабалар ва мутахассисларга ахборотни кабул килиш ва кайта ишлашнинг асосий тамойиллари ва ёндашувларини урганишга, уларга катта хажмда ва турли каналлар оркали киришга, шунингдек, замонавий воситалар, ресурслар, усул ва технологияларни узлаштиришга ёрдам бериши керак.

Постиндустриал даврда одамларнинг фаоллиги ахборот ресурсларини яратиш ва ишлатишда, машинанинг аксарият кисмларида моддий ва енергетик ресурсларни ишлаб чикаришда асосий тасвирга каратилади. Хрзирги вактда ахборот жамиятидаги барча инсонларни бирлаштирувчи ягона жахон ахборот маконини куриш учун пойдевор куйилмокда.

Бундан келиб чиккан холда, талаба маълумотга нисбатан маълум бир маданият даражасини ёки ахборот маданиятини узлаштириши керак.

Фанларни урганиш натижасида талабалар:

- ахборот ва ахборот ресурсларининг ривожланиш тарихи, уларнинг замонавий дунёда ахамияти, ахборотни олиш ва ишлатишнинг максад ва вазифалари, шунингдек, унинг ахборот мухитида тутган урни ва унинг такдимоти тугрисида такдимот утказиш. бошкарув;

- ахборот мухити ёки ахборот маконининг тузилишини билиш, шу жумладан турли хил ахборот окимлари, турли хил ахборот тизимлари ва ахборот ресурслари, техник telefon ускунасидан фойдаланиш тамойиллари ва ёндашувлари;

- ахборот ресурсларини таснифлаш ва уларнинг хусусиятларини ажрата олиш, ахборот ресурсларидан фойдаланиш сифати ва самарадорлигини бахолаш, турли манбалардан, шу жумладан електрон, хужжациз, хужжациз ракамли ва тахлилий усуллардан) маълумотларни олиш ва уни керакли тарзда такдим етиш. Видеодан фойдаланиш, унинг фаолиятида куп сонли дастурлар булган компютер ахборот технологияларидан фойдаланиш. [3.Б.90]

Шундай килиб, хозирги вактда тадкикотчилар ва амалиётчиларнинг табиатдаги ва нсон фаолиятининг турли сохаларида ахборотнинг роли, мазмуни ва мохияти хакидаги турли хил ёндашув ва карашлари туфайли ахборотнинг ягона, аник ва аник таърифи хали ишлаб чикилмаган.

Муаммонинг илмий ва амалий талкини нуктаи назаридан ахборот-бу мазмуннинг узи, яъни уларни узатиш жараёнида ва идрок етиш вактида куриб чикилган хабар (signal) ёки бирор нарса хакидаги ахборотнинг маъносидир.

Хабар деганда турли шаклларда (матн, нутк, тасвир, ракамли ёки аналогли сигналлар ва хк.) такдим етилган ёки узатилаётган ахборот тушунилади.). Бундан ташкари, бир бошлангич хабар узатилади белгилари ёки сигналлари хар кандай сифатида тушунилади. Хабарлар одатда уз вактида узлуксиз ёки дискрет хисобланади.

Узлуксиз хабар - турли жараёнлар ва физик микдорларнинг тебранишлари вактининг узлуксиз функсияси куринишида такдим етилган ва узатилаётган ахборот.

Дискрет хабар-дискрет сигналлар ёки белгилар кетма-кетлиги куринишида такдим етиладиган ва узатиладиган ахборот.

Ахборотнинг мохияти шундаки, у одам узига келган хабарни талкин килиш оркали оладиган билимга жамланган. Агар иккинчиси одамга у учун янги билим бермаса, хабарда маълумот йук. Бошка томондан, инсон учун зарур булган, лекин ягона маънога ега булган хабарлар, хар хил хабарларда булиши мумкин, табиатан хар хил. Масалан, олимларнинг Марсда мумкин булган биологик хаёт хакидаги хисоботлари илмий нашрларда, шу мавзуда радиода, газеталарда, журналларда, шунингдек електрон нашрларда чоп етилган конференциялар ва йигилишларда килинган.

"Ахборот" тушунчасининг учинчи жихати прагматик ёндашув (ёки прагматика) билан каралади ва олинган ахборотнинг бевосита кабул килувчига муносабатини урганиш билан боглик. Шу билан бирга ахборотнинг ахамияти, фойдалилиги, киймати, долзарблиги каби хусусиятлари хисобга олинади. Масалан, куйидаги икки маълумот: "беморда 39.9°C харорат бор" ва "бемор 36.6°C хароратни кайд етган" уларнинг хажми жихатидан мутлако тенгдир. Синтактик ва семантик жихатдан умуман фарк килмайди. Шу билан бирга, прагматик аспектдаги биринчи ахборот иккинчисига караганда мухимрок ва

gon3ap6gHp, HyHKH y TepaneBTHK xapaKTepgaru momuguHH Hopagap Kypum 3apypnHrura caöaö öynaguraH axöopoTHH oguö öopagu. [4.E.217]

ro^opnga KenTupunraH aHaguTHK eHgamyBgap öenrunap Ha3apHacHHHHr (ceMHOTHKa) Tag;HK;oT npegMeTH 6ynH6, yHga öenrunap cucTeMagapu yHTa acocufi carxga ypraHugagu: CHHTaKTHK, ceMaHTHK Ba nparnaraK. XaöapgapHHHr нн$opмaцнoн Ma3MyHHHH ceMHOTHKaHHHr yHTa acocufi gapa^acuHHHr xap öupuga öaxogam MyMKHH. X,O3upru KyHga axöopoTHH CHHTaKTHK öaxogam MyaMMOCH arpo^nHHa umnaö HH^HnraH. CeMaHTHK eHgamyB gapa^acugaru axöopoT TaxgH^H MyaMMocH aHHa MypaKKaö 6ynH6, ycgyÖHfi puBo^naHHm öocKHHuga Typuögu.

Ooöga^aHH^raH agaßneT^ap

1. Mup3ueeB ffl.M. BywK Kena^arHMH3HH Mapg Ba onufi^aHoS xag;HMH3 ÖHgaH ÖHpra ;ypaMH3. 2017 fiug

2. AögyggaeB M. MagaHH^TmyHocnuK acocgapu. -T.: "OaproHa", 1998 fi.

3. AögyggaeB M., YMapoB 3., OnungueB A., MagaHH^TmyHocnuK acocgapu. -T.: TypoH-HK;6on, 2006 fi.

4. M.3moB. X,an; cy3H. 17 ^eBpant 2021 fiug

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.