Научная статья на тему 'АГРЕССИВ МУХИТЛАРДА ИШЛАЙДИГАН ДЕТАЛЛАРНИНГ ИШЧИ ЮЗАЛАРИГА ҚОПЛАМА СИФАТИДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАР УЧУН ТАРКИБНИ ТАНЛАШ'

АГРЕССИВ МУХИТЛАРДА ИШЛАЙДИГАН ДЕТАЛЛАРНИНГ ИШЧИ ЮЗАЛАРИГА ҚОПЛАМА СИФАТИДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАР УЧУН ТАРКИБНИ ТАНЛАШ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
15
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РЕОЛОГИЯ / КОМПОЗИТ / қОПЛАМА / АКТИВАЦИЯ / МУРАККАБ КОНФИГУРАЦИЯ / ХОМ АШЁ / ИНГРЕДИЕНТ

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Мирадуллаева Г.Б., Нурметов Х.И.

Темир йўл сохасининг агрессив мухитларида қўлланиладиган полимер композит материаллар ва қопламаларнинг реологик параметрлари хамда технологик хоссалари, таркиби ва технологиясини такомиллаштириш масалалари тадқиқ этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SELECTION OF COMPOSITION FOR POLYMER COMPOSITE MATERIALS USED AS A COATING ON WORKING SURFACES OF PARTS WORKING IN AGGRESSIVE ENVIRONMENTS

The problems of improving the rheological parameters and technological properties, composition and technology of polymer composite materials and coatings used in the aggressive environments of the railway sector were studied.

Текст научной работы на тему «АГРЕССИВ МУХИТЛАРДА ИШЛАЙДИГАН ДЕТАЛЛАРНИНГ ИШЧИ ЮЗАЛАРИГА ҚОПЛАМА СИФАТИДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАР УЧУН ТАРКИБНИ ТАНЛАШ»

Мирадуллаева Г.Б., PhD Тошкент давлат транспорт университети "Материалшунослик ва

машинасозлик" кафедраси доценти Узбекистон, Тошкент ш.

Нурметов Х.И.

Тошкент давлат транспорт университети "Материалшунослик ва

машинасозлик" кафедраси катта уцитувчиси

Узбекистон, Тошкент ш.

АГРЕССИВ МУХИТЛАРДА ИШЛАЙДИГАН ДЕТАЛЛАРНИНГ

ИШЧИ ЮЗАЛАРИГА ЦОПЛАМА СИФАТИДА ЦУЛЛАНИЛАДИГАН ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАР

УЧУН ТАРКИБНИ ТАНЛАШ

Аннотация. Темир йул сохасининг агрессив мухитларида цулланиладиган полимер композит материаллар ва цопламаларнинг реологик параметрлари хамда технологик хоссалари, таркиби ва технологиясини такомиллаштириш масалалари тадциц этилди.

Калит сузлар: реология, композит, цоплама, активация, мураккаб конфигурация, хом ашё, ингредиент.

Miradullaeva G.B., PhD associate professor

Department of "Materials Science and Mechanical Engineering"

Tashkent State Transport University Uzbekistan, Tashkent Nurmetov K.I. senior lecturer

Department of "Materials Science and Mechanical Engineering"

Tashkent State Transport University Uzbekistan, Tashkent

SELECTION OF COMPOSITION FOR POLYMER COMPOSITE MATERIALS USED AS A COATING ON WORKING SURFACES OF PARTS WORKING IN AGGRESSIVE ENVIRONMENTS

Abstract. The problems of improving the rheological parameters and technological properties, composition and technology of polymer composite materials and coatings used in the aggressive environments of the railway sector were studied.

Key words: rheology, composite, coating, activation, complex configuration, raw material, ingredient.

Дунёнинг етакчи олимларининг хизматлари, уларнинг илмий -тадкикот ишлари тахлили асосида металл ва металл конструкцияларни эксплуатацион шароитда фрикцион, ейилиш ва коррозия жараёнларидан химоя килишнинг самарали усулларидан бири полимер ва турли композицион материаллардан, фойдаланиш хисобланиши таъкидланган. Узбекистан Республикасининг иктисодий тармокларида, хусусан, машинасозлик саноатида илмий-услубий ва техник ечимларнинг юкори даражада булишига карамасдан, технологик асбоб-ускуналарнинг йирик улчамли, айникса мураккаб конфигурацияли жихозлар учун уларни технологик жараёнда дуч келадиган, эксплуатацион ишончлилигига салбий таъсир курсатувчи жараёнлардан химояловчи копламаларини куллашга етарлича эътибор берилмаётгани аникланган. Ушбу сохадаги ишларни тахлил килиб, реологик хусусиятларни хисобга олган холда антифрикцион копламаларини ишлаб чикариш ва махаллий минералларни, хусусан, саноатда ишлаб чикарилаётган махаллий каолиннинг турли маркаларидан окилона фойдаланиш учун активацион-гелиотехнология усулини куллаш максадга мувофик деб топилган.

Тадкикотларда махаллий хом-ашё ва энергия ресурслари асосида олинган гетерокомпозит полимер материаллар ва копламаларнинг реологик, технологик, физик-механик хусусиятлари урганилган. (1-жадвал).

1-жадвал

^оплама учун танланган материаллар_

№ Материал номи ГОСТ ёки Tsh Изох,

1 Эпоксид смола (ЭД-20) ГОСТ 10587-72 Термореактив богланувчи

2 Дибутилфталат (ДБФ) ГОСТ 8728-76 Пластификатор

3 Гассипол смола (ГС) Тsh 86-38:2001 Структураловчи модификатор

4 Полиэтиленполиамин (ПЭПА) ТУ 6-02-594-70 ^отирувчи

5 АКФ-78, АКС-30, АКТ-10 каолин маркалари 0^ 1056:2004 Тулдирувчи (ё<20 мкм)

2-жадвал

«А^геп КаоНп» МЧЖ корхонаси каолинларини ^улланиш сохалари

Маркаси ^улланилиш сох,аси

АСТ-78 Ёгоч таркибли окартирилмаган целлюлозадан фойдаланган холда босма ва ёзув когози ишлаб чикариш учун

АКС-30 Чинни, фаянс, кермика буюмлари ишлаб чикариш учун

АКТ-10 Маиший кимёвий тозалаш воситалари, резино -техник, пластмасса, лак буёк махсулотлари ишлаб чикариш учун

Изох: марка номларида куйидаги кискартмалар кулланилади: - АСТ-78 - оклиги 78%, когоз ишлаб чикариш учун ангрен каолини; - АКС-30 - таркибида алюминий оксиди (АЬОэ) - (30 ± 2) %, керамика (чинни, фаянс), ишлаб чикариш учун

мулжалланган ангрен каолини; - АКТ-10 - таркибида алюминий оксиди (AI2O3) - (10 ± 2) %, тулдирувчи сифатида ишлатилувчи ангрен каолини.

БоFловчи сифатида ЭД-20 термореактив олигомери танланди. Унинг танлови йирик улчамли технологик жих,озлар конструкцион материаллари юзасида копламалар олиш учун юкори мослашувчанлиги билан боFлик. Энг кенг таркалган алифатик амин - полиэтилен полиамин (ПЭПА) котиргич сифатида ишлатилган, бу эса материалнинг сикилишга мустахкамлик чегарасини камайтиради. Мавжуд хом ашё - госсипол смолани структураловчи модификатор сифатида куллаш - таркибида эпокси ва азотли бирикмалар сакловчи полимерларни олиш имконини беради.

Айни пайтда Узбекистонда Тошкент вилоятининг Ангрен туманидаги «Ан-грен-Каолин» МЧЖ корхонасида Узбекистон Республикасининг турли икти-содий тармокларида кенг фойдаланилаётган AКF - 78, АКС - 30, АКТ - 10 русумли каолин бойитилган маркалар ишлаб чикарилмокда. Тадкикотларда А^-78, АКС-30, АКТ-10 каолин маркалари танланган (2-жадвал).

Al2Si2O5 (OH)4 (ёки оксид атамаси буйича ёзилиши: Al2O3 2SiO2 2H2O) умумий таркибли минерал каолинит каолиннинг (> 98%) асосий таркибий кием и хисобланади. Каолинитнинг кимёвий таркиби 1-расмда курсатилган.

1-расм. Каолинитнинг тузилиши

Каолинит минерали кислород атомларининг умумий текислигини ташкил этувчи кетма-кет алюминий октаэдрал ва кремний тетраэдрал пластинасимон шаклга эга. Алюминий атомлари у-Al (OH)3 ёки гиббситга ухшаш тузилишга эга октаедрал пластиналар хосил килади. Пластиналар узаро водород билан боFланган катламларни хосил килади.

Олинган тадкикот натижаларига кура, гетерокомпозит материаллар полимер аралашмалари реологиясини урганиш асосида, йирик улчамли ва мураккаб конфигурацияли технологик жих,озларнинг ишчи сиртларида

копламанинг бир хил калинлигини таъминлаш учун компонентларни зарур таркиблари гетеркомпозит аралашмаларнинг структура х,осил булишининг шаклланиши боскичида АКТ-10 ва АКС-30 минерал тулдирувчининг заррачалари улчамига хдмда структуравий модификатор ГС ва полимер боFловчи ЭД-20 нинг функционал актив гурухларига боFлик деган хулосага келиш мумкин.

References:

1. Ziyamukhamedova, U.A, Miradullayeva, G.B, Rakhmatov, E.U, Nafasov, J.H, & Inogamova, M. (2021). Development of The Composition of a Composite Material Based On Thermoreactive Binder Ed-20. Chemistry And Chemical Engineering, 2021(3), 6.

2. Alijonovna, Z. U. (2021, November). Research of Electrical Conductivity of Heterocomposite Materials for the Inner Surface of a Railway Tank. In INTERNATIONAL CONFERENCE ON MULTIDISCIPLINARY RESEARCH AND INNOVATIVE TECHNOLOGIES (Vol. 2, pp. 174-178).

3. Ziyamuxamedova, U. A., Miradullaeva, G. B., & Nafasov, J. H. (2022). MATHEMATICAL DESCRIPTION OF RHEOLOGICAL PROPERTIES OF COMPOSITIONS BY PREDICTION OF THEIR THICKNESS. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(6), 538-545.

4. Ziyamuxamedova, U. A., Miradullaeva, G. B., & Nafasov, J. H. (2022). STUDY OF THE PHASE COMPOSITION OF PRODUCTS OF MECHANOCHEMICAL INTERACTION IN Ta+ C SYSTEMS. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 3(06), 61-67.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.