Научная статья на тему 'ДИАБАЗ ТОҒ ЖИНСЛАРИ АСОСИДА ШИШАКРИСТАЛЛ КОШИНЛАР ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ'

ДИАБАЗ ТОҒ ЖИНСЛАРИ АСОСИДА ШИШАКРИСТАЛЛ КОШИНЛАР ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
111
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
шихта тайёрлаш / шиша пишириш / шишани қолиплаш / шишани майдалаш / шакллаш / кристаллаш / шиша / шишакристалл. / glass making / glass baking / glass molding / glass grinding / shaping / crystallization / glass / glass crystal.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — H. Jumaniyozov

Мақолада диабаз тоғ жинслари асосида шишакристалл кошинлар ишлаб чиқариш технологиясини яратишга бағишланган тадқиқот натижалари келтирилган. Шишакристалл кошинлар ишлаб чиқариш учун лаборатория тадқиқотлари ва саноат шароитида ўтказилган тажрибалар асосида шишакристалл кошинлар олишнинг хомашёга ишлов бериш, шихта тайёрлаш ва шиша пишириш каби умумий босқичларни ўз ичига олган анъанавий шиша технологияси ва прес кукундан керамика технологияси бўйича ишлаб чиқаришнинг технологик тизимлари тавсия этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по энергетике и рациональному природопользованию , автор научной работы — H. Jumaniyozov

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF TECHNOLOGY FOR MAKING GLASS CRYSTAL TILES BASED ON DIABASE ROCKS

The article presents the results of research on the creation of glass crystal tile production technology based on diabase rocks. For the production of glass crystal tiles, based on laboratory research and experiments conducted in industrial conditions, technological systems of production using traditional glass technology and pressed powder ceramic technology, which include the general stages of obtaining glass crystal tiles, such as processing raw materials, preparation of mortar and glass baking, are recommended.

Текст научной работы на тему «ДИАБАЗ ТОҒ ЖИНСЛАРИ АСОСИДА ШИШАКРИСТАЛЛ КОШИНЛАР ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ДИАБАЗ TOF ЖИНСЛАРИ АСОСИДА ШИШАКРИСТАЛЛ КОШИНЛАР ОЛИШ

ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ ЧИ^ИШ Жуманиёзов Хурматбек Палванназирович

Урганч давлат университети, "Кимёвий технологиялар" кафедраси доценти

https://doi.org/10.5281/zenodo.7278139

Аннотация. Мацолада диабаз тог жинслари асосида шишакристалл кошинлар ишлаб чицариш технологиясини яратишга багишланган тадцицот натижалари келтирилган. Шишакристалл кошинлар ишлаб чицариш учун лаборатория тадцицотлари ва саноат шароитида утказилган тажрибалар асосида шишакристалл кошинлар олишнинг хомашёга ишлов бериш, шихта тайёрлаш ва шиша пишириш каби умумий босцичларни уз ичига олган анъанавий шиша технологияси ва прес кукундан керамика технологияси буйича ишлаб чицаришнинг технологик тизимлари тавсия этилган.

Калит сузлар: шихта тайёрлаш, шиша пишириш, шишани цолиплаш, шишани майдалаш, шакллаш, кристаллаш, шиша, шишакристалл.

РАЗРАБОТКА ТЕХНОЛОГИИ ИЗГОТОВЛЕНИЯ СТЕКЛОХРУСТАЛЬНОЙ ПЛИТКИ НА ОСНОВЕ ДИАБАЗОВЫХ ПОРОД

Аннотация. В статье представлены результаты исследований по созданию технологии производства стеклокристаллической плитки на основе диабазовых пород. Для производства стеклянных кристаллических плиток на основе лабораторных исследований и экспериментов, проведенных в промышленных условиях, разработаны технологические системы производства с использованием традиционной технологии производства стекла и технологии прессованной порошковой керамики, включающие общие этапы получения стеклянных кристаллических плиток, такие как обработка сырья, приготовление раствора и выпечки стекла, рекомендуется.

Ключевые слова: стекловарение, обжиг стекла, литье стекла, шлифование стекла, формообразование, кристаллизация, стекло, стеклокристалл.

DEVELOPMENT OF TECHNOLOGY FOR MAKING GLASS CRYSTAL TILES

BASED ON DIABASE ROCKS

Abstract. The article presents the results of research on the creation of glass crystal tile production technology based on diabase rocks. For the production of glass crystal tiles, based on laboratory research and experiments conducted in industrial conditions, technological systems of production using traditional glass technology and pressed powder ceramic technology, which include the general stages of obtaining glass crystal tiles, such as processing raw materials, preparation of mortar and glass baking, are recommended.

Keywords: glass making, glass baking, glass molding, glass grinding, shaping, crystallization, glass, glass crystal.

КИРИШ

Шишакристалл кошинлар бино ва иншоотларнинг ташки ва ички деворларини, пол ва зинапояларни, шунингдек, мухдндислик сохдсида турли сиртларни х,имоялаш, безаш учун жуда чидамли ва декоратив курилиш материали х,исобланади. Саноат биноларида шишакристалл кошинлардан фойдаланиш деворларни, кисмларни, устунларни, пойдевор копламаларини, айникса агрессив ишлаб чикариш шароитида, шунингдек, юкори намлик ёки кимёвий актив жараёнларда коррозиядан х,имоя килиш имконини беради.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Узбекистонда шишакристалл материаллар ишлаб чикарилмайди ва импорт х,исобига валюта сарфлаб олиб келинади. Шунинг учун ушбу материалларни махдллий хомашёдан фойдаланиб ва олиш технологияларини ишлаб чикиш долзарб вазифадир. Республикамизда диабазларнинг катта зах,иралари мавжуд ва уларнинг арзонлиги шишакристалл кошинлар ишлаб чикаришда диабазлардан фойдаланиш иктисодий самарадорликни ошишига сабаб булади [1-5]. Диабаз асосида шишакристалл материаллар синтез килиш буйича олиб борилган тадкикотлар натижаси диабаз асосида кристалланишга мойил шиша махсулотлари [6-10] ва уларни кристаллантириб микрокристалл тузилишли шишакристалл кошинлар олиш имконини берди [11].

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Биз таклиф килинаётган шишакристалл кошинлар олиш технологиясининг мавжуд шишакристалл материаллар олиш технологияларидан асосий фарки, диабазга алюминий оксидили кушимчалар кушиб синтез килинган шишаларга кристалланиш нуклеаторларини кушмасдан, олинадиган мах,сулотнинг юкори физик-техник хусусиятларини таъминлайдиган анортит структурасини х,осил килишга асосланган. Шунинг учун, кушимчалар сифатида Шуртан газ кимё мажмуаси чикиндиси ва AKF-78 маркали Ангрен каолини танланган [12-16].

Олиб борилган тадкикотлар натижасида Арватен кони диабазига AKF-78 маркали бирламчи бойитилган ангрен каолини ва ШГКМ алюминий оксидли чикиндисини кушиш х,исобига юкори физик-кимёвий курсаткичларга эга анортит тузилишли шишакристалл материаллар олишга эришилди [17-23] ва энг юкори физик-механик курсаткичларга эга булган №5 таркибли намуна шишакристалл кошинлар олиш учун макбул таркиб килиб белгиланди ва ушбу таркибнинг технологик параметрлари шишакристалл кошинлар олиш технологик тизимини ишлаб чикиш учун асос килиб олинди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Шишакристалл кошинлар ишлаб чикариш учун икки хил технологик схема ишлаб чикилди: 1-куйиш (анъанавий шиша технологияси буйича), 2-кукунли усул (керамика технологияси буйича пресс кукундан шаллаб мах,сулот олиш).

Шиша технологияси буйича шишакристалл кошинлар ишлаб чикаришнинг афзаллиги мах,сулот ишлаб чикариш унумдорлигининг юкорилигидадир. Арватен кони диабази асосида шиша технологияси буйича шишакристалл кошинлар ишлаб чикариш куйидаги схема буйича амалга оширилади: шихта тайёрлаш ^ шиша пишириш ^ шишани колиплаш ^ белгиланган режим буйича шишани кристаллаш. Шишакристалл кошинлар ишлаб чикаришнинг шиша технологиясига асосланган принципиал схемаси 1-расмларда келтирилган.

Шишакристалл кошинларни анъанавий шиша технологиясга асосланган усулда олиш технологиясининг мавжуд шишакристалл кошинлар олиш технологияларидан асосий фарки ва янгилиги кулланилган хомашёлар, шакллаш усули ва технологик жараённинг параметрларидадир. Анъанавий шиша ишлаб чикариш технологиясига асосланган шишакристалл материаллар олишнинг мавжуд технологияларида шиша массаси чузилиб кейин белгиланган улчамларда кесиб тайёрланган шишани кристал-лантирилади, бунинг учун таркибга куп микдорда ишкорий оксидлар киритилади, натижасида олинадиган махсулотнинг физик-кимёвий хоссалари сезиларли даражада

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

пасаяди. Биз таклиф килаётган технологияда шиша массасини чузиш урнига пресда шакллаб кейин кристаллашга берилади.

Шиша технологияси асосида шишакристалл кошинлар олиш 1 -расмда келтирилган тизим буйича куйидаги жараёнларни уз ичига олади:

Хомашёга ишлов бериш ва шихта тайёрлаш. Шиша пиширишнинг макбул шароитларини таъминлаш учун керакли дисперс аралашма олиш керак. Хомашё компонентининг дастлабки х,олатига караб уни керакли дисперс даражасига келтириш учун майдалаш жараёнидан фойдаланилади. Хомашёлар бункер (1)дан таъминлагич (2) оркали майдалагичлар (3,4,5)га узатилади. Диабаз тог жинси дастлаб жагли майдалагич (3)да ва кейин болгали майдалагич (4)да 1 мм заррача улчамгача майдаланади. Бойитилган AKF-78 каолини валли майдалагич (5)да ва донадор ШГКМ алюминий оксиди чикиндиси болгали майдалагич (4)да 1 мм га кадар майдаланади. Майдалагичдан утган хомашёлар оралик бункер (6)га ва ундан таъминлагич (2) оркали шихта тайёрлаш учун аралаштиргич (8)га узатилади, аралаштириш жараёнида чанг х,осил булишини олдини олиш максадида аралашма 1,5-2 % сув (7) билан намланади.

1-расм.

Шиша технологияси буйича шишакристалл кошин олишнинг принципиал технологик тизими: 1-хомашё бункерлари, 2-таъминлагич, 3-жагли майдалагич, 4-болгали майдалагич, 5-валли майдалагич, 6-оралик бункер, 7-сув учун сигим, 8-аралаштиргич, 9- ваннали печ, 10-пресс, 11-кристаллаш печи, 12-кадоклаш машинаси, 13 -

тайёр мах,сулот омбори.

Шиша пишириш. Юкорида келтирилган изланишларга асосланиб Арватен кони диабази, AKF-78 маркали бирламчи бойитилган Ангрен каолини ва ШГКМ алюминий оксидли чикиндиси асосида шишакристал кошинлар олиш учун кристалланувчан шиша олиш режими ишлаб чикилди, унга асосан шиша пиширишнинг максимал хдрорати 1450

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

оС булиб, ваннали печ (9)да амалга оширилади. Гомогенлаш ва тиниклаштириш жараёнлари тугагандан сунг шиша массаси колиплаш (шиша технологияси буйича) йули билан кристаллашга берилади.

Шакллаш. Шиша технологияси билан шишакристалл кошинлар олишда шиша массасини шакллаш жараёни 1250-1200оС хароратда пресс (10) ёрдамида амалга оширилади ва кристаллаш учун термик ишлов берилади.

Термик ишлови бериш (кристаллаш). Термик ишлов бериш 2 боскични, кристалл марказлари хосил килиш ва кристалларни усишини таъминлаш боскичларини уз ичига олади ва роликли печ (11)да амалга оширилади. Тавсия килинаётган технология буйича 1-боскичда 200 оС/соат тезлик билан киздирилиб харорат 800оСда 0,5 соат термик ишлови берилади, 2-боскичнинг охирги харорати 1100 оС булиб, киздириш тезлиги 300оС/соат ва 1 соат якуний хароратда иссиклик таъсирида кристаллантирилади. Таклиф килинаётган усулда шишага термик ишлов бериб кристаллаш режими куйидаги 2-расмда келтирилган.

2-расм.

Шиша технологияси буйича шишакристалл кошин олишда шишага термик

ишлов бериш режими

Икки боскичли термик ишловдан кейин тайёр булган шишакристалл кошин сараланади ва сифатли тайёр махсулот омборга юборилади. Шиша технологияси буйича олинган кошинлар узининг нафислиги ва бир хил кора рангга эга эканлиги билан ажралиб туради ва улардан бино ва иншоотларнинг ташки фасадларини коплашда фойдаланиш мумкин.

Шишакристалл кошинлар олиш учун керамика технологиясига асосланган усули шиша технологиясига хос булган шишани шакллаш хароратини юкорилиги ва технологик режимларга аник риоя килиш зарурати каби бир катор чекловларни олиб ташлашга имкон берувчи афзалликларга эга. Бошка томондан, олинган шиша кукун асосида керамика технологияси буйича шишакристалл кошинлар олишда исталган шаклда ва калинликда махсулот олиш, асосийси шиша чикиндилар чикмаслиги ва шиша технологияси асосида ишлаб чикаришда хосил булган чикиндиларни хам утилизация килиш имконияти пайдо булади. Афзалликларидан яна бири, керамика технологияси зарур хусусиятлар ва берилган улчамда шишакристалл материаллар ва махсулотларни кичик хажмдаги ишлаб чикаришни ташкил килишга мослиги, шунингдек, технологик чикиндиларни кайта ишлаш имкони мавжудлигидадир.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Шаша грануласидан шишакристалл кошинлар олишнинг мавжуд технологияларида катта улчамли корунд ёки шамотдан тайёрланган формаларга жойланиб бир хил текис шакл олиш учун кайтадан суюклантирилади. Суюкланиб белгиланган шаклга эга булган шиша массаси совитилади ва кейин кристаллантирилади. Кристаллаб олинган катта улчамли шишакристалл материал махсус дастгохларда кесиб шишакристалл кошин олинади. Ушбу усулнинг асосий камчили шиша грануласини кайтатдан эритиш хисобига катта микдорда энергия талаб килишидадир, шу билан бирга массада хаво колиши хисобига говаклар пайдо булади, бу эса махсулот сифатига таъсир курсатади.

Биз таклиф килаётган керамика технологияси буйича шишакристалл кошинлар олиш усулининг янгилиги шиша грануласи шарли тегирмонда туюлиб, гидравлик прессларда шаклланади, шакллаш жараёнида вактинча богловчи сифатида органик полимерлардан фойдаланилади. Бу эса уз навбатида энергия тежаш имконини беради. Керамика технологияси буйича шишакристалл кошинлар ишлаб чикариш куйидаги схема буйича амалга оширилади: шихта тайёрлаш ^ шиша пишириш ^ шишани майдалаш ва туйиш ^ вактинча боFловчи кушиб аралаштириш ^ шакллаш ^ белгиланган режим буйича кристаллантириш оркали ишлаб чикариш. Айнан керамика технологиясига асосланган шишакристалл кошин ишлаб чикариш технологияси Республикамизда ривожланаётган кичик ишлаб чикариш корхоналарда шишакристалл кошинлар ишлаб чикаришга кенг микёсда жалб килиниши мумкин, сабаби ушбу технология кичик хажмли ишлаб чикаришни ташкил килишга мос келади, бундан ташкари махсулот хажмидан келиб чикиб ишлаб чикариш хажмини кенгайтириш имконияти хам мавжуд. Ушбу технологияни куллаш оркали кам капитал харажатлар эвазига республикамизда шишакристалл кошинлар ишлаб чикаришни йулга куйиш мумкин. Бу эса мамлакатимизда ушбу турдаги махсулотлар ишлаб чикарилишининг ривожланишига асос булади. Керамика технологиясига асосланган шишакристалл кошинлар ишлаб чикаришнинг технологик тизими 3-расмда келтирилган.

3-расм.

Керамика технологияси буйича шишакристалл кошинлар олишнинг принципиал

технологик тизими:

1-хомашё бункерлари, 2-таъминлагич, 3-жагли майдалагич, 4-болгали майдалагич, 5-валли майдалагич, 6-оралик бункер, 7-сув учун сигим, 8-тарелкали аралаштиргич, 9-ваннали печ, 10-гранулятор, 11-элеватор, 12-шарли тегирмон, 13-богловчи учун сигим, 14-пресс, 15-вогонетка, 16-кристаллаш печи, 17-силликлаш дастгохи, 18-тайёр махсулот

омбори.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

диабаз

1ПГКМ чнкннднсн

Таклиф килинаётган технологик схема (З-расм)га асосан Арватен кони диабази хомашё бункери (1)дан таъминлагич (2) оркали жагли майдалагичга (3)га узатилади, жагли майдалагичда дагал майдаланган диабаз болгали майдалагич (4)да 1 мм улчамгача майдаланади. ШГКМ алюминий оксидли чикиндиси болгали (4) ва AKF-78 маркали бирламчи бойитилган Ангрен каолини эса валли майдалагич (5)да майдаланади. Майдаланган хомашё материаллари оралик саклагич бункер (6)га узатилади ва ундан берилган микдорларда лентали таминлагич (2) оркали даврий ишловчи тарелкали аралаштиргич (8)га берилади. Аралаштиргичда чанг х,осил булишини олдини олиш учун хомашёлар 1,5-2% намланади, намлаш учун сув аралаштиргичга сигим (7) дан берилади. Шиша ваннали печ (9)да 1450оС хдроратда пиширилади. Шишани майдалаш осон булиши учун гранулятор (сувли ванна) (10)да кескин совитилиб шиша гранулалари х,осил килинади ва олинган шиша гранулалари элеватор (11) ёрдамида оралик саклагичга (6) ва ундан шарли тегирмон (12)га узатилади. Шарли тегирмонда №0063 элакда колдик колмасдан утгунга кадар янчилади, янчиш давомийлиги 4-5 соатни ташкил килади. Олинган янчилма пластиклик кобилиятига эга эмас, тадкикот ишларимизда вактинча богловчи сифатида бир канча полимерлар синовдан утказилди ва поливинил спирт танлаб олинди, ушбу полимернинг авзаллиги термик ишлов бериш вактида ёриклар, ёнганда кул х,осил килмаслиги ва ярим мах,сулотнинг мустах,камлиги юкорилигидадир. Вактинча богловчи сифатида 10%ли поливинил спирт солинган сигим (13)дан 5% микдорда кушилади ва аралаштиргич (8)да аралаштирилади. Олинган аралашма гидравлик пресс (14) ёрдамида 200 кг/см2 куч остида шаклланади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Ярим тайёр маусулотга термик ишлови бериш. ^издириш давомида махсулотдан вактинчалик богловчини массадан ажратиш ва керакли физик -кимёвий параметрларга эришиладиган якуний иссиклик билан ишлов беришдан иборат иссиклик билан ишлов бериш боскичларни уз ичига олади. Якуний иссиклик ишлови - кристалланиш керакли махсулот тузилиши ва хусусиятларини таъминлаш жараёнини якунлайдиган иккинчи боскич хисобланади. Кристаллаш шишанинг ушбу таркибига мос келадиган режим буйича зарур харорат ва уни тартибга солиш имкониятини берувчи ичида вагонеткалар (15) жойланган кристаллаш печ (16)да амалга оширилади. Керамика технологияси буйича шишакристалл кошин олишда термик ишлов беришда 50оС/соат тезлик билан 600 оС хароратгача киздирилади (таркибдан вактинча богловчи чикиб кетиши жараёнида ёриклар хосил булишини олдини олиш учун шу режим танланди) ва кейин 200 оС/соат тезик билан киздирилиб 800 оСда 1 соат термик ишлов берилиб 300 оС/соат тезикда киздириб 1100оС да 2 соат давомида кристаллантирилади (4-расм).

4-расм.

Керамика технологияси буйича шишакристалл кошин олишда шишага термик ишлов бериш режими

X "с

- киздириш Г 6 ось: А ич боски ч \ кякт с™™-

12345S7,a9 Ю И 12 13 14 15 16 17 ia

Термик ишлов берилиб кристаллантирилган махсулот силликлаш дастгохи (17)да ишлов берилади ва тайёр булган махсулот омбор (18)га жунатилади. МУ^ОКАМА

Юкорида таклиф этилаётган технологик тизим асосида олинган шишакристалл кошинларнинг физик-кимёвий хоссалари (1-2-жадвал) текширилганда, уларнинг физик-техник курсаткичлари анъанавий курилиш кошинларидан юкори эканлиги аниклади.

1-жадвал

Шиша технологияси буйича олинган шишакристалл кошиннинг физик-

техник курсаткичлари

Курсаткичлар Керамик пол кошини ГОСТ 6787 -2001 талаби Тажриба натижасида олинган шишакристалл кошин курсаткичи

Кристаллаш харорати, оС: 1-боскич 2-боскич - 800 1100

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Умумий киришиш, % - 2,7

Сув ютувчанлик, % 3,5 0,05

Эгилишга механик мустах,камлик, МПа 28 120

Ишкаланишга механик мустах,камлик чегараси, г/см2 0,18 0,03

Шиша технологияси буйича олинган шишакристалл кошинларнинг физик-механик курсаткичлари ГОСТ 6787-2001 «Плитки керамические для пола. Технические условия» талаби буйича анъанавий керамик пол кошинларига нисбатан ишкаланишда емирилиши (салбий курсаткич) 6 марта камайган (0,03 г/см2), эгилишдаги механик мустах,камлик чегараси (120 МПа) 4 мартага купайган ва сув ютувчанлиги 0,05% булган шишакристалл кошинлар ишлаб чикарилган ва олинган шишакристалл кошинларнинг физик-техник курсаткичларини синаш натижаларига асосланиб, улар курилишда пол кошинлари сифатида фойдаланишга тавсия килиш мумкин.

2-жадвал

Керамика технологияси буйича олинган шишакристалл кошиннинг физик-

механик хоссалари

Иссикликдан Ишкаланишга

Сув Эгилишга чизикли Иссикка механик Моос

ютувчан- мустах,кам- кенгайиш бардошлилик, мустах,камлик буйича

лик, % лик, МПа коэффициенти, оС чегараси, каттиклик

10-7град-1 г/см2

0,05 120 47 650 0,03 7,5

Ишлаб чикилган шишакристалл кошинлар анъанавий кошинлардан эгилишга мустах,камлиги (120 МПа) ва иссикка бардошлилигининг (650 оС) юкорилиги ва сув ютувчанлигининг камлиги (0,05%) билан фаркланади. Шу боис Арватен кони диабази, АКF-78 маркали бирламчи бойитилган Ангрен каолини ва ТТТГКМ алюминий оксиди чикиндиси асосида олинган шишакристалл кошинлар бино ва иншоотлар зинапоялари, пол ва фасадларини коплашда фойдаланиш мумкин. ХУЛОСА

Х,озирги кунда Узбекистонда курилиш бунёдкорлик ишларига катта эътибор берилмокда ва юкори сифатли курилиш материалларнинг янги турларига булган талаб сезиларли даражада ошди. ^урилишда кулланиладиган керамик кошинлар 3 турга: полбоп, ички пардозаш учун ва фасад кошинларига булинади. Полбоп кошинлар юкори механик хоссаларга эга ва кимёвий мух,итларга тургун булиши, фасад кошинлари эса иссик ва совукка чидамлилиги юкори булиши талаб этилади [24]. Кошинларнинг ушбу турлари хомашё материалларидан тортиб ишлаб чикариш технологияси, пишириш хдрорати ва режмларигача бир биридан фарк килади. Шишакристалл кошинлар олиш тахнологиясини ишлаб чикиш анъанавий кошинларнинг турлари тугрисидаги карашларни узгартиради ва бир хил таркиб хдмда технологик жараённи куллаган х,олда кошинларнинг

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

барча кулланилиш сохаларида куйиладиган талабларга тулик жавоб берадиган махсулот олиш имконини беради. Бундан ташкари, шишакристалл кошинлардан курилиш ишларида фойдаланиш бино ва иншоотларнинг эксплуатацион муддатларини узайишига олиб келади. Шу кунгача республикамизга шишакристалл материаллар хориждан импорт сифатида киритилмокда. Ушбу махсулотлар ишлаб чикарилиши республикамизда йулга куйилмаганлигининг сабаби, ушбу соханинг олиб борилаётган илмий тадкикотларнинг камлигидадир. Республикамизда шишакристалл кошинлар олиш учун истикболли хомашё хисобланган диабаз тог жинсларининг катта захиралари мавжуд, шуни хам алохида таъкидлаш керакки, унинг таркибида Ti, Mn, Fe оксидларининг борлиги учун нуклеаторлар кушмасдан шишакристалл материаллар кошинлар олиш имконини беради ва бу уз навбатида махсулот таннархини анча арзон килади.

REFERENSEC

1. Жуманиёзов Х.П. Исследование диабазовых горных пород Арватенского и Узунбулакского месторождения для получения стекол и ситаллов // Химическая промышленность. -Санкт-Петербург, 2013. Т.88, №5. -С. 223-233.

2. Арипова М.Х., Бабаханова З.А., Жуманиёзов Х.П. Стеклокристаллические плитки для

полов на основе местного сырья и отходов промышленности //Universum: технические науки. - 2020. -№. 6-2 (75). -С. 76-80.

3. Жуманиёзов Х.П., Шарипов Д., Исматов А.А. Современное представление о структуре

и свойствах диабазовых горных пород // Сборник трудов Республиканской межвузовской конференции. -Ташкент: ТХТИ, 2010. -С. 63-65.

4. Арипова М.Х., Бабаханова З.А., Жуманиёзов Х,.П. Арватен кони диабазларининг

таркиби ва тузилишини урганиш // Композицион материаллар. - Тошкент, 2020, №3. -С.9-12.

5. Исматов А.А., Шарипов Д.Ш., Ходжаев Н.Т., Жуманиёзов Х.П. Аспекты переработки и

применения диабазовых горных пород // Композиционные материалы. - Ташкент, 2010. №3. -С.40-43.

6. Хурматбек Ж. Диабаз тог жинсларининг кимёвий-минералогик таркиби, тузилиши ва

классификацияси // Research and education. -2022. -Т. 1. - №. 6. - С. 34-40.

7. Жуманиёзов Х.П., Исматов А.А., Шарипов Д., Ходжаев Н.Т. Исследование влияния

температуры на химико минералогический состав диабаза Арватенского месторождения // Материалы научно-практической конференции. «Актуальные проблемы развития химической науки, технологии и образования в республике Каракалпакистан». - Нукус, 2011.-С.141-142.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. Арипова М. Х., Бабаханова З. А., Жуманиёзов Х. П. Синтез и исследование свойств

стекол на основе диабазов Узунбулак I // Universum: технические науки. - 2019. - №. 12-2 (69). - С. 65-70.

9. Жуманиёзов Х.П. Синтез и исследование свойств стекол в системе диабаз-каолин-

глинозем // Химическая промышленность. - Санкт-Петербург, 2012. Т.88, №8. -С. 386-390.

10. Жуманиёзов Х.П., Исматов А.А., Шарипов Д. Синтез малощелочных окрашенных стекол на основе горных диабазовых пород Узбекистана // «Баркамол авлод-илм фан

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

тараккиёти таянчи» илмий техникавий конференцияси материаллари. - Тошкент, 2010. -Б. 44-45.

11. 140. Жуманиёзов Х,.П. Диабаз тог жинслари асосида синтез килинган шишаларнинг кристалланиш хусусиятларини урганиш ва ситаллар олиш // «Умидли кимёгарлар-2011». Илмий-техникавий анжумани маколалар туплами. - Тошкент, 2011. -Б. 13-14.

12. Жуманиёзов Х.П., Исматов А.А., Шарипов Д., Ходжаев Н.Т. Получение полевошпатовых ситаллов на основе местных сырьевых ресурсов и отходов промышленности Узбекистана // «Инновационные идеи молодых учённых геологов и специалистов в развитии минерально-сырьевой базы Республики Узбекистан». Тезисы Республиканской молодежной конференции. - Ташкент, 2010. -С. 77-78.

13. Жуманиёзов Х,.П., Исматов А.А., Шарипов Д., Бабаханова З.А., Ходжаев Н.Т.

Изоморфизм ва унинг тог жинсларида намоён булиши // Сборник материалов Республиканской научно-практической конференции «Инновационные разработки и перспективы развития химической технологии силикатных материалов». - Ташкент, 2012.-С.100-104.

14. Арипова М.Х., Жуманиёзов Х,.П. Махаллий хомашёлар асосида шишакристалл кошинлар таркибини яратиш // «Узбекистонда илмий-амалий тадкикотлар» мавзусидаги 18-куп тармокли илмий масофавий онлайн конференция материаллар туплами. - Тошкент, 2020. -Б.73-74.

15. Исматов А.А., Шарипов Д., Ходжаев Н.Т., Жуманиёзов Х.П. Диабазы Узбекистана ценной сырьё для получения ситаллов // Международная научно-практическая конференция «Инновация-2010». - Ташкент, -2010. -С.109-110.

16. Жуманиёзов Х.П., Исматов А.А., Шарипов Д. Ситалловые композиции на основе горных пород Узбекистана // Республиканская научно-техническая конференция «Композиционые материалы на основе техногенных отходов и местного сырья: состав, свойства и применение. - Ташкент, 2010. -С.209-211.

17. Жуманиёзов Х,.П., ¡Исматов А.А.|, Шарипов Д.Ш., Бабаханова З.А. CaOAhO3^SiO2-AI2O3 системасида шишакристалл композициялар таркибини яратиш // «Махдллий ва иккиламчи хомашёлар асосида янги композицион материаллар». Халкаро илмий-техникавий конференцияси материаллари. - Тошкент, 2011. -Б. 94-96.

18. Жуманиёзов Х,.П., Исматов А.А.,| Шарипов Д., Бабаханова З.А. Махаллий хомашёлар асосида янги турдаги шиша материаллар олиш ва физик-кимёвий тадкик килиш // «Кимё ва кимё-технологиянинг долзарб муаммолари». Республика илмий-амалий анжумани туплами. - Урганч, 2011. -Б. 43-45.

19. Жуманиёзов Х,.П. Диабаз-каолин-АЬОз системасида шишалар олиш ва хоссаларини урганиш // «Умидли кимёгарлар-2012» Илмий-техникавий анжумани маколалар туплами. - Тошкент, 2012. -Б.31-32.

20. Жуманиёзов Х,.П., Исматов А.А.|, Шарипов Д.Ш. Махаллий хом-ашёлар асосида шиша-керамик материаллар олиш ва ишлаб чикаришга тадбик этиш масалалари // «Илм-фан ютуклари ва инновацион технологияларга асосланган кичик бизнесни ривожлантириш муаммолари ёш олимлар нигохида». Республика илмий-амалий конференцияси материаллари туплами. - Тошкент, 2011. -Б. 215-217.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

21. Жуманиёзов Х,.П. Ситаллар ишлаб чикаришда тог жинсларидан фойдаланиш истикболлари // Республика ёш олимларининг илмий амалий конференцияси маъруза тезислари туплами. - Тошкент, 2014. -Б.27.

22. Жуманиёзов Х,.П., [Исматов А.А.|, Шарипов Д., Бабаханова З.А., Адинаев Х.А. Арватен кони диабазлари асосида кислотабардош шишакерамик материаллар олиш // Композиционные материалы. -Ташкент, 2011. №3. -С. 39-43.

23. Aripova M. Kh., Babakhanova Z.A., Jumaniyozov H.P. Anorthite-structural glass-ceramics on the base of diabases of Arvaten deposit // Elektronic journal of actual problems of modern science, education and traning. - Urgench, 2019. - №5. -Р. 44-55.

24. Исматов А.А. Силикат ва кийин эрийдиган нометалл материаллар технологияси. -Тошкент: Фан ва технология, 2006. -584 Б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.