Научная статья на тему 'АФЗАЛИЯТҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИНСТИТУТҲО ДАР САМТИ АФЗОИШИ ҶАРАЁНҲОИ ИНВЕСТИТСИОНӢ ИННОВАТСИОНӢ ДАР МИНТАҚА'

АФЗАЛИЯТҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИНСТИТУТҲО ДАР САМТИ АФЗОИШИ ҶАРАЁНҲОИ ИНВЕСТИТСИОНӢ ИННОВАТСИОНӢ ДАР МИНТАҚА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
муҳити институтсионалӣ / низоми институтсионалӣ / инвест – стандарти минтақа / қоидаҳои ягонаи бозӣ / рушди минтақавӣ / ташаккули муҳити инвеститсионии минтақа / инвест стандарти минтақа / таҷрибаи мамлакатҳои хориҷӣ / институтҳои танзимкунанда / сиёсати иқтисодии минтақавӣ / муҳити рақобатӣ / стратегияи инвеститсионӣ / интернет-портал.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы —

Дар мақола тадбирҳои фаъолияти мақомоти иҷроияи ҳокимияти субъекти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба таъмини муҳити мусоиди инвеститсионӣ дар минтақа оварда шуда, он имкон медиҳад, ки дар ҳудуди мамлакат “қоидаҳои ягонаи бозӣ” ҷорӣ карда шаванд, яъне дар минтақаҳо муҳити институтсионалӣ аз ҳисоби ошкор сохтан ва паҳн кардани амсилаҳои беҳтарини минтақавӣ дар соҳаи такмили муҳити инвеститсионӣ ҳатталимкон “стандартизатсия” шавад. Бинобар ин, зарурати таҳияи низоми тадбирҳо ва механизмҳои ислоҳоти институтсионалӣ дар соҳаи муҳити инвеститсионии минтақа ба миён омадааст

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АФЗАЛИЯТҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИНСТИТУТҲО ДАР САМТИ АФЗОИШИ ҶАРАЁНҲОИ ИНВЕСТИТСИОНӢ ИННОВАТСИОНӢ ДАР МИНТАҚА»

УДК......332 (575.3)...

АФЗАЛИЯТ^ОИ ФАЪОЛИЯТИ ИНСТИТУТ^О ДАР САМТИ АФЗОИШИ ЧДРАЁНХ,ОИ ИНВЕСТИТСИОНЙ - ИННОВАТСИОНЙ ДАР МИНТАЦА

ЦУРБОНОВА ШО^ИСТА ХАЙРУЛЛОЕВНА

номзади илмх,ои иктисодй, муаллими калони кафедраи бах,исобгирии мух,осибй ва аудити факултети иктисодй - и МДТ «ДДХ ба номи академик Б.Еафуров»

Шархц мухтасар: Дар мацола тадбирцои фаъолияти мацомоти ицроияи цокимияти субъекти Цумцурии Тоцикистон оид ба таъмини муцити мусоиди инвеститсиони дар минтаца оварда шуда, он имкон медицад, ки дар цудуди мамлакат "цоидацои ягонаи бози" цорй карда шаванд, яъне дар минтацацо муцити институтсионали аз цисоби ошкор сохтан ва пацн кардани амсилацои бецтарини минтацави дар соцаи такмили муцити инвеститсиони цатталимкон "стандартизатсия" шавад. Бинобар ин, зарурати тацияи низоми тадбирцо ва механизмцои ислоцоти институтсионали дар соцаи муцити инвеститсионии минтаца ба миён омадааст.

Калидвожахр: муцити институтсионали, низоми институтсионали, инвест -стандарти минтаца, цоидацои ягонаи бози, рушди минтацави, ташаккули муцити инвеститсионии минтаца, инвест - стандарти минтаца, тацрибаи мамлакатцои хорицй, институтцои танзимкунанда, сиёсати ицтисодии минтацави, муцити рацобати, стратегияи инвеститсиони, интернет-портал.

ПРЕИМУЩЕСТВА ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ИНСТИТУТОВ В НАПРАВЛЕНИИ УВЕЛИЧЕНИЯ ИНВЕСТИЦИОННО ИННОВАЦИОННЫХ ПОТОКОВ В РЕГИОНЕ

КУРБОНОВА ШОХИСТА ХАЙРУЛЛОЕВНА

к.э.н., старший преподаватель ГОУ «Худжандский государственный университет имени академика Б. Гафурова» (г. Худжанд, Республика Таджикистан)

Аннотация: В статье представлены меры исполнительной власти Республики Таджикистан по обеспечению благоприятной инвестиционной среды в регионе, что позволяет внедрить «единые правила игры» внутри страны, то есть создать институциональную среду. в регионах за счет открытости и распространения лучших региональных моделей в области улучшения инвестиционной среды необходимо «стандартизировать». Поэтому существует необходимость разработки системы мер и механизмов институциональных преобразований в сфере инвестиционной среды региона.

Ключевые слова: институциональная среда, институциональная система, инвестиции - стандарт региона, единые правила игры, региональное развитие, формирование инвестиционной среды региона, инвестиции - стандарт региона, опыт зарубежных стран, институты регулирования, региональная экономическая политика, конкурентная борьба окружающая среда, инвестиционная стратегия, интернет-портал.

ADVANTAGES OF THE ACTIVITIES OF INSTITUTIONS IN THE DIRECTION OF INCREASING INVESTMENT AND INNOVATION FLOWS IN THE REGION

KURBONOVA SHOHISTA KHAYRULLOEVNA Khujand State University named after acad. B. Gafurov (Khujand, RT)

Abstract. The article presents measures of the executive branch of the Republic of Tajikistan to ensure a favorable investment environment in the region, which makes it possible to introduce

"level rules of the game " within the country, that is, to create an institutional environment. in the regions, through openness and dissemination of the best regional models in the field of improving the investment environment, it is necessary to "standardize ". Therefore, there is a need to develop a system of measures and mechanisms for institutional reforms in the area of the region's investment environment.

Key words: institutional environment, institutional system, investments - standard of the region, common rules of the game, regional development, formation of the investment environment of the region, investments - standard of the region, experience of foreign countries, regulatory institutions, regional economic policy, competitive environment, investment strategy, Internet portal.

Олимон эътироф кардаанд, ки яке аз омилдои асосии ба рушди минтака ва амалигардонии самараноки манфиатдои чомеаи минтакавй таъсиррасон мудити институтсионалй мебошад, чи тавре ки маълум аст аз низоми коидадои расмй, маддудиятдои гайрирасмй ва механизмдои амалигардонии мачбурии ондо иборат аст. Мудити институтсионалии минтакавй мачмуи институтдои сиёсй, ичтимой ва иктисодй аст. ^оидаю меъёрдо ташаккули маддудиятдои умумй ва шартиятдои дамкории мутакобилаи зернизомдои минтакаро танзим мекунанд, сохтордо ва механизмдои ташкилй бошанд муассисаю ташкилотдоеро дар бар мегиранд, ки бевосита ё бавосита дамкории мутакобилаи дамаи зернизомдоро таъмин мекунанд.

^айд кардан зарур аст, ки мудити институтсионалии минтакаро махсусияти худро дорад, ки бо омилдои институтсионалии минтака- ташаккулдиданда ё минтакаофар муайян карда мешавад.

Рушди минтака ва амалигардонии талаботи адолии сокини минтака аз вазъи мудити институтсионалй вобаста аст, бинобар ин метавонанд дар доираи унсурдои мухталиф амалй гарданд, вале дар дилход унсурдои низомманди зерин дузур доранд: институтдои меъёрии дукукй; институтдои молиявию бучетй; институтдои маъмурй. Ба сифати шакли институтсионалие, ки рушди минтакаро муайян мекунад, сиёсати иктисодии минтакавй баромад менамояд. Бинобар ин, тачдиди омилдои институтсионалй такмили сиёсати иктисодии минтакавиро пешбинй менамояд.

Бо назардошти он ки сиёсати иктисодии минтака бисёрчанба мебошад, тачдиди омилдои институтсионалй аз мавкеи сиёсати инвеститсионй, аз чумла ташаккули мудити инвеститсионй баррасй мегардад. Зеро ки "афзоиши инвеститсиядо ва ташаккули мудити инвеститсионй дар мамлакат чун вазифаи стратегй ва омили мудимтарини тачдиди иктисодиёти миллй муайян шудаанд". [1.с. 29].

Тибки акидаи муаллифонба сифати омилдои калидии институтсионалй, ки мудити инвеститсиониро ташаккул медиданд, институтдои танзимкунандаи бастани карордоддо ва институти дифзи дукукй моликият баромад мекунанд [2. с.949]. ^айд кардан зарур аст, ки мудаккикони масъалаи мудити инвеститсионй се механизми пойгодии таъсири сифати институтдоро ба фаъолнокии инвеститсионй чудо мекунанд: таъсири институтдо ба сатди хавфи лоидадои инвеститсионй, таъсири институтдо ба харочоти амалигардонии лоидадои инвеститсионй ва таъсири институтдо ба мудити ракобатй ва мачмуи имкониятдои дастрасии инвеститсионй. Ба фикри мо, раванди тачдиди омилдои институтсионалй, ки ба ташаккули мудити инвеститсионии минтака таъсир мерасонанд, бояд ба баланд бардоштани сифати институтдои мавчуда равона карда шавад ё "институтдо бояд сермадсул бошанд", яъне ба рушди иктисодиёти минтака ва некуадволии шадрвандон мусоидат кунанд.

Тадлили тачрибаи мамлакатдои хоричй оид ба бедтар намудани мудити инвеститсионии минтака нишон дод, ки дар фародам овардани мудити мусоид ба фаъолияти инвеститсионии содибкории хусусй на тандо макомоти минтакавии докимият, балки макомоти докимияти давлатии нодия, шадрдои хурд ва шадракдои ба ондо тобеъ низ ширкат меварзанд ва иштироки ондо дар тадбирдо ва амалдои дамгуншуда ифода меёбад [4.c. 45].

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Тавсиядои тадиягардида оид ба фародам овардани мудити мусоид дар минтака дар асоси тачрибаи мамлакатдои дигар арзи дастй кардаанд, бинобар ин ондо иктибосшуда ба шумор мераванд, вале дар онао шароити мадаллй ва хусусиятдои рушди минтака ба назар гирифта шудаанд.

Ба назари мо, амалиёти макомоти докимияти давлатии водиддои маъмурию дудудии минтакаро бо ёрии воситаи давасмандгардонандаи афзоиши инвеститсиядо дар иктисодёити минтака ё "Инвест-стандарти минтака" дамгун (унификатсия) кардан лозим аст.

"Инвест-стандарти минтака" амалиёти стандартизатсияшудаи макомоти докимияти ичроияи субъектдои вилояти Сугд оид ба таъмини шароитдои мусоиди сармоягузорй ба иктисодиёти минтака (минбаъд - Стандарт) мебошад. Стандарт дуччати меъёриест, ки Мачлиси намояндагони халкии минтака кабул кардаанд ва он дуччатдои меъёрй ва дигар дуччатдою карордои ташкилиро, ки субъектдои вилояти Сугд кабул менамоянд, тавсиф мекунад ва ба мундаричаи ондо тавсиядо медидад. Талаботи дар Стандарт зикршуда дар сурати ба таври бояду шояд амалй кардан ба дадди акал кофй мебошанд ва ба бедтар намудани мудити инвеститсионй дар вилояти Сугд мусоидат ходанд кард. Вазъияти ичтимоию иктисодии дудуддо, иктидори ондо, сатди салодияти макомоти докимияти ичроия дар мадалдо якхела нестанд, бинобар ин дар раванди амалигардонии Стандарт аз нуктаи назари чалби инвеститсиядо ва рушди иктисодй субъектдо - пешвоён пайдо мешаванд, ки тачрибаи ондоро дар дигар дудуддо татбик кардан мумкин аст.

Мукаррароти Стандарт шартан ба ду намуди чузъ (компонент) чудо карда мешавад: институтсионалй ва гайриинститутсионалй (идоракунй, кадрй, иттилотй). Тасвири схематикии "Инвест - стандарти минтака" дар расми 1. оварда шудааст.

Талаботи асосии стандарт

Институтсионалй Гайриинститутсионалй

Тадияи стратегияи инвеститсионй бо зикри афзалиятдо барои инвеститсиядо дар минтака Сохтани Интернет-захира дар бораи фаъолияти инвеститсионй ва содибкорй

Коркарди накшаи умумии дарсолаи рушди инфрасохтор дар минтака

Коркарди номгуи намуду шаклдои дастгирии давлатии инвеститсиядо ва тарздои асосии дифзи дукуки сармоягузорон Х,исоботи оммавии раиси МИХД минтака дар бораи комёбй ва накшадо оид ба чалби инвеститсиядо ва бедтар намудани мудити инвеститсионй

Мавчудияти ташкилоти махсус оид ба чалби инвеститсиядо ва кор бо сармоягузорон Омодагии касбй ва бозомузй аз руи ихтисос, ки ба талабот чавобгу аст

Мавчудияти регламенти ягонаи мурофикати лоидадои инвеститсионй аз руи принсипи "равзанаи ягона" Ба вучуд овардани низоми таълим ва такмили ихтисоси хизматчиёне, ки ба чалби инвеститсиядо масъуланд

Аз чониби мансабдори олии минтака кабул шудани эъломияи инвеститсионии минтака

Расми 1. - Узвдои асосии «Инвест - стандарти минтака»

Тадияи муаллиф.

Стратегияи инвеститсионй бояд афзалиятдои инвеститсионии минтакаро муайян кунад: дудуддо, содадо, технологиядои рушди рузафзун, намуддои мадсулот, кору хизматдои азхудкардашаванда, лоидадое, ки амалигардонии ондо ба накша гирифта шудааст.

Стратегияи инвеститсионй бояд барномадои максаднок, лоидадои алодида ва тадбирдои аз руи максад, вазифа, мудлати татбик ва захирадо ба шам алокамандро тавсиф намояд, ки афзоиши инвеститсиядоро ба субъекти Чумдурии Точикистон таъмин мекунанд.

Лоихаи Стратегияи инвеститсионй ба мухокимаи оммавй бароварда мешавад. Ба мухокимаи оммавии Стратегия коршиносон, сохибкорон ва сармоягузорон чалб карда мешаванд. Стратегияи инвеститсиониро Мачлиси вакилони халкй тасдик мекунад ва он мумкин аст дар намуди хуччати алохида ё дар намуди кисми хуччати нисбатан умумй, ки стратегияи рушди минтакаро тавсиф мекунад, кабул шавад ва тибки тартиби пешбиникардаи хуччати умумй тасдик гардад. Стратегияи инвеститсионй тибки принсипхои муайян кардаи ^онуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи ояндабинй, консепсияхо, стратегияхо ва барномахои давлатии рушди ичтимоию иктисодии Чумхурии Точикистон" аз 26.12.11, № 781 коркард мешавад.

Дар асоси Стратегияи инвеститсионй хар сол накшаи сохтмони объектхои инвеститсионй ва инфрасохтори зарурии наклиётй, энергетикй, ичтимой, мухандисй, коммуналй ва телекоммуникатсионии минтака ташаккул дода мешавад. Накша мачмуи хамаи объектхои калидии инфрасохтор мебошад, ки сохтмон ва тачдиди онхо дар накшаю барномахои амалкунандаи Чумхурии Точикистон дар худуди минтакаи дахлдор, аз чумла ба шарти шарикии давлатию хусусй сабт шудааст.

Накша дар шакли аёнй бо сабти объектхои ба накша гирифташаванда дар харитаи минтака, мухлати сохтмони онхо чоп мешавад. Накша дар Интернет-портал дар бораи фаъолияти инвеститсионй дар минтака чоп мешавад.

Чунин накша, ки дар шакли аёнии график! чоп шудааст, ба субъектхои хочагидор имкон медихад хавфхои карорхои инвеститсионии худро идора кунанд, дар бораи иштирок дар амалигардонии чунин лоихахои инфрасохторй карорхои асоснок кабул намоянд.

Дар минтака бояд санади меъёрй кабул шавад, ки дар он кафолатхо ба сармоягузорон сабт мегардад хама воситахо ва тадбирхо бахри дастгирии сармоягузорон ва сохибкорон, ки дар Чумхурии Точикистон истифода мегарданд, низомбандй мешавад.

Санади меъёрй бояд инъикос кунад:

> номгуи тарзхои асосии хифзи хукуки сармоягузорон бо истинод ба санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон; ^ кафолатхои бад нашудани холати сармоягузорон дар худуди салохияти субъекти минтакавй дар давраи амалигардонии стратегияи инвеститсионй;

^ кафолатхои пешгирии ба вучуд овардани монеахои маъмурй ва танзими беасоси тичорат;

^ тартиби мурочиати сармоягузорон бахри мухофизат ва ёрй;

^ шаклхои мавриди татбики дастгирии андозй ва молиявии инвеститсияхо (барои хар як аз чунин тадбирхо бояд тартибу шароити татбик тавсиф шавад), аз чумла меъёру коидахои гирифтани онхо.

Мухокимаи оммавии масъалахои калидй ва карорхо барои сармоягузорон бо Раиси макоми ичроияи хокимияти давлатии минтака сатхи боварии сохибкории хусусиро ба идоракунии давлатй баланд мебардорад. Бинобар ин, дар Стандарти минтакахо мавчуд будани макоми кушодаи машваратй пешбинй шудааст, ки дар он дар гирди як миз рохбарони минтака, намояндагони сохибкорй, намояндагони чузвхои сохавии худудй чамъ меоянд. Чунин маком (Шуро) ба мувофика ва хамоханг сохтани амалиёти сохибкорй ва Хукумат оид ба рушди минтака имкон фарохам меорад. Шуро иштироки сохибкоронро дар кабули карорхои калидй, ба коркард ва амалигардонии стратегияи инвеститсионй чалб кардани точирон, коршиносии чамъиятии лоихахо, баррасии ташаббусхои сохибкорон - чомеаро таъмин мекунад. [7с.43]

Шуро оид ба бехтар намудани мухити инвеститсионй макоми чамъиятии машваратии хамохангсоз мебошад, ки дар асоси доимй амал мекунад. Ба салохият ва вазифахои Шуро дохил мешаванд:

♦♦♦ тадияи тавсиядо оид ба ташкили дамкории мутакобилаи макомоти ичроияи шокимияти минтака ва ташкилотшое, ки дар раванди инвеститсионй иштирок мекунанд;

♦ коркарди пешнидодот оид ба самтдои афзалиятноки рушди минтака ва дамодангсозии захирадои молиявию инвеститсионй дар самтдои аз дама мудим.

♦ баррасии лоишаи Стратегияи инвеститсионии минтака. Ташлили рафт ва натилашои амалигардонии Стратегияи инвеститсионии минтака, омодасоз'1 ва баррасии пешнишодшо оид ба тасшеши он;

♦ коркардаи тавсияшо оид ба дастгирии давлатии равандшои инвеститсиош ва шавасмандгардонии фаъолнокии инвеститсиош дар шудуди минтака.

Ба шуро Раиси макомоти ичроияи докимияти давлатии минтака сарварй мекунад. Мукаррарот дар бораи Шуро, аз чумла тартиби ташаккули онро раиси макоми ичроияи докимияти давлатии минтака тасдик мекунад. Шуро мунтазам дадди акал як бор дар се мод чаласа мегузаронад. Ч,аласадои Шуро оммавй ва аланй барпо мегарданд, намоиши чаласадои Шуро ташкил карда мешавад. Дар чаласадои сармоягузорон иштироки шахсии сармоягузороне, ки узви Шуро нестанд, таъмин карда мешавад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Стратегияи миллии рушди Чумдурии Точикистон барои то давраи соли 2030. Душанбе, «Контраст». 2016.-186с.

2. Капелюшников, Р. Н. Демина Чего опасаться российским собственникам? // ЭКО. 2011. № 6. С. 26-48.

3. Мирсаидов А.Б. Институтциональные аспекты эффективного использование инвестиционного потенциала в аграрной экономике - Экономика Таджикистан (монография) - Шарки озод, 2019. - С. 184

4. Норт Д. Институты, институциональные изменения и функционирование экономики. М.: Фонд экономической книги «Начала», 1997. - 328с.

5. North D. Institutions, Institutional Change and Economic Performance. N.Y.: Cambridge University Press, 1990. 152p; Acemoglu D., Johnson S. Unbundling Institutions // Journal of Political Economy. 2005. Vol. 113, № 5. P. - 949-995.

6. Рахимов А.М. Проблемы повышения конкурентоспособности экономики Республики Таджикистан. - Худжанд: .Издательство им. Рахима Джалила, 2004. - С.49-67

7. Региональная политика: зарубежный опыт и российские реалии / Под ред. Кузнецова А.В., Кузнецовой О.В. - М.: ИМЭМО РАН, 2015. - 137с.

8. Самбурова Е. Китай - страна-«супергигант»: проблемы и преимущества // Страны-гиганты: проблемы территориальной стабильности. - М.: МГИМО-Университет, 2010. -235с.

9. Салихов Б. В. Креативный капитал в экономике знаний: монография. - М.: Дашков и К, 2017. 274 с

10. Социально-экономические факторы реализации политики регионального развития/ О.А. Козлова, А.Г. Шеломенцев, К.В. Смицких, Е.Г.Шумик. Учеб.пособие. - Екатеринбург: Институт экономики УрО РАН, Владивосток: ВГУЭС, 2014. - 108 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.