Научная статья на тему 'АФСОНА ВА РИВОЯТЛАРДА “ҲАЁТ ДАРАХТИ” ОБРАЗИ ИФОДАЛАНИШИГА ОИД АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР'

АФСОНА ВА РИВОЯТЛАРДА “ҲАЁТ ДАРАХТИ” ОБРАЗИ ИФОДАЛАНИШИГА ОИД АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
664
70
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мифология / этнофольклористика / афсона / ривоят / образ / ҳаёт дарахти / некротопоним / чинор / тут образи.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Гавҳар Яхшибоевна Шербекова

Жаҳон фольклоршунослигида дарахт образининг генезиси, бадиий тараққиёт хусусиятлари, халқ асарларидаги поэтик талқинлари ва вазифалари тарихий ҳамда ритуал-мифологик мактаб назарияси концепциялари нуқтаи назаридан бирмунча ўрганилган. Дарахт образи барча халқлар фольклорида миллий дунёқарашдан келиб чиқиб талқин этилиши кузатилади. Шунинг учун ҳар бир халқ ижодида дарахт образининг тарихий-тадрижий талқин хусусиятларини очиш, мифологик асосларини ёритиш, долзарб масалалардан бири ҳисобланади. Ушбу мақолада афсоналар ва ривоятларда дарахт образи талқинларига доир баъзи мулоҳазалар билдириб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АФСОНА ВА РИВОЯТЛАРДА “ҲАЁТ ДАРАХТИ” ОБРАЗИ ИФОДАЛАНИШИГА ОИД АЙРИМ МУЛОҲАЗАЛАР»

АФСОНА ВА РИВОЯТЛАРДА "ХДЁТ ДАРАХТИ" ОБРАЗИ ИФОДАЛАНИШИГА ОИД АЙРИМ МУЛОХДЗАЛАР

Гав^ар Яхшибоевна Шербекова

Бухоро давлат университети таянч докторанти

АННОТАЦИЯ

Жахон фольклоршунослигида дарахт образининг генезиси, бадиий тараккиёт хусусиятлари, халк асарларидаги поэтик талкинлари ва вазифалари тарихий хамда ритуал-мифологик мактаб назарияси концепциялари нуктаи назаридан бирмунча урганилган. Дарахт образи барча халклар фольклорида миллий дунёкарашдан келиб чикиб талкин этилиши кузатилади. Шунинг учун хар бир халк ижодида дарахт образининг тарихий-тадрижий талкин хусусиятларини очиш, мифологик асосларини ёритиш, долзарб масалалардан бири хисобланади. Ушбу маколада афсоналар ва ривоятларда дарахт образи талкинларига доир баъзи мулохазалар билдириб утилган.

Калит сузлар: мифология, этнофольклористика, афсона, ривоят, образ, хаёт дарахти, некротопоним, чинор, тут образи.

Кириш. Африка ва Арабистонда усадиган дарахтлардан бирининг номи мирт деб аталади. Бу дарахт хавода музлайди ва узидан хушбуй хид таратиб туради. Шу хушбуй тароватли эканлиги учун уни мирт деб аташади, сабаби, мирт юнон мифологиясидаги маъбудлар томонидан дарахтга айлантирилган аёл тимсоли булиб, бевосита унинг номи билан боглангани англашилади.

Мифологиянинг моддий маданият ёдгорликларидаги талкинларини урганган В.В.Евсюковнинг ёзишича, "хаёт дарахти" дастлабки уммоннинг хад-худудсиз сувлари орасидаги курукликда биринчи булиб юзага келганлиги ва инсониятнинг дастлабки аждодлари ана шу дарахт тагида узининг илк кадамларини куйганлиги, бинобарин, шу дарахт тагида никохланган одамдан инсон зоти келиб чикканлиги хакидаги афсона ва ривоятлар кенг таркалган. Бундан ташкари олим мужизакор ороллар хакида яратилган афсоналар хусусида суз юритар экан, жаннатнинг уртасида усувчи ушбу дарахт эзгулик хамда ёвузликни фарклаши ва узидан хушбуй ёки аксинча хид таратиши борасидаги тафсилотларга хам тухталиб утади.1

Афсоналарда дарахт образларининг урни, бадиий талкинлари хусусида йул-йулакай М.Рахмонова тухталиб утган. Лекин у купрок куриган дарахтнинг хасса холида кукариши, хаёт дарахти, чинор дарахтининг келиб чикиши, унинг

1 Евсюков В. В. Мифы о вселенной. - Новосибирск: Наука, 1988. - 177 с. - С.45.

авлиёлар, Искандарбек хакидаги тарихий афсоналар сюжетида келиши хусусида мулохаза юритган.

Мухокама ва натижалар. Айрим топонимик афсоналар тизимига кирувчи некронимик (зиёратгохлар номининг келиб чикиши тугрисидаги) афсоналар сюжети хам баъзи дарахтларнинг пайдо булишини изохловчи мотивлар учрайди. Бунга Бухоро вилояти Жондор тумани худудига карашли "Кизбиби" некротопоними келиб чикиши билан боглик афсонани мисол килиш мумкин. Унда сехр илмидан хабардор бир кизни улдириш учун кирк кишилик лашкар кувиб келади. Улар кизни энди тутдик деганда, киз Худога илтижо килиб узини химоя килишни сурайди. Шу пайт ер ёрилиб киз ер остига кириб кетади, лекин унинг бир тутам сочи ер юзасида колади. Кизнинг ана шу сочидан саксовул дарахти пайдо булади.

Купинча, халк огзаки ижоди намуналарида дарахтлар образи сув буйида униши тасвирланади. Бу бежиз эмас, албатта. Чунки, дов-дарахтлар хам униб-усиши, яшаши учун сув энг мухим зарурий манба хисобланади. Мана шу сабабли кушиклар, афсона, ривоят, эртак, достонларда дарахтлар образи кетирилар экан, унинг дарё, арик, лабида эканига ургу берилган. Масалан, "Орзижон ва Камбаржон" эртагида дарё лабидаги чинорнинг сояси "уч таноб жойни оларди" деган алохида таъкидга гувох булиш мумкин. "Зиёд ботир" эртагида хам хаста малика Камархонни тузатиш учун булок якинидаги сояси икки ботмон ерга етадиган икки туп дарахт осига ёткизишади. Малика шу икки туп дарахт остида севгилиси Зиёд ботир билан кайта топишади. "Золим подшо" эртагида4 кахрамон йигитнинг жонига оро кирган чинор дарахти дарё лабида жойлашган эди.

Дархакикат, чинор дарахти хакида куплаб афсона ва ривоятлар яратилган. Шулардан бири "Чинорнинг узок умр куриши" афсонасидир. Айтишларича, кунлардан бир кун Сулаймон пайгамбарга фаришталардан бири бир идишда оби хаёт сувини олиб келиб, Худонинг инояти билан келтирдим, ундан ичиб бахраманд бул! - дейди. Сулаймон пайгамбар эса миннатдорчилик билдириб, сувни ичмайди ва фаришталарга мурожаат килиб, "Бу сув оз, хамма муминларга етмайди, бир узим ичишимнинг эса фойдаси йук. Мен ичиб, муминлар сувсиз колишса, яхши булмас!" - деб жавоб беради.

Сунгра хайрон булиб колган фаришта кулидаги идиш тула оби хаёт сувини нима килишини билолмай уйлаб колади, кейин уни Сулаймон пайгамбар дам олиб утирган ва унинг назари тушган дарахтнинг тагига тукиб кетади. Шу пайт каердандир учиб келган карга дарахт тагига тукилган сувдан бир култум ичади, колгани ерга сингиб кетади. Шунинг учун карга узок умр курар эмиш. Пайгамбарнинг назари тушган дарахт эса чинор экан. У хам тагига Сулаймон

2 O'zbek xalq eraklari. K.I. Tuzuvchilar: M.Afzalov, X.Rasulov, Z.Husainova. -Toshkent: O'qituvchi, 2007. -B.164.

3 O'zbek xalq eraklari. K.III. Tuzuvchilar: M.Afzalov, X.Rasulov, Z.Husainova. -Toshkent: O'qituvchi, 2007. -B.331.

4 O'zbek xalq eraklari. K.III / tuzuvchilar: M.Afzalov, X.Rasulov, Z.Husainova. -Toshkent: O'qituvchi, 2007. -B.101.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 245

nafiFaMöapra aranraH oöu xaeT cyBu TyKunraHu yHyH y3oK yMp KeHupap эмнm. "^uHopra afinaHraH finrHT" a^coHacura Kypa, K^rounKyM TOMOHga K^angupFoH hcmhh öexag ry3an, öapHo ku3 TypMym Kypum TaKnu^uHu ÖHngnpraH finrHTnapra kumku, öopuö CafixyH gapecugaH cyB onuö Kemupa onca, yHHHr xaeTöaxm cyBH öunaH OBynuMH3 ogaMnapHHHHr ^hkofuhu KoHgupa onca, yma öaxogupra TypMymra HH^aMaH, - geö mapT Kyagu. AfiMeK hcmhh HynoH 6y ranHu эmнтн6, y3 öaxTHHH cuHaö Kypum MaKcaguga fiynra Tymagu Ba Ka^guproHHHHr öy TunaruHH 6a^;o Kenrapum yHyH Kyn KHfiuHHunuKnapHH öomgaH KeHupagu. AfiMeKHuHr Honacu xygora eraö, Memugaru cyHrru tomhu TOMraH ^ofigaH KaTTa HamMa oranuö HuKKaH, yHuHr öyfiuga yTupraH fiuruT эca huhop gapaxTura afinaHuö KonraH эмнm. KanguproH xaM HynoH fiuruT cyB onuö KenraHnuruHu эmнтн6, apuM KeHa gyroHanapu öunaH AfiMeKHu KypraHu Kenagu Ba Huroxu mapKupaö oKaeTraH öynoK öyfiuga HuHopra afinaHuö KonraH fiuruTra Tymuö: эпy ropTu yHyH oöu xaeT KenrapraH fiuruTra ^ohum $ugo öyncuH! - gea gapaxTHu KyHoKgaö Hurnafigu. ffly oh KanguproH xaM gyroHanapu Ky3 yHruga HuHopra MaHry HupMamuö Konagu. KanguproH öunaH AfiMeK amaraH oByn ymaHgaH öyeH ToMguöynoK geö aranap экaн. Bup-Supnapura HupMamraH ukku gapaxT xaM xaHy3 MaB^yg. ^uHop öapraapu xaKuga aparanraH a^coHara Kypa эca, öup aBnueHuHr ömra yrnu öunaH öup ku3u öynuö, öocKKHHunap öocTupuö Kenuö, y KumuHuHr öonanapuHu yngupumagu. By ukku Hopacuga rygaK - öup yrun öunaH öup Ku3HuHr kohu TyKunraH ^ofigaH ukku gapaxT ycuö HuKagu. AHa my gapaxraap öupuHHu HuHopnap öynraH экaн. fflyHuHr yHyH huhop öapraapu ogaM Ka^raHu, atHu öem naH^aHu эспaтap эмнm. ^uHop gapaxTura anoKagop TaBcunoraap arnponoHuMuK, atHu Tapuxufi maxcnap homu öunaH öofhuk a^coHa Ba puBoaraap TapKuöuga xaM yHpafigu. MaxgyMu At3aM, atHu Cafig Ax,Mag KocoHufi5 xaKugaru a^coHaga xaM ropraMrora huhop gapaxTuHuHr Kupuö Kenumu xaKuga cy3 öopagu. Bup oKmoM yn 3ot MaKKagaH KenaeTraHuga BaFgog maxpuga öup ogaM:

- MeHu onuö KeTuHr! - geö anuHuSgu, MaxgyMu At3aM:

- Mafinu, caxap KafiTumuMra xp3up öynuö Typ. Bup huhophu onuö yTaMaH, ceH my HuHopHuHr TOMupugaH Ma^KaM ymnaö oncaHr, MeH öunaH KeTacaH, geögu. MaxgyMu At3aM öup huhophu KaBoTopgaH cyFypuö onuö KenaeTraH экaн,

xanuru Kumura HuHopHuHr tomupuhu manSupaTuSgu. y xaM y3uHu эппaö HuHopHuHr

5 MaxgyMH At3aM - Ty^nK ucmu Cafifiug AxMag uöh MaB^oHo ^a^onngguH xo^arn KocoHufi MaxgyMu At3aM. y 866 xn^pnfi, atHu 1461-1462 Mu^ogufi fiu^ga xo3upru HaMaHraH Bu^oaTura Kapam^u Kocoh TyMaHuga gyHera Ke^raH. 949 xu^pufi - 1542 Mn^ogufi fiu^ga 83 emga o^aMgaH yTraH öy^uö, gaxöeg KKm^oFura ga$H этнflraн. MaxgyMu At3aM нaкm6aнgнfiflнк TapuKaTuHuHr нaзapнfi-axflOкнfi acoc^apura goup «Acpop y^-Hmox», «CaMoua», «By^ygna», «Ogoö yfl-cofluxKH», «Ogoö yfl-снggнкнн», «raH^HoMa», ^«PucoflaT y3-3uKp», «P^o^an ^aHona», «Puco^au Haxop Ka^uMa», «PuconaM ^aTxHoMa», ^<Pнсoflaн öaToxufia (KoByH)», «P^o^au Mepo^-y^-omuKuH», «Puco^au Ky^nu HaBpy3», «PucoflaM Boöypua», «Puconau maöнннa», «PucoflaM raMafi» Kaöu acapnap (Ey xavjöa ^apam:

Ba^Hxy^aeB B. MaxgyMu A^aM gaxöнgнfi // 3apa$moH. CaMapKaHg, 1993, 9 Hoaöpb; B.Ba^Hxy^aeB, A.3oxHgHÖ. MaxgyMu At3aM: xaeTu, $aoflнaтн, unMufi Ba MaiHaBufi Mepocu. - TomKeHT, 1993.

томирига тармашибди. Шундай килиб, Махлуми Аъзамнинг шарофати билан бу юртларга чинор келиб колган эмиш.

Халкимизда тут дарахти билан боглик афсоналар куплаб яратилган булиб, уларнинг аксариятида тутнинг бирор азиз авлиё уассасидан кукариб униб чициши, зум утмай улкан дарахтга айланиши мотивлари етакчилик килади. Хусусан, "Яккатут бува" афсонасида кетирилишича, бир куни авлиёлардан бири кабристонга келиб, "Куръон" тиловат килиш учун тахорат олмокчи булибди. Шундан аввал у уз кулидаги хассасини ерга санчиб, унинг ёнида тахорат кила бошлабди. Тахорат олиб булган авлиё узининг хассасини олиш учун юзланади. Карасаки, хасса барг чикариб, кукара бошлаган эмиш. Буни курган авлиё хайратга тушибди ва бир нафас жим колибди. Дарахт эса усиб, катта тут дарахтига айланибди. Авлиё уз хассасининг тут дарахтидан ясалганлигини билибди. Шундай килиб, кабристонда битта тут дарахти пайдо булгандан сунг у Яккатут бобо кабристони деб атала бошлабди.

Шунингдек, бу анъанавий мотивга Бахоуддин Накшбанд номи билан боглик афсоналарда дуч келиш мумкин. Унда айтилишича, Бахоуддин Накшбанд зиёратгохида сакланаётган катта тут ёгочи бир вактлар азиз авлиёнинг ерга сукиб куйилган хассасидан униб чиккан дарахт экан.

Навоий вилоятининг Кизилтепа туманида «Куйик тут» деган авлиё жой бор. Ана шу жой номининг келиб чикиши тугрисидаги афсонада хикоя килинишича, Корахон эшон бува деган киши дарёдан кулини ювиб турган экан, сув бетида бир ёги куйик косов окиб келаётганини куриб колибди. Эшон бува косовни сувдан олиб дарё буйига сукиб куйибди. Худонинг амри билан косов барглаб, катта тут дарахти усиб чикибди. Лекин уша дарёда окиб келган косовнинг бир учи куйик булганлиги сабабли бу тут усиб турган булса-да, унинг ичи куйиб, коп-корайиб кетибди. Замонлар утиб, каромат туфайли косовдан усиб чиккан бу тут дарахти зиёратгохга айланибди.

Дарахт ва руу (жон) мотиви, хусусан, бирор илоуа, пайзамбар ва авлиёнинг тутдан пайдо булиши уамда тут ичига беркиниши мотивлари хам куплаб узбек халк афсоналарида урин эгаллаган. Бу борада биз учун кизикарлиси, мусулмон шаркида кенг таркалган осмондан тушган фаришталар Хорут ва Морут хакидаги (аслида, бу фаришталар зардуштийлик динидаги Хаурватат ва Амератат) афсонадир.

Афсонанинг Хоразм вариантига караганда, айнан тут дарахтига кизнинг тасвири уйилган булиб, у мужиза билан жонини кулга киритади ва фаришталарнинг гунохкор булишига олиб келади. Фаришталар бунинг учун абадий кудукда утириш жазосига хукм килинадилар. Афсонада улар сув, дарахт ва абадий хаёт мотивларига алокадор равишда тасвирланади. Шуниси кизикки, бошка версиялардан фарк килиб, бу ерда киз юлдузга айланмайди, яна тут

танасига кириб яширинади. Таникди элшунос Н.Снецарев ушбу афсонани этнограф Д.Робертсон таяниб, кофирлар (Нуристон) хосилдорлик маъбудаси Дизане хакидаги афсона билан киёслайди. Унда маъбуд Сатарам кул уртасидаги "дарахтга ошик булиб ёниб кетади", дарахт эса иккига булиниб, ичига Дизанени олади [Снецарев Г.П., 2018; 199].

Яна бир афсонада келтирилишича, кадим замонларда азизлардан бири дам олиб утирган эканлар, бирдан душман бостириб келиб колибди. Азиз авлиё карасаларки, хамма нобуд буладиган. Шунда у киши ноилож кочишга мажбур булибдилар. Бир туда душман у кишининг оркаларидан кувибди. Авлиё карасаларки, бекинадиган жой йук, душман эса якинлашиб келяпти. Шу пайт олдиларидан тут дарахти чикиб колибди. Авлиё тутга илтижо килибди, тут иккига ажралибди ва у ана шу тутнинг ичига кириб яширинибди. У кишини кувлаб келаётган душманлар тут дарахти ёнига келганда изни йукотиб куйиб, каёкка боришни билмай, хайрон булиб туришганида тутнинг устига куниб турган олашакшак:

- Ана, авлиё тутнинг орасига кириб кетди, ишонмасангизлар караб

куринглар, яктагининг бир учи чикиб турибди, - дебди.

Оломон карасаки, хакикатан хам яктакнинг бир учи чикиб турган эмиш. Улар яктак учидан хар канча тортишмасин, авлиёни чикариб ололмабдилар. Шундан кейин битта арра олиб келиб тутни ярим белидан арралай бошлабдилар. Кесилган тут агдарилиб тушибди ва орасидан кон чикибди. Шу-шу хар доим тутни кесса танасидан кизил суюклик чикиб турадиган булибди.

"Тут шираси" номли афсонага кура, душманларидан кочиб бораётган бир авлиё тут дарахти ёнига келганида худога ёлборибди. Шунда худонинг амри билан тут ёрилиб, авлиё унинг ичига кириб кетган экан. Тут танасидан гохида сизиб чикадиган кизгиш рангли суюклик-шира ана уша авлиёнинг конли куз ёшлари дейилади.

Шунингдек, афсоналарда тут мевасининг йилнинг исталган фаслида ёхуд, бир кунда пишиб етилавериши мотиви учрайди. Асл исми Х,азрати Умар Субутий булган халк орасида "Уркут бува" номи билан машхур афсонада келтирилишича, киш кунларидан бирида шу авлиёнинг олдига дустлари мехмон булиб келишибди. Улар келаётганларида «Х,азратга бир каромат курсатинг деб айтамиз», - деб маслахатлашибдилар. Х,азратнинг эшиклари олдида катта тут дарахти булиб, улар уша тутни пишган холатда курсатинг, деб айтмокчи булибдилар. Улар авлиёникига келиб, кечаси билан мехмон булишибди ва эрталаб ташкарига чиксалар, уша катта тут дарахти оппок булиб пишиб турган, хатто гарк пишган тутни чумчуклар чукиётган эмиш. Шунда мехмонлардан бирининг жахли чикиб, чумчукларга караб «Х,а, кдрилгайсизлар!» - дейиши билан тут шохларига куниб турган чумчукларнинг хаммаси бирданига ерга тушиб

улиб колибди. Шундан кейин бу авлиёни «Кирончи бобо» деб атайдиган булибдилар. Унинг кабри хозирда Даргонота деган жойда экан. Х,азрати Умар Субутий у кишига караб: «Бу ишни нотугри килдингиз, энди кушларни тирилтиринг!» - дебди. Аммо Кирончи бобо канчалик уринмасин, чумчукларни тирилтиришнинг уддасидан чиколмабди, охири бу ишни килолмаслигини тан олибди. Шунда авлиёнинг узи тут тагида улиб ётган кушларга караб: «Кани туринглар!» - деган экан, кушларнинг хаммаси тирилиб учиб кетибди. Шунда авлиёнинг дустлари «Кушларни хуркитдингиз!» - дейишибди ва ушандан буён бу авлиёнинг номи «Уркут бобо» булиб, у дафн этилган кабристон хам шу ном билан атала бошлабди [Жураев М., Саттиева Д., 2010; 48].

Бундан ташкари афсоналарда тут дарахтининг табиий хусусиятларига хам диккат каратилади. "Тут дарахтининг хосияти" афсонасида хикоя килинишича, "Кадим замонда, Сурхон вохаси томонда бир подшох яшаб утган экан. Кунларнинг бирида подшох меъморларига янги ерда узига сарой курдиришни буюрибди. Меъморлар тез фурсатда шохнинг амрини бажаришга киришиб кетибдилар. Орадан куп утмай сарой курилиши якунига етибди, аммо бироз вактдан сунг келиб хабар олсалар, иморат пойдеворидан нурай бошлаганмиш. Шох саройни кайта куришга фармон берибди. Курувчилар иморатни бу сафар яна хам мустахкамрок килиб куришибди. Бирок, шу хол яна такрорланибди. Курувчилар бу хабарни подшохга кандай етказишни билмай куркиб турганларида, уларнинг хузурига шу худудда истикомат килувчи бир донишманд чол келибди ва меъморларга саройнинг ховлисига тут экишни хамда курилишни бошлашдан олдин иморат атрофига тут дарахти кучатларини утказиш кераклигини айтибди. Курувчилар донишманд айтгандек килишибди. Сарой шохга маъкул булибди, бу сафар вакт утса хамки, саройнинг пойдевори нурамасдан, куринишига зарар етмабди. Курувчилар ходисани подшохга хам сузлаб беришибди, подшох уша донишманд чолни топиб, хузурига олиб келишларини буюрибди. Чолни топиб келишгач, шох ундан бу холнинг сабабини сурабди.

Олампанох, сиз сарой куришни буюрган жой курик ер булганлиги боис, тупроги шур эди. Тут дарахтининг эса илдизлари мустахкам булиб, айнан шурни, ва сизот сувларни узига тортади, - деб жавоб берибди чол. Подшох эса унинг донишмандлигига тасаннолар айтибди. Хрвлилар, иморатлар якинида тут экиш одати шундан сакланиб колган экан".6

REFERENCES

1. Евсюков В. В. Мифы о вселенной. - Новосибирск: Наука, 1988. - 177 с. - С.45.

6 Сурхондарё вилояти Узун туманида яшовчи Рустамов Шавкат Менгназар угли тилидан ёзиб олинган.

Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 249

2. O'zbek xalq eraklari. K.I. Tuzuvchilar: M.Afzalov, X.Rasulov, Z.Husainova. -Toshkent: O'qituvchi, 2007. -B.164.

3. O'zbek xalq eraklari. K.III. Tuzuvchilar: M.Afzalov, X.Rasulov, Z.Husainova. -Toshkent: O'qituvchi, 2007. -B.331.

4. Гафуров F. Удумларда-халк калби. - Т.: Ёш гвардия, 1986.

5. Yakhshibaevna S. G. Composition of Genresof Bukhara Wedding Folklore //European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630). - 2021. - T. 12. - С. 447452.

6. Bahronovna R. G. Epic Interpretations of the Image of Trees in Uzbek Folk Tales //European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630). - 2021. - T. 12. - С. 330334.

7. Golibovna S. S. The Image of" DOPPI" in Uzbek Folk Songs Regional Species //European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630). - 2021. - T. 12. - С. 229235.

8. Uraeva D. S., Khakharova I. S., Khakhorova G. S. Meaning of emotional words in the formation of expressions in English and Uzbek languages //Scientific reports of Bukhara State University. - 2020. - T. 3. - №. 2. - С. 54-62.

9. Urayeva D., Nazarova G. COMPARATIVE ANALYSIS OF MYTHOLOGICAL NAMES AND MYTHOLOGISMS IN THE ENGLISH AND UZBEK LITERATURE //Philology Matters. - 2021. - T. 2021. - №. 1. - С. 3-21.

10. Жураев М., Д.Саттиева. Узбек фольклорида хдёт дарахти. -Гошкет1: Фан, 2010. - 63 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.