АДНАКАМПАНЕНТНЫЯ НАЗВЫ БЕЛАРУСКІХ ПЕРЫЯДЫЧНЫХ ВЫДАННЯЎ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

92

Труды БГТУ, 2020, серия 4, № 2, с. 92-96

УДК 81 '373.2:02

В. М. Лухверчык

Беларуси дзяржауны педагапчны ушверсгот iMH Макшма Танка

АДНАКАМПАНЕНТНЫЯ НАЗВЫ БЕЛАРУСК1Х ПЕРЫЯДЫЧНЫХ ВЫДАННЯУ

У артыкуле разглядаюцца лекака-семантычныя асабл1васц1 аднакампанентных назвау бела-руск1х перыядычных выданняу.

Усяго за перыяд юнавання нацыянальнага перыядычнага друку зафшсавана 517 намшацый, яшя адносяцца да монакампанентных прэсошмау. Вылучаны 11 лексша-семантычных груп слоу, а таксама некаторыя адзшкавыя найменш, як1я был1 выкарыстаны у якасщ назвау перыядычных выданняу. Зроблены высновы, што найбольш паш^1раным1 з'яуляюцца групы «назва асобы / групы людзей», «абстрактнае паняцце», «назва аргашзацын».

Група лекачных адзшак, як1я называюць асобу / групу людзей, разнастайная. Фшсуюцца найменш асобы паводле назвы або тыпу навучальнай установы, прафесп, спецыфЫ прадпрыем-ства, паказчыкау працы, нацыянальнасщ i г. д. Перавага аддаецца назвам асобы / групы людзей паводле назвы або тыпу прамысловага / працоунага прадпрыемства, аб'яднання; назвы партьп, грамадскай aргaнiзaцыi, сiстэмы поглядау, iдэй i пад.; ввду дзейнасщ.

Абстрактныя пaняццi шырока выкарыстоуваюцца для утварэння аднакампанентных прэсошмау. Група вылучаных aдзiнaк з'яуляецца гетэрагеннай. У яе межах адрозшваюць асоб-ныя падгрупы, у якiя уваходзяць aдзiнкi, што абазначаюць тэрыторыю, мясцовасць, iх части; стан, працэс, дзеянне, яго вышк, спосаб (к1рунак) дзеяння; працэс мауленча-мысленчай дзей-нaсцi або яго вышк; псiхiчны працэс, маральную якасць i г. д.

Сярод назвау аргашзацый, як1я пaслужылi нaзвaмi перыядычных выданняу, вылучаны i сiстэмaтызaвaны назвы прамысловых прадпрыемствау, грамадск1х, культурнa-aсветнiцкiх або лггаратурных аб'яднанняу.

Ключавыя словы: прэсонiм, назва перыядычнага выдання, лекака-семантычныя асабль васщ, структурна-граматычныя aсaблiвaсцi.

V. M. Lukhverchyk

Belarusian State Pedagogical University named after Maxim Tank

SINGLE-COMPONENT TITLES OF BELARUSIAN PERIODICALS

The article discusses the structural and semantic features of the one-component names of the Belarusian periodicals.

During the existence of he national periodical press, there were registered 517 nominations, which were related to mono-component presonyms. There were identified 11 lexico-semantic groups of words, also some single names that were used as the names of periodicals. The most widespread conclusions are «name / groups of people», «abstract concept of a person», «name of an organization».

The group of lexical units that is named by a person / group of people is varied. The names of a person are fixed in accordance with accepted standards of an employment, a profession, specifics of the enterprise, an employment indicators, a nationality, etc. The preference is given to the names / groups of people in accordance with the name or the type of industrial / labor enterprise, association; the name of the party, public organization, belief system, ideas, etc.

Abstract concepts are widely used to form single-component press names. The group of selected units is not homogeneous. Within its limits, separate subgroups are distinguished, which include units which designating a territory, a district, and their parts; a state, a process, an action, its result, method (direction) of the action; the process of the speech and mental activity or its result; the mental process, moral character, etc.

Among the names of the organizations which were the names of periodicals, there are the names of industrial enterprises, public, cultural, educational or literary associations.

Key words: presonyms, the name of magazine, exical and semantic features, structural and grammatical features.

Уводзшы. Беларускамоуныя назвы перыя-дычных выданняу (прэсошмы) прадстаулены больш чым 2000 найменням^ aдрознымi пaмiж сабой структурным^ лексiкa-семaнтычнымi

aсaблiвaсцямi адзшак, што уваходзяць у iх склад. Усю сукупнасць прэсошмау паводле колькасщ структурна-семантычных частак можна падзялщь на тры групы: монакампа-

нентныя, бшампанентныя i полшампанентныя найменнi. Найбольш пашыранай з'яуляецца група бiкампанентных прэсошмау, яюя скла-даюць 70% ад агульнай колькасщ назвау перыядычных выданняу. Монакампанентныя адзiнкi складаюць 24%, i толью 6% належаць да полiкампанентных намшацый.

У дадзеным артыкуле аналiзуюцца лексша-семантычныя асаблiвасцi адзiнак, што пас-лужылi аднакампанентнымi назвамi перыядыч-ных выданняу.

Асноуная частка. Беларускамоуныя монакампанентныя прэсошмы прадстаулены 517 найменнямi.

Намi прааналiзаваны лексiка-семантычныя асаблiвасцi лексiчных адзiнак, яюя выкарыста-ны у якасцi монакампанентных прэсошмау.

Вялiкую групу складаюць прэсошмы, асно-вай для утварэння яюх паслужылi назвы асобы / групы людзей. Тут фшсуюцца адзiнкi, што называюць асобу / людзей паводле наступных прыкмет:

• паводле назвы або тыпу прамысловага / працоунага прадпрыемства, аб'яднання:

Аутазаводзец (Мшск, 1993), Белпрамбудавец (Мшск, 1934) - перыядычнае выданне Бел-прамбуда, Варашылавец (Мiнск, 1929) -перыядычнае выданне Мшскага станказавода iмя Варашылава, Гастэлавец (Мiнск, 1957) -перыядычнае выданне калгаса iмя Гастэлы Мiнскага раёна, Друкар (Барысау, 1931), Кал-гасмк (Жгунь, Чырвоная Слабада, 1931; Лоеу, 1932; Мазыр, 1938; Краснаполле, Целяханы, 1957), Калгасшца (Рагачоу, 1934), Кам1нтэрна-вец (Гомель, 1928) - перыядычнае выданне фаб-рыю «Камштэрн», Шмавец (Вщебск, 1932) -перыядычнае выданне Вщебскай чулочна-трыкатажнай фабрыкi «К1М», Лемнец (Мiнск, 1930; Рагачоу, 1957; Заслауе, 1958) - выданнi МК ВКСГШБ iмя Ленiна, калгаса iмя Ленiна Рагачоускага раёна, калгаса iмя Ленiна За-слаускага раёна, Прафттэрнавец (Вщебск, 1929) - перыядычнае выданне швейнай фаб-рыкi «Прафiнтэрн», Стал1нец (Дзяржынск, 1934) - перыядычнае выданне свшасаугаса iмя Сталiна Дзяржынскага раёна, Шчаткомбавец (Вщебск, 1932) - перыядычнае выданне Вщеб-скага шчацшнага камбшата iмя Куйбышава i iнш.;

• паводле назвы або тыпу навучальнай установы: Пмназ1ст (Вщебск, 2004; Мшск, 2005), Завочшк-саупартшколец (Гомель, 1930) -перыядычнае выданне Усебеларускай завочнай саупартшколы, Камвузавец (Вщебск, 1934) -перыядычнае выданне Вщебскага вячэрняга камвуза, Летнец (Мшск, 1934) - перыядычнае выданне ВКУ iмя Ленша, Рабфакавец (Барысау, 1932) i шш.;

• паводле прафесн: Журналгст (Мшск, 1959), Музыкант (Мшск, 2005), Настаумк (Мшск, 1994), Тэхнолаг (Мшск, 1991), Фрэзер (Мшск, 1931), Шахцёр (Сал^орск, 1965), Эка-нам1ст (Мшск, 1992) i шш.;

• паводле спецыф^ прадпрыемства: Ле-саруб-сплаушчык (Мазыр, 1933), Метал1ст (Вщебск, 1933), Метпромавец (Вщебск, 1928), Панчошшца (Вщебск, 1929), Прадзыьшчык (Высачаны, 1938), Трыкатажмца (Вщебск, 1930; Гомель, 1991), Футрашк (Жлобш, 1982);

• паводле вщу дзейнасщ: Ганец (Мшск, 1948), Земляроб (Вшьня, 1928), Кур'ер (Мшск, 2000), Наз1ральтк (Крычау, 1998), Падарожмк (Мшск, 1996), Партызан (Калiнкавiчы, Сураж, 1943), Рыбак (Мшск, 1995), Сейбт (Мшск, 2000) i шш. У межах групы намi фiксуецца прэсонiм з прыназоушкам на, як ужываецца для указання на чалавека, прадмет, на якiя наюравана дзеянне [1, с. 200]: На акупанта! (Навагрудак, 1934);

• паводле назвы партын, грамадскай ар-гашзацьн, сiстэмы поглядау, iдэй i пад.: Бальшавт (Вiльня, 1924; Мiнск, 1927; Ка-паткевiчы, Любань, 1935; Мышанка, 1945; Драгiчын, 1950), Камсамолец (Паперня, 1931), Лемнец (Плешчанiцы, 1938; Лапшын, 1944; Высокае, 1945; Браслау, Ганцавiчы, Давыд-Гарадок, 1950; Рыжкавiчы, 1957; Церахоука, 1958; Талачын, 1960; Добруш, Камянец, 1962), Камумст (Мiкашэвiчы, 1950; Бабруйск, 1954; 1ванава, 1956; Жлобiн, 1962; Мiнск, 1993), Са-цыял-дэмакрат (Магшёу, 2013), Стал1нец (Магшёу, 1931; Бешанковiчы, Орша, 1932; Ня-сята, Пухавiчы, Сянно, 1933; Бягомль, Глуск, Гомель, Расоны, Сураж, 1934; Ветрына, Грэск, Добруш, Журавiчы, 1935; Дамачава, Мшаш-эвiчы, 1944; Арэхауск, 1947; Новая мыш, Пад-свiлле, Смаргонь, Столш, 1950) i iнш.;

• паводле месца жыхарства: Вщьбгчы (Вь цебск, 1991), Дняпровец (Рэчыца, 1962), Зяльвянач-ка (Зэльва, 2000), Шравец (Юрауск, 1935), Пра-втцыялка (Пiнск, 2001), Селянт (Вшьня, 1925);

• паводле паказчыкау працы: Перадав!к (Жодзiна, 1932), Стаханавец (Вiцебск, 1930; Бабруйск, Церахоука, 1938), Ударшк (Гомель, 1929; Барысау, 1930; Жлобш, 1931; Сураж, 1933; Быхау, Клiмавiчы, Крычау, Мшск, Шклоу, 1934), Удартца (Мшск, 1932);

• паводле нацыянальнасщ: Беларус (Вшьня, 1913), Беларусачка (Мшск, 1997);

• паводле грамадзянскай актыунасщ / пазщын: Авангард (Карма, 1938; Луншец, 1943; Уваравiчы, 1958; Буда-Кашалёва, 1962), Ак-тътст (Смшашчы, 1928), Грамада (Мiнск, 1991, 1993; Гродна, 2002), Патрыёт (Ушачы, 1967);

• паводле роднасщ i сваяцтва: Дачушка (Вiцебск, 1989), Сям'я (Мшск, 1996);

• паводле узаемаадносш з iншымi асо-бамi: Сяброука (Паставы, 2000);

• паводле унутраных якасцей: Антыпод (Мшск, 2001).

Фiксуюцца прэсошмы-кампаз^ы, заснава-ныя на камбшацып кампанентау, адзiн з яюх называе асобу паводле паказчыкау працы (кампанент ударшк), другi - паводле спецыф^ прадпрыемства: Будаутк-удартк (Гомель, 1931), Свтар-удартк (Мшск, 1931), Ударшк-хлебапёк (Мшск, 1931), Удармк-лугавод (Палата, 1932), Удартк-свтавод (Жлобш, 1935), Ударнж-сувяз1ст (Гомель, 1934; Крычау, 1932), вщу дзейнасщ: Кавалерыст-удармк (Мшск, 1931), або назвы грамадскай аргашзацьн, астэмы поглядау, iдэй i пад.: Камсамолец-удармк (Мшск, 1932).

Шырока прадстаулены прэсонiмы, утвора-ныя на аснове назвы аргашзацып. Так, у якасщ прэсошмау выкарыстаны назвы прамысловых прадпрыемствау: Аутадор (Мiнск, 1933), Дз1ва (Слуцк, 1995), Еурапорт (Клецк, 2000), Камунарка (Мшск, 1930), Крышца (Мшск, 2009), Уладар (Барысау, 2011) i шш.; гра-мадскiх, культурна-асветнiцкiх або л^ара-турных аб'яднанняу: Барвы (Паставы, 2004), Бацькаушчына (Гродна, 1919), Крыуя (Мшск, 1994), Маладняк (Мшск, 1923), Полымя (Мшск, 1922), Нерухомасць (Мшск, 1995), Ратаванне (Мшск, 2000), Фыаматы (Мшск, 1999) i шш. Радзей сустракаюцца адзшю, асно-вай для утварэння якiх шслужыл1 назоунш, што паказваюць на тып аргатзацьп, аб'яднання: Гута (Барысау, 1929), Ктгарня (Мшск, 1988), Ушверстэт (Мшск, 2006), Царква (Брэст, 1995). У межах групы фшсуюцца прэсошмы з прэпазщыйным прыназоушкам за: За калгас (Рэчыца, 1930), За калгасы (Пуха-вiчы, 1930). Тут i далей прыназоушк за ужыва-ецца пры указанш на чалавека, якую-небудзь справу i г. д., з мэтай забеспячэння (захавання) дабрабыту яюх ажыццяуляецца дзеянне.

Фiксуюцца назвы перыядычных выданняу, намiнацыйнай асновай для яюх паслужылi та-пошмы. Вылучаны прэсонiмы, утвораныя на базе назвы краты, тэрыторьи: Беларусь (Мшск, 1905; Гродна, Мшск, 1919; Мшск, 1944), Брэст (Брэст, 1958), Вяснянка (Мшск, 1990) - перыядычнае выданне Фрунзенскага раёна г. Мшска1, Задняпроуе (Орша, 2000), Магыёушчына (Магшёу, 1991), Надзв1нне (По-лацк, 1926), Палессе (Гомель, 1996); рат: Крыв1нка (Старыя Ранчыцы, 2005), Куцейна (Орша, 1998), Нёман (Вшьня, 1932), або возера: Св1цязь (Гродна, 1994).

1 Вяснянка - мжрараён г. Мшска, яш уваходзщь у склад Фрунзенскага раёна.

У аснову намшацш невялшай групы прэсо-нiмау былi пакладзены антрапонiмы. Фiксуюцца адзiнкi, дзе у якасцi назвау перыядычных выданняу выкарыстоуваюцца жаночае уласнае Мя: Валянщна (Лельчыцы, 2002), або уласныя Мёны рэлшйных, г^тарычных або лтаратурных асоб: Меркурый (Мшск, 1995) - перыядычнае выданне Беларускай гандлёва-прамысловай пала-ты2, Несцерка (Горю, 2003), Пярун (Вшьня, 1926), Рагнеда (Салторск, 1993), Саламея (Гродна, 1998).

На аснове лексем, яюя абазначаюць рэалп жывёльнага i раслтнага свету, заснаваны наступныя прэсошмы: Авадзень (Вшьня, 1924), Бярозка (Мшск, 1945), Калоссе (Вшьня, 1935), Кратва (Вшьня, 1912), Пралеска (Мшск, 1991), Першацвет (Мшск, 1992), Шыпшына (Паставы, 2001) i шш. Некаторыя назвы выданняу маюць сiмвалiчнае значэнне. У прыватнасщ, прэсошм Атава (Гомель, 1994) тлумачыцца наступным чынам: «Атава - трава, якая вырастае на месцы скошанай у той жа год. Упарта iмкнецца да неба сваiмi зялёнымi парасткамi, заклiкаючы ушх, хто знаходзiцца побач зь ёй, да жыцьця. Атава -гэта тая моладзь, якая сёння ажыуляе за 70 год зьнявечанае цела айчыны. Асаблiва ускладнены падзеi тых, хто не толькi адраджае спадчыну па словах, але i сваiм жыцьцём, пазыцыяй» [2, с. 1]. Намшацыя Асва (Вiльня, 1934) утворана шляхам моунай гульнi ад назоушка аса, што мы разумеем з першых старонак выдання: «Дарапя чытачы! Не аднаму з вас трапшася адчуць джа-ла асвы. Непрыемная рэч...» [3, с. 1].

Вялшую i разнастайную групу складаюць назвы перыядычных выданняу, утвораныя на базе абстрактных паняццяу. У межах лексша-семантычнага поля абстрактных паняццяу, яюя шслужыл1 назвамi перыядычных выданняу, вылучаны наступныя лекака-семантычныя групы.

1. Прэсошмы, утвораныя на базе лексем, яюя называюць тэрыторыю, мясцовасць, iх частку: Бацькаушчына (Германавiчы, 2000), Гасцтец (Гарадок, 2012), Далягляд (Вщебск,

2000), Крэсы (Вiцебск, 2000), Мястэчка (Ра-дунь, 2000), Панарама (Мшск, 1993; Асiповiчы,

2001), Плошча (Пшск, 1997), Прав1нцыя (Барысау, 1995), Прыстал1чча (Мшск, 2007), Радз1ма (Глуск, 1991), Рэспубл1ка (Гродна, Мшск 1991), Стал1ца (Мшск, 1994) i шш.

2. Прэсошмы, заснаваныя на лексемах, што абазначаюць стан / працэс / дзеянне: Авацыя (Маладзечна, 2003), Адраджэньне (Мшск, 1922), Асвета (Мшск, 1924), Выбар (Вщебск, 1991), Выратаванне (Мшск, 1995), Змаганне (Мшск, 1920, 1924), 1мкненне (Мшск, 1997), Крыгалом (Вшьня, 1935), Напагатове (Мшск,

2 У старажытнарымскай м1фалогп Меркурый -бог гандлю 1 прыбытку.

1933), Праца (Вшьня, 1927; Кобрын, 1954; Зэльва, 1967; Мiнск, 1989), Росквт (Мшск, Полацк, 1927), Свабода (Мiнск, 1902; Лябёдка, 1903; Мшск, 1990) i шш., iх вышк, спосаб (натрунак) дзеяння: Басанож (Мшск, 2005), Наперад (Вшьня, 1929), Перамога (Мшск, 1933; Саколка, 1939; Антопаль, Баранавiчы, Бялышчы, Новая мыш, Смаргонь, 1944; Целя-ханы, 1945; Дзятлава, 1965), Пераможам (Мшск, 1933), Разам (Гродна, 2000), Уперад (Лща, 1939; Навшю, 1957; Чэрвень, 1962) i iнш. Вылучаны прэсонiмы у структуры з пры-назоунiкамi: 1) да, якi паказвае на тое, да чаго заклшаюць: Да злучэння (Вшьня, 1932), Да пра-цы (Вшьня, 1928); 2) за: За вучобу (Слуцк, 1930), За калектыв1зацыю (ЧашнЫ, Хало-пешчы, 1930; Багушэуск, Старыя Дарогi, 1931; Нароуля, 1932), За свабоду (Падсвшле, 1943), За перамогу (Ружаны, 1953), За працу (Вшьня, 1928), За пяршынства (Барысау, 1932) i шш.; 3) на, якi служыць для указання на стан, у яюм што-небудзь знаходзiцца [1, с. 196]: На варце (Мшск, 1930), Науздыме (Капыль, 1958).

3. Прэсошмы, утваральнай базай для яюх паслужылi субстантывы, што называюць (абаз-начаюць) перыяд часу. Тут фiксуюцца адзшю, якiя называюць месяц або пстарычную падзею: Верасень (Мiнск, 2009), Кастрытшк (Iвацэвiчы, 1965); абазначаюць час сутак: Дзяннща (Шчучын, 1992; Ляхавiчы, 2002), Зара (Брэст, 1939; Ваукавыск, 1940; Мазыр, 1954; Клiчау, 1956; Бешанковiчы, Буда-Кашалёва, 1957; Кiрауск, 1962), Ранща (Вшьня, 1921; Маладзечна, 1990; Мшск, 1994), Св1танак (Асiповiчы, 2000), Св1танне (Клiмавiчы, 1926; Вiльня, 1930), ка-роткi прамежак часу: Момант (Вшьня, 1924).

4. Прэсошмы, утвораныя на базе лекшчных адзiнак, што паказваюць на галшу навут, сферу дзейнасц чалавека: Будаунщтва (Мшск, 1999), Геаграф1я (Мшск, 2013), Дэфекталог1я (Мшск, 1995), Мастацтва (Мшск, 1992), Навука (Мшск, 2015), Пахалог1я (Мшск, 1995), Ста-тыстыка (Мшск, 1929), Ф1зЫа (Мшск, 2013), Экалог1я (Мшск, 2008) i шш.

5. Прэсошмы, у аснову яюх была пакладзена спецыф1чная тэрмiналогiя пэунай гал№1 навую. У прыватнасщ, фiксуюцца назвы перыядычных выданняу, утваральнай базай для яюх паслу-жылi адзiнкi, што належаць да тэрмшау лшгв^ стыкi: Абзац (Мiнск, 2004), Дзеяслоу (Мшск, 2002), Палыог (Мшск, 1998); Пал1мпсест (Полацк, 2000); геаграфн: Л1тасфера (Мшск, 1994); па-леаграфн: Заключка (Гомель, 1932); пал^рафп: Ратацыя (Гомель, 1928) - перыядычнае вы-данне Чырвонасцяжскай фабрыкi «Палесдрук^»; культуралогн: Артэфакт (Мiнск, 2014) -навукова-метадычны часопiс Беларускай дзяр-жаунай акадэми мастацтвау i iнш.

6. Прэсошмы, матываваныя назоУнiкамi, якiя абазначаюць працэсы мауленча-мыслен-чай дзейнасц або iх вынШ: Гоман (Вшьня, 1916; Мшск, 2006), Дыялог (Баранавiчы, 1994; Мшск, 2002), Заклш (Мшск, 1933), Покл1ч (Вшьня, 1927), Прыв1танне (Мшск, 1993), Размова (Брэст, 1991).

Сярод шшых прэсошмау, утвораных на базе абстрактных паняццяу, вылучаны адзшю, яюя абазначаюць псхчныя працэсы, маральныя якасщ: Годнасць (Мшск, 1993), Любоу (Шда, 1991), Сумленне (Глуск, 1993; Слуцк, 1990), называюць грамадска-эканамгчную фарма-цыю: За камутзм (Мiёры, Паставы, 1950; Барысау, 1952; Капаткевiчы, 1953; Грэск, 1956; Крупю, 1957; Глыбокае, 1958; Дуброуна, 1960; Калiнкавiчы, 1962; Бераставiца, 1967), куль-турна-г^тарычныя архетыпы: Пагоня (Бара-навiчы, 1941; Лепель, 1989; Гродна, 1992), Спадчына (Мiнск, 1989), адлюстроуваюць катэгорыю узросту або ацэначнасцi: Мала-досць (Мшск, 1953), Прауда (Вшьня, 1924), а таксама лексемы з наступным значэннем:

• «сукупнасць звестак, яюя раскрываюць аб'ектыуныя заканамернасцi жыцця» [4, с. 138]: Веды (Мшск, 1997)

• «самастойны пачын, унутранае iмкненне да новых форм дзейнасцi; прадпрымальнасць» [4, с. 321]: 1мцыятыва (Сал^орск, 1998, 2000);

• «кiрунак у якой-небудзь сферы дзей-насцi» [4, с. 602]: Плынь (Мiнск, 1998);

• «напрамак дзейнасцi, развiцця чаго-небудзь, спосаб дзеяння» [4, с. 939]: Шлях (Брэст, 1994; Вшьня, 1932) i шш.

Невялiкая група прэсошмау аб'яднана намi на аснове агульнай семы «святло», якая, на наш погляд, з'яуляецца вырашальнай пры намiнацыi перыядычнага выдання. Тут фшсуюцца адзiнкi, якiя абазначаюць (называюць) будынак або яго частку: Акно (Мшск, 1992), Маяк (Буда-Кашалёва, 1958; Бабруйск, Гомель, 1962; Бары-сау, 1990), Пралом (Вшьня, 1932); прыродную з'яву: Зорка (Мшск, 1919), Зорю (Мшск, 1921), Звязда (Мшск, 1917; Браслау, Навагрудак, 1939; Мшск, 1942; Варапаева, 1944; Жалудок, Ма-цеучую, 1950; Паставы, 1962), Маланка (Вшьня, 1926), Полымя (Карэлiчы, 1965) i шш.; прадмет быту: Светач (Орша, 2001).

Невялiкая група прэсонiмау заснавана на адзшках, якiя абазначаюць тып шфармацый-нага выдання: Весмк (Бабруйск, 1994), Газета (Барысау, 1941), Дэкадшк (Мшск, 1931), Еура-бюлетэнь (Мшск, 2012), Затст (Горю, 1928), Навтю (Мшск, 1998), Навгны (Мшск, 1998).

Шэраг намшацый утвораны на аснове адз> нак, яюя абазначаюць прадмет /аб'ект працы i быту: Верацяно (Лёзна, 1934), Молат (Вще-бск, 1929; Клiмавiчы, 1944), Паганялка (Орша,

1931), Плуг (Мшск, 1925), Саха (Вшьня, 1912), 2003), частку цела чалавека: Рук (Мшск,

Тачыла (Орша, 1924), Тэлескоп (Лща, 1997), 2006) i шш. Назва газеты РуК (Мшск, 2006)

Трактар (Дзяржынск, 1930), Цягнт (Полацк, 1928). давол1 с1мвал1чная, яна суадносщца з ¡мкнен-

Назвы перыядычных выданняу Званьмца нем рэдакцыяй перыядычнага выдання пера-

(Заслауе, 1993), Ратуша (Гомель, Магшёу, даць «з рук у рую» тое, што падаецца ¡м щка-

1990) утвораны на аснове назоушкау, што абаз- вым, «узяць у горстку» разнастайныя з'явы

начаюць будынак. лщэйскага (i не толью) жыцця i данесщ гэта да

Шэраг прэсонiмaУ, якiя з'яуляюцца перыядыч- чытачоу з дапамогай роднай мовы [5, с. 1].

mrni выдaннямi прадпрыемствау, заводау i г. д., Заключэнне. Анaлiз лексiчных aдзiнaк, яюя

заснаваны на лексемах, што паказваюць на мэту выкарыстоуваюцца у якасщ монакампанентных

дзейнасщ прадпрыемства. Субстантывы, яюя прэсонiмaУ, дaзволiy вылучыць шэраг лексша-

ужываюцца у структуры названых прэсошмау, семантычных груп слоу, якiя былi выкарыста-

абазначаюць прадукцыю розных галш прамыс- ны для нaмiнaцыi перыядычных выданняу:

ловасщ: За торф (Асшауска, 1932; Гомель, • назва асобы / групы людзей - 193 адзшю

1936) - перыядычныя выданш прадпрыемства (37,3%);

«Асшторф», торфзавода «Бальшавк»; За трактар • абстрактнае паняцце - 187 (36,4%);

(Дзяржынск, 1934) - перыядычнае выданне • назва аргашзацып - 24 (4,6%);

Дзяржынскай МТС; За уражай (Нясв1ж, 1957) - • рэали жывёльнага i рaслiннaгa свету - 21

перыядычнае выданне калгаса «Новае жыццё» (4,3%);

Нясвiжскaгa раёна; За цэмент (Крычау, 1932) - • aдзiнкi, аб'яднаныя семай «святло» - 26 (5%);

перыядычнае выданне Крычаускага цэмзавода; • тапошмы - 12 (2,3%);

За энерг1ю (Мшск, 1935) - перыядычнае вы- • прадметы / аб'екты працы i быту - 17 (3,2%);

данне Мшскай ГЭС № 2 i пад. • мэта дзейнасщ прадпрыемства - 9 (1,7%);

1ншыя адзшкавыя монакампанентныя • тып iнфaрмaцыйнaгa выдання - 7 (1,3%);

прэсошмы прадстаулены лексемaмi, якiя абаз- • тып аргашзацып, аб'яднання - 7 (1,3%);

начаюць орган упраулення: Маг1страт (Вще- • уласнае ¡мя - 6 (1,1%);

бск, 1999), назву гульт: Шахматы (Мшск, • шшыя - 8 (1,5%).

Cnic л^аратуры

1. Объяснительный словарь русского языка / Государственный институт русского языка им. А. С. Пушкина. 2-е изд., испр. М.: Астрель, 2003. 421 с.

2. Атава: газета / Гомельская фшя БГАКЦ. Гомель, 1994. № 1. 4 с.

3. Асва: двухтыднёвш грамадскага гумару i сатыры / Бiблiятэкa Акадэми навук Л^вы ¡мя Урублеусюх. Вiльня, 1934. № 1. 4 с.

4. Тлумачальны слоУнiк беларускай лгаратурнай мовы / уклад.: I. Л. Капылоу [i шш.]; пад рэд. I. Л. Капылова. Мшск: БелЭн, 2016. 968 с.

5. Рую: першая беларускамоуная Лiцэйскaя газета / Лщэй Беларускага дзяржаунага ушверсгота. Miнск, 2006. № 1. 24 с.

References

1. Ob'yasnitelnyiy slovar' russkogo yazyka [Explanatory dictionary of the Russian language]. Moscow, Astrel Publ., 2003. 421 p.

2. Atava: gazeta [Atava: newspaper]. Gomel, 1994, no. 1. 4 p.

3. Asva: dvukhtydnyovik gramadskaga gumaru i satyry [Asva: fortnight, the largest social humor and satire]. Vilnya, 1934, no. 1, 4 p.

4. Tlumachal'ny slounik bjelaruskay litaraturnay movy [Explanatory dictionary of the Belarusian literary language], cont.: I. L. Kapylow [et al.]; ed. by I. L. Kapylova. Minsk, BelEn Publ., 2016. 968 p.

5. Ruki: pyershaya byelaruskamownaya Litseyskaya gazyeta [Hands: the first Belarusian-language Lyceum newspaper]. Minsk, 2006, no. 1, 24 p.

1нфармацыя пра аутара

Лухверчык Вжторыя Мiхайлауна - мапстр педагапчных навук, выкладчык кафедры мовазнауства i лшгвадыдактыю. Беларуси дзяржауны педaгaгiчны ушверсгот ¡мя Maксiмa Танка (220030, г. Мшск, вул. Савецкая, 18, Рэспублша Беларусь). E-mail: simonovich.viktorija@mail.ru

Information about the author

Lukhverchyk Victoriya Mikhaylauna - Master of Pedagogics, lecturer, the Department of Linguistics and Linguodidactics. Belarusian State Pedagogical University named after Maxim Tank (18, Savetskaya str., 220030, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: simonovich.viktorija@mail.ru

Пастуту 07.09.2020