CC BY
54УДК 504.4.054
Салмуханбетова Ж.Ц-АЦТ0БЕ ЦАЛАСЫНЫН, 1Р1 0НЕРКЭС1П МЕКЕМЕЛЕР1НЩ ЕЛЕК 6ЗЕНШЩ АЛТЫ ВАЛЕНТТ1 ХРОММЕН ЖЭНЕ БОРМЕН ЛАСТАНУЫНА ЭСЕР1
9.О. Оспанов атындагы К,азак, топырацтану жэне агрохимия гылыми-зерттеу институты, 050060, эл-Фараби дацгылы, 75 В, Алматы, Цазацстан,
e-mail: zhuldyz.kanatkyzy@mail.ru Аннотация. Бул ма;алада А;тебе облысындагы Елек езеншщ 6 пункт бойынша су сынамалары алынып, зерттеу жYргiзiлген. Спектрофотометрйя эдiсiмен су Yлгiлерiнщ аналйзi нэтйжесiнде эр пункт бойынша хром мен бордьщ санды; керсетюштерше талдау жасалынып, езеннщ экологйялы; жагдайына А;тебе ;аласы шецбершде орналас;ан iрi енеркэсiп мекемелершщ эсерi аны;талды.
Клт свздер: Елек езеш, енеркэсiп орындары, гйдрохймйялы; керсеткiш, хроммен ластану, бормен ластану.
К1Р1СПЕ
Су экожуйелершщ енеркэсiптiц шайынды суларымен, ;алды;тарымен, пестйцйд, гербйцйд, хймйялы; тынайт-;ыштар жэне бас;а да хймйялы; улы препараттармен ластануы Каза;станда да кен, етек алган. Осыныц мысалы ретшде Каза;станнын хймйялы; лас-танган су кездершщ бiрi Елек езенiн айтуга болады. Бор-хромды ;оспалар-мен ластанган Елек езенiнiн ;айгылы тарйхы Кенес Одагы кездерiнен бастау алады. Осы ластанудын басты себебi: кезiнде хром ;осындылары зауыты салынган кезден-а; ендiрiс ;алды;-тарын залалсыздандыруга жiтi кещл белiнбеуi. Эрi жылдар ете ;ондыр-гылардын тозыгы жеткен. Осыган байланысты Елек езенiнiн экологйя-лы; жагдайы к^рп кезде кенiл аландатарлы;. Зауыттардан шы;;ан курамында хром мен бор концентра-цйясы жогары ендiрiс ;алды;тарымен ;оса ;аланын каналйзацйялы; ;алды;-тары да езенге куйылып, суды ластауда. Осы аталган «Елек езенiнiн ;айгылы оцйгасында» манызды роль ойнаган непзп 3 ендiрiс орындары бар, олар: АХКЗ (А;тебе хром ;оспалары зауыты), АФЗ (А;тебе ферро;орытпа зауыты) жэне ЖЭО (жылу электр орталыгы). Жылына езенге осы ендiрiс орындарымен ;оса бас;а да шаруа-
шылы; нысандарынан 10 млн текше метр ;алды; тегiледi.
Олардын алгашцысы - А;тебе хром ;оспалары зауыты. Ягнй, А;тебе ;аласынын ендiрiстiк аймагындагы Елек езеш ал;абында орналас;ан жер асты суларынын VI валенттi хроммен ластануы 1957 жылы А;тебе хром ;оспалар зауытынын iске ;осылуымен (АХКЗ) тыгыз байланысты. Ол 19491956 жылдар аралыгында ендiрiстiк шайын-ды сулар мен тастандыларын езен суына тегiлмеуiн ;амтамасыз ететш кррганыс шараларынсыз салынды [1].
Елек езеншщ екiншi ластаушысы 1943 жылы ;олданыск;а енгiзiлген А;тебе ферро;орытпа зауыты болды [2]. Осы феррохром зауытынан шы;;ан ;алды;тардын жер асты жэне жер усп суларын хром жэне онын ;осындыла-рымен ластау салдарынан 115 км аудан Елек езеш тусында Георгйевка елдь мекенiне таяу жерде ауыл шаруашы-лы; ендiрiсiнде цолдануга жарамсыз болып ;алды [3].
Одан кешнп жылдары А;тебе ферро;орытпа зауытынын V жа;тауы-нан алынган хроммен ластанган жер асты суларын А;тебе ЖЭО-гын сумен жабды;тау жэне кYлдi пульпа кубыры бойымен гйдро^л тегу шун;ырына тасымалдау Yшiн пайдалану нэтйже-сiнде ластанудын жана ошагы пайда
болды. Ягни, цосымша ластаушы кез ретшде Ацтебе ЖЭО цосылды. Нэтижесiнде 80-жылдан бастап эр-даИым хроммен ластанган ендiрiстiц агызынды суларымен араласып отыра-тын су аИналымыныц езiндiк жуИеа цалыптасты. Осыган баИланысты суда-гы хромныц концентрациясы артып, ластану алан,ы 2 км2-к;а жеттi.
0зен суын ластаушы кездерi болып табылатын iрi 3 енеркэсiп мекемелерiнен (АХ^З, АФЗ, ЖЭО) басца, Елек езенiнiн ластануы Ацтебе облысындагы Алга цаласында орналас-цан бурын жумыс iстеген С.М.Киров атындагы химия зауытымен де тыгыз баиланысты. Экология департаментi Елек езеншщ жер асты жэне жер бет суларынын осы Киров атындагы химия зауытынан шыгатын бормен ластануы туралы мэселенi 22 жылдан берi турацты кетерiп келедi. Негiзiнен мэселе - тарихи жэне 1941 ж. С.М. Киров атындагы Ацтебе химзауытынын ^ке цосылуынан басталды. Бар ендiрiс кешеш экологиялыц шарттарга саи емес цурылып, iске цосылган болатын. Нэтижесiнде зауыт ендiрiстiн ацаба суларын 1964 жылга деИiн тазалаусыз езен суына тжелеИ тектi. Ал 1964 жылдан 1980 жылга деИiн ендiрiстiк шаИындылар Елек езеншщ бiрiншi жаИылма Yстi террассасында орналасцан шлам тогандарына сYзуге арналган экрансыз тегiлдi [2].
Экологтардын аИтуынша судын тек 25 %-ы гана тазартылады. ЖагдаИды турацтандыру мацсатында царжы белiнiп, езендi алты валенттi хромнан тазартудын эдiстерi царасты-рылуда. АлаИда, мамандар болмаса царапаИым журтшылыц езен суынын залалынан беИхабар. Сондыцтан да осы мэселеш кенiнен талцылап, шешу жолдарын iздестiру цажет.
ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ЭД1СТЕР1
Зерттеу нысаны ретiнде Ацтебе облысында орналасцан Елек езеш алынды. ^ысцаша сипаттама берiп
кететш болсац, Елек - ЖаИыц езеншщ сол жац саласы. ^азацстанньщ Ацтебе (Алга, Ацтебе, Мартек аудандары), Батыс ^азацстан (Берлi ауданы) облыстары жерiмен жэне РесеИдiн Орынбор облысы жерiмен агып ететiн трансшекаралыц езен [4].
Экологиялыц реттеу жэне бацылау комитетшщ Ацтебе облысы боИынша экология департаментшдеп зертханалыц-аналитикалыц бацылау белiмi арцылы эр аИ саИын Елек езенiнiн 6 пунктшен су Yлгiлерi алынып, зертханада оларга хром жэне бор элементтерi боИынша талдау жYргiзiлдi.
Су Yлгiлерi алынатын 6 пункт:
1. Елек езеш, Алга цаласы;
2. Елек езеш, Бестамац ауылы;
3. Ацтебе су цоИмасы;
4. Елек езеш, Силикатты зауыт аумагы;
5. Елек езеш, Георгиевка селосы;
6. Елек езеш, Целинное селосы.
Су Yлгiлерiне анализ жасау Yшiн
зертханада DREL-2400 НАСН спектрофотометрi жэне атомды-абсорбционды спектрометр цолданыл-ды. DREL-2400 НАСН спектрофото-метрiнде келесщеИ 22 компонентке анализ жасалып, керсеткiштерi аныц-талады: цургац цалдыц (мг/дм3), елшендi заттар (мг/дм3), аммониИ иондары, нитриттер, нитраттар, оттеп-нiн биологиялыц паИдаланылуы (О2/дм3), ерiтiлген оттегi (О2/дм3), жалпы кермектiлiк (ммоль/дм3), кальциИ, магниИ, карбонаттар, гидрокарбо-наттар, жалпы сытШк (ммоль/дм3), хлоридтер, сульфаттар, VI валентт хром, бор, жалпы темiр, фосфаттар, бетю анионды белсендi заттар, мунаИ ешмдер^ мыс. Бiрац, мацалада езен суынын басты ластауыштары - хром жэне бор элементтерi боИынша жасал-ган талдаудын нэтижелерi келтiрiлген. Су Yлгiлерiн алу стандартты эдiстер боИынша жYзеге асырылды [5].
Сурет 1 - Су Yлгiлерi алынган пункттердщ картада орналасуы
Белпленген талаптарга саИ алынган су Yлгiлерiн колбаларга фильтр цагазы арцылы фильтрлеИдi. Су Yлгiлерiн даИындау келесiдеИ DREL-2400 НАСН спектрофотометршщ эдк-темелiк ютапшасы боИынша жYзеге асырылды.
Хром. Yлгiлердегi хромнын концентрациясын аныцтауга багыт-талган анализ DREL-2400 НАСН спектрофотометрiнде №8023: 1,5 -дифенил карбогидразидом эд^мен аныцталады. (Эдiстеме боИынша: пакеттелген реагенттер, хром VI, 1,5 -дифенил карбогидразидом эд^ (0,010,70 мг/л)) [6].
Бор. Yлгiлердегi бордын (В) концентрациясын аныцтау мацса-тындагы анализ DREL-2400 НАСН спектрофотометрiнде №8015: кар-
миндi эдiсiмен аныцталады. (Эдiстеме боиынша: пакеттелген реагенттер, бор, карминдi эд^ (0,2-14 мг/л)) [7]. ЗЕРТТЕУ НЭТИЖЕЛЕР1 ЖЭНЕ ОЛАРДЫ ТАЛЦЫЛАУ 2013 жыл боИынша Елек езенiнiн 6 пунктшде (Алга цаласы, Бестамац ауылы, Ацтебе су цоИмасы, Силикатты зауыт аумагы, Георгиевка селосы, Целинное селосы) жиналган су Yлгiлерiне DREL-2400 НАСН спектро-фотометрiнде жасалынган анализдiн толыц нэтижелерi темендегi кестелер мен графиктерде кел^рыген. Анализ жогарыда атап еткендеИ 22 компонент боИынша жYргiзiлдi, бiрац сол анализ нэтижелерi боИынша Елек езеншщ басты ластаушылары VI валенттi хром мен бордын гана геохимиялыц керсеткiштерi кесте 1-де келтiрiлген.
Кесте 1 - Елек езеншщ гидрохимиялык; керсетк1штер1 (2013 жыл, мг/дм3) [8]
? а? тар-а? пан-наурыз
Пункт-тер Ал?а Бестама? А? т? бе су ? оймасы Силикатты зауыт аума?ы Георгиевка Целинное
Компо нент-тер ?а? а?п нау ?а? а?п нау ?а? а?п нау ?а? а?п нау ?а? а? п нау ?а? а?п нау
м? лшepi / ШРК-дан асу ececi
Хром (VI) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,091 4,55 0,206 10,3 0,130 6,5 0,048 2,4 0,12 6,0 0,0 Е 2,9
Бор 0,52 30,6 0,79 46,47 0,37 21,8 1,05 61,7 0,80 47,06 0,58 34,11 0,542 31,88 0,315 18,53 0,41 24,1 0,378 22,2 0,36 21,18 0,10 5,90 0,21 12,3 0,105 6,18 0,08 4,70 0,09 5,30 0,102 6,00 0,0 Е 2,9(
c?yip-мaмыp-мaycым
Ал?а Бестама? А? т? бе су ? оймасы Силикатты зауыт аума?ы Георгиевка Целинное
с?у мам мау с?у мам мау с?у мам мау с?у мам мау с?у мам мау с?у мам ма}
м? лшepi / ШРК-дан асу есеа
Хром (VI) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,04 2,00 0,00 0,00 0,08 4,00 0,00 0,12 6,00 0,06 3,00 0,00 0,0; 1,5(
Бор 0,368 21,6 0,090 5,30 0,052 3,20 0,36 21,2 0,21 12,3 0,185 10,8 0,79 46,5 0,27 15,8 0,327 19,23 0,11 6,50 0,18 10,6 0,259 15,23 0,16 9,40 0,19 11,2 0,272 16,1 0,00 0,15 8,80 0,18 10,8
1-кестенщ жалгасы
нилде-тамыз-?ырк?йек
Ал?а Бестама? А?т?бе су ?оймасы Силикатты зауыт аума?ы Георгиевка Целинное
пил там ?ыр пил там ?ырк шш там ?ыр шш там ?ырк НИЛ там ?ыр НИЛ там ?Ы]
м?лшер1 / ШРК-дан асу есес1
Хром (VI) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,094 4,7 0,079 3,95 0,92 46,0 0,039 125 0,030 1,5 0,» 2,0
Бор 0,095 5,58 0,19 11,18 0^7 15,8 035 20,58 0,47 27,65 0,42 24,7 039 22,94 0,26 15,29 0,17 10,0 0,210 12,35 0,23 13,53 0,14 8,2 0,210 12,35 0,27 15,88 0,15 8,8 0,16 9,4 0^5 14,7 од: 7,6
? азан- ? араша-желто? сан
Ал?а Бестама? А?т?бе су ?оймасы Силикатты зауыт аума?ы Георгиевка Целинное
?аз ?ар желт ?аз ?ар желт ?аз ?ар желт ?аз ?ар желт ?аз ?ар желт ?аз ?ар же] т
м?лшер1 / ШРК-дан асу есес1
Хром (VI) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,21 12,3 0,11 15,5 0,14 7,0 0,16 8,0 0,07 3,5 0,10 5,0 0,0' 3,5
Бор 0,21 123 0,16 9,4 0,15 8,8 0,53 31,1 0,17 10,0 031 18,2 031 18,2 ОД) 11,7 0,15 8,8) 0,11 6,4 ОД 5,8 0,00 0,10 5,8 0,09 5,2 0,15 8,8 0,09 5,2 0,08 4,7 0,1( 5,8
Сурет 2 - Георгиевка жэне Целинное пункттершдеп хромнын жылдыц
динамикасы
Сурет 3 - Алга, Бестамац, Целинное пункттершдеп бордын жылдыц динамикасы
Сурет 4 - Ацтебе су цоИмасы, Силикатты зауыт аумагы, Георгиевка пункттершдеп
бордын жылдыц динамикасы
Сурет 2-ден кер1н1п тургандаИ алты валентт1 хромнын судагы концентрациясы Ацтебе цаласынан темен1рек орналасцан Георгиевка жэне Целинное елд1-мекендер1н1н тусында жыл боИында ШРК денгеИ1нен жогары; Силикатты зауыт тусында жылдын кеИб1р кезендер1нде гана ШРК-дан асады. Ацтебе цаласынан жогары орналасцан пункттерде (Алга цаласы, Бестамац ауылы, Силикатты зауыт, Ацтебе су цоИмасы) суда алты валентт1 хром т1ркелмеИд1 немесе онын концентрациясы ете темен. Нацтырац аИтсац, Георгиевка селосы тусында хромнын мелшер1 46 ШРК-га деИ1н, Целинное селосы тусында 6 ШРК-га деИ1н жеткен. «1р1 елд1-мекендер шека-расындагы Елек езен1н1н су цоргау аИ-магы мен белдеулер1н жобалау» цужа-тындагы мэл1меттерге сYИенет1н болсац, Елек езен1н1н жогаргы жагы (Алга цаласынан жогары) антро-погенд1к факторлардын эсер1нен ластанган. Бул аИмац су ша-руашылыцтыц, турмыстыц жэне балыц шаруашылыцтыц критериИлер1 боИ-ынша «б1ркелк1 ластанган» кате-гориясына жатады. Сульфаттар мен бор нег1зг1 ластагыш заттар болып табылады [9].
Демек, Елек езен1 суындагы хромнын концентрациясы езеннщ теменг1 жагына цараИ б1рнеше есе артады. Аталган ек1 пункт те (Георгиевка, Целинное) цаладан темен орналасцан, хроммен ластанган езен суы РесеИмен шекарага деИ1н жет1п жатыр. Бул цубылыс басты ластаушы енд1р1с орындарынын (АХ^З, АФЗ, ЖЭО) цалада орналасуымен тыгыз баИланысты. 0нд1р1с орындарынын цурамында хромы бар шаИынды сулары езенге тег1л1п, алдымен цалага жацын орналасцан Георгиевка селосы арцылы агып етед1, сондыцтан да мунда хромнын концентрациясы басца пункттермен салыстырганда элде-цаИда жогары. Одан кеИ1н ластанган
езен суы агыспен б1рге РесеИмен шекаралас аумацта орналасцан Целинное селосына деИ1н жетед1.
Елек езен1н1н Алга цаласынан мемлекетт1к шекарага деИ1нг1 аИма-гындагы езен сулары ластану жэне езд1г1нен тазару процестер1 кезектес1п алмасып отырады. Алга цаласындагы Елек езен1 царцынды тYPДе бормен ластанган, б1рац Ацтебе цаласына деИ1н агындыньщ б1рт1ндеп тазаруы баИцалады [9].
Бордын езен суындагы концентрациясы барлыц 6 пункт боИынша жогары. Сурет 3-тен кер1н1п тургандаИ салыстырмалы тYPДе 3 пункт алынды: Алга, Бестамац, Целинное. ШРК-нын еселену керсетк1ш1 езенн1н бастауынан теменге цараИ азая тYсед1. Алга цаласы мен Бестамац ауылы пункттер1нде ен жогаргы концентрациялар т1ркелген, нацтырац аИтсац Алга цаласы тусында 46,47 ШРК, ал Бестамац ауылы тусында 61,7 ШРК. Ал, Целинное елд1-мекен1ндег1 бордын концентрациясы б1рцалыпты эр1 темен. Осы Елек езен1ндег1 бор концентрациясынын ШРК-дан артуынын басты себеб1: Алга цаласында орналасцан бурын жумыс жасаган, б1рац цаз1рг1 кезде жумысы тоцтатылган Киров атындагы химия зауытынын цалдыцтары. Зауыттын жумысы тоцтатылганыменен де, мун-дагы цалдыцтар элде де толыгымен утилизацияланбаган. Сондыцтан да осы аумацтын манында орналасцан Алга мен Бестамац пукт1ндег1 бор мелшер1 ен жогары. Ал езен боИымен темен цараИ агыспен онын кон-центрациясы азаяды. Сондыцтан да теменг1 жацта орналасцан Георгиевка жэне Целинное пункттершде бор мелшер1 салыс-тырмалы тYPде аз.
Анализ нэтижелер1н цорыта келе, «1р1 елд1-мекендер шекарасындагы Елек езеншщ су цоргау аИмагы мен белдеулерш жобалау» цужатымен салыстырып талдаИтын болсац, Ацтебе цаласынын ез1нде Елек езе-
ншщ хром жэне органикалыц заттармен ластануы баИцалады, ал агыспен темен цараИ езен суы цаИтадан бiртiндеп ездшшен тазара бастаИды. Бул аИмацтагы судын ластануы «нормативт - таза куИден» -«ластанудын жогары денгеИiне» дешн езгередi. Елек езенi шаруашылыц -турмыстыц критериИлерi боИынша <^ркелю ластанган», ал балыц шаруашылыц критериИлерi боИынша «жогары денгеИде» ластанган сулары кершыес жатцан РесеИмен мемле-кеттiк шекарага деИiн жетiп жатцанын аИтып еткен жен. Осы аИмацтагы кен таралган ластагыш заттектер -сульфаттар, органикалыц заттар (ОБП жэне ОХП), биогендi заттар, бор жэне хром. Олардын ен жогаргы концен-трациясы судын сабасына тYсуi кезiнде баИцалады [9].
КОРЫТЫНДЫ Зерттеу нэтижелерi Елек езеншщ суы кеИбiр пункттер боИынша ауызсу жэне балыц шаруашылыц су цоИ-маларына цоИылатын талаптарга (ШРК) сэИкес келмеИтшш керсеттi. Хроммен жогары денгеИде ластану басты ендiрiс мекемелерi шогырланган Георгиевка селосы, ал бормен ете цатты ластану ескi Киров атындагы химия зауыты орналасцан Алга цаласы
мен Бестамац ауылы тусында ^ркелд^
0з зерттеулерiм жэне Ацтебе облыстыц цоршаган ортаны цоргау департаментiнде жинацталган мате-риалдар негiзiнде Елек езеншщ гидрохимиялыц керсеткiштерi зерт-телш, езен суы хром, бор, мыс, марганец, мышьяк секiлдi химиялыц элементтермен ластанган, солардыц iшiнде эсiресе VI валентт хромныц жэне бордыц концентрациясы ете жогары екенi аныцталды.
Елек езеншщ хроммен жогары децгеиде ластануы непзп ластаушы енеркэсiп мекемелерi шогырланган Георгиевка селосы тусында 46 ШРК-га дешн жетед^ Ал бормен ете цатты ластану жумысын тоцтатцан ескi Киров атындагы химия зауыты орналасцан Алга цаласы мен Бестамац ауылы тусында 46,47 ШРК-дан 61,7 ШРК-га дешн жетед^
Аимацтагы негiзгi ашыц су кезi болып табылатын Елек езеншщ экологиялыц ахуалын жацсарту Yшiн аталган мекемелерде сумен жабдыц-таудыц туиыц жYИесiн енгiзу арцылы езеннiц одан эрi ластануын тоцтату жэне ластанган суагарлардагы VI валенттi хромныц валенттШгш езгер-туге жэне нейгралдауга багытталган шараларды жедел iске асыру цажет.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Ацтебе облысы боИынша экологиялыц Департаменттiн Елек езеншщ VI валентт хроммен ластануы боИынша тарихи аныцтамасы. - Ацтебе, 2012.
2 Попазов ДмитриИ. В реке не следует химичить [ЭлектронныИ ресурс]: общенациональная ежедневная газета / АО «Республиканская газета „Казахстанская правда"». - 09.01.2007. - Режим доступа: http://kp.kazpravda.kz/ c/1168284845, свободныИ.
3 Тургенова О. М. Ацтебе цаласынын хроммен ластануын экологиялыц багалау жэне адам денсаулыгына эсерш болжау: автореферат. - Алматы, 2005. -Б. 5-7.
4 Батыс Казацстан облысы энциклопедиясы. -Алматы: «Арыс баспасы», 2002. - Б. 96-97.
5 Yлкен практикум эдюгемелер^ - Алматы, 1999. - С. 79-80.
6 D0C316.53.01033 Chromium hexavalent. - USA: Hach Company/Hach Lange GmbH, 2013. -Ed. 8. - P. 1-4.
7 DOC316.53.01009 Boron. - USA: Hach Company/Hach Lange GmbH, 2012. -Ed. 7. - P. 1-3.
8 Экологиялык; реттеу жэне бацылау комитетшщ Ацтебе облысы бойынша экология департаментшдеп зертханалыц-аналитикалыц бацылау белiмiнiц 2013 жыл боиынша Елек езенiнiц суына журпзген гидрохимиялыц талдауыныц нэтижесi.
9 «Ipi елдi-мекендер шекарасындагы Елек езенiнiц су к;оргау аимагы мен белдеулерiн жобалау» кужаты, орындаушы: ^азацстан Республикасыныц цолданбалы экология агенттiгi. - Алматы цаласы, 2010. - Б. 22-23, 28-29, 38-39, 171-172.
РЕЗЮМЕ Салмуханбетова Ж.К.
ВОЗДЕЙСТВИЕ КРУПНЫХ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИИ ГОРОДА АКТЮБИНСКА НА ЗАГРЯЗНЕНИЕ РЕКИ ИЛЕК ШЕСТИВАЛЕНТНЫМ ХРОМОМ И БОРОМ Казахский научно-исследовательский институт почвоведения и агрохимии им. У.У. Успанова, 050060, пр. аль-Фараби 75 В, Алматы, Казахстан, e-mail: zhuldyz.kanatkyzy@mail.ru
Исследованы пробы воды из реки Илек отобранные в 6 пунктах: город Алга, поселок Бестамак, Актюбинское водохранилище, вблизи к Силикатному заводу, село Георгиевка, село Целинное. По результатам исследования проб воды методом спектрофотометрии определены количественные показатели хрома и бора в пробах воды, выявлено влияние крупных промышленных предприятии города Актобе на экологическое состояние реки.
Ключевые слова: река Илек, промышланные предприятия, гидрохимические показатели, загрязнение хромом, загрязнение бромом.
SUMMARY Salmukhanbetova Zh.K. THE IMPACT OF THE LARGE INDUSTRIAL INTERPRISES OF AKTOBE TO POLLUTION OF THE ILEK RIVER WITH THE HEXAVALENT CHROMIUM AND BORON Kazakh Research Institute of Soil Science and Agrochemistry after U.U. Uspanov, 050060, ave. al-Farabi 75 B, Almaty, Kazakhstan, e-mail: zhuldyz.kanatkyzy@mail.ru
The samples, which was selected from 6 points were researched: Alga, Bestamak, Aktobe water reservoir, near by the silicate factory, Georgievka village, Tselinnoe village. On the basis of researching results of the water samples with the spectrophotometry method was determined quantative indexes of chromium and boron in the samples, an impact of the industrial enterprises on the ecological condition of the Ilek was revealed.
Key words: river Ilek, industrial interprises, gidrochydemical indexes, chromium pollution, boron pollution.
