CC BY
1«АЦПАРАТТЬЩ- КОММУНИКАТИВТ1К ТЕХНОЛОГИЯЛАР ПСИХИКАЛЬЩ ДАМУЫ ТЕЖЕЛГЕН БАЛАЛАРДЫЦ ТАНЫМДЬЩ БЕЛСЕНД1Л1Г1Н
ЦАЛЫПТАСТЫРУГА ЭСЕР1»
БЕР1КОВА АЦБОТА БЕР1ЩЫЗЫ
Магистрант педагогика факультетi Е.А. Бекетов атындагы Караганды университетi
САДВАКАСОВА НУРГУЛЬ АМАНЖОЛОВНА
педагогика гылымдарыныц магистр^ педагогика факультетшщ оку ici бойынша
деканныц орынбасары
Психикалык дамудыц тежелуi (ПДТ) - соматикалык ауруга, орталык жуйке жуйесшщ закымдалуына жэне т.б. салдарынан баланыц психикалык дамуыныц калыпты каркыныныц бузылуы. Ол акыл-ой кабшетшщ тeмендеуiмен, танымдык дамуыныц артта калуымен сипатталады. белсендiлiк, зешннщ тураксыздыгы, есте сактау кабшетшщ шектелуi жэне т.б. Бул эсiресе мектептегi окудыц басында байкалады. Ол уакытша жэне арнайы дайындык жагдайында тYзетiлуi мYмкiн. Психикалык дамуы тежелген бастауыш сынып окушыларыныц танымдык белсендшгшщ ете темен болуы олардыц жалпы психикалык белсендшгшщ темендЫнщ жэне танымдык мотивациясыныц ете элаздшнщ кeрiнiсi болып табылады.
Психикалык дамуы тежелген балаларда зешннщ жеткiлiксiздiгi танымдык белсендшктщ мацызды жэне байкалатын белгшершщ бiрi болып табылады. Психикалык дамуы тежелген балалар сабакта киындыктарга тап болады, жиi алацдайды, зейiн койып тыцдай алмайды немесе 5-10 минуттан артык жумыс iстей алмайды. Психикалык дамуы тежелген балалардыц зейiн децгешнщ динамикасы бiрдей емес екенiн атап еткен жен. Кейбiр балаларда зешннщ максималды шиеленiсi сабактыц басында байкалады, ал жумыс жалгаскан сайын ол туракты тYрде тeмендейдi. Балалар шаршаган кезде зейiн децгешнщ тeмендеуi байкалады. Сол себепт оку материалын кабылдау кезецдершде киыншылыктар туындайды, нэтижесiнде бшмде айтарлыктай олкылыктар пайда болады [1].
Психикалык дамуы тежелген балалардыц танымдык кабшеттерш дамыту - казiргi замангы педагогиканыц eзектi мэселелерiнiц бiрi. Акпараттык-коммуникативтш технологиялар (АКТ) бул YPДiсте жаца мYмкiндiктер ашып отыр. Бул технологиялардыц кeмегiмен оку процесiн жекелендiру, баланыц кызыгушылыгын арттыру жэне оныц танымдык белсендшгш арттыруга болады.
АКТ-ныц психикалык дамуы тежелген балаларFа эсершерше токталып етет1н болсак:
Жекеленд1р1лген окыту: Эр баланыц ерекшелштерш ескере отырып, оку багдарламасын куруга мYмкiндiк бередi. Бул баланыц езше деген сенiмiн арттырып, оныц окуга деген кызыгушылыгын арттырады.
Интерактивт1л1к: Ойындар, симуляторлар жэне баска интерактивт куралдар аркылы балаларга материалдыц игерiлуiн жецiлдетедi. Бул олардыц белсендi катысуын камтамасыз етiп, оку процесш кызыкты етедi.
Кернек1л1к: АКТ-ныц кемепмен кез келген абстрактiлi угымды тYсiнiктi етуге болады. Бул балалардыц ойлау кабшетш дамытып, олардыц элем туралы тYсiнiгiн кецейтедi.
^олжет1мдш1к: АКТ-га кол же^мдшк балаларга кез келген уакытта жэне кез келген жерде окуга мYмкiндiк бередi. Бул эсiресе Yйде оку Yшiн мацызды.
АЛШЫНБЕКОВА ГУЛНАЗИЯ КАНАГАТОВНА
биология гылымдарыныц кандидаты, кауымдастырылган профессор, Е.А. Бекетов атындагы Караганды универcитетi Караганды каласы, ^азакстан
Мэл1меттерге кол жепмдшж: Интернет аркылы балалар кез келген акпаратка к;ол жеткiзе алады. Бул олардыц зерттеу жумыстарын жYргiзуiне жэне ез бетiнше бiлiм алуына мумкшдш бередi.
АКТ-ны пайдалану кез1ндег1 ескеретш жайттар
Баланын жасы мен мумкшджтерш ескеру: Эр бала Yшiн жеке багдарлама курып, оныц кабшеттерше сэйкес тапсырмалар беру кажет.
Уакытты дурыс белу: АКТ-ны пайдалану уакытын шектеу керек, ейткенi уза; уакыт компьютер алдында отыру баланыц кезiне жэне денсаулыгына зиянды.
Ата-ананыц бакылауы: Баланыц интернеттеп кызметш бакылап, оныц каушаздшн камтамасыз ету кажет.
МуFалiмнщ басшыль^ы: АКТ-ны окыту процесiне тиiмдi ендiру Yшiн муFалiмнiц кэсiби бiлiктiлiгi мацызды [2].
БYгiнгi тацда мектептiц езект мiндеттерi:
- Бiлiм беру мекемесшщ бiрыцFай акпараттык ортасын куру;
- заманауи акпараттык-коммуникациялык технологияларды пайдалану к^идаттары мен эдiстерiн эзiрлеу жэне бшм беру сапасын арттыру максатында оларды бiлiм беру процесiне бiрiктiру;
- баспа кызметс, аудиовизуалды баFдарламалар, электрондык пошта аркылы бiлiм беру акпаратын таратуды уйымдастыру жэне талдау; акпараттык аFындарды уйымдастыру;
- окушылардыц, окытушылардыц жэне баскарушы персоналдыц акпараттык мэдениетш калыптастыру жэне дамыту.
- бiрыцFай акпараттык жYЙенi пайдаланушыларды дайындау болып табылады[3].
Бiлiм беру процесiнде акпараттык технологияларды колданудыц орындылыFы олардыц
кемепмен Fылыми, кол жетiмдiлiк, кернекiлiк, бшм алушылардыц хабардарлыFы мен белсендiлiгi, ок;ытуFа жеке кезкарас, окыту эдiстерi, формалары мен куралдарыныц Yйлесiмi, бiлiмдi игеру сиякты дидактикалык принциптердiц тиiмдi жYзеге асырылатындыFымен аныкталады.^ш, шеберлiк жэне ептшк, студенттiц элеуметтенуi. ДэстYрлi окыту куралдарынан айырмашылыFын атап ететiн болсак, акпараттык технологиялар окушыларды кеп бiлiммен к;анык;тыруFа жэне окушылардыц интеллектуалды, шы^армашылык кабшеттерш дамытуFа Fана емес, сонымен катар олардыц жаца бшм алу, эртYрлi акпарат кездерiмен жумыс iстеу кабшеттерш дамытуFа мYмкiндiк бередi. СоцFы жылдары психикалык дамуы тежелген балаларды окытуда компьютерлiк технологиялар мен акпараттык технологиялар кещнен колданылуда. Компьютерлiк технологияларды колдану психикалык дамуы тежелген балалардыц танымдык кабiлеттерiн дамытуFа ыкпал етедi жэне бiркатар артыкшылыктарFа ие:
- жеке сабактарда баланыц мотивациялык компонентiнiц, танымдык, сейлеу жэне оку белсендшгшщ децгешн арттырады;
- балаFа мультисенсорлык жэне интерактивт эсер бередi;
- бершген дамытушылык жэне тYзетушiлiк тапсырмаларды шешуге кететiн уакытты кыскартады [4].
Компьютерлш тапсырмаларды колдану тYзету эдiстерi мен технологияларыныц мYмкiндiктерiн кецейтедi. Проблемалык балалармен жумыс ютегенде ол кеп функциялы. Бул сабактыц максатына сэйкес балалардыц бiлiмдi мецгеруi жэне негiзгi касиеттершщ дамуы Fана емес, сонымен катар зешнш, кол-кезiн Yйлестiрудi, танымдык белсендшкп дамытуды бiлдiредi. Психикалык дамуы тежелген балалардыц ю-эрекетш ерiктi тYрде реттеу де дамиды: ез iс-эрекетiн бершген ережелер мен талаптарFа баFындыру, эмоционалдык импульстарды тежеу, эрекеттердi жоспарлау жэне олардыц ю-эрекетшщ нэтижесiн болжай бшу. Компьютер балаFа белгiлi бiр дэрежеде тапсырманыц дурыстыFын ез бетiнше баFалауFа мYмкiндiк бередi, ейткенi мониторда ол ез ю-эрекетшщ нэтижесiн кередi[5].
Интерактивт эдiстердi колдану дэстYрлi оку пэндерш окытуды тYрлендiруге, бала ецбегiн утымды етуге, оку материалын тYсiну мен есте сактау процестерiн оцтайландыруFа, ец бастысы, балалардыц окуFа деген кызь^шыль^ын туракты жоFары децгейге кетеруге
мумкшдш береди Психикалык дамуы тежелген балалар жасына байланысты психофизиологиялык ерекшелiктерiмен, жеке (кeрнекi, есту) кабылдау жYЙелерiмен, танымдык кабшеттершщ даму децгешнщ темендшмен, оку мотивациясыныц ерекшелiктерiмен сипатталады.
Интерактивтi эдiстердi колданатын оку-тэрбие процесiнiц ерекшелiгi - iс-эрекеттiц орталыгы - бала eзiнiц жеке кабiлеттерi мен кызыгушылыктарына CYЙене отырып, таным процесiн калыптастырады. МyFалiм кeбiнесе кемекш^ кецесшi рeлiн аткарады, eзiндiк жацалык ашуFа итермелейдi, белсендiлiктi, бастаманы, дербеспкп ынталандырады. Психикалык дамуы тежелген балаларды окыту мен тэрбиелеу мэселелерiн шешуге Yлкен Yлес коскан атакты Fалымдар: Г.Е. Сухарева, Т.А. Власова, М.С. Певзнер, В.И. Любовский, К.С. Лебединская, окытудыц интерактивтi эдiстерiн колдану кажеттшп мэселелерi мыналардыц ецбектерiнде карастырылFан: А.Е. Авдюкова, Т.Н. Добрынина, И.Е. Уколова, Л.Н. Вавилова, бYгiнгi кYнге дешн eзектi болып кала бередi[6].
Интерактивт эдiстердi колданатын оку-тэрбие процесiнiц ерекшелш - iс-эрекеттiц орталыFы - бала e3rn^ жеке кабiлеттерi мен кызыFушылыктарына CYЙене отырып, таным процесiн калыптастырады. Мрашм кeбiнесе кeмекшi, кецесшi рeлiн аткарады, eзiндiк жацалык ашуFа итермелейд^ белсендiлiктi, бастаманы, дербестiктi ынталандырады. Интерактивт эдiстердi колдана отырып окыту - окытуды демократияландыру жэне оларды 6y^ оку кезецiнде бiрлескен шыFармашылык, eнiмдi iс-эрекетке косу аркылы мyFалiм мен окушы тyлFасыныц дамуын камтамасыз ететш процесс. Бiлiм берудiц жаца моделi мектептiц бiлiм берудi yйымдастырудаFы бiртектiлiктен вариативтiлiкке eтуiне мYмкiндiк бередi. Акпараттык технологияларды колдану мyFалiмге тек оку акпаратын беруге Fана емес, сонымен катар окушылардыц кYтiлетiн нэтижелерге жетуш камтамасыз ететiн оку процесiн жобалауFа мYмкiндiк бередi. Окытудыц интерактивтi тYрлерiн енгiзу - окушылардыц окуын жетiлдiрудiц мацызды баFыттарыныц бiрi. ^азiрri тацдаFы негiзгi эдiстемелiк жацалыктар окытудыц интерактивт эдiстерiн колданумен байланысты [7].
^орытындылай келсек, Акпараттык-коммуникативтiк технологиялар психикалык дамуы тежелген балалардыц оку процесш тиiмдi етуге жэне олардыц танымдык белсендшгш арттыруFа мYмкiндiк бередi. Алайда, АКТ-ны пайдалану кезiнде баланыц жасы мен мYмкiндiктерiн ескеру кажет. Сонымен катар, ата-ана мен мyFалiмнiц бакылауы жэне басшылы^ы мацызды рeл аткарады.
1. Ульенкова У.В. Дети с задержкой психического развития. — Н. Новгород, 2003.-77с.
2. Екжанова Е.А., Стребелева Е.А. Системный подход к разработке программы коррекционно-развивающего обучения детей с нарушениями интеллекта // Дефектология, 2009. № 6. 25 - 34с.
3. С.Г. Шевченко. Диагностика и коррекция задержки психического развития у детей / Под ред.. - М., 2001, 21б.
4. Гончарова Е. Л., Кукушкина О. И. Ребенок с особыми образовательными потребностями. [Электронный ресурс] // Альманах Института коррекционной педагогики РАО. Выпуск 5,
5. Лубовский В.И. Проблема интеграции лиц с глубокими и множественными дефектами в общем и специальном образовании // Дефектология. - 2009. № 2, 78-80с.
6. Тихеева Е.И. Развитие речи детей. -1981. 20-22с.// https://moluch.ru/archive/91/19537/
7. Кукушкина О. И. Применение информационных технологий в специальном образовании // Специальное образование: состояние, перспективы развития. Тематическое приложение к журналу "Вестник образования". — 2003.-№3.-67-76с.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
2010. -38с.
