Научная статья на тему 'АҲАМИЯТИ ТАЪРИХИИ ҲАМРОҲШАВИИ ҲИНДУСТОН ВА ПОКИСТОН БА СОЗМОНИ ҲАМКОРИИ ШАНХАЙ'

АҲАМИЯТИ ТАЪРИХИИ ҲАМРОҲШАВИИ ҲИНДУСТОН ВА ПОКИСТОН БА СОЗМОНИ ҲАМКОРИИ ШАНХАЙ Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

CC BY
30
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СОЗМОНИ ҲАМКОРИИ ШАНХАЙ (СҲШ) / ҲИНДУСТОН / ПОКИСТОН / ИЦТИСОДИЁТ / КОРШИНОСОН / КОМИЛҲУқУқ / ТАЪМИНИ БЕХАТАРӢ / ТАЪРИХ

Аннотация научной статьи по социальной и экономической географии, автор научной работы — Назаров Алимардон Абдумансурович

Мацсади мақолаи мазкур муайян кардани оқибатҳои эҳтимолии тагйироти кунунии Созмони ҳамкории Шанхай (СҲШ) бо ҳамроҳшавии Ҳиндустон ва Покистон мебошад. Қайд мешавад, ки таърихи СҲШ-ро шартан ба се давра ҷудо менамоем, ки ҳамроҳшавии Ҳиндустон ва Покистонро ба ин созмон чун давраи сеюми таърихи рушди СҲШ меномем. Албата дар асоси моддаи 13-и Оинномаи Созмон, дарҳои СҲШ барои қабули аъзоҳои нав кушода аст. Кишварҳои ба ин созмон дохилшуда ӯҳдадор мегарданд мацсад ва принсипҳои Оиннома, шартномаҳои байналмилалӣ ва ҳуҷҷатҳое, ки дар доираи фаъолити СҲШ қабул шудаанд, риоя кунанд. Ҳиндустон ва Покистон ин Оинномаи Созмонро асос намуда, барои аъзои комилҳуқуқи Созмон гардидан ҳуҷҷатҳои лозимро пешниҳод намуд. Собит мешавад, ки ин давлатҳо аз соли 2005 то 2017 нозирони ин ташкилот буданд ва дар ин давра худро ҳамчун кишварҳои созанда ва умедбахш муаррифи намудаанд. Соли 2017 дар ҳамоише, ки дар Остона (Нур-Султон) баргузор гардид, Ҳиндустон ва Покистон ҳама шартҳои пайвастан ба ин созмони байналмилалиро иҷро карда, аъзои комилҳуқуқи СҲШ шуданд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HISTORICAL SIGNIFICANCE OF THE ACCESSION OF INDIA AND PAKISTAN TO THE SHANGHAI COOPERATION ORGANIZATION

The purpose of this article is to identify, first of all, the possible consequences of the current changes in the Shanghai Cooperation Organization (SCO) with the accession of India and Pakistan. In previous articles, we conditionally divided the history of the SCO into three periods, and the accession of India and Pakistan can be called the third period in the history of the development of the SCO, and research should be carried out within this third stage of development. Undoubtedly, in accordance with Article 13 of the Charter of the Organization, the SCO is open to the admission of new members who are obliged to comply with the goals and principles of the Charter, international treaties and documents adopted within the framework of the SCO.The States of India and Pakistan, on the basis of this Charter of the Organization, have submitted the necessary documents for full membership in the Organization. If we look at the history of the SCO since its inception, these countries were observers of the organization from 2005 to 2017, during which time they presented themselves as constructive and promising countries. So, in 2017, at the summit, which was held in the capital of Kazakhstan, the city of Astana (Nur-Sultan), India and Pakistan fulfilled all the conditions for joining this international organization and became full members of the SCO.

Текст научной работы на тему «АҲАМИЯТИ ТАЪРИХИИ ҲАМРОҲШАВИИ ҲИНДУСТОН ВА ПОКИСТОН БА СОЗМОНИ ҲАМКОРИИ ШАНХАЙ»

5.6.7. [G7.GG.15] ТАЪРИХИ МУНОСИБАТ^ОИ БАЙНАЛХАЛ^И

ВА СИЁСАТИ ХОРИЧИ 5.6.7. [G7.GG.15] ИСТОРИЯ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИИ

И ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ 5.6.7. [G7.GG.15] HISTORY OF INTERNATIONAL RELATIONS AND FOREIGN POLICY

ТКБ 66.4 (5) 61

DOI:10.51844-2077-4990-2022-3-52-57

А^АМИЯТИ ТАЪРИХИИ ^АМРО^ШАВИИ ХИНДУСТОН ВА ПОКИСТОН БА СОЗМОНИ ХАМКОРИИ ШАНХАЙ

ИСТОРИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ ВСТУПЛЕНИЯ ИНДИИ И ПАКИСТАНА В ШАНХАЙСКУЮ ОРГАНИЗАЦИЮ СОТРУДНИЧЕСТВА HISTORICAL SIGNIFICANCE OF THE ACCESSION OF INDIA AND PAKISTAN TO THE SHANGHAI COOPERATION ORGANIZATION

Вожа^ои калидй: Созмони %амкории Шанхай (СХ,Ш), Хиндустон, Покистон, ицтисодиёт, коршиносон, комил%уцуц, таъмини бехатарй, таърих

Мацсади мацолаи мазкур муайян кардани оцибат%ои э%тимолии тагйироти кунунии Созмони %амкории Шанхай (С%Ш) бо %амро%шавии Хиндустон ва Покистон мебошад. Цайд мешавад, ки таърихи СХШ-ро шартан ба се давра цудо менамоем, ки %амро%шавии Хиндустон ва Покистонро ба ин созмон чун давраи сеюми таърихи рушди СХ,Ш меномем. Албата дар асоси моддаи 13-и Оинномаи Созмон, дар%ои СХ,Ш барои цабули аъзо%ои нав кушода аст. Кишваруои ба ин созмон дохилшуда у%дадор мегарданд мацсад ва принсищои Оиннома, шартнома%ои байналмилалй ва %уццат%ое, ки дар доираи фаъолити СХ,Ш цабул шудаанд, риоя кунанд. Хиндустон ва Покистон ин Оинномаи Созмонро асос намуда, барои аъзои комил%уцуци Созмон гардидан %уццат%ои лозимро пешни%од намуд. Собит мешавад, ки ин давлат%о аз соли 2005 то 2017 нозирони ин ташкилот буданд ва дар ин давра худро %амчун кишвар%ои созанда ва умедбахш муаррифи намудаанд. Соли 2017 дар %амоише, ки дар Остона (Нур-Султон) баргузор гардид, Хиндустон ва Покистон %ама шарт%ои пайвастан ба ин созмони байналмилалиро ицро карда, аъзои комил%уцуци СХШ шуданд.

Ключевые слова: Шанхайская организация сотрудничества (ШОС), Индия, Пакистан, экономика, эксперты, полноправный, обеспечение безопасности, история.

Целью данной статьи является выявление, в первую очередь, возможных последствий нынешних изменений в Шанхайской организации сотрудничества (ШОС) с присоединением Индии и Пакистана. В предыдущих статьях мы условно разделили историю ШОС на три периода, а присоединение Индии и Пакистана можно назвать третьим периодом в истории развития ШОС и в рамках этого третьего этапа развития провести иследования. Безусловно, в соответствии со статьей 13 Устава Организации ШОС открыта для приема новых членов, которые обязаны соблюдать цели и принципы Устава, международных договоров и документов, принятых в рамках ШОС. Отмечается, что Индия и Пакистан на основании настоящего Устава Организации представили необходимые документы для полноправного членства в ней. Подчеркивается, что с момента создания ШОС указанные страны были наблюдателями организации с 2005 по 2017 год, за это время они представили себя как конструктивные и перспективные страны, что способствовало принятию Индии и Пакистана в членство в ШОС в 2017 году на саммите, прошедшем в столице Казахстана городе Астане (Нур-Султан).

Key words: Shanghai Cooperation Organization (SCO), India, Pakistan, economy, experts, copyright holder, ensuring security, history

Назаров Алимардон Абдумансурович, унвонцуи кафедраи муносибатуои байналхалции Донишгоуи давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон (Тоцикистон, Хуцанд)

Назаров Алимардон Абдумансурович,

соискатель кафедры международных отношений Таджикского государственного университета право, бизнес и политики (Таджикистан, Худжанд) Nazarov Alimardon Abdumansurovich, applicant of the department of international relations under TSULBP (Tajikistan, Khujand) E-mail: nazarov.alimardon9999@mail.ru

The purpose of this article is to identify, first of all, the possible consequences of the current changes in t he Shanghai Cooperation Organization (SCO) with the accession of India and Pakistan. In previous articles, we conditionally divided the history of the SCO into three periods, and the accession of India and Pakistan can be called the third period in the history of the development of the SCO, and research should be carried out within this third stage of development. Undoubtedly, in accordance with Article 13 of the Charter of the Organization, the SCO is open to the admission of new members who are obliged to comply with the goals and principles of the Charter, international treaties and documents adopted within the framework of the SCO.The States of India and Pakistan, on the basis of this Charter of the Organization, have submitted the necessary documents for full membership in the Organization. If we look at the history of the SCO since its inception, these countries were observers of the organization from 2005 to 2017, during which time they presented themselves as constructive and promising countries. So, in 2017, at the summit, which was held in the capital of Kazakhstan, the city of Astana (Nur-Sultan), India and Pakistan fulfilled all the conditions for joining this international organization and became full members of the SCO.

Созмони хдмкории Шанхай (СХ,Ш) ташкилоти доимамалкунандаи байнихукуматие мебошад, ки 15 июни соли 2001 дар Шанхай (Ч,умх,урии Мардумии Чин) аз чониби Федератсияи Русия, Ч,умх,урии Мардумии Чин, Ч,умх,урии ^азокистон, Ч,умх,урии ^иргизистон, Ч,умх,урии Точикистон ва_Ч,умхурии Узбекистан таъсис гардидааст. ^абл аз ин, хама кишвархои номбурда ба истиснои Узбекистон узви «Панчгонаи Шанхай» буданд, ки дар асоси «Созишномаи тахкими эътимод дар сохаи низомй дар манотики наздисархадй» ва «Созишнома оид ба ихтисори куввахои харбй дар минтакахои сархадй» ба фаъолият шуруъ намуданд. Ин ду санад механизми эътимоди тарафайнро дар сохаи харбй дар минтакахои наздисархадй мукаррар намуда, дар баркарор намудани муносибатхои вокеан судманд сахм гузоштанд. Пас аз шомил шудани Узбекистон соли 2001 «панчгона» ба «шашгона» табдил ёфт ва бо хамрохшавии Х,индустон ва Покистон ба СХ,Ш соли 2017 он ба «хаштгона» табдил ёфт.

Мутобики Оинномаи СХ,Ш хар давлате, ки мехохад аъзои СХ,Ш гардад, хукук дорад номзадии худро пешбари намояд ва давлатхои Х,индустон ва Покистон ин Оинномаи Созмонро асос намуда, барои аъзои комилхукуки Созмон гардидан хуччатхои пешбинигардидаро пешниход намуданд. Агар ба таърих назар кунем ин давлатхо аз соли 2005 то 2017 нозирони ташкилот буданд ва мохи июли соли 2015 дар шахри Уфа (Русия) карорхои сиёсй дар бораи огози раванди кабули Х,индустону Покистон ба СХ,Ш кабул гардид, ки он ду сол, яъне то мохи июни соли 2017 давом кард. Санаи 24 июни соли 2016 дар шахри Тошканд (Узбекистон) дар рафти хамоиши навбатии сарони давлатхои узви СХ,Ш Ёддошти тафохум оид ба ухдадорихои Ч,умхурии Х,индустон ва Ч,умхурии Исломии Покистон бо максади дарёфти макоми давлати аъзои СХ,Ш ба имзо расид. Инчунин кишвархои аъзои Созмон кайд намуданд, ки гирифтани макоми узви комилхукуки СХ,Ш аз чониби Х,индустон ва Покистон иктидори Созмонро васеъ намуда, накши онро дар арсаи байналмилалй хамчун механизми бисёрчонибаи халли масъалахои мубрами замони муосир боз хам баланд менамояд [10]. Пас аз як сол 9 июни соли 2017 дар пойтахти ^азокистон шахри Остона (Нур-Султон) сарони давлатхо хусусияти таърихии ба узвияти комилхукуки ин Созмон пазируфтани Ч,умхурии Х,индустон ва Ч,умхурии Исломии Покистонро таъкид карданд. Дар робита ба ин, аз чониби Х,индустон ва Покистон ичрои ёддошти тафохум оид ба ухдадорихо барои ба даст овардани макоми кишвари узви СХ,Ш аз соли 2016-ро кайд намуда, карори Шурои сарони давлатхои аъзои СХ,Ш-ро дар маврид ба онхо додани макоми давлатхои аъзои Созмонро тасдик намуданд [3].

Бо кабули Х,индустон ва Покистон СХ,Ш сахифаи навро дар таърихи худ боз намуд [1,с.33]. Ба СХ,Ш нигохи бисёре аз сиёсатмадорон ва дар умум давлатхои Аврупо ва Амрико тагйир ёфт, агар то хамрохшавии Х,индустон ва Покистон ба Созмон намояндагони давлатхои номбурда ва бархе аз сиёсатмадорон ба Созмон хамчун майдони халли бахси сархадй назар кунанд, акнун хамчун ташкилоти бонуфузи байналмилалй Созмонро кабул намуданд. Муттахид гардидани чор давлати дорандаи яроки катли ом ба як ташкилот хох нохох нигохи бисёре аз сиёсатмадоронро тагйир медихад. Дар ин хусус сол аз сол нуфузи СХ,Ш баланд гардида, дар муносибатхои байналмилалй макоми марказиро ишгол намуда истодааст.

Сараввал аъзоён тахияи хадафи асосии худро бо истифода аз роххои обй ва хавой ба амалй намудан огоз карданд [4, с.202]. Ба гуфтаи Сарвазири вакти Покистон Навоз Шариф, огози раванди гирифтани макоми аъзои СХ,Ш аз чониби Покистон, инчунин Х,индустон як гардиши мухим дар таърихи ин созмони байналмилалй мебошад. Ба акидаи Навоз Шариф: «Тавсеаи СХ,Ш манзараи геополитикии тамоми минтакаи Авруосиёро ба куллй тагйир медихад ва имкон медихад, ки кишвархои СХ,Ш бо имконоти иктисодй ва сиёсии нимчазираи Араб бо истифода

аз роххои хушкй ва бахрии дастрас ба Покистон пайваст шаванд» [14, с.30]. Дуюм, Х,индустон бо Точикистон муносибатхои хеле наздики сиёсй ва иктисодй баркарор кардааст, ки ин вазъ метавонад як навъ «нуктаи ибтидой» барои рушди муносибатхо бо кишвархои дигари узви СХ,Ш бошад [5, с.90]. Саввум СХ,Ш бо хамрохшавии Х,индустон ва Покистон ба як Созмони бузург пас аз Созмони Милали Муттахид мубаддал гардид, холо ба Созмон 44% ахолии сайёраамон дохил мегардад, ки аз чор як хисаи худуди кураи заминро дар бар мегирад [8, с. 138].

Х,индустон аз ин хамкорй манфиатхои худро дорад ва онро дар пешбурди иктисодиёт, сохаи барк ва робитахои накдиёти бо Осиёи Марказй мебинад [2,с.124]. Бо хамин максад микдори зиёди лоихахо ба монанди CASA-1000 тахия шуданд. Хдмкорй бо ин лоихаи калонтарин кишвархои Осиёи Марказй ва Ч,анубиро барои ташкили бозори ягонаи кувваи барк фаро гирифтааст [11,с.510]. Х,амин тарик, Х,индустонро метавонем хамчун бозингари фаъол дар фаъолияти СХ,Ш номид. Х,индустон гояхои рушди робитахоро байни кишвархо пешниход менамояд ва бо ин максади катъии худро дар ин муносибат баён намуда, ба лоихахои амалигардидаистодаи Созмон барои даъват замина мегузорад.

Дигар шохаи фаъолияти Х,индустон бо СХ,Ш ин мубориза бо терроризм, сепаратизм ва экстремизм мебошад. Дар сохаи бехатарй гояхои СХ,Ш ва Х,индустон комилан мувофикат мекунанд [15,с.87]. Барои кишваре, ки дар ихотаи тахтидхои террористй карор дорад, мавчуд будани шартномахои зиддитеррористй муфид аст. Аз ин ру хамрохшави ба СХ,Ш барои Х,индустон маънои онро дорад, ки дар якчоягй ва дастгирии Созмон Х,индустон метавонад бо экстримистони минтакавй мубориза барад ва дар ин хусус хамкории худро бо Сохтори минтакавии зиддитеррористии СХ,Ш кавй гардонад.

Омезиши амният ва хамкорй каблан танхо дар сатхи СММ ва комиссияхои минтакавии ин созмон ба назар гирифта мешуд. Аммо, комиссияхои минтакавии СММ вокеиятхои муосири геополитикии чахонро фаро нагирифтаанд. Бинобар ин, аз нигохи аксар коршиносон ва сиёсатмадорон СХ,Ш масъулияти омода кардани чанбаи минтакавии таъмини робитаи амният ва хамкорй дар минтакаи Авруосиёро ба душ гирифтааст. Ин дурнамо дар заминаи гузариш аз «Панчгонаи Шанхай» ба вазъи кунунии СХ,Ш тавассути хамоишхои солона ва кабули эъломия дар бораи натичахои онхо тахия шудааст.

Давлатхои бузург мисли Х,индустон ва Покистон на танхо доираи чугрофии Созмонро васеъ менамояд, инчунин уфукхои нави хамкориро боз мекунад [12, с. 21]. Мо набояд таъсири мусбии сиёсии ин давлатхоро кохиш дихем, зеро Х,индустон бузургтарин демократияи чахон аст, ки тавонистааст арзишхо ва вижагихои худро хифз кунад ва Покистон бошад, Ч,умхурии исломие, ки дар нигох доштани мувозинати бехатарй дар тамоми давлатхои аъзои СХ,Ш накши марказиро дорад.

Покистон дар халли вазъ дар Афгонистон, ки дар минтака таъсири назарраси иктисодй ва сиёсй дорад, накши марказиро ишгол мекунад. Покистон имкон дорад ба харакати «Толибон» дар Афгонистон таъсири мусбат расонад. Ба акидаи коршиносон «Толибон» бояд аз усулхои террористии мубориза даст кашад ва дар пешбурди давлати худ харакат намояд. Дар назари аввал, террористонро аз рох гардондан гуё гайриимкон аст, аммо бо воситаи таъсиррасонии Покистон амалй гардиданиаш мумкин аст.

Масъалаи кабули аъзои нав ба СХ,Ш карори осон набуд. Дар нишасти Уфа (Русия), ки мохи июли соли 2015 баргузор гардид, собик Президенти Узбекистон И. Каримов зидди ба Созмон кабул намудани Х,индустон ва Покистон бо сабаби доштани силоххои катли ом баромад кард. Чин инчунин барои кабули аъзохои нав тарафдор набуд, зеро Чин дар он акида аст, ки гуё СХ,Ш барои кабули аъзохои нав холо омода нест. Ба фикри сиёсатмадорони Чин СХ,Ш як ниходи нисбатан чавони хамгирой аст ва шомили хар як кишвари калон мушкилоти зиёдро ба миён меорад. Аз чумла, раванди кабули карорхои бе ин хам мушкил боз хам мушкилтар хохад буд [7, с. 95]. Аксари коршиносон дар он акидаанд, ки Чин дар тарси аз даст додани як кисми нуфузи худ дар Созмон барои кабули Х,индустон розй нашудааст, шояд ин акида асосхои худро дошта бошад, зеро Чин ва Х,индустон солхои зиёд дар муносибати хуб нестанд ва баъд аз бо ярокхои чангй Покистонро таъмин намудани Чин боз муносибати ин давлатхо мушкил шудааст.

Умуман дар масъалаи хамрохшавии Х,индустон ва Покистон хамчун узви комилхукук ба СХ,Ш акидахои коршиносон ва сиёсатмадорон гуногунанд. Ин акидахо ба ду гурухи ба хам зид таксим мешаванд, ки агар гурухи аввал хамрохшавиро пазирои намоянд, дуввум баракс хатари аз байн рафтани ташкилотро мебинанд ва ё расман вучуд доштани онро пешгуи мекунанд.

Коршиносоне, ки нигохи нек доранд дар фаъолияти ояндаи СХ,Ш дар он акидаанд, ки Х,индустон ва Чин масъалаи мyаммои сархадиро хал хоханд кард, ё онро дyбора ба наслхои ояндаи худ мерос мегyзоранд, ё рохи дигаре пайдо мекyнанд, то мушкили марз ба рушди муносибатхои онхо халал нарасонад. Ба ин васила ихтилофи байни Х,индустон ва Покистон хдл карда мешавад ва хадди акал кохиш дода мешавад. Ин полати бехтарин барои тахдяи руйдодхоест, ки ба кори СХ,Ш такони нав бахшида, ахамияти онро хдмчун ташкилоти минтакавй ба таври назаррас афзоиш медиханд. Аммо дар ояндаи наздик татбики он ба гумон аст, агар Х,индустон усулан ба гуфтушунид бо Чин омода бошад, пас бо Покистон хатто накшаи гузаронидани гуфтушунидро надорад. Дар солхои охир Х,индустон мунтазам шабакахои иктисодй ва сиёсиашро аз каламрави Покистон убур карда, намехохад ягон рафту омад бо хамсоядавлаташ дошта бошад.

Дувум гурухи коршиносон, ки акидаи манфй нисбати хамрохшавии Х,индустон ва Покистон ба СХ,Ш доранд, дар он акидаанд, ки хамрохшавии ин ду давлати дорои яроки катли ом барои СХ,Ш хеле хатарнок мебошад, зеро мунокишаи ин давлатхо зиёда аз 70 сол мешавад, ки давом дорад ва ба ин мунокиша давлати Чин низ хамрох шудааст, зеро Чин давлати Покистонро дар мунокиша бар зидди Х,индустон дастгири менамояд ва ин холат муносибати ин се давлати дорандаи ярокхои катли омро бо хам тезу тунд мекунад. Дар ин холат СХ,Ш корро дар минтакахое давом медихад, ки зиддиятхо байни Х,индустон бо Чину Покистон мавчуд набошад, дар холате, ки бахс байни давлатхо зуд хал карда шавад, пас СХ,Ш корро дар минтакахои каблан катъшудаи бахс идома хохад дод. Ин холат барои иштирокчиёни хинду ва покистонй хеле мувофик аст, аммо хавфе вучуд дорад, ки танхо бо доираи махдуди мавзуъхо сарукор дошта, СХ,Ш ба ташкилоти расмй мубадал мегардад, аниктараш ба акидаи коршиносон шояд СХ,Ш дар натичаи ин чангу чидолхо танхо дар руи когаз бокй монад.

Эхтимолияти дар руи когаз бокй мондани фаъолияти СХ,Ш бехуда нест, зеро кабули ин ду давлат ба аъзогй хавфи муайянро бо худ мегузорад. Х,индустон ба барномаи «Як камарбанд-як рох»-и давлати Чин назари манфй дорад, чунки Х,индустон барои бунёди долони Чину Покистон тавассути каламрави бахсноки Кашмир зид аст. Инчунин Х,индустон ва Покистон ба Паймони манъи густариши силоххои хастай ва ба Паймони манъи хамачонибаи озмоиши силоххои хастай хамрох нашудаанд. Дар натича СХ,Ш метавонад худро дар мавкеи номуайян карор дихад, чуноне, ки хуччатхои СХ,Ш риояи низоми пахн накардани силохро хамчун яке аз мухимтарин принсипхои таъмини сулх эълон кардаанд [9,с.125-126].

Сарфи назар аз ихтилофоти мавчуда байни Х,индустон ва Покистон, Х,индустон ва Чин, нишастхои СХ,Ш аллакай барои онхо як пули иловагии гуфтушунидхо гаштанд. Х,оло ин давлатхоро бисёр муаммохо аз хамдигар дур нигох дошта истодааст, назар ба оне, ки онхоро муттахид менамояд. Бо вучуди ин муаммохо, кори васеътари Созмон дар соли 2018 боиси хушбинии эхтиёткорона мегардад. Комилан равшан аст, ки дар соли 2018 хам Покистон ва хам Х,индустон кушиш карданд, ки зиддиятхои онхо ба фаъолияти СХ,Ш таъсири манфй нарасонанд. Албатта, умеде, ки ихтилофи Х,индустон ва Покистон, ки бештар аз 70 сол боз барои муайян кардани сархад давом дорад, махз дар формати Созмон хал нахохад шуд, аммо имконияти густариши иктисодиёт ва таъмини бехатарй барои мулокотхои оянда нисбати давлатхои номбурда дар доираи СХ,Ш вучуд дорад. Боиси кайд аст, ки Х,индустон аз доираи муносибатхои дутарафа баровардани халли мунокишаро надорад, лекин иштироки хамзамон Х,индустон ва Покистон дар СХ,Ш метавонад сохахоро васеъ ва тачрибаи хамкории мусбати ду кишварро афзун намуда, бо мурури замон фазои мусоидро барои халли ихтилофоти байни онхо фарохам оварад.Шояд ягон ташкилоти байналхалкие набошад, ки аз тамоми мушкилот ва зиддиятхои байни аъзоён канорагирй карда тавонад, муаммо дар он, ки ин мушкилихои мавчуда чи тавр бояд хал карда шаванд. Дар асл худи фаъолияти "Панчгонаи Шанхай" аз батанзимдарории мунокишахои сархадй огоз гардида буд. Аз ин лихоз, ба хамаи аъзохои СХ,Ш зарур аст, ки аз истифодаи тачрибаи худ ба Х,индустон ва Покистон дар танзими мунокишаи онхо дар дораи СХ,Ш тамоми шароитро барои гузаронидани гуфтушунидхои дипломатй фарохам оранд. Дар умум бехтар мешуд, агар як макомоти махсуси танзими мунокишахои сархадй дар назди Созмон ташкил гардад, зеро муаммои сархади на танхо байни Х,индустон ва Покистон чой дорад, инчунин байни дигар аъзоёни Созмон мавчуд аст, аз чумла байни Точикистон ва ^азокистон.

Дар хакикат муносибати байни давлатхои Х,индустон ва Покистон хуб нест ва хатто дар баъзе холатхо ба дигар аъзои СХ,Ш хатарнок мебошад, лекин бо вучуди чой доштани холатхои манфй, инчунин холатхои мусбй хеле зиёданд, ки кисме аз онхоро мо дар боло номбар намудем

ва сарони давлатхои аъзои СХ,Ш хамчун асос дар кабули Х,индустон ва Покистон ба Созмон ин холатхои мусбиро ба инобат гирифтаанд. Дар умум нисбати хамрохшавии Х,индустон ва Покистон алакай акидахои аксари манфй тагйир ёфтаанд, зеро дар тули 5 соли пас аз саммити Остона СХ,Ш ба бисёр муваффакиятхо ноил гардид ва ин холати пешравиро соли 2018 котиби генералии СХ,Ш Рашид Олимов кайд карда буд [12,с.33]. Дар вебсайти рузномаи Женмин Жибао маколаи собик котиби генералии СХ,Ш Рашид Олимов бахшида ба 20-умин солгарди СХ,Ш чоп шудааст ва мутафаккир дар он кайд мекунад, ки СХ,Ш на танхо рохи худро, ки бист сол тай кардааст, амик дарк мекунад, балки рохи рушдро низ дар хамаи сохахо муайян кардааст. Х,амчунин гуфтахои болоро чамъбаст намуда, бояд кайд кард, ки СХ,Ш бо шарофати хадафхои муштараки рушд дар ягчоягй бо Х,индустон ва Покистон ба максадхои худ дар рохи сулх, рушди иктисодиёт, илм ва ба дигар накшахои пеш гузошта ноил гашта истодааст. Добили кайд аст, ки солхои 2020-2022 бо пахнгардии коронавирус (COVID-19) барои тамоми инсоният соли вазнин буд ва холо бокй мемонад, аммо СХ,Ш бо фаъолияти сулхчуёнаи худ боз худро аз чихати мусбй муаррифй намуд. Мо шохиди он гардидем, ки дар ин давра давлатхои аъзои Созмон ба хамдигар кумак ва дастгирии саривактии беподош ва хатто бебозгашт намуданд ва хамкории Созмон дар самти муковимат ба пахншавии бемории коронавирус (COVID-19) боз як намунаи кобили амал будани модели шарикии СХ,Ш гардид. Дар вакти пахнгардии вируси сироятй СХ,Ш бахри пешгирии беморй фаъолияташро боз хам муттахид ва кавитар гардонид, ки ин чунин фаъолнокии Созмон пеш аз пахнгардии бемории сироятй мушохида нагардида буд.

Бе шубха метавон гуфт, ки СХ,Ш дар тамоми самтхои фаъолият ба пеш харакат дорад ва дар давоми 5 соли фаъолият пас аз хамрохшавии Х,индустон ва Покистон Созмон аз имтихон бо мувафакият гузаштааст ва имкониятхои васеъ дар пеш дорад. Соли 2021 барои СХ,Ш мархилаи мухим буд, зеро 15 июн ба таъсисёбии ин Созмон бист сол пур гардид, барои таърих ин бист сол хеле кутох аст, аммо ташкилот дар давоми ин солхо тавонист хатто дар холатхои бухронй кобилиятхояшро нишон дихад ва бо ин хукуки фаъолияташро давом доданро исбот намудааст.Соли 2021 барои Ч,умхурии Точикистон соли таърихи бокй мемонад, зеро 17 сентябр дар шахри Душанбе тахти раёсати Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон чаласаи Шурои сарони давлатхои аъзои СХ,Ш баргузор гардид, ки ба 20-умин солгарди таъсиси СХ,Ш рост омад. Дар натичаи ин хамоиш 30 санад кабул карда шуд, ки хамкорихои гуногунчанбаи «Хдштгонаи Шанхай»-ро ба сатхи нави тараккиёт баровард. Дар натичаи нишасти Душанбе сарони кишвархои узви СХ,Ш дар бораи огози расмиёти пазируфтани Ч,умхурии Исломии Эрон хамчун узви комилхукуки СХ,Ш розигии худро баён намуданд. Инчунин ба давлатхои Миср, ^атар ва Арабистони Саудй макоми шарики муколама дода шуд [6]. Хуллас, бо хамрохшавии Х,индустон ва Покистон СХ,Ш дар тамоми сохахо барои таъмини бехатарй ва бехтар гардидани шароити зиндагии мардум ба пеш харакат дорад, ки дар ин хусус бахшида ба 20 солагии СХ,Ш Президенти Точикистон Эмомалй Рахмон кайд намуд: «СХ,Ш аз ибтидои таъсиси худ барои ба рох мондани муносибатхои одилонаи байналмилалй саъй мекард. Бист соли фаъолияти Созмони хамкории Шанхай, ки ба як давраи хеле душвори муносибатхои байналмилалй рост омад, нишон дод, ки ин созмон ба як неруи вокей дар арсаи сиёсати чахонй табдил ёфтааст. Кишвархои узви СХ,Ш дар халли масъалахои сиёсй, иктисодй ва амниятй ба сатхи баланди хамкорй ва эътимод ноил гардиданд. Мулокотхои харсола дар сатххои гуногун на танхо имкон медиханд, ки мушкилоти таъхирнопазир сари вакт хал карда шаванд, балки дар чахони зудтагйирёбанда зуд чорахои зарурй андешанд. Ин хама аз он гувохй медихад, ки Созмони хамкорихои Шанхай, ки дар пояи он давлати мо низ карор дорад, вокеан хам дар микёси минтакавй ва чахонй сохтори хеле умедбахш аст» [13].

ПАЙНАВИШТ:

1. Алимов, Р.К. Шанхайская организация сотрудничества: глобальный профиль в международных отношениях/Р.К.Алимов. - М.: Весь Мир, 2018. - 400 с.

2. Алимов, Р.К. Шанхайская организация сотрудничества: становление, развитие, перспективы/Р.К.Алимов. - М.: Весь Мир, 2017. - 336 с.

3. Астанинская декларатция глав государств-членов Шанхайской организации сотрудничества от 09 июня 2017 г. [Электронный ресурс] - Режим доступа: http://rus.sectsco.org/documents/

4. Волхонский, Б.М. Перспективы и риски, связанные с вступлением в ШОС Индии и Пакистана //Б.М.Волхонский/ Труды Института востоковедения РАН. 2018. № 8. - С. 195211.

5. Гулянц, В.В. Шанхайская организация сотрудничества: проблемы и перспективы развития // ФГБОУ ВО «Пятигорский государственный университет». 2018. - С. 89-93.

6. Душанбинская декларация двадцатилетия ШОС от 17 сентября 2021 г. [Электронный ресурс] - Режим доступа: http://rus.sectsco.org/documents/

7. Дин Сяосин. Перспективы и проблемы расширения ШОС // Ежегодник ИМИ. - М.: ИМИ МГИМ О МИД Рос сии, 2015.-№ 2. - С. 94-95.

8. Муратбекова, А. Кризис идентичности Шанхайской организации сотрудничества: что будет дальше? // Вестник международных организаций. Т. 14. № 4.-2019. - С. 138-160.

9. Петровский, В.Е. Проблемы ядерного нераспространения в северо-восточной Азии и Азиатско-Тихоокеанском регионе в контексте расширения ШОС //В.Е.Петровский/ Азиатско-Тихоокеанский регион: проблемы глобальных и региональных измерений безопасности. Москва,-2018. - С. 118-131.

10. Ташкентская декларация пятнадцатилетия Шанхайской организации сотрудничества от 24 июня 2016 г. [Электронный ресурс] - Режим доступа: http://rus.sectsco.org/documents/

11.Харина О. А. Стратегические интересы Индии в ШОС: энергетика и безопасность // Вестник Российского университета дружбы народов. 2017.- №3. - С. 508-517.

12.Шанхайская организация сотрудничества в сообщениях ТАСС / Под ред. Р.К. Алимова и С.В. Михайлова. М.: Весь Мир, 2018. - 272 с.

13.Эмомали Рахмон. 20 лет ШОС: сотрудничество во имя стабильности и процветания. [Электронный ресурс] - Режим доступа: http://prezident.tj/ru/node/25951

14.Юрлов, Ф.Н. Индия. Внешняя политика правительства Н. Моди основные направления и проблемы /Ф.Н.Юрлов// Азия и Африка сегодня. 2015.-№ 11 (700). - С. 25-30.

15.Юрченко А.В.Интересы Индии в Шанхайской организации сотрудничества /А.В.Юрченко, Р.М. Турарбекова// Белорусско-Российские отношения на современном этапе: состояние и перспективы развития. - 2018. - С. 86-89.

REFERENCES:

1. Alimov, R.K. Shanghai Cooperation Organization: Global Profile in International Relations. - M.: All World, 2018. - 400 p.

2. Alimov R.K. Shanghai Cooperation Organization: Formation, Development, Prospects. - M.: All World, 2017. - 336 p.

3. The Astana declaration of the Heads of State of the Shanghai Cooperation Organisation dated June 09, 2017 [Electronic resource] - Access mode: http://rus.sectsco.org/documents/

4. Volkhonsky,B.M.Prospects and risks associated with accession to the SCO India and Pakistan // Proceedings of the Institute of Oriental Studies of the Russian Academy of Sciences.2018.№8.-P. 195-211.

5. Gulianz V.V. Shanghai Organization of Cooperation: Problems and Prospects for Development // FGBOU in Pyatigorsky State University.- 2018. - P. 89-93.

6. Dushanbe declaration of the twentieth anniversary of the SCO of September 17, 2021 [Electronic resource] - Access mode: http://rus.sectsco.org/documents/

7. Dean Xiaosin. Prospects and problems of expansion of the SCO // Yearbook by them. - M.: They MGIMO Foreign Ministry of Russia, 2015.- № 2. - P. 94-95.

8. Muratbekova A. The identity crisis of the Shanghai Cooperation Organization: What will happen next? // Bulletin International Organizations. V.14.-№ 4.-2019. - P. 138-160.

9. Petrovsky V.E. The problems of nuclear non-proliferation in Northeast Asia and the Asia-Pacific region in the context of the Expansion of the SCO // Asia-Pacific region: problems of global and regional safety measurements. Moscow, 2018. - P. 118-131.

10.Tashkent Declaration of the fifteenth anniversary of the Shanghai Cooperation Organization of June 24, 2016 [Electronic resource] - Access mode: http://rus.sectsco.org/documents/

11.Harina O.A. India's strategic interests in SCO: Energy and Security // Bulletin of the Russian University of Friendship of Peoples.-2017.- №3. - P. 508-517.

12.Shanghai Cooperation Organization in TASS messages / Ed. R.K. Alimova and S.V. Mikhailov. M.: Ves Mir, 2018.- 272 p.

13.Emomali Rahmon. 20 years of the SCO: cooperation for the sake of stability and prosperity. [Electronic resource] - Access mode: http://prezident.tj/ru/node/25951

14.Yurlov F.N. India. Foreign policy of the government of N. Modi main directions and problems // Asia and Africa today.-2015.-No.-11 (700). - P. 25-30.

15.Yurchenko A.V., Turarbekova R.M. Interests of India in the Shanghai Cooperation Organization // Belarusian-Russian relations at the present stage: the state and prospects of development.-2018. - P. 86-89.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.