CC BY
133
УДК-94-372-893 ББК-633
МУНОСИБАТИ БОСАЛОХЦЯТ: ТАШАККУЛИ МАЛАКА^ОИ АМАЛИИ ХОНАНДАГОН ДАР ДАРСИ ТАЪРИХ
КОМПЕТЕНТНОСТНЫИ ПОДХОД: ФОРМИРОВАНИЕ ПРАКТИЧЕСКИХ НАВЫКОВ УЧЕНИКОВ НА УРОКАХ ИСТОРИИ
COMHETENT AHHROACH FORMATION OF PRACTICAL SKILLS OF PURILS AT HISTORY
LESSONS
Хошимова Шафоат Файзуллоевна, н.и.т., дотсенти кафедраи методикаи таълими таърих ва ууцуц; Fафурова Гулсара Абдулатиповна, н.и.т., сармуаллимаи кафедраи таърихи халци тоцики МДТ "ДДХ ба номи акад. Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд )
Хошимова Шафоат Файзуллаевна, к.и.н., доцент кафедры методики преподавания истории и права; Гафурова Гулсара Аблатиповна,к.и.н., старший преподаватель кафедры истории таджикского народа ГОУ "ХГУ имени акад.Б.Гафурова" (Таджикистан, Худжанд)
Hoshimova Shafoat Fayzullaevna, candidate of historical sciences of the department of methods of teaching history and law; E-mail: [email protected]. Gafurova Gulsara Abdulatipovna, candidate of historical sciences, senior lecturer of the department of the history of the Tajik nation under the SEI "KhSU named after acad.B. Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail: [email protected].
Вожа^ои калиди: муносибати салоуиятнокй, салоуият, дониш, малака, цобилият, маъхазуои таърихи, манбащои иттилоотй
Дар мацола масъалаи ташаккули малакацои амалии хонандаго дар дарси таърих бо методи салоуиятнокй мавриди омузишу тащиц царор дода шудааст. Муаллиф дар мацола зарурияти истифодаи салоуият дар таълимро нишон дода цайд намудааст, ки малакаи касбии омузгор метавонад дар ташаккули тавоной ва мауорати хонанда мусоидат намояд. Омузгор барои таълими мавзуъ, мацсад ва мундарицаи таълим, тарзи фаъолияти шогирдон, робитаи мутацобиларо ба нацша гирифта, дар цараёни дарс ва анцоми он арзёбй менамояд. Гуфта мешавад, ки дар муносибати босалоуият мацсадгузорщои омузгор дар асоси муаммогузорй огоз гардида, дарс бо ташаккули салоуиятуо ба нацша гирифта мешавад. Хулоса мешавад, ки ба нацшагирй аз руи марщлацои ташаккули салоуият ба роц монда шуда, мундарицаи таълим ба мацсади ташаккули салоуиятуо аз сарчашмацои гуногун интихоб мегардад.
Ключевые слова: компетентностный подход, компетентность, знание, навык, способность, исторические источники, информационные источники
В статье исследуется вопрос развития практических навыков у учащихся средней школ на уроках истории с использованием компетентностного подхода. Автор указывает на необходимость компетентности в процессе обучения, на равитие у учащихся интереса к професси через профессиональные навыки преподавателя, которому необходимо учитывать при обучении не только цель, содержание предмета, но способности учеников. Отмечено, что при компетентностном подходи цели учителя основываются на решении проблем, а уроки планируются с развитием компетентции. Подытоживается, что планирование основывается на этапах развытия компетенций, а содержание обучения выбирается из разных источников с целью развития компетенций.
Keywords: competent approach, competence, knowledge, skill, ability, self improving, historical sources, informational sources
The article dwells on the contemporary point of view of the method of competence.The author shows the necessity of resorting to competence in the process of tuition. Professional skills of a teacher may develop in students interest toward the profession. Taking in to consideration the aim of learning subject, the teacher pays attention and assesses objective, content of the subject and students abilities in the course of tuition, he appreciates their abilities. In regard to competence, the teachers aim begins a lesson based on the problem and situation; he takes in to account the competence dealing with the perspective of development.Planning in conducted with a degree of competence
development being taken in to account as well. The content of the subject is chosen from various sources,due to the development of competence.
Муносибати босалохият дар таълим падидаи нав набуда, онро мардуми точик хазорсолахо инчониб истифода мебурданд. Чи тавре ки таърих гувох аст, дар гузашта шахсони сохибкасб тачрибаи худро аз як насл ба насли дигар интикол медоданд. Татбики муносибати босалохият пайванди наслхо мебошад. Мохият ва муносибати салохият хамин аст, ки шогирд дар натичаи гирифтани дониш дорои малака ва махорат мегардад. Барои ин ба мафхумхои дониш, малака ва махорат ошной пайдо менамоем. Стратегияи миллии рушди маорифи Ч,умхурии Точикистон, ки то солхои 2020 идома меёбад, мутобики тамоюлои чахони муосир на ба дониш,балки ба салохиятнокй асос ёфтааст, имкони аз худ кардани салохияту малакахои асосии ичтимой, ба монанди кабули масъулиятнокй, банакшагирии такмили ихтисос, илмомузй дар раванди хаёт, тайёрии касбии мутобик ба бозори мехнат, донишу малакаи барои худтакмилдихй зарур, малакаи ташкили тарзи хаёти солим арзишхои чомеаи шахрвандиро таъмин менамояд.Хулоса, хонанда дар омузишии илми таърих на танхо шунаванда ва донишомуз,балки бояд эчодкор бошад ва ходисахои таърихиро хуб дарк карда тавонад. Аз сарчашмахои таърихй ва сарчашмахои иттилоотй истифода намуда ба фаъолияти хамсабаконаш бахогузорй карда тавонад. Ходисахои мураккабро аз содда фар; кунад ба ходисахои таърихй бахо дода тавонад ва дар асоси он вобаста ба замона мавзуъхоро аз худ намояд.
Салохият мачмуи дониш,малака ва махорати ба хам пайванде,ки ба максади халли масъалахои мушаххаси хаётй, маърифатй ва касбй равона карда мешавад.
Салохиятнокй мачмуи кобилияти инсонро оид ба мустакилона истифода кардани унсурхои мухталифи дониш малакаю махорат ва усули фаъолият дар вазъияти муайян нишон медихад (вазъияти таълимй, инфиродй касбй).
Дониш натичаи чараёни фаъолиятест, ки дар зери мафхуми танхо он натичаи маърифати дорои хакикати ногузир мантикан шайъан асоснок карда шудаанд ва санчиши тачрибавиро фахмонида мешавад.
Малака аз худ намудан чараёни фаъолияти муайянест,ки дар натичаи гирифтани донишу тачриба хосил мешавад
Махорат фаъолияте,ки дар зехни шогирд дар натичаи таълим ва такрори бисёркарата хосил мешавад ва баъд ба раванди бошуурона табдил меёбад.
Аз ин лихоз моро лозим аст, ки бо мафхумхои асосан салохият ва салохиятнокй низ ошно бошем.
Салохият вобаста ба мухимият ба чор навъ чудо мешавад:
• салохияти асосй;
• салохияти умумитахсилотй;
• салохияти умумифаннй
• салохияти фаннй.
Салохияти асосй ин мачмуи амалиёт, харакат, проблемахое мебошанд (ичтимой-фархангй, иттилоотй).Салохияти умумитахсилотй мачмуи унсурхои салохиятнокй буда, он аз стандарти тахсилот вобаста мешавад.Тахсилот аз ду кисми чудонопазир таълим ва тарбия иборат аст.Тамоми шогирдоне,ки ба таълим фаро гирифта шудаанд, ба тарбияи низ эхтиёч доранд,яъне онхо ба салохияти умумитахсилотй мансубанд. Мукоисаи назарияхои таърихй, арзёбй нисбат ба ходисахои таърихй тахлилу тачдид намудани фикри дигарон низ аз чузъи салохиятхои умумифаннй махсуб меёбанд. Бояд тазаккур дод, ки салохияти фаннй хаёлоти рангоранги омузгор, малака ва махорати педагогиро талаб мекунад (2,25). Малакаи касбии омузгор метавонад дар ташаккули малака ва махорати хонанда рахнамой карда тавонад. Омузгор барои омузиши мавзуъ максад, мундаричаи таълим, тарзи фаъолияти шогирдон, робитаи мутакобиларо ба накша гирифта, дар чараёни дарс ва анчоми он арзёбй менамояд. Дар муносибати босалохият максадгузорихои омузгор дар асоси масъалагузорй огоз мегардад ва дарсро дар ташаккули салохиятхо ба накша мегирад. Банакшагирй аз руи мархилахои ташаккули салохият ба рох монда мешавад. Мундаричаи таълим бошад бо максади ташаккули салохиятхо аз сарчашмахои гуногун интихоб мегардад. Омузгор тавассути масъул гардонидани хонанда ба таълим раванди таълимро ба рох мемонад. Робитаи мутакобила хусусияти созандагй дорад. Омузгор галату нофахмихоро муайян намуда, оид ба ислоху галатхо супоришхо медихад. Дар чараёни таълим аввал хонандаро ба раванди арзёбй чалб намуда, роху воситахои ба худ бахо доданро меомузонад. Муаллим бештар ба чихати арзёбии
194
ташаккулдиханда диккат медихад (5,191-193). Арзёбии ташаккулдиханда равандест, ки тавассути он муаллиму хонанда раванди таълимро тахлил карда, хулосаи зарурй мебароранд.Яке аз конуниятхои методхои фаъоли таълим ин муоширати хуб ва хамкории байни шогирду омузгор аст. Дар ин маврид методисти муосир М.В.Студеникин кайд намудааст,ки "Омилхои ташаккул ёфтани ангезиши зехни хонанда дар натичаи хамкорй байни шогирду муаллим дар омузиши вокеа ва ходисахои таърихй инкишоф меёбад"(6, 123). Воситахои арзёбии ташаккулдиханда ба омузгорон имкон медихад, ки раванди таълимро назорат карда, тавассути маслихату рохбаладй онро ба самти муайян барои расидан ба максадхои таълим равона созанд (6, 27).Ин навъи арзёбй ба шогирдон имкони инкишофи тафаккури зехниро ташаккул дода,малака ва махорати онхоро дучанд менамояд. Дар баъзе адабиёти илмй калимахои "салохият", "кобилият", "малака" ва "махорат" муштарак истифода мешаванд.
Дар асоси тафсири боло ба хулосае омадан мумкин аст, ки шахси босалохият/салохиятнок амалеро хуб, кобилиятнок ва боэътимод ичро карда метавонад.
Дар таълими салохиятнокй диккати асосй ба ташаккули малакахои амалй (хаётй, вокей, функсионалй) равона мешавад. Таълими салохиятнокй ба саволхои: "Хонанда чй кор карда метавонад?", "Хонанда кадом амалхоро ичро карда метавонад?" чавоб медихад. Донистан ё дониш дар таълими салохиятнокй чузъи таркибии малака хисоб шуда, барои санчидан, бо намуна мукоиса кардан ва ислохи галатхо истифода бурда мешавад.
Бояд кайд кард, ки "салохият"-ро таълим намедиханд, салохият дар натичаи азхуд кардани дониш, малака ва махоратхо ташаккул меёбад. Босалохиятй (салохиятнокй) натичаи амалии дониш, малака ва махорат аст.
Дар таълими салохиятнокй муносибатхо ва раванди таълим хусусиятхои ба худ хос доранд. Хусусиятхои мазкур муносибати хонандаро ба таълим, накши омузгорро дар раванди таълим, муносибати омузгору хонандагон, хонандагону маводи таълим ва муносибати байнихамдигарии хонандагонро муайян мекунанд. Донистан ва дар амал татбик кардани ин хусусиятхо ба омузгор имкон медиханд, ки сатхи азхудкунии малака ва салохиятхоро баланд бардошта, хамзамон барои ташаккули шахси масъулиятнок, ботарбия ва маърифатнок замина гузорад.
Муносибати босалохиятро дар чараёни таълими фанни таърихи халки точик дар омузиши мавзуи " Сахми Ч,умхурии Точикистон дар инкишофи чахони имруза" дар синфи 11 чунин ба рох мондан мумкин аст. (ниг. ба чадвали раками 1) Дар асоси вазифагузорй дар чадвал аз тарафи омузгор мушохида карда мешавад, ки хонанда чй гуна саволхои гузошташударо ичро карда метавонад. Дар холе, ки тамоми маводи зарурй барои омузиш хамчун хуччати таърихй ба шогирдон дар китоби дарсй пешниход карда шудааст. Омузгоро зарур аст, ки мавзуи пешниходшударо даста чамъона омузонида, барои ичрои амалии кушиши хонандагонро такон дода тавонад. Дар халли масъалахои муракаб ёрии худро дарег надорад. Ва дар як вакт дар чараёни таълими салохиятнокй ба хонандагон мустакилона кор карданро омузонида тавонад.
Цадвали № 1. Санциши таълими салохиятнокй оид ба мавзуи " Сахми Цумхурии Тоцикистон дар инкишофи ца\они имруза"__
Хонанда чиро медонад? Хонанда бояд чиро ичро карда тавонад?
Оид ба са^ми Ч,умхурии Точикистон дар таъмини сулх дар чахон тасаввурот пайдо дошта бошад. Хдшт музокироти зинаи болоии давраи сулхи точиконро бо санахои таърихиаш муаяйн кунад.
Ба максади сиёсати берунии давлатии Точикистон сарфахм рафта тавонад. Муайян бикунад, ки давраи баландпояи музокирот дар кадом солхо ба амал омадааст.
Хизматхои Пешвои миллат, Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмонро дар мустахкам кардани сулх дарк намуда, вохурй, гуфтушунид ва суханронихоро оид ба мустахкам намудани сулх дар хотир нигох дошта тавонад. Муайян созад, ки Точикистони сохибистиклол чун аъзои Созмони Милали Муттахид бахри пойдории сулх дар тамоми чахон чанд маротиба дар ЮНЕСКО баромад кардааст.
Бо мафхумхои дархои кушод, воридшавй, хамгирой шинос шуда, ин мафхумхоро шарх дода ме тавонад Бо созмонхою чамъиятхои точикону форсизабонон давлатхои хоричй шиносой пайдо намуда, ба фаъолияти онхо бахо дода
тавонад.
Хдмкорихои Точикистонро бо давлатхои хоричй тахлил намуда, ба содироту водироти мол ба давлатхои хоричй бахо дода тавонад. Чдхонишавй, раванди худшиносй, равобити хал;у миллатхо ва фархангхоро тахлил карда тавонад.
Масъалае ба миён меояд, ки муносибати босалохият аз муносибати анъанавии таълим чй бартарй дорад? Дар муносибати босалохияти раванди таълим хонандагон фаъол буда, муаллим на;ши нозир, шарх ва ё мусаххехро мебозад. Бо хамин рох метавонем дар мавзуи "Эхё ва инкишофи робитахои Точикистони сохибисти;лол бо точикони бурунмарзй" раванди муносибати босалохиятро муайян созем, ки онро дар чадвали зерин дидан мункин аст:_
Хонанда чиро медонад? Хонанда чиро ичро карда метавонад?
Соли 2004 шахри Душанбе бо ;арори ЮНЕСКО чоизаи шахри сулхро сазовор гардид. Кадом модаи Конситутияи Ч,умхурии Точикистон ба сиёати берунй бахшида шудааст. Ма;сади сиёсати берунаи Точикистон дар чист? Тафаккури нави сиёсй ва сахми Точикистон дар халли муносибатхои байналхал;й кадомхоянд, муайян карда тавонад.
Соли 2003 сиёсати дархои кушод дар Точикистон эълон карда шуд. Сахми Точикистони сохибисти;лол дар бар;арор намудани робитахо бо точикони бурунмарзй ва форсизабонони дунёро.
26.12.1991 Ташкилоти гайридавлатии "Пайванд" 9.11.1991. Чдмъияти русхои Точикистон 24.05.1994. Чдмъияти туркманхои Ч,умхурии Точикистон. Ма;оми чамъияти дустии Точикистон дар инкишофи робитахои фархангй бо мамлакатхои хоричй
8.09.2002. Дар шахри Душанбе хамоиши байналхал;ии "Сахми Точикон дар тамаддуни чахонй" доир гардид. Фаъолияти чамъияти фархангии точикон бо форсизабонони чахон
Хонанда бояд сарчашма ва маводи иловагие, ки дар китоби дарсй пешниход шудааст, истифода намуда ходисаи таърихиро арзёбй намуда, фикри худро оид ба онхо баён карда тавонад.
Раванди арзёбй. Пешвои миллат, Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон дар муло;оти сарони давлатхои Осиё ва Афри;о ба ифтихори 50-умин солгарди конференсияи Бандунг ;айд намуда буданд:
Мо хама гуна зухуроти терроризмро сарфи назар, аз хадафхои танзимдихандагони он ;отеъона махкум менамоем ва бо он мубориза мебарем. Дар ин мубориза, ки пирузй дар он танхо бо кушишхои муштарак ба даст хохад омад, муносибати интихобй ва стандартхои дугона набояд чой дошта бошад. Вале бояд хамеша дар мадди назар дошт, ки танхо бо рохи истифода аз ;увва наметавон терроризмро аз байн бурд. Зиёда аз ин набояд решаи онро дар ин ё он мазхаб ё фарханг чуст. Кушиши баъзе доирахои дар бобати ба дини мубини ислом пайванд додани терроризм ва ифротгарой боиси таассуф аст.
Чунин тафсир мохияти ха;и;ии исломро тахриф намуда, дар назари оламиён онро чун сарчашмаи шарр ва зуроварй вонамуд менамояд, ки ин худ барои бархостани эхсоси бадбинй нисбати олами ислом ва хоху нохох барои чоннок шудани нерухои неофашистй ва шовинистй мусоидат менамояд (7, 3)
Баъд аз пешниходи сарчашма фикру а;идаи хонандагонро оид ба ин манбаи таърихй арзёбй намуда, дар як ва;т тарбия намудани хонандагон дар рухияи худшиносй ва худогохии миллй рахнамой намудан вазифаи омузгор мебошад.
Ба хонандагон супориш дода мешавад, ки ало;амандиву фар;и мафхумхои додашударо шарх диханд, онхоро тахлил ва арзёбй намоянд.
_
Хдмчунин хонандагон худ мустакилона зери назорати омузгор афзалияту камбудихои дархои кушод"-ро дар чадвали зер нишон диханд.
№ Афзалиятхо Камбудихо.
1 2
3
Гуман итарй
Хдмкорихои иктисодй ичтимой
Сохтани конхо
Тиббй
Бояд дар варакахои холй хамкорихои иктисодию ичтимоии Точикистон оид ба кадом масъала амалй мешаванд, нависанд. Оид ба ин хамкорихо чй гуна маълумот доранд, бояд тахлил намоянд.Дар вакти мухокима намудани мавзуъ рохбаладро зарур аст, ки дар чараёни дарс омузиш ва тадкикот гузаронида,дар инкишофи зехни шогирдон ёрй намояд.Дар раванди салохиятнокй дар зехни хонанда раванди худтарбиякунй,худомузй ва худбаходихй такмил ва тавсеа дода мешавад. Рохбалад дар ин раванд кушиш мекунад,ки фикри бевоситаву мустакили шогирдонро ба мавзуи асосй чалб намояд.
• Ба хонандагон супориш дода мешавад, ки онхо бо точикони бурунмарзй бо кадом рох робита карданй хастанд,дар дафтарашон бинависанд.
Дигар намуди санчиши дониш бо воситаи санахои таърихй ангезиши зехнии хонандагонро ташаккул додан аст.Барои ин бозии "Худро санчед"-ро гузаронидан мумкин аст.Дар ин бозй санахои таърихи навишта мешаванд.Хонандагон бояд чавобхои дурустро бо санахои таърихй мувофикат намуда,онро такмил диханд.Масалан, ин бозиро чунин гузаронидан мумкин аст: 14.09.2005. 04.2005. 1992.
27.07.2007. 2000
30-31.05.2005. Чдвобхо.
1.Дар шахри Душанбе конфронси байнанмиллалй оид ба татбики "Дахсолаи байнанмиллалй " амалиёти "Об барои хаёт"-ро кабул кард.
2.Президенти Ч,умхурии Точикистон Пешвои миллат Эмомалй Рахмон ба чоизаи байнанмиллалии сулх сазовор гашт.
3.Ба шахри Душанбе чоизаи "Шахри сулх " супорида шуд.
4.Суханронии Президенти Ч,умхурии Точикистон, Эмомалй Рахмон дар ичлосияи генералии XXXIII ЮНЕСКО.
5.Ч,умхурии Точикистон аъзои Созмони Милали Мутахид шуд. б.Суханрониии Президенти Ч,умхурии Точикистон Эмомалй Рахмон дар СММ
Ин намуди санчиши дониш барои такмили хотираи хонанда ва ба чолоку хушёрй рахнамой кардан аст.Чунин санахои таърихиро ба таври методхои фаъол ба ихтиёри хонандагон пешниход намудан аст Кдйд кардан зарур аст, ки чустучуву навоварй, пешрафт ва дарёфти маълумоту донишхои нав аз хар сохаи дигар барои сохаи маориф мухимтар аст.Ин соха арсаи
та;дирсози миллат аст ва хар ;адар муваффа;у пешрав бошад,хамон ;адар миллат босаодату шукуфо хохад буд.Аз ин чост, ки дар сохаи маориф зуд - зуд тагйироти гуногуни таконбахш ба ву;уъ мепайвандад, ки ба тарзу усулхои нав муносибат ба таълиму тарбия чиддитару фарогир ва бештар эчодкорона мешавад. Хддаф аз хама гуна навгонихо дар ин сохаи сарнавиштсоз тарбияи инсони фаъолу комил мебошад. Солхои охир дар заминаи сиёсати маорифпарваронаи Президенти кишвар Эмомалй Рахмон ва фаъолияти густурдаи Вазорати маориф ва илми мамлакат аз хар чихат рушд меёбад ва махсусан ба сифати тахсилот таваччухи рузафзун зохир мегардад. Кушиш мешавад, ки мазмуну мухтавои таълиму тарбия вобаста ба рухияи замон такмил бахшидаву роху усулхои фаъоли самараноки омузиш корбаст гардад.Дар таълими низоми салохиятнокй раванди ташаккули салохиятхо ва;т ва муносибати мураккабро талаб мекунад. Ичрои амалхо нисбатан печидаанд ва давомнокии мухталифро та;озо дорад. Барои мулохизакорй перомуни масъала бо хонанда бо забони таърих сухан кардан аст.Зеро ин салохиятнок таълим, усул, муносибат ва воситахои гуногунро металабад.Он такрори дилбазану якрангро намеписандад. Дар низоми салохиятнок нахустнамунаи натичаи таълим малака тахлилу баррасй мешавад ва баъдан ба хонандагон имкони муста;илона (ё бо дастури омузгор) маш; кардани малака дода мешавад.Дар тамоми раванди омузиш ва маш;у малака хонанда натичаи корашро арзёбй ва тахлил мекунад, галатхои худро дармеёбад.Сабаби содир шудани галатхоро муста;илона ва гохе бо ёрии хамсинфон ани; намуда, корашро такмил медихад. Дар низоми нави таълим хадафи асосй ташаккули хаматарафаи шахсияти хонанда аст. Аз ин чост, ки зимни ин низоми таълим хонанда хамчун мехвар маълум гаштааст (5,194-195).
Мактаби муосири имрузаро зарур аст, ки дар ташаккули насли солиму созанда дар асоси ;онуниятхои салохиятнокии таълим корбарй намуда,дар тарбияи инсони комилу фаъол рахнамой карда тавонад. Зеро мутахассисони мактаби олй бояд чавобгуи талаботи мактаби муосир бошанд,яъне дар раванди таълим ра;обатпазир бошанд.Таваччух асосан на ба мазмуни таълим,балки ба чараёни таълим равона мегардад: яъне "на чиро меомузем",балки "чй тавр меомузем".Хонандагон донишро бо тарзу тари;и гуногун бо рохи тахлилу хулосабарорй меомузанд ва тари;и гуногуни дарккунй доранд.Омузгор рохбалад асту нозир, у ба хонандагон дар чараёни омузиш танхо ёрй медихад. Ба хонандагон барои кор бо чандин манбаъхои омузиш китоби дарсй, сарчашмахо, китобхои илмй, интернет, хамсинфон имкони созгор фарохам меоваранд.
ПАЙНАВИШТ:
1.Богомолова,Л.Н. Методические рекомендации по курсу "Человек и общество"/Л.Н. Богомолова,- Москва, 2003.-ч.1-160 с.
2.Вяземский, Е.Е.О.Ю. Стрелова. Педагогические подходы к реализации концепции единого учебника по истории. Просвещения,- 2015. 80с
3.Набиева,Р.А.Таърихи хал;и точик. Китоби дарсй барои синфи 11/ Р.А.Набиева, Н.Т.Зикриёев.-Душанбе. Собириён. 2011 - 207с.
4.Степанищив,А.Т.Методика преподавания и изучения истории/А.Т.Степанищив.-М: Владос,2002. - 304с. -1ч.
5.Степанищев,А.Т.Методика преподавания и изучения истории/А.Т.Степанищив.-М.:Владос,2002.- 210с-2ч
6.Студеникин,М.Т.Методика преподавании истории в школе/А.Т.Степанищив.-М.:Владос 2000. -240с..
7.Садои мардум, - 2005. - 27 июн
REFERENCES:
1. Bogomolova,L.N.Methodical Recommendations for the Course "Man and Society". - M., 2003.-part 1. - 160 p.
2. Vyazemsky, E.E., Strelova O.Yu. Pedagogical Approaches to the Implementation of the Concept of a Unified History Textbook. Enlightenment, - 2015. - 80 p.
3. Nabieva, R.A., Zikriev, N.T. The History of the Tajik Nation: manual for the 11-th garde. -Dushanbe: Sobiriyon, 2011 - 207 p.
4. Stepanischiv, A.T. Methods of Teaching and Learning History. - M: Vlados, 2002. - 304 p. The first part.
5. Stepanischiv, A.T. Methods of Teaching and Studying History. - M.:. Vlados, 2002. - 210 p. The second part.
6. Studenikin, M.T. Methods of Teaching History at School. - M.: Vlados, 2000. - 240 p.
7.The People's Voice, - 2005 - June 27
