CC BY
10
ТКБ 004
Муртазокулов Ма^мудцон Ризокулович, н.и.и., дотсенти кафедраи технологиями иттилоотию коммуникатсиони ва барномарезии Донишгоуи давлатии ууцуц бизнес ва сиёсати Тоцикистон (Тоцикистон, Хуцанд)
Муртазокулов Махмуджон Ризокулович, к.э.н., доцент кафедры информационно-коммуникационных технологий и программирования Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики (Таджикистан, Худжанд) Murtazokulov Mahmudjon Rizokulovich, candidate of economical sciences, Associate Professor of the department of informational and communicational technologies and programming under the Tajik State University of Law, Business and Politics (Tajikistan, Khujand), E-mail: mmr_01@mail.ru
Вожа^ои калиди: технология, инноватсия, телекоммуникатсия, интернет, маориф, тахтаи электроны
Мацола ба татбици маводи электроны дар машгулиятуои дарси, баланд бардоштани сифати таълим ва самаранок истифода бурдани маводи электроны аз фануои дацицро муцокима менамояд. Муаллиф адабиёти илмии педагогиро, ки ба омузиши масъалацои ташкили фаъолияти мустацилонаи таълимии донишцуён бахшида шудааст, тахлил намудааст. Тасдиц шудааст, ки истифодаи захирауои электронии таълими ба донишцуён дар рафъи душворщои таълими манфиатдор буда, ба фароуам овардани шароити мусоид барои щмкории наздик ва самаранок байни омузгору донишцуён, дар раванди таълим мусоидат мекунад. Муаллиф дар моцолаи мазкур оид ба нацши технологияи муосир ва ащмияти истифодабарии он дар фануои дациц маълумоти аниц оварда, роцеъ ба маводцои электронии таълими тащицот гузаронидааст. Инчунин мацола ба истифодаи усулцои нави таълим ва нацши тахтаи электроны дар раванди таълим тащицот гузаронида, оид ба афзалиятуои истифодаи ин технология иттилоъ додааст.
Ключевые слова: технология, инновация, телекоммуникация, интернет, образование, электронная доска
В статье рассматривается использование электронных материалов на уроках, что содействует повышению качества образования и, в особенности при обучении точным наукам. Автором проведен анализ научной педагогической литературы, посвящённой исследованию проблемы организации самостоятельной образовательной деятельности студентов, показана неоднозначность трактовки этого понятия. Подтверждено, что использование электронных образовательных ресурсов приносит пользу студентам при преодолении трудности в обучении, способствует созданию комфортных условий для более тесного и продуктивного взаимодействия преподавателя и студентов в учебном процессе. В данной статье автор уточняет роль современных технологий в использовании электронных материалов. В статье также исследуется разработка и внедрение электронных материалов, использование новых методов обучения, отдельно рассматривается значение электронной доски в образовательном процессе.
Key words: technology, innovation, telecommunications, internet, education, electronic board
The relevant article adduces the materials used for educational purposes promoting the improvement of the quality of education and resorting to materials in technical sciences. The author conducts an analysis beset with scientific pedagogical literature devoted to the study of the issue concerned with organizing independent educational activities of students shows the ambiguity of interpretation of the mentioned notion. It is confirmed that usage of electronic educational resources benefits students in overcoming learning difficulties promotes creation of comfortable conditions for closer and more productive interaction between the teacher and students in the educational process. In his article the the author clarifies the role of modern technologies in the use of electronic materials their application to exact disciplines in the process of learning data, and also conducts research. Into the bargain, the article
DOI:10.51844-2077-4990-2022-3-182-185
АХАМИЯТИ ИСТИФОДАИ МАВОДИ ЭЛЕКТРОНИДАР ФАЩОИ
ДАЦИЦ
РОЛЬ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ЭЛЕКТРОННЫХ МА ТЕРИАЛОВ В ТОЧНЫХ НАУКАХ
THE ROLE OF USAGE ELECTRONIC MATERIALS INEXACT SCIENCES
explores the development and implementation of electronic materials, the use of new teaching methods and research on the electronic board and its role in the educational process as well.
Дар шароити чахонишавй ва бархурди тамаддунхо пешравии фановарихои муосир сол то сол рушд карда , б а ин васила дар бехтар намудани сифати тахсилот ба таври васеъ татбик намудани фанхои дакик риёзй, физика, табиатшиносй ва технологияи информатсионй компютерй, китобхои дарсии электронй мусоидат мекунад. Рушди босуръати фановарихои мухобиравй, ки имруз дар чахон мушохида мегардад, пайдошавии усулхо ва воситаи педагогии навро, ба монанди тахсилоти фосилавй, китобхои, низомхои омузиши худкор, комусхои мачозй (электронй), китобхонахои электронй, мачаллахои илмии электронй в а гайрахоро ба вучуд овард.
Рушди чомеа бо он тавсиф карда мешавад, ки хдма чодаи фаъолияти инсон ба фановарихои иттилоотии нав вобаста мешаванд. Навгоних,ои фановарихои иттилоотй ба сохаи омузиш таъсири чиддй мерасонанд. Бунёд ва тагйирот дар низоми омузиш ва фа^миши максадх,о ба он оварда мерасонад, ки мо бояд пай дар пай ба низоми омузиши нав гузарем, инчунин технологияи нави омузиширо ба таври мувофик, истифода барем. Омузиши фановарии нав ба он вобаста мебошад, ки бунёд ва ичрокунй чараёни таълим бо комёбих,ои максадх,ои таълимй ба амал бароварда мешавад.
Дар шароити ислохоти маориф дар риштаи касбомузй фаъолияти навоварона ё инноватсионй накши босазоро ичро мекунад. Ба фановарихои нав таълим, таълими фановарихои мухобиравй, технологияи таълими лоихавй ва технологияи компютерй дохил мешавад. Дар назарияи педагогии таълим, зери мафхуми таълими мухобиравй чунин тарзи омузиш дар назар аст, ки дар асоси муносибатхои муштараки психологии инсонхо асоснок шудааст [5, с.3-5].
Технологияи интерактивии таълим хамчун шеваи фарогири донишу фарохамсозии майорату малакахо дар раванди муносибату хамкории муштараки омузгору хонанда хамчун субъектхои фаъолияти таълимй фахмида мешавад. Мохияти ин шевахо аз он иборат аст, ки онхо на танхо ба равандхои кабул, магзи инсонй, диккат, инчунин ба тафаккури самараноку эчодкорона, ахлоку муошират такя мекунанд.
Татби; намудани технологиями коммуникатсионй дар раванди таълим дар муассисах,ои тах,силоти миёнаи умумй, миёнаи касбй, олй ва ганй намудани мазмуну мохдяти тах,силот бо максади шароити зарурй фарохдм овардан барои дар сатх,и баланд омода сохтани мутахассисони варзидаю ашхоси хдмачониба инкишофёфта ва чавобгу ба бозори мех,нат дар мех,вари таваччу^и, Президенти Точикистон Эмомалй Рах,мон карор гирифта, икдоми мазкур аз чониби Х,укумати кишвар мунтазам пайгирй карда мешавад [1, с.1-6].
Истифодаи технологияи инноватсионй дар тамоми машгулиятх,ои мактабх,ои миёна, миёнаи махсус ва макотиби олй, махсусан машгулият^ои амалию лабораторй такозои замон буда, инсонро водор месозад, ки тарзи кор бурдани онро аз худ кунад, истифода барад, дониши техникии худро баланд бардорад. Аз ин сабаб дар барнома^ои таълимии муассиса^ои таълимй ба омузиши технологиями инноватсионй эътибори хоса зохдр карда мешавад.
Дар замони муосир дар давраи иттилооткунонии тамоми сохахои хаёти ичтимой, иттилооткунонии сохаи маориф, аз чумла тахсилоти олй низ ногузир аст. Инкишофи воситахои таълим дар мактаби олй яке аз самтхои асосии такмили раванди таълим мебошад. Зеро воситаи фаъолият ба натичаи фаъолият ба натичаи фаъолият таъсири калон мерасонад. Аз ин лихоз, истифодаи воситахои техникии таълим ва алахусус дар замони муосир истифодаи технологияхои иттилоотй-коммуникатсионй хамчун воситаи таълим дар такмили раванди таълим накши мухим мебозад [2, с.33-39].
Воситахои техникии интерактивй тачхизоти бехамтои таълимй махсуб ёфта, онро омузгороне самаранок истифода намуда метавонанд, ки натанхо максадхои дидактикй, балки педагогиро дар умум возех тасаввур карда онро дар раванди таълим татбик намоянд. Зиёда аз ин тахтаи интерактивй вазифахои тамоми намудхои тахтахои синфиро якчоя намуда, инчунин як катор масъалахои ба худ хосро ичро мекунад:
> имкон медихад, ки маводи таълимиро ба шакли муаррифй бо воситаи компютер ва нурафзо ба донишчуён пешкаш намоем;
> самаранокии маводи таълимиро баланд мекунад (дар холати истифодаи мохиронаи тахтаи интерактивй кувваи таъсири он дар таълим метавонад мисли филм ва театр таъсири маънавй расонида бошад);
> дар ташкили фаъолияти гурухй кyмак мекунад (донишу махорате, ки имрузхо барои
фаъолияти бомуваффакият намудан дар сохахои гуногун заруранд);
> гузаронидани дарсхои анъанавиро ба намуди электронй такмил медихад [4, с.12-15].
Тачхизотхои интерактивии замонавй бо хама xосиятхои дидактикиашон фаъолона
таъсирашонро ба чузъхои омузиш: максад, мундарича, метод, шаклхои ташкили таълим имкони хал кардани масъалахои xеле мушкили педагогика - масъалахои ташаккули шаxсияти инсон ва сохибгатаёрии y барои аз xyд кардани дониш мусоидат мекунад.
Дар вактхои оxир рушди теxнологияхои муосир таxтаи электронй хамчун яке аз навгонихои таълимй дар самти инкишофи воситахои таълим мавриди истифода карор дода шудааст, ки онхо аз воситахои анъанавии таълим фарки куллй доранд. Истифодаи таxтаи электронй ва теxнологияхои иттилоотй-коммуникатсионй дар раванди таълим xело мухим мебошад. Таxтаи электронй яке аз тачхизоти замонавй мебошад, ки тавассути проектори мултимедияй ва компютер ба кор дароварда мешавад. Имкониятхои бенихоят зиёд дошта, бахри баланд бардоштани сифати таълим дар машгулиятхо дарсй мавкеи мухим мебозад.
Таxтаи электрониро метавон дар тамоми баxшхои дарс: пурсиши вазифаи xонагй, баёни мавзyи нав, мустахкамкунй, такрор, инчунин дар машгулиятхои факултативй, корхои берун аз синф ва фаъолияти тадкикотй истифода бурд. Тавъамсозии раванди кор бо таxта ва мухокимаву муоширати байни xyди xонандагон ва омузгору xонандагон дар чараёни машгулиятхои дарсй аз як тараф мухити созгореро барои азxyдкyнии пурраи дарс фарохам меоварад, аз тарафи дигар боиси пайдо шудан ва батадрич ташаккул ёфтани мустакилияти xонандагон тавассути теxнология ва мавзуи омyxташаванда мегардад.
Таxтаи электронй дар раванди таълим фоидаи зиёд дорад, чунки xонанда гуфтаи омузгорро на танхо мешунавад, балки мебинад ва хам шавкаш барои аз xyд кардани теxникаи муосир зиёд мегардад. Инчунин, дарс барои омузгор бойгонй мешавад, чунки дарсеро, ки мегузаронад, дар xотираи компютер онро сабт менамояд ва минбаъд вактро барои навиштан ва соxтани мавод зиёд сарф намекунад. Хднгоми истифода бурдани таxтаи электронй дар дарси теxнологияи иттилоотй, аз чумла омилхои зерин мебошанд:
> бехуда сарф накардани вакт (барои як амалро ба хар як xонанда фахмонидан, дар
> акси хол, ба хар яки онхо як маротибагй нишон додан лозим аст);
> бедор кардани шавку завки донишчуён оид ба теxникаи муосир;
> тарзи истифодаи теxникахои хозиразамон;
> тамошои тасвирхои илмию тахкикотй [3,с.22-2б].
Зарур аст, ки барои мактаби олй имкониятхои нав барпо карда шавад, ки дар ин чо мухити тахсилот на факат ба муаллим равона карда шавад, балки донишчуй хам бо амалхои таълимии xyд идоракуниро огоз намуда, раванди тахсилотро ислох намояд. Барои ба натичахои максималй ноил гардидан ба донишчуён зарур аст, ки кобилияту истеъдоди xyдро сафарбар намоянд.
Истифодаи таxтаи электронй ба омузгорон имкон медихад, ки вакти xyдро сарфакорона истифода барад, чунки хангоми истифодаи таxтаи электронй нисбат ба таxтаи мукаррарй 30%-и вакт сарфа мегардад. Дар замони муосир дар давраи ракамисозии тамоми сохахои хаёти ичтимой иттилотикунонии coхaи тандурустй, coхaи сайёхи, сохаи варзиш ва дигар coхaхo аз чумла coхaи маориф низ ногузир аст. Аз ин лихоз истифодаи воситахои теxникй, таъминоти барномавй истифодаи теxнoлoгияхoи иттилоотй-коммуникатсионй хамчун сомонахо ва пoртaлхoи интернетй накши мухим мебозад [2,с.3-6].
Хукумати Ч,умхурии ^чикистон барои пешрафт ва рушду равнакёбии диёри азизамон хамеша дастгирй менамоянд. Барои баланд бардоштани сифати таълим ва таъмин намудани мактабхои миёнаву олй бо теxнологияхои нави муосир тамоми шароитхо фарохам оварда аз бучети давлат маблагхои зиёд чудо шуда истодааст. Оид ба рушд ва афзоиши сохаи маориф дар дигараммаи поёни маълумоти оморй оварда шудааст.
Диаграммаи 1.Хароцоти буцаи давлат барои рушди сох;аи маориф
дар сощои 2012-2021
Чуноне ки дар диаграммаи болой маълум аст барои рушд ва инкшофи сохаи таълим аз бучаи давлат сол аз сол зиёдтар маблагузорй карда шуда истодааст. Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон дар тайёр намудани мутахассисон ва бозомузии онхо дар дохил ва хоричи кишвар, инчунин, оид ба таъсиси мачмаахои саноатии илмй, аз чумла паркхои инноватсиониву технологй чорачуй намуда истодааст. Дар мачмуъ бояд гуфт, ки Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон оид ба баланд бардоштани сифати таълим корхои назарассро бурда истодааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Барномаи давлатии амалй намудани технологияхои иттилоотй-коммуникатсионй дар муассисахои тахсилоти умумии Чумхурии Точикистон барои солхои 2018-2022 // ^арори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 29.09.2017, тахти № 443.
2. Лаблабонов, Х. Информатика ва мавкеи он дар накшаи таълими 12 сола Масъалахои маориф, 2015. - №2.
3. Мирзоев, Р. Дарс бояд самаранок бошад/Р.Мирзоев//Масъалахои маориф.-2011.-№6.- С.5
4. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон (аз 26 апрели соли 2018).
5. «Программа инновационного развития РТ на 2011-2020 годы». Постановление Правительства РТ №227 от 30 апреля 2011 года
6. Рузиева, Ф. Тахтаи эдектронй /Ф.Рузиева//Рузномаи Омузгор,- №25 (12041), 17.06.2016.
7. Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон барои давраи то соли 2015 (Кдрори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 03.04.2007, №166).
REFERENCES:
1. The state program for the implementation of information and communication technologies in general education institutions of the Republic of Tajikistan for the years 2018-2022 // Decision of the Government of the Republic of Tajikistan dated 29.09.2017, under No. 443.
2. Lablabanov, Kh. Informatics and its position in the 12-year education plan. Educational issues, 2015.-№2.
3. Mirzoev, R. The lesson should be effective/R.Mirzoev//Education issues.-2011.-№6.-P.5
4. Message of the President of the Republic of Tajikistan Emomali Rahman to the Supreme Assembly of the Republic of Tajikistan (April 26, 2018).
5. "Program of innovative development of RT for 2011-2020". Decree of the Government of RT No. 227 dated April 30, 2011
6. Ruziyeva, F. Electronic board /F.Ruzieva//Diary Teacher, No. 25 (12041), 17.06.2016.
7. National development strategy of the Republic of Tajikistan for the period up to 2015 (Decision of the Government of the Republic of Tajikistan dated 03.04.2007, No. 166).
