Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ МАДАНИЯТ ВА СПОРТ СОҲАСИДА ЎҚУВЧИЛАРНИ ОЛИЙ ЎҚУВ ЮРТИГАЧА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ'

ЖИСМОНИЙ МАДАНИЯТ ВА СПОРТ СОҲАСИДА ЎҚУВЧИЛАРНИ ОЛИЙ ЎҚУВ ЮРТИГАЧА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
25
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим жараёни / тайёргарлик даражаси / мотивация / жисмоний сифатлар / жисмоний ривожланиш / антропометрик кўрсаткичлар / жисмоний тайёргарлик / меъёрлар. / educational process / level of preparation / motivation / physical qualities / physical development / anthropometric indicators / physical training / norms.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Рўзиева М.Қ

Мақолада умумий ўрта таълим мактаби ўқувчиларининг жисмоний тарбия ва спорт соҳасида касбга қизиқишларини аниқлаш бўйича ўтказилган анкета сўровномалари натижалари ва уларни шу соҳада олий ўқув юртига тайёрлаш мақсадида ишлаб чиқилган методика бўйича олиб борилган илмий-тадқиқотлар натижалари ҳамда уларни амалиётга жорий қилинишини самарадорлиги бўйича маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TOPICAL ISSUES OF PRE-UNIVERSITY PREPARATION OF STUDENTS IN THE FIELD OF PHYSICAL CULTURE AND SPORTS

The article presents the results of questionnaires to determine the professional interest of secondary school students in the field of physical culture and sports, the results of research on the methodology developed to prepare them for higher education in this field and the effectiveness of their implementation.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ МАДАНИЯТ ВА СПОРТ СОҲАСИДА ЎҚУВЧИЛАРНИ ОЛИЙ ЎҚУВ ЮРТИГАЧА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ»

ЖИСМОНИИ МАДАНИЯТ ВА СПОРТ СО^АСИДА УЦУВЧИЛАРНИ ОЛИИ УЦУВ ЮРТИГАЧА ТАЙЁРЛАШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ

Рузиева М.^ Фаргона давлат университети укитувчи https://doi.org/10.5281/zenodo.6612993

Аннотация. Мацолада умумий урта таълим мактаби уцувчиларининг жисмоний тарбия ва спорт сощсида касбга цизицишларини аницлаш буйича утказилган анкета суровномалари натижалари ва уларни шу соуада олий уцув юртига тайёрлаш мацсадида ишлаб чицилган методика буйича олиб борилган илмий-тадцицотлар натижалари щмда уларни амалиётга жорий цилинишини самарадорлиги буйича маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: таълим жараёни, тайёргарлик даражаси, мотивация, жисмоний сифатлар, жисмоний ривожланиш, антропометрик курсаткичлар, жисмоний тайёргарлик, меъёрлар.

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ДОВУЗОВСКОЙ ПОДГОТОВКИ СТУДЕНТОВ

В ОБЛАСТИ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА Аннотация. В статье представлены результаты анкетирования для определения профессионального интереса учащихся средних школ к сфере физической культуры и спорта, результаты исследования разработанной методики подготовки их к получению высшего образования в данной области и эффективности их реализации.

Ключевые слова: учебный процесс, уровень подготовки, мотивация, физические качества, физическое развитие, антропометрические показатели, физическая подготовка, нормы.

TOPICAL ISSUES OF PRE-UNIVERSITY PREPARATION OF STUDENTS IN THE FIELD OF PHYSICAL CULTURE AND SPORTS Abstract. The article presents the results of questionnaires to determine the professional interest of secondary school students in the field of physical culture and sports, the results of research on the methodology developed to prepare them for higher education in this field and the effectiveness of their implementation.

Keywords: educational process, level of preparation, motivation, physical qualities, physical development, anthropometric indicators, physical training, norms.

КИРИШ

Президентимиз томонидан ёшларга берилаётган эътибор жуда ахамиятлидир. "Хозирги вактда мамлакатимиз ахолисининг 32 фоизини ёки 10 миллионини 30 ёшгача булган ёшларимиз ташкил этади. Ёшларимиз хакли равишда Ватанимизнинг келажаги учун жавобгарликни зиммасига олишга кодир булган, бугунги ва эртанги кунимизнинг хал этувчи кучига айланиб бораётгани барчамизга гурур ва ифтихор багишлайди.

Бу сохада олиб бораётган кенг микёсли ишларимизни, хусусан, таълим-тарбия буйича кабул килинган умуммиллий дастурларимизни мантикий якунига етказишимиз зарур.

Шу максадда Хукуматнинг, тегишли вазирлик ва идоралар хамда бутун таълим тизимининг, хурматли домлаларимиз ва профессор-укитувчиларнинг энг мухим вазифаси

- ёш авлодга пухта таълим бериш, уларни жисмоний ва маънавий етук инсонлар этиб тарбиялашдан иборатдир.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Фарзандларимиз учун замонавий иш жойлари яратиш, уларнинг хаётда муносиб урин эгаллашини таъминлашга каратилган ишларимизни янги боскичга кутаришни даврнинг узи такозо этмокда", деб алохида таъкидлаганлар ва олий укув юртларига камровни 60 % га чикариш вазифаси куйилган.

Ёш авлод - тарбия тизимининг таркибий кисми асосида жисмоний тарбия таълими ётади. Таълим жараёнининг бу жабхаси укувчиларни хар томонлама жисмоний, рухий ва маънавий фазилатларини тарбиялаш, хаётга, мехнатга, Ватан мудофасига тайёрлаш, жисмоний камолотга эришиш учун зарур жисмоний захиралар банкини узида мужассамлаштирган жамият аъзосини шакллантиришдек, максад учун хизмат килади.

Жисмоний маданият ва спорт сохасида мутахассисларни тайёрлашда янги йуналишларни излаш олий укув юртида илмий-педагогик жараённи яхшилашнинг асосий йулларидан бири хисобланади.

Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармонида хам "... 2025 йилгача давлат спорт таълими муассасаларида тренер ва мутахассисларнинг сифат таркиби, хусусан, олий маълумотли ходимлар сонини боскичма-боскич 80 фоизгача етказиш..." асосий йуналишлар килиб белгиланган.

Бу уз навбатида ёшларни олий укув юртигача тайёрлаш сохасига хам жиддий эътибор каратишни такозо этади. Айникса, жисмоний тарбия ва спортни янада оммалаштириш ва бу сохада замон талабларига мос келувчи малакали кадрларни тайёрлаш хам долзарб масалалардан биридир.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Биз тадкикотларимизни умумий урта таълим мактаблари битирувчи синф укувчилари билан олиб бордик ва уларни жисмоний тарбия ва спорт сохдсида олий таълим муассасаларига тайёргарлик даражасини ургандик.

Кадрларнинг юкори кунимсизлиги ва мотивациянинг пастлиги жисмоний маданият ва спорт сохасидаги олий укув юртларига кириш учун укувчилар контингентини саклаш ва саралаб олишни такомиллаштириш йулларини кидириб топиш масаласини илгари суради.

Мактаб укувчилари ва талабаларни жисмоний маданият машгулотларига ва педагогик фаолиятга мотивацияси урганилди. Натижалар тахлили курсатдики, яъни жисмоний сифатларни ривожлантириш билан боглик (84.3%), мактаб укувчиларини жисмоний маданият билан шугулланишга хохиши ва танланган спорт туридан юкори натижаларга эришиш(68.7%) купрок таъсирли мотивлар хисобланади. Талабаларда эса бу мотивлар мос равишда 53.2% ва 31% ни ташкил килди. Саломатликни мустахкамлашни 21 % мактаб укувчилари ва 38.4 % талабалар белгиладилар.

Педагогик фаолиятни тушуниб етишда мотивация асосий хисобланади. Педагогик фаолиятга кизикиш тарбия ва укитиш билан боглик, касбий фаолиятга шахсни интилиши сифатида тушунилади. Натижаларни тахлили курсатдики, бу бир канча мактаб укувчиларида нотугри тушунча билан ёндошишидан дарак беради, бу эса уларни

SCIENCE AND INNOVATION 2022

№ 2

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

«hcmohhh MagaHHAT Ba cnopT coxacugaru KacöuH ^ao.HAT TyFpucuga KepaK.H axöopoira эга эмac.пнrн Ba yHga y3 KyHHHH cuHam ynyH hmkohhat öepH.MaraH.HrHHH öH.gupagH. fflyHHHr ynyH MaKTaö yKyBHH.apHra KacöHH TaH.am Ba negaroruK ^ao.HAT TyFpucuga KymHMHa MamFy.oT.ap yTKa3H.HmH 3apypuflTH MaB^yg.

MaKTaö yKyBHH.apHga roKopu gapa^aga KacöHH KH3HKumHH maK..aHTHpHm TaH.aHraH Kacöra umTueKHH roKopu Ba nacT-ypia gapa^aga H$oga.aHHmura acoc.aHagu. MaKTaö yKyBHH.apHga Kacöra roKopu gapa:®aga KH3HKum xa.H maK..aHMaraH öy.agu. negarorHK ^ao.HATra KH3HKumHH HaMoeH öy.umHHH co.umTHpMa Tax.H.H Ta.aöa.apga roKopH gapa^aga KypuHumu cypa.raH.apHHHr 58.3 %, maK..aHraH KacöHH KH3HKum эca 38.5% экaн.пнrннн Kypcaigu. MY^OKAMA

fflyHHHrgeK, yMyMHH ypia Tat^HM MaKTaöH yKyBHHnapuHH ähcmohhh puBo^naHumu Ba ähcmohhh TaHeprap.HrH gapa^acu aHHK.am MaKcaguga y.apHHHr «hcmohhh craTycHHH ypraHHm KH3HKap^H öyngu.

YcMup.apHHHr aiponoMeipHK TaBCH^HoManapu - MaKiaögaru oxupru yKum HHÄnapu öyHHHa raBga y3yH.HrH Ba orup^uru, KyKpaK Ka^acuHHHr aänaHacH, ynKaHHHr thphk.hk chfhmh Ba gHHaMoMerpuK TaBCH$HoMa.apu aHHKgaHgu.

YTKa3H.raH TagKHKoi HaTH^anapu 1- «agBanga Ke.THpu.raH.

raBga y3yH.HrH KypcaTKHHnapu opraHH3M mara^aHumuHH KypcaiyBHH xycycuaira эгa ähcmohhh puBo^naHHmHHHr acocuH öaxo.oBHH omh.h xucoö.aHagu. Yhhhhh cuH^garu ycMup.apga raBga y3yH.Hru 164.3±3,8 cm hh, yH öhphhhh cuH^ga $apK 5 cm hh Tamrnn KHngu.

1-KagBa.

^apFOHa BHiOHTHgara ypTa TatiHM Myaccaca.apngarH ÖHTnpyBHH ciiHtlxiapiiga Tax,cui oiaeTraH ycMnpiapHHHr khcmohhh pnBOKK.iaHiiw KypcaTKHH^apn

KypcaTKHHnap 10 chh$ 11chh$

X G V ,% X G V

raBga y3yH.uru (cm) 1 64.3 3 .8 2. 3 1 69.3 3 .9 2 .3

raBga oFHp.HrH (Kr) 5 8 2 .3 4 5 9 1 .3 2

KyKpaK Ka^acuHH aänaHacu (cm) 7 8 8 .4 1 0.8 8 0 4 .1 4 .7

YnKaHHHr TupHK.HK chfhmh (m.) 3 655 2 03 8 3 770 1 86 5

YHr Ka$T KyHH (Kr) 3 7.8 3 .9 1 0.3 3 8.2 4 1 0.7

Han Ka^T KyHH (Kr) 3 6.7 3 .2 8. 7 3 7.1 3 .6 9 .7

SCIENCE AND INNOVATION 2022

№ 2

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

Een Kynu (Kr) 7 2 2 8 1 1

7 0.1 6.1 0 4.6 8.2

raBga oFupnuru ^pcaTKuHnapuHu Gax,onamga aHuKnaHguKu, ynap yKum Munnapu GyMuna ceKHH-acra ycuG GopraH. Yhuhhu cuH^ga ycMupnapHuHr raBga oFupnuru 58.0±2.3 Kr ra TeHr Gyngu, yH GupuHHH CHH^ga 59±1.3 Kr rana ycum тeнgeнцннcн Ky3aTHngu.

ÄHHKnaHgHKH, atHu 10 chh$ yKyBHunapuga 11 cuH^garunapra HucGaTaH umoHnnunuK p<0,001 GynraHga Ha^ac nuKapum $a3acuga KyKpaK Ka^acu aMnaHacu KypcaTKunu nacaagu Ba ynKaHHHr TupuKnuK chfhmh opTagu. MaKTaG yKyBnunapu ynKaHHHr TupuKnuK chfhmh KypcaTKHHnapuHH Gaxonamga KypuHguKH, yKum Munnapu GyMuna 6y TecTga ce3unapnu ^apKnap aHuKnaHMagu Ba ^rouonoruK Metepnap nerapacuga Gynagu.

YHr Ba nan Karnap guHaMOMeTpuK KypcaTKunnapu GyMuna yKyBnunapHuHr Kyn uMKOHuaTu KypcaTguKu, GyTyH yKum gaBpu gaBOMuga umoHnnu y3rapumnap TagKuKoT MatnyMOTnapuga KysaTunMagu. fflyHgaM, yHuHnu cuH^ga yKyBnunapga yHr Ka$T Kynu 37±3.9 Kr hu TamKun Kungu, nan Ka^T Kynu KypcaTKunnapu axaMuaTcro вapнaцнoн TapKanumuga 36.7±3.2 Gyngu. Yh GupuHnu cuH^ra GopuG ypraHunaeTraH KypcaTKunnapga umornnu y3rapumnap KysaTunMagu.

MaKTaG yKyBHunapuHuHr Gen Kynu GyTyH yKum gaBpu gaBoMuga 77 gaH 80 Kr rana nerapacuga y3rapagu, GyHga вapнaцнa KypcaTKunnapu 26.1 gaH 18.2 ^ororana nacaMumu Ky3aTungu.

OapFoHa BunoaTugaru yMyMuM ypTa TatnuM MaKTaGnapuga yKueTraH ycMupnapHuHr aHTponoMeTpuK KypcaTKuHnapuHu Taxnunu GocKunnap GyMuna yKum «apaeHuga Gapna ypraHunaeTraH napaMeTpnap GyMuna KypcaTKunnapHuHr umoHncro ycumuHu (p<0,001) KypcaTgu, Gy эca TatnuMHuHr MaKTaG тнзнмнgarн yKyBHu ycMupnap «ucmohuM TapGuacuHuHr aHtaHaBuM TrouMuga KaMnunuKnap Gopnurura acoc Gynagu.

ÄHuKnaHraH KypcaTKunnap MaKTaG yKyBHunapuHuHr «UCMOHUM MagaHuaT Ba cnopT cox,acuga onuM yKyB ropTura TaMepnam ynyH x,o3upru «ucmohum TapGua gacTypuHuHr Metepnapu GunaH KuecuM Tax,nunu yKyBnu emnapHuHr yMyMuM Ba Maxcyc «ucmohuM TaMeprapnurura MyHanTupunraH Bocmanap xa^MuHu omupum 3apypuaTu Gopnurura acoc Gyna onagu.

MaKTaG yKyBHunapuHu onuM yKyB roprarana TaMepnam MeToguKacu caMapagopnuruHu aHuKnam ynyH negaroruK Ta^puGa yткaзнngн. TeKmupunaeTraH KypcaTKunnap GyMuna $apKu umoHHnu GynMaraH 25 Ha^apgaH Ha3opaT Ba Ta^puGa rypyxnapu maкnnaнтнpнngн.

Ha3opaT rypyxu aHtaHaBuM «ucmohum TapGua gacTypu GyMuna, Ta^puGa rypyxu эca Gu3 TOMoHuMrogaH umnaG nuKunraH «ucmohuM TapGua MeToguKacu GyMuna MamFynoTnapga KaTHamgunap.

Eu3 ysuMro ToMoHuMu3gaH TaKnu^ KunuHraH MaKTaG yKyBHunapuHuHr «mcmohum TapGua Ba cnopT coxacuga onuM yKyB ropTura TaMepnam MaKcaguga 10-11 cuH^nap gaBoMuga x,a^Tacura 4 coaTnuK «ucmohuM TapGuagaH ^aKynbTaTuB MamFynoTnapHu yTKa3um Ba xap 6 oMga ymGy ^aH GyMuna cuhob MetepnapuHu тoпmнpнnнmннн Ta^puGaga TeKmupguK. Ey «apaeHga Bpan - negaroruK Ha3opaTu x,aM Mynra KyMungu. MamFynoTnapHu 2 coaTu Ma^GypuM yKMTyBHu ToMoHugaH GepunaguraH Typnu MamKnap acocuga, KonraH ukku coaTu эca TanaGanapHuHr кнзнкнmnapн Gyfiuna TaHnaHraH cnopT TypugaH MamFynoTnap yTKa3um acocuga TamKun KunuHgu.

YTKa3H.raH TagKHKoT.ap HaTH^a^apu, MaKTaö yKyBHH.apuHH «hcmohhh TaHeprap.urHHH xapaKTep.oBHH KypcaTKHH.apHH axaMHflT.H gapa^aga ycraH.urHHH Kypcaigu. Ce3H.ap.H ycum Ta^puöa rypyxuga aHHK.aHgu. Ta^puöa rypyxugaru $apK Ha3opaT rypyxura HucöaiaH Te3Kop.HKga 4,3% (p<0,05) hh, HugaM.H.HKga 3,8 % (p<0,05)hh

TamKH. KH.gH.

XYTOCA

eh3 öy epga oxupru HH..apga «hcmohhh Tapöua Ba cnopT coxacugaru ryMaHHTap o.hh yKyB ropT.apura naHgeMHa caöaö.H $aKaT 100 m Ba 1000 Mra rorypum öyHHHa cuHoB.ap o.HHaeTraH.urHHH Ha3apga TyiguK.

MaKTaö yKyBHHnapuHHHr «hcmohhh Tapöua Ba cnopT coxacuga o.hh yKyB ropiura TaMep.am öyHHHa um.aö HHKunraH MeioguKaHHHr aManueira «opuM KH.HHHmu KypcaiguKH, öuTHpyBHH chh$ yKyBHHnapuHHHr «hcmohhh TaMeprap.HK KypcaTKHH.apu öhphhhh Kypcga Taxcu. o.yBHH Ta.aöa.apHHHr KypcaTKHHnapura ce3H.ap.H aKHH.amraH.HrHHH Kypcaigu.

Ta«puöa.apga ucöoT.aHgHKH, öuTupyBHH roKopu cuH^.ap yHyH xa^Tacura 4 coaT $aKy.bTaTHB Tap3ugaru «hcmohhh MagaHHHT Ba cnopT MamFy.oT.apuHH yTKa3um axmu caMapa öepgu Ba yKyBHH.apHH my coxa öyHHHa Kacöra «hcmohhh TaMeprap.HK gapa^acuHH 11,8 % ra omupgu.

^OHga.aHH.raH aaaÖHenap

1. Mup3ueeB ffl.. Эpкнн Ba ^apoBoH, geMoKpaTHK y3öeKHcioH gaB.aTHHH öupra.HKga öapno этaмнз. TomKeHT - "Y3öeKHcToH" - 2016.

2. Y3öeKucioH Pecnyö.HKacu npe3ugeHTHHHHr "Y3öeKHcioH Pecnyö.HKacuga «hcmohhh Tapöufl Ba cnopTHH AHaga TaKoMH..amTHpum Ba oMMa.amTupum Hopa-Tagöup.apu TyFpucHga"rH nO-5924- coh.h ^apMoHH. TomKeHT. 2020 hh. 24 AHBapb.

3. EbicipH^aa E.B. npoeKTHbiM nogxog k nocipoeHuro npo$eccuoHa.bHo-negarorHHecKoM KoMneieHTHocTH cпeцнa.нcтa b oö.aciu $H3HHecKoM Ky.biypbi. //Teopua h npaKTHKa $H3HHecKoM Ky.bTypbi. 2007.-№11.- C.50-55.

4. PaHKoBa T.A. ^oBy3oBcKaa nogroioBKa mKo.bHHKoB no $H3HHecKoM Ky.bType h cnopiy. ABTope^. guc.... KaHg. neg. HayK. XaöapoBcK. 2011. - 22 c.

5. XaHKe.bgueB ffl.X., XacaHoB A.T. negarorHKa Ko..e«H yKyBHH.apuHHHr «hcmohhh ciaiycHHH pHBo^naHTHpHmHHHr нннoвaцнoн TexHo.oruacu. //negarorHKa. H.MHH «ypHa.. 6-coh. TomKeHT. 2015 M. 125-130-öeT.ap.

6. XacaHoB A.T. khcmohhh MagaHHHT yKHiyBHucu npo^eccuorpaMMacuHH um.aö HHKHmra goup. //negarorHKa. h.mhh «ypHa.. 6-coh. TomKeHT. 2016 M. 110-113-öeT.ap.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.