Научная статья на тему 'Жанубий Осиё – Ўзбекистон ташқи сиёсатида стратегик муҳим минтақа'

Жанубий Осиё – Ўзбекистон ташқи сиёсатида стратегик муҳим минтақа Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
197
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Strategy of Uzbekistan
Ключевые слова
siyosiy / tashqi siyosat / xavfsizlik / O'zbekiston / Yujnaya Osiyo / Tsentralnaya Osiyo / political / foreign policy / security / Uzbekistan / Южная Азия / Центральная Азия
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Жанубий Осиё – Ўзбекистон ташқи сиёсатида стратегик муҳим минтақа»

—:■- &

, ¿i>ñ

ЖAНУБИЙ ОСИЁ - УЗБЕКИСТОН TAШKИ CИËCATИДA CTРATЕГИK МУХИМ MИНTAKA

Фаррух Хакимов

«Тараккиёт стратегияси» маркази булим бошлиги

2017-2021 йиллаpда Узбекистон Респyбликасини ривожлантиришнинг бешта yстyвоp йуналиши буйича Xaparamap стpатегиясининг 4yKyp уйланган, y3apo манфаатли ва амалий ташки сиёсат сохасидаги ислоx1отлаpи уз

самаpасини беpмокда. Узбекистон халкаpо мyносабатлаpнинг тенг хукукли аъзоси сифатида минтака ва глобал даpажада фаол ташки сиёсатни йулга куйиб, хоpижий xамкоpлаp билан Узаpо манфаатли мyносабатлаpни pивожлантиpмокда. Хусусан, Узбекистоннинг

сунгги беш йил давомида Mаpказий Осиё мамлакатлаpига нисбатан очик, констpyктив ва ахил кушничилик сиёсати натижасида сувдан фойдаланиш, тpанспоpт

коммyникациялаpини кенгайтиpиш, давлат чегаpалаpини кесиб утиш хамда

делимитация ва демаркация килиш каби мураккаб масалаларга ечим топилди [1].

Узбекистоннинг ташки сиёсатида нафакат кушни давлатлар, балки кушни минтакалар билан хамкорлик алокаларини ривожлантириш хам устувор ахамиятга эга. Хусусан, умумий ахолиси деярли 2 млрд, ялпи ички махсулоти эса 3,5 трлн. АК.Ш долларига тенг Жанубий Осиё минтакаси давлатлари билан хамкорлик, айникса мухим ахамиятга эга булиб, мазкур минтака Узбекистон ва Марказий Осиё учун узига хос салохият ва кенг имкониятларга эга.

Президент Ш.Мирзиёвнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси хамда 2021 йил Давлат дастурида[2] Жанубий Осиё минтакасига алохида эътибор каратилиб, Марказий ва Жанубий Осиё

минтакаларидаги кушни давлатлар билан азалий дустлик, яхши кушничилик, стратегик шериклик ва узаро ишонч рухидаги алокаларни янада мустахкамлаш максадида «Марказий ва Жанубий Осиё: минтакавий узаро богликлик. Тахдидлар ва имкониятлар» мавзусидаги халкаро конференцияни юкори даражада ва самарали ташкил этиш белгилаб куйилган эди (263-банд). Мазкур нуфузли халкаро конференцияни жорий йилнинг 15-16 июль кунлари Тошкент шахрида утказиш режалаштирилган.

Кайд этиш лозимки, Узбекистон учун Жанубий Осиё минтакаси стратегик мухим минтака хисобланиб, ушбу минтаканинг асосий факторлари булган Хиндистон ва Покистон билан алокаларимизнинг жадаллашаётгани алохида эътиборга лойик. Ушбу давлатлар Узбекистоннинг икки томонлама хамда Шанхай хамкорлик ташкилоти доирасидаги мухим шериклари хисобланади [3].

Узбекистон Президентининг Хиндистон ва Покистон давлат

15-16 1Уии ТСЯНКЕМТ ¿ш

"МАРКАЗИЙ ВА ЖАНУБИЙ ОСИЁ: МИНТАКАВИЙ БОГЛИКЛИК. ТАВДИДЛАР ВА ИМКОНИЯТЛАР" МАВЗУСИДАГИ ХАЛКАРО КОНФЕРЕНЦИЯ

рахбарлари билан олий даражадаги учрашувлари, мунтазам мулокотлари мамлакатлар уртасидаги илик муносабатлар ва хамкорликнинг баркарор ривожланаётган-лигидан дарак беради.

Колаверса, сунгги йилларда Узбекистоннинг Жанубий Осиё мамлакатлари билан савдо-иктисодий алокалари хам жадал ривож топиб бормокда. Хусусан, глобал пандемия шароитига карамасдан 2020 йил якунлари буйича Узбекистоннинг Жанубий Осиё минтакасидаги давлатлар билан жами ташки савдоси 1,38 млрд. АКШ долларини, умумий ташки савдо хажмида Жанубий Осиё минтакасининг улуши эса 3,8% ни ташкил килди [4].

Таъкидлаш жоизки, Узбекистан Президенти томонидан Марказий ва Жанубий Осиё

уртасида савдо-иктисодий, транспорт, гуманитар, туризм ва бошка сохаларда хамкорликни мустахкамлаш буйича бир катор мухим ташаббуслар илгари сурилган.

Жумладан, мазкур ташаббуслар ижроси уларок, Марказий Осиёдан Хинд океани портларига чикадиган трансафгон транспорт коридори («Мозори-Шариф -Кобул - Пешавор» хамда «Мозори-Шариф-Хирот» темир йуллари), минтакада иктисодий интеграция жараёнларига Афгонистонни жалб этиш максадида «Сурхон - Пули Хумри» электр узатиш тармоги, «Термиз халкаро савдо маркази», Узбекистан ва Афгонистон чегара олди эркин иктисодий зоналарини барпо этиш каби йирик инфратузилма лойихалари, шунингдек Термиз шахрида Афгонистон талабаларини укитиш буйича

таълим маркази каби маданий-гуманитар лойихалар амалга оширилиб келинмокда.

«Мозори-Шариф

- Кобул - Пешавор» темир йулини куриш лойихасини амалга ошириш буйича 2020 йилнинг 2 февраль куни Афгонистон Ислом Республикаси ва Покистон Ислом Республикаси Хукуматлари делегацияларининг Тошкент шахрига ташрифи доирасида юкори даражадаги уч томонлама ишчи гурухининг йигилиши булиб утди ва унда «Мозори-Шариф -Кобул - Пешавор» темир йулини куришга оид Узбекистон-Афгонистон-Покистон уртасида кушма

«Йул харитаси» имзоланди[5].

«Мозори-Шариф

- Кобул - Пешавор» темир йулининг узунлиги деярли 600 км. булиб, унинг курилиши 5 йил

уз якунига етиши кутилмокда. Лойихага 4,8 млрд. АКШ

доллари микдоридаги кредит маблагларини жалб килиш режалаштирилган. Шу билан бир каторда, Афгонистон ва Покистонда электр энергиясига усиб бораётган талабни кондириш максадида Марказий Осиё мамлакатларидан мавсумий ортикча гидроэлектр энергияси етказиб беришни кузда тутувчи "Сурхон — Пули-Хумри" юкори вольтли узатиш тармоги ва САБА-1000 энергия лойихасининг курилиши, темир йул участкаларини куришга сарф буладиган

харажатларни сезиларли равишда камайтиради[6].

Шууринда алохида таъкидлаш жоизки, тахлилларга кура, трансафгон транспорт коридори - «Мозори-Шариф - Кобул -Пешавор» темир йулининг курилиши Марказий Осиё давлатларига ташки савдо йулларини диверсификация килиш ва минтака давлатлари транзит имкониятларининг ортишига шарт-шароитлар яратгани холда, Жанубий Осиё бозорларига чикишнинг буткул янги ва энг киска йулини очади. Бунда

мазкур трансафгон транспорт коридори оркали Покистоннинг «Карачи» ва «Гвадар» портларига чикиш хамда Покистондан Узбекистонга товар махсулотларини ташиш муддатини эса амалдаги 35 кундан 3-5 кунга кискартириш мумкин. Шунингдек, «Мозори-Шариф - Кобул -Пешавор» темир йули лойихасининг амалга оширилиши минтакалараро юк ташиш муддатларини кескин кискартириб, Марказий ва Жанубий Осиё давлатлари катори Муста кил давлатлар хамдустлиги, Европа,

3 □ С=К=) сзо □ □□ и

ДР/- ... 'ЮР ---.... „.и-и

Га cz3.cz) □ а С1Д ср соо си^^уз ^ С ~ ВЬр-Х^Щ [

□ • II Д | №

111911 д Ее

¡Е|! 11 СI

Якин ва Урта Шарк Бундан ташкари, Шариф - Кобул -

давлатлари учун Марказий Осиё Пешавор» темир

савдо, транспорт ва мамлакатларининг йулининг курилиши

транзит сохаларида денгиз йулларига минтакавий

кенг имкониятларни чикишини хавфсизликни

очади.Трансафгон таъминловчи таъминлашга

темир йулининг Европани Осиё салмокли

курилиши нафакат билан боглайдиган хисса кушади.

иктисодий томондан транспорт Афгонистоннинг

самарадорликни йуналишларининг шимолий ва шаркий

таъминлайди, балки хилма-хиллиги худудларида

ижтимоий-сиёсий минтака ижтимоий-иктисодий

ахамиятга хам молик давлатларининг вазиятнинг

булиб, Афгонистонда глобал таъминот яхшиланиши ушбу

тинчликни ва ишлаб чикариш давлатнинг кушни

таъминлаш ва ахоли занжиридаги урнини мамлакатлар билан

фаровонлигини мустахкамлашга хавфсизлигини

яхшилашга хизмат хизмат килади. мустахкамлашга ёрдам

килади[7]. Шунингдек, «Мозори- беради[8].

»

Узбекистан илгари сураётган трансафгон коридорининг курилиши лойихаси ва ташаббуси халкаро хамжамият эътиборини хам тортиб, хозирда Жахон Банки, Осиё тараккиёт банки, Европа тикланиш ва тараккиёт банки, Ислом тараккиёт банки, Осиё инфратузилмавий инвестиция банки каби бир катор халкаро молиявий ташкилотлар хамда Россия, Хитой, АКШ ва бошка давлатлар томонидан куллаб-кувватланмокда [9].

Шуни кайд этиш жоизки, Узбекистоннинг бугунги очик, конструктив ва прагматик ташки сиёсати мамлакатнинг халкаро нуфузини ошириш билан бир каторда, Марказий Осиёнинг баркарор ва улкан имкониятларга эга хамкорлик маконига айланишига хизмат килмокда. Шу уринда, Жанубий Осиё минтакаси давлатлари билан хамкорликни

ривожлантириш, азалий дустлик, яхши кушничилик, стратегик шериклик ва узаро ишонч рухидаги алокаларни янада мустахкамлаш хамда Узбекистан томонидан илгари сурилаётган йирик инфратузилмавий ва

маданий-гуманитар лойихаларнинг руёбга чикарилиши Марказий ва Жанубий Осиё минтакаларида баркарорлик ва иктисодий усишни таъминлашда мухим ахамият касб этади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

[1] Tulyakov, E. & Khakimov, F. "Friendly Cooperation with Central Asian States - A Priority Direction of Uzbekistan's Foreign Policy". Caspian Policy Center. March 29, 2021. https://www.caspianpolicy.org/friendly-cooperation-with-central-asian-states-a-priority-direction-of-uzbekistans-foreign-policy/

[2] "2017 - 2021 йилларда Узбекистан Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини «Ёшларни куллаб-кувватлаш ва ахоли саломатлигини мустахкамлаш йили»да амалга оширишга оид Давлат дастури тутрисида'ги Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Узбекистан Республикаси Крнунчилик маълумотлари миллий баъзаси. https://lex.uz/docs/5260791

[3] "Замонавий дунёда Узбекистон ташки сиёсатининг кун тартиби". Узбекистон Республикаси ташки ишлар вазири Абдулазиз Комиловнинг интервьюси. "Янги Узбекистон" гезетаси. 2020 йил 27 август. 163-сон

[4] "Узбекистон Республикаси ташки савдо айланмаси". Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитаси. 22 январь 2021 й., https:// stat.uz/images/uploads/docs/tashqi_savdo_uz_22012021.pdf

[5] "Тошкент шахрида "Мозори-Шариф - Кобул - Пешавор" темир йулини куриш буйича юкори даражадаги уч томонлама ишчи гурухининг биринчи йигилиши булиб утди". Узбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташки савдо вазирлиги. 2 февраль 2021 й., https:// mift.uz/uz/news/toshkent-sharida-mozori-sharif-kobul-peshavor-temir-julini-urish-bujicha-juori-darazhadagi-uch-tomonlama-ishchi-guruining-birinchi-jiilishi-bulib-utdi

[6] "Узбекистон, Афгонистон ва Покистон темир йул курилиши буйича «Йул харитаси»ни имзоладилар". "Газета.uz". 9 февраль 2021 й., https:// www.gazeta.uz/uz/2021/02/09/trans-afghan-railway/

[7] Арипов Э. "Мазари-Шариф — Пешавар": коридор в новое будущее Центральной и Южной Азии". "Газета.^". 11 февраля 2021 г., https:// www.gazeta.uz/ru/2021/02/11/route/

[8] Веселов А. "Узбекистан соединяет Центральную Азию с Южной". "Открытый город", http://www.freecity.lv/v-mire/72516/

[9] "Участие Узбекистана в крупных региональных инвестиционных инфраструктурных проектах в фокусе внимания кувейтской прессы". Информационного агентства "Дунё", 17 марта 2021 г., https://dunyo. info/ru/site/inner/uchastie_uzbekistana_v_krupnih_regionalynih_ investitsionnih_infrastrukturnih_proektah_v_fokuse_vnimaniya_ kuveytskoy_pressi-pbX

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.