Научная статья на тему 'ЖАМИЯТДА ЭКОЛОГИК САВОДХОНЛИКНИ РИВОЖЛАНИШИНИ ТАРИХИЙ ИЛДИЗЛАРИ'

ЖАМИЯТДА ЭКОЛОГИК САВОДХОНЛИКНИ РИВОЖЛАНИШИНИ ТАРИХИЙ ИЛДИЗЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

22
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖАМИЯТДА ЭКОЛОГИК САВОДХОНЛИКНИ РИВОЖЛАНИШИНИ ТАРИХИЙ ИЛДИЗЛАРИ»

^^pecialists^n^heFieldoimeSmePmem

ЖАМИЯТДА ЭКОЛОГИК САВОДХОНЛИКНИ РИВОЖЛАНИШИНИ

ТАРИХИЙ ИЛДИЗЛАРИ

М. Бобоева

Тошкент давлат транспорт университети мустакил изланувчиси

Жахон халклари тараккиётининг хозирги боскичида вужудга келган инсон ва табиат уртасидаги номутаносибликни олдини олишнинг энг мухим вазифаларидан бири бу - хар бир инсоннинг экологик саводхонлигини юксалтириш хисобланади. Зеро бугунги хаво хароратини исиб бориши, озон катламининг сийраклашиши, биологик хилма - хилликларнинг камайиши, халк хужалигининг кимёлаштирилиши, саноат чикиндиларининг купайиши, ер, сув ва хавонинг ифлосланиши, умуман "табиат - жамият - инсон" муносабатларининг бузулишида буни яккол куриш мумкин. Шу жихатдан олганда, бугунги кунда хар бир кишининг экологик саводхонлигини янги тенденциялар оркали юксалтириб бориш давр талабидир. Табиий атроф -мухит мусаффолигини саклаш ва табиий ресурслардан окилона фойдаланишнинг мухим субъектив омили булган экологик саводхонлик, онг ва маданиятни янада юксалтиришга алохида эътибор каратилмокда. Энг мухим масала - ахолининг экологик маданиятини ошириш хакида жиддий бош котиришимиз зарур. Чунки глобал экологик муаммолар шу зайлда ривожланса, давом этса инсоният келажаги хавф остида колади. Бунинг учун эса ёш авлод калбида она табиатга мехр - мухаббат, унга дахлдорлик хиссини тарбиялаш оркали эришиш мумкин. Шу сабабли республикамизда экология сохасида таълим - тарбия ва таргибот - ташвикот ишларини яхши йулга куйиш билан бир каторда узбек халк экологик маданияти анъаналарини тиклаш ва ривожлантириш тенденцияларининг илмий - назарий асосларини ишлаб чикиш ва такомиллаштириб бориш бугунги кунда объектив зарурат хисобланади.

Ер юзида вужудга келган бундай холат, бир томондан, инсониятни хомашё ресурлари билан таъминлаш имкониятлари яратган булса, иккинчи тарафдан эса хосиддор ерлар ва ичимлик суви манбаларининг камайиб бориши, шунингдек бошка хом - ашё захираларининг камайиб кетиши каби бошка бир катор муаммоларни келтириб чикаради. Халкимиз табиатнинг энг асосий хаёт бахш омилларидан сув хавзаларини тоза тутишга катта ахамият берганлар, ифлосланган сувни касаллик таркатишдаги ролини жуда яхши билганлар. Хдтто сувга тупуриш, ювиндиларни,

April 21-22

778

^^pecialists^n^heFieldoimÊamÊpmÊm

HHKUHgnnapHH TamnamHu ryHOx geS SunraHnap. 3KonoruK MagaHuaT, TapSua, экonoгнк Ta^aKKyp, экonoгнк ogoS, axnoK ^aMuaT TapaKKHëTHHHHr acocufi Heru3napugaH xucoSnaHagu. 3KonoruK OHr uHCOHuaTHHHr h^thmohh - Tapuxufi aManuëTH ^apaëHnapuga arpo$ - Myxurnu Myxo$a3a KunumHu 3apypufi mapTnapugaH Supu SynraH.

Myxo$a3a Kunumra KaparunraH oHrnu MyHocaSar, экonoгнк OHr TaSuufi MyxuTHH xap KaHgafi 6y3unum xonarugaH acpaö Konum umkohuhu SepaguraH uHCOHra MaHcyö ^apaëHgup, aKC xonga yHuHr TecKapucuHu Kypum MyMKuH. 3KonoruK MagaHuaT yMyMaH uHCOHufi MagaHuaTHuHr Moggufi Ba MatHaBufi Myxur Maxcynu cu^aruga aKC этгaн TapKuSufi KucMuga xaM Kenumu MyMKuH.

HHCOHuaT Tapuxuga y3ura xoc KaguMufi Ba xap TOMOHnaMa MyKaMMan SynraH guHufi, ^anca^ufi, unMufi^aguufi xaMga xyKyKufi MaHÖa SynraH "ABecTo" kutoöu KaguMufinuru SunaH xaMga öapna coxaHu KaMpaS onraHu SunaH KumuHu non Kongupagu.

Ym6y KuroSga aKc эттнpнnгaн энг 6ywK roa- uHcoHuaTHuHr SapgaBoMnuruHu TatMuHnam ynyH cyB,xaBo,3aMuH xaMga onoBHu To3a, co$ Tyrum SynraH. EyryH Sy Macana, atHu "ABecTo" gaH yn MuHr fiun KefiuH uHcoHuaTHu TamBumra conMoKga. "ABecTo" a^gognapuMu3HuHr TaSuarra, epycyBra, Kyëm Ba xaBora SynraH unoxufi мyнoca6aтннн,ynapнннг MyKaggac TymyHnanapuHu MyKaMMan ëpuTuS SepraHu SunaH KuMMaTnugup.

"ABecTo" myHgafi Sup MatHaBufi xa3uHanap kohuku, yHga uhcoh xaK-xyKyKnapu Ba Kagp-KuMMaru, u^TuMoufi-uKTucogufi, ^anca^ufi, TatnuM -TapSua^una-Hu-Kox Macananap^TuSS^T Ba aTpo^-MyxuTHu acpamra goup KoHyH-Kouganap, gaBnarHuHr cuëcufi SomKapyB Ba KoHyHnunuK tu3umu Macananapu xaM эxтн6opgaн neTga KonraH эмac.

"ABecTo"ga epHu fiurur ku3hu ceBraHgeK ceBum^3o3nam,Myn xocun SepyBnu 3aMuHra afinaHTupumra gaBar этнnagн. Axypa Ma3ga KypcaTMacuna,epra capa Ba Ky^nu ypyr cenMoK gyHëgaru энг 3apyp KoHyHgup. "Ëm KenuH эpнгa rygaK xaga этгaннgэк, ep xaM nemoHa Tepu Ba Kyn MexHaru SunaH yHu napBapum KunraH Kumunapra Myn Kyn xocun 6epaguX,afiganMaraH Ba экнnмaгaн ep эpcнз Ba $ap3aHgcu3 SynraH ^oxun ku3 KaSu 6axтcнзgнp. Ku axmu эpнн op3y KunraHugeK, ep xaM axmu Kymnura unxaK"

3KunMaraH Ba omo^ TemaraH 3aMuH uHcoHra MeBa SepMafigu. "ABecTo"garu Sy ^uKpnap эtтн6opгa MonuK: "Y3ok 3aMoH экнnмaгaн Ba omoh TemaraH 3aMuH 6axтcнзgнp. Y omohhu op3y Kunagu. EyHgafi

April 21-22

779

^^pecialists^n^heFieldoimÊamÊpmÊm

3aMHH öanoFar nannacura KupraH coxuö^aMon KH3gup. By KH3 $ap3aHg Kypum Ba

axmu ëCTHKgomra HHTHKgup. - 3fi CnufiTMOH 3apgymT!

KuMga - khm nan Kyn Ba yHr Kyn öunaH, yHr Ba nan Kynu öunaH mygrop KH^ca, 3aMHH yHra $0p0B0HnuK 6axm этagн. Y ry3an Ba noKH3a KH3ra yxmafigu. By KH3 эр xoHagoHura Kupuö öopuö, y3 Tymaruga x,anon ëCTHKgomura $ap3aHggap TyrHÖ öepraHugeK, 3aMHH x,aM Myn Kyn MeBanapHH hhbom этagн".

Hhcohhh epra Mexp öepuö MexHar KunHmra,H0000g ^ofinapHH oöog KHnu6,Myn-Kyn xocun öepaguraH ^ofinapra afinaHTupumra gaBar этyвнн Foanap "ABecTo"ga ^yga Kyn ynpafigu. KuMga - khm HopBaHHHr Kynafiumura, afinoBnapHHHr rynnaö - amHamura caöaönu öynca, XygoHHHr HHoaTura Mymappa^ öynagu gefiunagu. KyHnapHHHr öupuga 3apgymT Axypa Ma3gagaH: "Ep W3ugaru энг axmu ^ofi Kaepga?"- geö cypagu. fflyHga Axypa Ma3ga: "Hhcoh Kafiepga y3ura yfi THKna6,ounacH - xothhh Ba $ap3aHgnapura ypuH a^parca, xoHagoHuga ho3 -HeMaraap Myxafië öynuö, ouna at3onapu,HTnapu TyK amaca,yfiuga ohob anaHranaHuö Typca,yma MaH3un, yma ryma ynyrgup, MyxTamaMgup" - geö ^aBOÔ öepagu.

3khh epnapuHH KynafiTHpum,epHH acpaö - aBafinam, MyKaggac xucoönaö napBapumnam,3apgymTHHnHK guHHHUHr acocuHH TamKun этagн. " - 3fi,onaMHH aparraH 3ot! 3fi,xaKHKaT!

3aMHHH xaMMagaH Kypa öaxTnupoK öynraH gyHëgaru öupuHHH ^ofi Kafiep?

Axypa Ma3ga ^bboö öepagu: - 3fi,CnufiTMOH 3apgymT! ByHgafi ^ofi Kynuga noKH3a yTHH,6apcaM,xoBaH Ba coFunraH cyT TyTraH,y3 aMan эtтнкоgнгa gunuga umoHHH coÖHT,yKTaM 0B03,KeHr afinoBnap umKH öunaH Macpyp Ba öy afinonnapHH KymuKKa conraH öup AmaBaH oëK öocraH 3aMHHgup". " - 3fi,onaMHH apaTraH 3ot! -3fi,xaKHKaT!

3aMHHH xaMMagaH Kypa KynpoK öaxraupoK öynraH gyHëgaru hkkhhhh ^ofi Kafiep? Axypa Ma3ga ^aBoö öepagu:

ByHgafi ^ofi öup AmaBaH yfi THKnaraH MaKOHgup. Yma yfiga Myöag py3Fop Teöparagu. Curupnap ranacu Ba yfi 6eKacu,$ap3aHgnap Ba cypyBnap amafigu öy yfiga. Curupnap ranacu axmu napBapum KunuHagu. AmaBaHHHK a$3yH öynagu.TeBanap xypoKH $0p0B0H, axmu uraapHHHr pu3KH cepoö. Yfi öeKacu ôaxruëp, $ap3aHgnap mogMOH. X,aMuma ohob

rypunnaö Typagu. THpHKnHKHHHr ry3an xap öup xpgucacu

April 21-22

780

^^pecialists^n^heFieidofmÊamÊpaam

axmunuKKa KoBymagu. EyHgafi ®;ofi gyHëgaru ukkuhhu Saxraëp 3aMuHgup".

"ABecTo"ga xuKoa KunuHumuna, kumku epra ranna - Syrgofi экca, y xaKuKaTHu эккaн Synagu, эзгynнккa fiyn onagu. Epra Syrgofi ypyruHu cenu6,Myn xocun eTumTupraH KumuHuHr MexHaru WKcaK gapa^aga Kagpnugup. KuMga - kum Syrgofi экca, y Оmaнн(xaкнкaтнн) экagн. Y Ma3ga guHuHu aHa Ba KyKapTupagu. Y Ma3ga guHuHu W3na6 xaMgy caHo,Hap3y Huë3 Ba yH MuHrnaS KypôoHnuKnap SunaH KyBnarnaHTupraHgeK KyBBarnu Kunagu".

KynpoK ôyrgofi Ba MeBanu gapaxTnap экнnгaн,ogaмnap KypuK epnapra cyB nuKapraH, cyBnu epnapHu mygrop KunraH,Kyfinap cypyBu Ba TeBanap yropu энг Kyn napBapum KunuHaguraH cepHacn Kyfinap Ba TeBanap amafiguraH 3aMuH a^gognapuMu3 нaзgнga,afiннкca,энг axmu ^ofi xucoSnaHraH.

EyHgaH TamKapu, "ABecTo"ga gexKoHnunuK SunaH myrynnaHum yH MuHr MapTa ToaT - uSogar KunumgaH atnogup,gefiunagu. ^oh экн6,кнmнnapгa pu3K HacuSa apaTraH ogaM TaKBogopnuK ypyruHu cenraH,ufiMoHuHu oзнкпaнтнpнn TypraH Kumugup. OnaM ry3annuru gexKoHgaH, gexKoHnunuKgaH. KuMga - kum epra ypyr KaganTu,geMaK,y ogaMufinuKKa ufiMoH KenTupunTu. "ABecTo"ga Sy xaKga Kyfiugaru a^ofiuS ^uKpnap SuTunraH:

"KanoHKu эгaтnapga ypyr этнnca, geBnap ypuHnapugaH Typagunap. K^hohku ôyrgofi rypKupaS KyKapca,geBnap gaxmargaH TuTpafi Somnafigunap. K^hohku Syrgofi yH Synca,geBnap Hona neKagunap. K^hohku Syrgofi xupMoHra yronca,geBnap HoSyg Synagunap. Kafi 6up xoHagoHga Syrgofi Som nuKapca,y xoHagoHra geBnap Som cyKa onMafigu. Kafi 6up xoHagoHga Syrgofi oMSopu 6ynca,ryë KrogupunraH TeMup geBnap SyfiHuHu nupMaS Tamnafigu".

TaSuaTHuHr ry3annamyBu uhcoh MexHarara,aKn - ugpoKu Ba Ta^aKKypura Kyn ^uxaTgaH SornuKnuru oTa - SoSonapuMroHuHr xuKMarnapuga TaKpop Ba TaKpop Tunra onuHraH. MexHaT кнnн6,6ofinнк aparnS^u Ba ouna at3onapuHuHr ^opoBoHnuruHu TatMuHnara^pauaTHuHr TyK, BaraHHuHr oSog Synumura xucca KymraH Kumunap, TaKBogopnuK ypyruHu эккaн,эзгy umnapHu aManra omupraHnap, Axypa Ma3ga ynyH энг ceBuMnu,noKgoMoH yMMaT caHanagu.

"ABecTo" ga yHr Ba nan Kynu SunaH epra umnoB 6epMafiguraH,MexHaT KunMafiguraH Kumunap KaTTuK oroxnaHTupunraH. AHa myHgafi KuMcanapra 3aMuHHuHr ^aBoSu Kyfiugaruna SaëH этнnгaн: " O,ceH ogaM, MeHra TonuHMafiguraH, MexHaT KunMafiguraH ogaM. CeH xaKuKaTgaH xaM TunaHnunap KaTopuga, ëT эmнкnapгa Tat3uM KunuS aSagyn - aSag Som эгн6 wpa^aKcaK! XaKuKaTgaH

April 21-22

781

^^pecialists^n^heFieidofmÊamÊpaam

xaM ceHHHr ëHHHrgaH TypHH xhh 3upoaraapHH ohhö yTagHHap, öy HO3 HetMaraapHHHr öapnacu MexHaT KHHaëTraH,TyK Ba $0p0B0H amaëTraH xoHagoHra Hacuö KUHagu, aöagyH aöag myHgafi öyna^aK!".

"ABecTo"ga arpo$ - MyxuTHH Myxo$a3a KUHHm, xafiBOHHapHH öoKum, cyFopHm,napBapumnam,ycHMnHKnapHH Hoöyg KUHHHHmura fiyH KyfiMacHHK HHCOHHHHr öypnu экaнннrн xaKuga TypHH KynHaö KOuganap, fiyH - fiypHKHap MaB^yg. Kpuga öy3yBHHHapHH ®:a3OHam,xaTTO yHHMra MaxKyM этнm xaKuga xaM ohhk - ofiguH afiTHHraH. BeHrHHaö KyfiHHraHugeK khmkh KaTTHK cyaKHH ëKH öeHuxoa KafiHOK xypaKHH rana ëKH xoHaKH HTra öepca,arap yma cyaK ht THmHapu ëKH TOMOFura cyKyHHö KOHca, KafiHOK xypaK yHH thhh ëKH tomofhhh KyfigHpun,OKHöaTga ht Hoöyg öyHca,öyHgafi KumuHHHr ryHoxu yHHMgup. Khmkh öyFO3 hthh ypuö ëxyg KyBHö,KUHKupHn^K - KyHHapu öuHaH yHra Taxgug cohhö KypKHTca,arap yma öyFO3 ht öupop HyKypra,noxra,^apnuKKa,gapë ëKH aHxopra fiHKHHuö muKacT Tonca Ba OKuöar yHca öyHgafi ryHOXKopHHHr ^a3ocu yHHMgup.

3apgymTHfinHK TatHHMOTH öyfiuna, cyB Ba xaBOHH h^hoc KHHum, cyBra HonoK HapcanapHH TamHam KaTtuaH MaH этннraн. AHxop Ba apHK öyfiHapuga moh öoKum, OTHapHH öoFHamra pyxcaT öepuHMaraH. CyBra Tynypum, cyrypruga cyBra Kapaö axHar cynypum, TO3a khhhö MBHHMaraH ugumHapga apuKHapgaH cyB OHHm, HonoK xoHga cyBra Kapam a^gognapuMH3 эtтнкоgн öyfiuna ogoö - axHOKKa xhho$ Tap3ga öaxoHaHraH. Ynap cyBHH xypMar KHHumraH. "ABecTo"ga HTHap, xafiBOHHap yHuru yëFga TypcHH, ogaMHap MypgacuHH xaM эpra KyMHmMaraH, cyBra OKH3HHMaraH. CyB H^nocnaHca xaMMa Hapca - TynpoK xaM, xaBO xaM, yHgaH öaxpaMaHg öyHraH ycuMHHKHap, ruëxHap xaM, xafiBOHHapy nappaHganap xaM HonoK öynagu. HonoK эмнmнн ucreMOH KHHraH, hocofhom TynpoKKa KagaM öocraH hhcoh ^ucMOHaH öaKyBBaT, pyxaT TeTHK öyHa OHMafigu. Mypga Tymuö HonoK öyHraH cyBHH KaHgafi khhhö noKHam TyFpucuga "ABecTo"ga öaëн этннraн ^HKpnap, öepuHraH fiyH - fiypuKHap y3 gaBpu ynyH MyxuM axaMHaTra эra öyHraH. Cy3 wpuTHHaëTraH acapga xapoM cyBgaH ucra^oga этнm MyMKHH эмac, geö ohhk -ofigHH ë3HHraH. 3apgymTufiHHK эtтнкоgнra Kypa ohob xaKHKaTHH ëHFOHgaH afiupyBHH энг umoHHHH BocuTagup. fflyHHHrgeK, ohob Axypa Ma3gaHHHr yFHH gea Эbтнpо$ этннгaн. "ABecTo"HHHr caKKH3HHHH ^aprapg ynuHHH öyHHMH 14-15 öaHgHanapuga öy FoaHap y3 H^ogacuHH TonraH:

3apgymTHfiHHK guHH KHmHHapgaH OHOBra xap KaHgafi h^hoc Hapca aKHHHamTupMacHHKHH, yHra эxтнpомнa MyHocaöaTga öyHHmHH öywpraH. OHOBra TO3a, KypyK yTHH TamHam TaBcua этннraн. Ammo axHaraapHH ëKum TaKHKHaHraH. ^aHr HHKapaguraH, ëMOH

April 21-22

782

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022

Google Scholar indexed Prospects for Training International

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-778-783 Specialists in the Field of Transport

хид таркатадиган нарсалар алохида ажратилган жойларда ёкиб юборилган. Зардуштийлик дини мурдани оловда куйдиришни катьиян такиклаган. Чунки куйдирилган мурдадан чиккан сассик хид ерни, атроф - мухитни,сувни, ут -уланларни захарлайди, одамларни хар хил юкумли касалликларга мубтало килади.

Тарихни хар кандай даври ва хар кандай боскичида инсоният доимо табиат билан узвий алкада булиб, унинг багрида камол топган. Шу сабабли хам унга окилона муносабатда булиш давр талаби хисобланади.

REFERENCES

1. "Авесто". Тарихий-адабий ёдгорлик. Аскар Махкам таржимаси,Т,. "Шарк",2001й

2. Тилаб Махмудов "Авесто" хакида. Т., "Шарк",2000,40-42 бет.

3. Хдмиджон Хрмидий "Авесто файзлари" Т.:

April 21-22

783

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.