Научная статья на тему 'ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИДА ХУҚУҚИЙ ОНГНИНГ АҲАМИЯТИ'

ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИДА ХУҚУҚИЙ ОНГНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Право»

13
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
сессия / суд / камолот / бунѐдкорлик / хуқуқ / Конституция / фуқаро / жамият / халқ / давлат / тоталитар / маъмурий / жиноят / маърифат

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Беҳзоджон Қуролович Маликов, Зафар Бахром Ўғли Бўриев

Ҳуқуқий онг, шунингдек, жамият тараққиѐти асосида юзага келган ва доимий равишда ўзгариб, ривожланиб турадиган объектив талаб ва эҳтиѐжлар, мавжуд имкониятлар, шарт-шароитлар, Ҳуқуқий билимлар ва ҳуқуқий онгнинг юзага келиши, доимий равишда ривожланиб, такомиллашиб бориши ҳақида маълумот берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖАМИЯТ ТАРАҚҚИЁТИДА ХУҚУҚИЙ ОНГНИНГ АҲАМИЯТИ»

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

ЖАМИЯТ ТАРАВДИЁТИДА ХУ^У^ИЙ ОНГНИНГ АХДМИЯТИ

Бехзоджон ^уролович Маликов

ТДТрУ катта укитувчиси

Зафар Бахром ^ли Буриев

ТДТрУ АТМ-3 гурух талабаси

АННОТАЦИЯ

Хукукий онг, шунингдек, жамият тараккиёти асосида юзага келган ва доимий равишда узгариб, ривожланиб турадиган объектив талаб ва эхтиёжлар, мавжуд имкониятлар, шарт-шароитлар, Хукукий билимлар ва хукукий онгнинг юзага келиши, доимий равишда ривожланиб, такомиллашиб бориши хакида маълумот берилган.

Калит сузлар: сессия, суд, камолот, бунёдкорлик, хукук, Конституция, фукаро, жамият, халк, давлат, тоталитар, маъмурий, жиноят, маърифат

Узбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан хукукий билим ва хукукий онгга эга булиш хар бир фукаро, хар инсон учун биринчи даражали ахамиятга эга эканлиги уктириб келинмокда. Унинг барча асарларида, нуткларида, Олий Мажлиснинг сессияларида, вилоятлар кенгашларидаги маърузаларида бу масаланинг долзарблиги кайта-кайта таъкидланаяпти. «Хар бир фукаро, хар бир инсон, - дейди бу хакда у, - уз хак-хукукини яхши билиши ва уни химоя кила олиши зарур. Одамларни хукукий маданият, хукукий онг, хукукий билимлар билан куроллантириш асосий вазифалардан бири булиши шарт. Токи жамиятнинг хар кайси аъзоси уз хукуки, уз бурчи ва масъулиятини пухта билмас экан, уни хаётий эхтиёж сифатида англамас экан, бизнинг ислохот, янгиланиш хакидаги барча сузларимиз, саъй-харакатларимиз бесамар кетаверади»[1]

Инсон жамият белгилаган, давлат кабул килган конунларни, мавжуд хукукий мезонларни билмасдан туриб, маънавий-ахлокий етукликка эриша олмайди. Хукукий билим, хукукий онг ва маданият миллат етуклиги ва инсон баркамоллигининг энг мухим, асосий омилларидан биридир.

Хукукшунос олимларнинг илмий асарлари, рисолалари, назарий маколаларида уринли таъкидланиб келинаётганидек, хукукий онг ижтимоий онгнинг алохида шаклидир. [2]

December 1

454

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022

The Constitution of the Republic of Uzbekistan O 'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -

is the Glorification of Human Dignity, the inson qadrini ulug'lash, erkin va

Хукукий онг узининг айрича томонлари, хусусиятларига эга. Ана шу жихатлари билан у ижтимоий онгнинг диний, ахлокий, фалсафий, бадиий ва бошка шаклларидан жиддий равишда фарк килади.

Республикамизнинг атокли хукукшуносларидан А.Саидов ва У.Тожихонов хукукий онг ижтимоий турмушда мавжуд булган, жамиятимизга хос турли-туман холатлар йигиндисини узида мужассамлаштириши хакида фикр юритиб шундай дейдилар: «Хукукий онг-хукукий хиссиётлар, туйгулар, гоялар, карашлар, бахолар, йул-йурикдар, тасаввурлар ва фукароларнинг Узбекистон Республикасига муносабатини курсатувчи, бу муносабат эса амалдаги хукукка, хукукий амалиётга, фукаролар хукуклари ва бурчларига нисбатан, шунингдек, бошка орзу килинган хукукларга нисбатан булиши лозим холатлар тизимидир».[3]

Ижтимоий турмушни хукукий бошкаришнинг зарур тартиби тугрисидаги тушунчалар, тасаввурлар, гоялар, карашлар тизими булган хукукий онг хукук билан диалектик бирликдадир. «Хукукий онг - хукукни англаш демакдир, одамларнинг хам амалдаги хукук, хам уларнинг узлари истаган хукукка муносабатини ифода этадиган тасаввурлар ва хис-туйгуларининг мужассамидир. У табиатан хукук билан муштаракдир ва шу сабабли мавжуд иктисодий муносабатларга нисбатан иккиламчидир. Хукукий онг жамиятнинг, турли ижтимоий гурухларнинг объектив равишда келиб чиккан эхтиёжлари ва манфаатларининг бевосита таъсирида шаклланади, узгариб турадиган объектив шароитлар ва жараёнлар таъсири остида доимий ривожланиб боради. Хукукий онг ижтимоий онгнинг бир кисмидир ва шу сабабли унга фалсафий ва сиёсий карашлар таъсир этиб туради»[4]

Хукукий онг, хукукий билим ва тасаввурлар кишиларда уз-узидан ёки тасодифий равишда пайдо булмайди. Уни инсоннинг тугма хусусияти дейиш хам тугри эмас. Инсон онадан доно донишманд булиб тугилмайди. Кишилардаги хукукий онг, хукукий тушунча ва тасаввурлар, энг аввало, ижтимоий, сиёсий шарт-шароитлар ва жараёнлар таъсири остида, ташки мухит таъсирида остида шаклланиб ва ривожланиб боради. Инсон атрофида содир булган вокеа ва ходисалардан узи учун тегишли хулосалар чикармасдан, уларга узининг муносабатини билдирмасдан, бахо бермасдан яшай олмайди. Хукукий масалаларга оид ходиса ва жараёнлар уни курган, билган кишилар онгида уз изини, таъсирини колдириши турган гап. [5]

Хукукий онг, шунингдек, жамият тараккиёти асосида юзага келган ва доимий равишда узгаРиб, ривожланиб

December 1

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022

The Constitution of the Republic of Uzbekistan O 'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -

is the Glorification of Human Dignity, the inson qadrini ulug'lash, erkin va

турадиган объектив талаб ва эхтиёжлар, мавжуд имкониятлар, шарт-шароитлар асосида хам шаклланади. Хукукий билимлар ва хукукий онгнинг юзага келиши, доимий равишда ривожланиб, такомиллашиб бориши чексиз жараёндир.

Хукукий онг ва хукукий билимлар хосил булиши ва ривожланишда укиш-урганишнинг, амалий фаолиятнинг, аждодлар илмий мероси ва кадрият-ларининг, оилада, болалар богчасида, жамоат жойларида, мактаблар, академик лицейлар ва касб-хунар коллежларида, институтлар ва университетларда бериладиган хукукий таълим-тарбиянинг ахамияти бекиёсдир.

Хукукий тарбия фукароларга, хар бир алохида инсонга, хар бир мактаб укувчиси ва институт, университет талабасига хукукий билимларни секин-асталик билан сингдириш ва миясига куйишнинг энг мухим, тарих синовидан утиб исботини топган усулидир.

Хукукий тарбия мураккаб ва куп киррали булиб, уни бир маъноли килиб таърифлаб булмайди. Хукукшунос олимларнинг фикрларича, «хукукий тарбия-шахслар ва ижтимоий гурухларнинг хукукий онгига курсатиладиган, аник максадга йуналтирилган, ташкиллаштирилган, бошкариладиган, олдиндан режалаштирилган ва махсус ишлаб чикарилган хукукий тарбия усуллари воситасида амалга ошириладиган педагогик таъсир жараёнидир».[6]

А.Саидов ва Тажиханов хукукий тарбия жараёнида одамлар онгига хукукий билимлар ва эътикодлар сингдирилишини алохида таъкидлаб яна шундай дейдилар: «Демак, хукукий тарбия-фукароларнинг онги ва рухиятига таъсир килишга каратилган, режалаштирилган, бошкариладиган, уюштирилган, тизимли, максадга йуналтирилган, хозирги замон хукукшунослиги тасарруфида мавжуд булган турли хил хукукий тарбия шакллари, воситалари ва услублари-дан фойдаланиб, фукаролар онгида чукур ва баркарор хукукий билимлар, эътикодлар, эхтиёжлар, кадриятлар, конунга мос феъл-автор, одатларни шакллантириш жараёнидир»

Хукукий тарбия жараёнида тарбияланувчиларга маълум даражадаги хукукий билимлар, куникмалар ва малакалар берилса, иккинчидан, уларга хукукий гоялар, хиссиётлар, эътикодлар шакллантирилади.

Хукукий тарбиянинг вазифаси одамларнинг онгида хукукнинг ахамиятини, максадини тушунишни таъминлаш, уларга онгли равишда риоя килиш зарурлигини шакллантиришдан иборат.

Хукукий таълим-тарбияда оила, оила тарбиясининг роли ва ахамияти бекиёсдир дейилса, бизнинг фикримизча, хеч каидай муболага булмайди. Оила шундай бир олий

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

gapa^agara MatHaBHH KagpH^T, hhcoh KanÖHHHHr raBxapHgHpKH, yHga энgнгннa gyHëra KenraH $ap3aHgnap KanÖH, By^yg-By^ygHra OgOÖ-axroK, xyKyKHH KOHyH-KOHganap acocnapn xaKHgara hhk TacaBByp Ba TymyHnanap acTa-ceKHH^HK 6nnaH CHHrgnpHna öopagu.

REFERENCES

1. P.K.^awMOB, M.M.MupxaMHgoB, A.T.TynaraHOB, O.T.XycaHOB, Y.^.XpTaMOB. Y3ÔeKHCTOH PecnyönHKacH Koнcтнтyцнaнн ypraHHm Kypcu. T., «Y36eKHCTOH», 2001, 9-6eT.

2. Malikov B.Q. (2021) Davlat xizmatlari to'g'risidagi qarashlar evolyutsiyasining nazariy asoslari Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 1 (3) 598-609.

3. ManHKOB E. K (2021). YIEEKHCTOH^A ^AB-AT XH3MATHHH TAPTHBrA CO-Hm^ATH MYAMMO-AP. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2(2), 1160-1164. https://doi.org/10.24411/2181-1385-2021-00317

4. ManHKOB E. (2021) PHBO^nAHTAH XOPH^HH MAMnAKATnAPHHHT AAB-AT XH3MAT-APHAA KATETOPHOAmTHPHm TA^PHEA-APH UzACADEMIA SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL VOL 2, ISSUE 1 (12), 97-105

5. Eex3og^;oH Kypo^OBHH ManHKOB (2021) mapK MyTa^aKKHpnapuHHHr gaBnar xroMaraapHra gOHp CHëCHH KapamnapH «SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal Volume: 1, ISSUE: 4 (pp.207-212)

6. ManHKOB Eex3Og^OH KypO^OBHH (2021) Ëm-APHH CA-EHH MAOKYPABHH TAX^H^-AP^AH ^HMOfl K™Hm - ^AETHH 3APYPH£T

YANGI O 'ZBEKISTONDA ILM-FAN VA TA 'LIM ILMIY-METODIK JURNALI VOL 1, ISSUE 1 (1) 202-206

December 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.