Научная статья на тему 'ХУҚУҚИЙ НИГИЛИЗМНИНГ ИЖТИМОИЙ ХАВФИ'

ХУҚУҚИЙ НИГИЛИЗМНИНГ ИЖТИМОИЙ ХАВФИ Текст научной статьи по специальности «Право»

50
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
инфантилизм / суд / камолот / бунѐдкорлик / хуқуқ / Конституция / фуқаро / жамият / халқ / давлат / тоталитар / маъмурий / жиноят / маърифат

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Беҳзоджон Қуролович Маликов, Насиба Қахрамон Қизи Болиева

Ҳуқуқий инфантилизм ҳуқуқий билим ва кўрсатмаларнинг шаклланмаганлиги, тўлиқ яхлит эмаслиги билан боғлиқ. Бошқача айтганда, «ҳуқуқий инфантализм – ҳуқуқий онг бузилишининг енгил шакли, унда ҳуқуқий билимлар, йўл-йўриқлар ҳақида маълумот берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ХУҚУҚИЙ НИГИЛИЗМНИНГ ИЖТИМОИЙ ХАВФИ»

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

ХУКУКИЙ НИГИЛИЗМНИНГ ИЖТИМОИЙ ХАВФИ

Бехзоджон Куролович Маликов

ТДТрУ катта укитувчиси

Насиба Кахрамон кизи Болиева

ТДТрУ АТМ-3 гурух талабаси

АННОТАЦИЯ

Хукукий инфантилизм хукукий билим ва курсатмаларнинг шаклланмаганлиги, тулик яхлит эмаслиги билан боглик. Бошкача айтганда, «хукукий инфантализм - хукукий онг бузилишининг енгил шакли, унда хукукий билимлар, йул-йуриклар хакида маълумот берилган.

Калит сузлар: инфантилизм, суд, камолот, бунёдкорлик, хукук, Конституция, фукаро, жамият, халк, давлат, тоталитар, маъмурий, жиноят, маърифат

Хукукнинг жамиятдаги ижтимоий муносабатларни тартибга солиб туришдаги роли ва ахамияти уз-узидан тушунарлидир. «Демократик ижтимоий муносабатларни хукукий жихатдан тартибга солиш сохаси кенгайиб, ижтимоий бошкарувда хукукий асослар чукурлашиб, хукукнинг нуфузи ортиб бораётган хозирги вактда бу алохида ахамият касб этмокда. Хукук инсон турмушининг хамма жихатларига тегишли булиб, унинг бутун хаёти давомида, у билан хамиша ёнма-ён юради, хукук никох оила муносабатларини, таълим, мехнат, дам олиш, согликни саклаш, уй-жойлардан фойдаланиш, ерлардан, сув, бошка табиат бойликларидан фойдаланиш, турли товарларни сотиб олиш, буюмларни ижарага олиш, фукароларнинг узларининг хукуклари ва конуний манфаат-ларини химоя килиш ва яна куплаб бошка нарсаларни тартибга солиб туради».[1]

Хукукий давлат ва хукукий онг узаро боглик ижтимоий ходисалардир. Хукукий билим ва хукукий онг ривож топмаган жамиятда хукукий давлат, демак, давлат, фукаролик жамияти шаклланмайди. Чунки, хукукий онг, биринчидан, ижтимоий муносабатларни тартибга солишнинг зарурлигини, ундан окилона фойдаланиш зарурлигини англаш, иккинчидан, амалдаги конун хужжатларининг мавжуд ижтимоий муносабатларга мос келиш-келмаслигини аниклаш

December 1

458

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022

The Constitution of the Republic of Uzbekistan O 'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -

is the Glorification of Human Dignity, the inson qadrini ulug'lash, erkin va

ва бахо бера олиш, учинчидан, хукукий коидаларни урнатиш ва амалда татбик этишнинг давлатга алокадор вазифа эканлигини англашдан иборат. [2]

Хукукий онг - хукукий маданият, хукукий фаоллик махсули. Хукукий фаолликнинг ички манбаи-ижтимоий хукукий курсатмадир, яъни унинг жамият маданияти кадриятларига йуналтирилгани хисобланади. Хукукка хурмат-бу ижобий ижтимоий-хукукий курсатмадир. [3]

Афсуски, буни хамма хам тушунавермайди. Шу сабаб айрим холларда инсон турмушининг барча жихатларига нисбатан аянчли, хатто, хавфли харакат хам касб этиши хеч гап эмас. Илмда хукукий инфантилизм, хукукий нигилизм, бузилган хукукий онг деган хукукий тушунчалар ана шу хавфли ходисалардир. Хуш, булар нима узи?

Хукукий инфантилизм, бу-хукукий онг палагдалигининг шакли. Бу-хукукий билим ва курсатмаларнинг шаклланмаганлиги, тулик яхлит эмаслиги билан боглик. Бошкача айтганда, «хукукий инфантализм - хукукий онг бузилишининг енгил шакли, унда хукукий билимлар, йул-йуриклар шаклланмаган, оз булади. Фукаролар хукукий билими етишмовчилигидан ташкари, асосан, хукукий билимлар яхлит тизими орасидан унинг мухим элементлари, аввало, конунга, бошка хукукий кадриятларга нисбатан ижобий муносабатлар тушиб колмокда».[4]

Хукукий нигилизм, бу-манкуртлик дегани. Унинг мохияти-хукукка, конунларга, меъёрий тартибларга салбий, бехурмат муносабатда булишдир. Сабаблари юридик жихатдан гофилликда, колокликда, ахолининг хукукий тартибсизлигида намоён булади. «Хукукий нигилизм - конун талабларини онгли равишда рад этиш, аммо жиноий максаднинг йуклиги... ^онун талабларини инкор этиш яширин, очик куринишларда кечиши ва хар бири алохида холда турлича сабаблар билан изохланиши мумкин».[5]

Бузилган хукукий онг онг палагдалигининг энг ёмон куринишидир. «Хукукий онг бузилишининг энг огир куриниши фавкулодда инсон онгининг бузилишидир»3. Бу-ута ижтимоий хавфлидир. Яширишнинг хожати йук. Хаётимизда уларнинг хаммаси билан хам у ёки бу тарзда рубару келиб турибмиз. Бундай иллатларга карши курашда бизга факат хукукий маданият ва хукукий мафкура ёрдамга кела олади, холос.

Хукукий онг хукукни такомиллаштириш ва ривожлантиришнинг мухим омилидир. «Хукукий онг хукукни нафакат яратади, балки ривожлантиради хам... хукукий онг даражасида шахснинг узининг хуку кий билимлари кулами хам, хукукни кабул

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

килиш холати хам, маънавий усганлиги хам шаксиз кузга ташланади. Хукукий онгга факатгина юкорида санаб утганларимиз таъсир этиб колмай, яна бошка куп омил (жумладан, ижтимоий, иктисодий, сиёсий, маиший) лар хам уз таъсирини утказади. Одамларнинг бир-бирлари билан узаро таъсири ва муносабати, мухити, тарбияси, ахлокий даражаси хам кам таъсир килмайди. Ижтимоий-хукукий йул-йурик хукукни бахолаш, унинг талабларига муносабат, ута хилма-хил омиллар мажмуининг таъсирига боглик холда онгда шаклланади». [6]

Хукукий онг ижтимоий онгнинг таркибий кисми сифатида ижтимоий хаёт ривожида катта таъсир курсатиш хусусиятига хам эгадир. Хукукий хиссиётлар, туйгулар, карашлар, хукукий таълимотлар, хукукий мафкуралар жамият хаётида, ижтимоий турмушда руй берган узгаришларни акс эттириш билан чекланиб-чегараланиб колмай, балки жамият ижтимоий, иктисодий, сиёсий хаёти узгариши ва ривожланишига, одамларнинг хулк-атворига, хатти-харакат-ларига мафкуравий ва рухий-психологик таъсир хам этади. Буни фалсафада, хукукшунослик илмида хукукий онгнинг нисбий мустакиллиги дейилади.

Хукукий онг инсонга вазиятни хар тарафлама мушохада килишга, узининг хатти-харакатлари ва килмишларини жамиятдаги конун-коидаларга мос келиш-келмаслигини, юриш-туриши, феъл-атворини хукукий жихатдан бахолашида ёрдамлашади. Шахснинг хукукий онглилик талаблари асосида кадам куйиши, фаолият курсатиши, конунни хурмат килиши жамият тараккиёти ва шахс камолоти учун кони фойдадир.

Юксак хукукий онг, конунларнинг рухи ва талабларини билиш, муайян хукукий билим ва тасаввурларга эга булишнинг узиёк одамларнинг маълум тарзда узларини идора килишга ундайди. «Хукукий онгнинг ижтимоий турмушда нисбий мустакиллиги яна шунда намоён буладики, купинча хукукнинг узи одамларнинг хулк-атворига айнан уларнинг хатти-харакат-ларини бевосита белгилайдиган хукукий онг оркали тартибга солувчи таъсир курсатади. У ёки бу хукук нормалари одамларга маълум булганида, уларнинг тугри хулк-атвори хамма вакт хам хукукий нормаларнинг санкцияларини куллашга ва хатто куллаш билан тахдид килишга асосланавермайди. Яъни хукукий онгнинг бошка мухим томони-бу шахснинг хукукка ва уни куллаш амалиётига муносабати, унинг хукукий нуктаи назари ва максадларидир. Индивид хукукий маданиятига хос ушбу элементнинг мухимлиги конунбузар-лар билан хукук нормаларига риоя

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

этувнн ^y^aponapHMHr xyKyKufi OHruHu TaKKOcnaö ypraHurn ^apaeHuga TaKKOcnaHagu»

^aMHOT Ba gaBnar TapaKKHeTHHH, xa^K Ba Munnar KaMonoTHHH, maxcHu x,ap TOMOHnaMa puBO^naHumuHH WKcaK xyKyKHH MagaHH^TCH3 aManra omupuö öy^Mafigu.

REFERENCES:

1. Malikov Behzodjon Kurolovich (2021) FUNDAMENTALS OF SPIRITUAL SAFETY -LEGISLATION IN UZBEKISTAN Euro Science: International Conference on Social and Humanitarian Research,Hosted from Cologne, Germany April 25rd -26th 67-69.

2. Malikov B.Q. (2021) Davlat xizmatlari to'g'risidagi qarashlar evolyutsiyasining nazariy asoslari Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 1 (3) 598-609.

3. ManuKOB E. K (2021). Y3EEKHCTOHAA AABTAT XH3MATHHH TAPTHErA COTHmAArH MYAMMOTAP. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2(2), 1160-1164. https://doi.org/10.24411/2181-1385-2021-00317

4. ManuKOB E. (2021) PHBO^AHTAH XOPH^HH MAMTAKATTAPHHHr AABTAT XH3MATTAPHAA KATErOPH^TAmTHPHm TA^PHEATAPH UzACADEMIA SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL VOL 2, ISSUE 1 (12), 97-105

5. Eex3og^;oH Kypo^OBHH ManuKOB (2021) mapK MyTa^aKKupnapuHHHr gaBnar xroMaraapura gOup cuecuH Kaparnnapu «SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal Volume: 1, ISSUE: 4 (pp.207-212)

6. ManuKOB Ee^3Og^OH KypO^OBun (2021) EmTAPHH CATEHH MAOKYPABHH TAXAHATAPAAH ^HMOfl KHTHm - ^AETHH 3APYPH£T

YANGI O 'ZBEKISTONDA ILM-FAN VA TA 'LIM ILMIY-METODIK JURNALI VOL 1, ISSUE 1 (1) 202-206

December 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.