Научная статья на тему 'Жалолиддин Мангуберди oташин bатанпарвар курашчи ва халқнинг Жасур ўғлони'

Жалолиддин Мангуберди oташин bатанпарвар курашчи ва халқнинг Жасур ўғлони Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
626
69
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
Хоразмшох Ғазна / Парвон / Чингизхон / Хўру / Ҳиндистон / Озарбайжон / Гуржистон Холсултон Синд мўғул / Қандахор / Khorazmshoh / Exchecuer / Parvon Chingizkhan Khuru / India / Ozerbaydjan / Gurjistan / Kholsulton / Sind / мangol / Kandhar

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Махкамов Элёржон, Мусаев Достонбек

Ушбу мақолада Жалолиддинн Мангубердининг ўз ватанининг озодлиги ва эрки учун олиб борган кураши хамда қахрамонликлари ҳақида маълумотлар берилган. Жалолиддин Мангу берди мўғулларга қарши кураш билан бир қаторда қўшни давлвтларни хам мўғулларга қарши курашда бирлаштира олганлиги хамда ўзининг давлатини ташкил қилиши ва ўлимига қадар жудда катта худудларни идора этганлиги ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

JALOLIDDIN MANGUBERDI IS MOTHERLAND’S HERO AND THE COURAGEOUS SON OF THE PEOPLE

This article informs about the struggles and brave deeds of Jaloliddin Manguberdi for his motherland. In addition to fighting the Mongols, Manguberdi was able to unite neighboring states in the struggle against the Mangols, and he established his own state and ruled over vast areas until his death.

Текст научной работы на тему «Жалолиддин Мангуберди oташин bатанпарвар курашчи ва халқнинг Жасур ўғлони»

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ЖАЛОЛИДДИН МАНГУБЕРДИ ОТАШИН ВАТАНПАРВАР КУРАШЧИ

ВА ХАЛКНИНГ ЖАСУР УГЛОНИ

Махкамов Элёржон 21-умумий урта таълим мактаби ФарFOна Вилояти Риштон тумани Мусаев Достонбек

6-умумий урта таълим мактаби ФарFOна Вилояти Риштон тумани

Аннотатция: Ушбу мацолада Жалолиддинн Мангубердининг уз

ватанининг озодлиги ва эрки учун олиб борган кураши хамда цахрамонликлари уацида маълумотлар берилган. Жалолиддин Мангу берди мугулларга царши кураш билан бир цаторда цушни давлвтларни хам мугулларга царши курашда бирлаштира олганлиги хамда узининг давлатини ташкил цилиши ва улимига цадар жудда катта худудларни идора этганлиги ёритилган.

Калит сузлар: Хоразмшох Fазна, Парвон, Чингизхон, Хуру, Хиндистон, Озарбайжон, Гуржистон Холсултон Синд мугул, Кандахор.

JALOLIDDIN MANGUBERDI IS MOTHERLAND’S HERO AND THE COURAGEOUS SON OF THE PEOPLE

Maxkamov Elyorjon School #21 Rishtan district, Fergana region

Musaev Dostonbek School #6 Rishtan district, Fergana region

Abstract: This article informs about the struggles and brave deeds of Jaloliddin Manguberdi for his motherland. In addition to fighting the Mongols, Manguberdi was able to unite neighboring states in the struggle against the Mangols, and he established his own state and ruled over vast areas until his death.

Keywords: Khorazmshoh, Exchecuer, Parvon Chingizkhan Khuru, India, Ozerbaydjan, Gurjistan, Kholsulton, Sind, мangol, Kandhar.

Фитна уясига айланган пойтахтдаги саройдан кетган Жалолиддин Нисо остонасида 300 отлик кутттини билан унинг йулини тусиб турган 700 отлик муFул кушишини енгади. Газнага келиб, янги куч туплай бошлайди.МуFуллар устидан бир неча бор зафар кучди. Жалолиддин К,андахор шахрини камал килаётган муFулларни шиддатли жанглардан сунг тор-мор килади, Газнада

Г<°л

432

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020 ISSN 2181-063X

Жалолиддин кушинига. хар томондан харбий кучлар келиб кушила бошлади.Халаж кабиласи харбий бошлиFи Сайфиддин ИFрок, Балх хокими Аъзам Малик, АфFOн лашкарининг сардори Музаффар Малик ва карлуклар йулбошчиси Ал-Х,асан кушинлари Жалолиддинга келиб кушилдилар. Жалолиддин Валиён калъасини камал килаётган муFул кушинларини хам яксон килди. Бу Fалаба хабарлари Чингизхонга етиб бориб туради ва бундан анча безовталанган Чингизхон узининг энг синалган саркардаси Шики Хутуку Нуён бошчилигидаги 45 минг кишилик кушинини Жалолиддинга карши юборади. Икки йирик кушин АфFOнистоннинг Парвон шахри якинидаги паст текистликда учрашади. Ушбу жангда Султон Жалолиддин узининг харбий дахосини яна бир бор намоён этди. Жанг шавкатсиз, беомон булди. Жангда Жалолиддин узига хос ноёб усуллар куллади. Мазкур жангда Жалолиддин кушинлари кучли ва маккор муFул кушинларини тор-мор килади. Парвон ёнидаги жангда муFулларнинг енгилиши уларнинг Хоразмшохлар давлатига хужумлари давомидаги биринчи катта маFлубияти эди. Шундай килиб, Чингизхон рупарасидаги ракиби унинг узига муносиб эканлигини хис этади ва у энди катъий, хал килувчи жангга хозирлик куришнинг вакти келганлигини сезади хамда жанга катта тайёргарлик кура бошлайди.Жалолиддиннинг Парвон ёнидаги улкан Fалабасининг энг эътиборли томонларидан бири шу эдики, бир канча шахарлар ахолиси бу Fалабадан хабар топиб, ундан рухланиб, муFулларга карши исён кутардилар, уларнинг ноибларини улдирдилар. Айни вактда Парвон Fалабасини натижасида, Жалолиддинга катта ташвишлар келтиришини у хаёлига хам келтирмаганди. Бу жангда кулга тушган улжаларни булиб олиш чоFида Жалолиддин лашкарбошилар уртасида улжага олинган зотдор бир арабий отни талашиб каттик низо чикади. Жалолиддин уларни муросага келтира олмади. Низо туфайли лашкарбошилар Сайфиддин АFрок, Аъзам Малик ва Музаффар Маликлар хар бири 25 мингдан ортик лашкарлари билан аразлаб кетиб колдилар (Афсуски, кейинчалик муFуллар уларнинг барчасини алохида-алохида енгиб, кириб ташладилар). Бу мудхиш холатдан Жалолиддиннинг харбий кучи кескин заифлашди. Оз кушин билан кучли душман олдида ночор колган Жалолиддин Х,индистонга утиб кетиш учун тайёргарлик кура бошлади.Лекин Синд (Х,инд) дарёси буйида кемалар тайёрланаётган пайтда унга карши шахсан узи астойдил отланган Чингизхон, уз кушинлари билан етиб келди. Кучлар нисбати Чингизхон фойдасига кескин фарк киларди. МаFлуб булишига акли етган Жалолиддин душман кулига асир олиниб, хакоратланмаслиги учун онаси, хотинлари ва кизларини уларнинг узларининг хохиш-иродаси билан дарёга чуктиришга фармон беради. Лекин муFуллар Жалолиддиннинг 8-9 ёшли уFилчасини асир олиб, Чингизхон хузурига олиб келганларида, хокон унинг юрагини суFуриб олиб, итга

ГМ

433

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ташлашни буюради. Буйрук ижро этилади. Нисо вилоятидаги калъалардан бирининг сохиби булган машхур тарихчи Шахобиддин ан-Насавий 1224 йилдан 1231 йилгача, яъни Жалолиддиннинг вафотигача унинг энг ишончли мулозимларидан бири булиб хизмат килади. У доимо Жалолиддиннинг ёнида булган ва курган билганларини ёзиб борган. Унинг ёзишича, бу икки йирик саркарда кушинлари уртасидаги хаёт-мамот учун булган тарихий жанг 1221 йил 24 ноябр куни руй беради. Тарихчи Жувайний эса бу вокеани шундай таърифлайди: “Шу куни тонгда Султон Жалолиддин сув ва олов уртасида колди. Бир тарафда пишкириб окаётган Синд дарёси, оркада эса оташдек куйдирувчи муFул лашкари. Шундай мураккаб шароитда Султон узини йукотмади ва душман билан олишув йулини танлади”. Бу тенгсиз жангда Жалолиддин бор шижоат, махорат ва кувватини курсатиб жанг килиб, хатто муFул лашкарларини хам лол колдирди. Лекин Чингизхон кушини соат сайин купайиб борарди. Охирги марта катта уриниш билан кушинни бир оз чекинишга мажбур килиб, жиловни оркага бурди ва совутини ечиб ташлаб, отга камчи урди. KирFOкдан туриб 10 газ ёки ундан ортикрок баландлик масофадан дарёга сакради. Довюрак арслон мисоли дарёни кечиб утди ва нариги сохилга чикиб олди. Чингизхон бу холатни куриб отини дарё кирFOFига елдириб келди. Султон бир шамшир, найза ва калкон билан дарёдан утган эди. Чингизхон бу холни куриб уFилларига юзланиб айтди: “Мард отанинг уFли шундай булмоFи лозим! Сув ва оловнинг икки гирдобидан кутулиб, нажот сохилига етдими, ундан беадад ишлар ва бехисоб тахликалар туFилажак”.

Синд дарёси буйидаги жангнинг акс-садоси утмиш каъридан бизнинг кунларгача турли воситалар ёрдамида етиб келган. Инглиз шаркшуноси Г.Раверти хамда рус олими ва сайёхи Г.Е.Грумм-Гржимайлонинг ёзишларича, Синд дарёсининг Жалолиддин кечиб утган жойи ва шу якиндаги чул унинг номи билан “Чули (Жули) Жалолий” деб атала бошланиб, бу ном хозиргача сакланиб колган.

ХХ аср бошларида МуFулистонга саёхат килган айрим олимларнинг гувохлик беришича, ички МуFилистоннинг (ХХР худудида) эжен Хуру деган жойида Чингизхоннинг макбараси бор. Бу ерда Чингизхоннинг рухига атаб баъзан маросимлар ва амаллар утказиб турилади. Жумладан, рухонийлар хар куни эрталаб Чингизхоннинг харбий юришлари давомида эришган 150 та катта кичик Fалабаларини санаб утадилар ва улар биринчи навбатда Чингизхоннинг Жалолиддин устидан эришган Fалабасини алохида зикр килиб, билдиришар экан (НурёFди Тошев “Жалолиддин Мангуберди” номли рисола. Т. Комолот. 1999.20-21 бетлар). Бу маълумот албатта Чингизхоннинг харбий юришлари давомида у Жалолиддиндек узига бас кела оладиган бошка ракибга учрамаганлигидан далолатдир.

ГМ

434

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

Сунгра укитувчи Жалолиддиннинг кейинги йилларда м^улларга карши курашларнинг баёнига утиши лозим.

Синд дарёсидан кечиб утгандан сунг Жалолиддин колган-кутган жангчиларни туплаб, Шимолий Х,индистон худудидаги бир канча давлатлар хукмдорлари билан муносабат урнатишга харакат килишни дилига тугиб куяди.

Лекин жуда холдан тойган, кам сонли кутттин Жалолиддин бошчилигида хали узига келишга улгурмай, Шатра вилоятининг подшоси кушиннинг OFир ахволидан фойдаланиб, уларга минг отлик ва 5 минг пиёда аскарлари билан хужум килади. Жалодиддин тангрига таваккал килиб килиб кушинини жон-жахди билан урушга отлантиради ва бенихоя жасорат туфайлигина Хоразм жангчилари Х,инд кушинини тор-мор киладилар. Натижада, Шатра подшосининг жангчилари таслим булиб, Жалолиддин томонга утадилар. Жалолиддин уз кушинини ахволини анча яхшилаб олади, аста-секин кушини сони, кудрати ошиб боради. Х,атто уз номидан танга зарб килдиради, барча вилоятларда намозда унинг номини хутбага кушиб укиладиган булади.

Жалолиддин Х,индистонда турли хил жанглар ва фитналарни бошдан кечириб, уч йилу 7 ой хукмронлик килди. Бу ерда у катта давлат барпо килди. Унга теваракдан янги-янги кучлар келиб кушилади. Жалолиддин уз давлати чегараларини кенгайтириб, катта куч туплаб, сунг муFуллар билан хисоб-китоб килишни калбининг энг турига тугиб куйганди. Шу максадда узининг харбий юришларининг дастлабкисини Ирокка лашкар тортишдан бошлади. Ирок ва эроннинг обрули амалдорлари Жалолиддин томонга утдилар. Миср ва Сурия хукмдорлари хам Жалолиддинга тобеликларини билдириб, элчи юбордилар.

1226 йилгача Жалолиддин Озарбайжон ва Гуржистонни жанг билан эгаллади.

1227 йил 5 сентябрда Жалолиддин Исфахон якинида эронни муFуллардан химоя килиб, улар устидан катта Fалабани кулга киритади.

Шу йили Чингизхон вафот этиши муносабати билан чингизийлар бир оз муддат уз ички ишлари билан овора буладилар. Уларнинг айрим рахбарлари хатто бундан буён Жалолиддин билан яхши муносабатда булишга хам харакат киладилар.

1230 йилда Жалолиддин Х,илот шахрини камал килаётган пайтда синглиси Холсултондан (уни муFуллар асир килиб олган ва Чингизхоннинг катта уFли Жужи унга уйланган ва ундан бир фарзанди хам бор эди) бир нома олади. Синглиси номада Жалолиддинга, унинг кудратидан, мулкидан, имкониятларидан хоконнинг хабари борлигини, хокон Жалолиддин билан чегара масалаларида келишиб олиб, тинч-тотув яшашга ахд килганлигини билдиради. Шунингдек, агар муFулларга карши туришга кучи етса, уларга карши курашиб, уч олиши, ёки улар сулхни истаб турганда, улар билан ярашишни маслахат беради. Лекин Жалолиддин синглисининг бу хатини

ГМ

435

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

жавобсиз колдиради ва Хоразмшохлар давлатини кбайта тиклаш мумкин булган ушбу имкониятга эътиборсизлик билан карайди. Худди шу вактда Кичик Осиёдаги Ани вилоятининг Кунъё султони Оловиддин К,айкубод уз ихтиёри билан Жалолиддинга келиб кушилган булсада, Жалолиддиннинг баъзи хатолари туфайли улар уртасида совукчилик тушади ва у Жалолиддинга карши фитна тайёрлайди. К,айкубод фитнага шунингдек, Шом, Шимолий Месопотамия каби давлатлар ва бошка бир катор шахарлар хукмдорларини хам жалб этишга эришади. Лекин Жалолиддин бу харакатга хам унчалик эътибор килмайди. Айнан шу даврларга келганда Жалолиддин характерида кандайдир тушуниб булмайдиган локайдлик, муFул кушинларига карши харакатда сустлик холатлари руй бераётган эди. Фитначиларнинг жуда катта бирлашган кушинлари билан Жалолиддин кушинлари уртасида 1230 йилнинг августида тарихий тукнашув булиб утади. Жалолиддин кушинлари катта талафон куриб, Озарбайжон худудларига чекинади. Унинг кучсизлангани хакида Озарбайжондаги Исмоилийлар хукмдори Оловиддин Мухаммад ИИИ муFулларга яширин мактуб йуллайди. Максад - Жалолиддинни муFуллар кули билан йук килиш эди. МуFуллар бу имкониятдан фойдаланиб, Жалолиддинга карши махсус катта кушин жунатадилар. Шу вактдан бошлаб, Жалолиддиндан омад юз угириб, уни уз аъёнлари ва якинлари хам эътибори анча пасая бошлайди.

Х,атто, унинг энг ишончли бош вазири Шароф ал Мулкнинг хам унга муносабати узгариб, Жалолиддинга карши фитна уюштирилишига журъат этади. Жалолиддин бундан хабар топиб, вазирини катл этади. Омад ундан юз угирган. Тушкунликка тушган Жалолиддиннинг сунги пайтларда ичкиликка ва маишатга берилган холатлари куп булади.

Жалолиддиннинг муFулларга карши чикиши учун уларга бас кела оладиган кушини, минг афсуски, энди йук эди. Шунинг учун хам ёрдам сураб барча кушни мусулмон хукмдорларга мурожаат килади. Бахтга карши бундай OFир пайтларда кушни мамлакатлар хукмдорлари ёрдам кулини чузмадилар ва улар Жалолиддинни ёлFиз колдирдилар. Шундан сунг Жалолиддин узининг бор одамлари билан кичик Осиёдан утиб, Исфахонга келди. Уни таъкиб килиб юрган муFуллар унинг кароргохига, навбатдаги зиёфатдан сунг каттик уйкуда ётганда хужум киладилар. Жалолиддиннинг энг якин амири Урхоннинг ёрдамида муъжиза туфайлигина кочиб жон сакдайди. Сунг Жалолиддин муFуллар таъкибидан кочиб, Маёфарикин якинидаги Айндар номли кишлокка етиб келганда курд карокчилари кулига тушади. Курдлар унинг бор нарсасини олиб куядилар. Уларнинг бошл^и Жалолиддинни бир уйга камаб, сокчи тайинлаб кетади. Шу пайтда бир курд бу вокеадан хабар топиб, Жалолиддин турган уйга келади. Бу кишининг биродари Х,илот камалида хоразмийлар

ГМ

436

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

томонидан улдирилган булиб, у уч олиш пайида юрганди. Сокчининг каршилигига карамай, курд хеч кандай куролсиз Жалолиддинга найза санчиб улдиради. Шунча йиллар суронли, тенгсиз жангларда, бекиёс жасорат курсатиб, улардан омон чиккан тенги йук боходир Жалолиддиннинг хаёт йули шу тарика шухратсиз тугайди. Бу вокеа 1231 йили 17-20 август урталарида содир булган эди. Сунг Хоразмшох Жалолиддин Мангуберди бу салтанатни кайта тиклаш ва унинг кушандаси булмиш муFул боскинчиларига карши кураш йулида фаол харакат килди, лекин афсуски, бунинг уддасидан чика олмади. Уша давр феодал жамиятига хос булган ички зиддиятлар, ички ва ташки сиёсатдаги машъум хатолар ва унга бу ишни амалга оширишга йул бермади.

Шундай килиб, Жалолиддин ана шундай эзгу максад йулида, жон фидо этди. Юкорида курсатилган сабаблар эса унинг фожеали халок булишига олиб келди.

Шундай килиб, Чингизхон бошлик муFул истилочиларининг 1219 йилнинг охирларида Оловиддин Мухаммад Хоразмшохнинг нихоятда катта ва кучли империяси худудларини эгаллаш учун бошлаган юришлари шахсан шохнинг узи йул куйган ва тузатиб булмайдиган хатолари туфайли худуд халклари бошига, фожеали кора кунларни солди. Юзлаб шахар-кишлоклар, турли иншоотлар вайрон килиниб, ер билан яксон булди. Хоразмшохлар душман куч-кудратини хисобга олмаганлиги, узига тобе худудлар халкларини химоясига уюштирмаганлиги бир неча юз минглаб ахолининг ёстиFи куришига, уз салтанатининг бутунлай кулашига, узининг эса кимсасиз бир оролда шон-шухратсиз улим топишига сабаб булди.МуFулларнинг истилосидан сунги юртимиз худудлари холатини тасвирлаш нихоятда OFир. Бу худудларда гуллабяшнаб бораётган шахар ва кишлоклар бамисоли култепага айланди, хаёт бутунлай издан чикди, бир махаллар ахолиси гавжум булган гузарлар, бозорлар, вохалар, савдо йуллари бум-буш булиб колди.Чингизхон улимидан аввалрок узи босиб олган улкан империя худудларини туртала уFлига таксимлаб берганди. Жумладан, иккинчи уFли ЧиFатойга бизнинг худуларимиз булмиш Моварауннахр, Хоразмнинг Шаркий худудлари, Шаркий Туркистон, Еттисув, шунингдек, Балх, Бадахшон, К,обул, Газна ва Синд дарёсигача ерларни берди. Бу ерлар Чотатой улуси деб аталиб, уларнинг хукмронлиги бошланди.МуFуллар боскини улкамиз халкларининг моддий ва маънавий, тараккиётини бир неча юз йиллар оркага суриб юборди. Ёзма манбалар, нодир, бебахо китоблар ёндирилди, оёк ости килинди. Улар халкимизнинг турли сохадаги арбобларини, олиму-доноларини, улуF кишиларини жуда купчилигини кириб ташлади. Умуман, тараккиётга шу кадар катта зарба берилдики, уни XIV асрнинг деярли яримларига кадар хам тиклаш жуда машаккатли булди.Халкимизнинг бундай OFир кунларда хам озодликка интилди

ГМ

437

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ва унинг учун курашди. Бу курашга бошчилик килиш Туронзаминнинг, хусусан, Хоразм халкининг жасур фарзанди Жалолиддин Мангуберди чекига тушди. Дархакикат, ун гулидан бир гули очилмаган, энди уйнаб-кулиш пайти етган Жалолиддин шум толе такозоси билан хаётнинг жуда мураккаб ва OFир синовларига дуч келди. У бу синовларга бардош бера олди. ТуFри, беайб парвардигор деганларидек, курашлар жараёнида билиб-билмай айрим жиддий хатолар, камчиликларга йул куйди. Лекин уз халки, уз мамлакати, уз салтанати, уз FOяси учун умр буйи астойдил курашди. Узининг саркардалик кобилияти, жасурлик хусусиятлари ва бошка ижобий хислатларини тулик намоён эта олди. Бу кураш йулида буюк кахрамонлик намунасини курсатиб, ёш жони курбон булди, келгуси авлодларга эса ёркин хотира колди. Мустакиллик шарофати билан халкимизнинг миллий кахрамони Жалолиддин Мангубердининг таваллудини нишонлаш ва шарафли номини абадийлаштириш учун Узбекистон республикаси Вазирлар махкамасининг алохида карори эълон килинди.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч.Т., 2008.

2. Каримов И.А.Узбекистоннинг уз истиклол ва тараккиёт йули. Т., 1992.

3. Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йук. -Т.: Шарк, 1998. - 31 б.

4. Каримов И.А. Жахон молиявий-иктисодий инкирози, Узбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йуллари ва чоралари. Т., 2009.

5. Каримов. И.А. Узбекистон ХХИ аср бусаFасида: хавфсизликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари .Т., 1997.

6. Каримов. И.А. Асосий вазифамиз - Ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир. Т., 2010.

8. Вохидов Ш., Холикова Р. Марказий Осиёдаги давлат бошкаруви тарихидан. - Тошкент: Янги аср авлоди, 2006. - 72 б..

9. Ишмухаммедов.Р., Абдукодиров. Талимда инноватсион технологиялар. Т., 2008.

10. Узбекистон Миллий Энциклопедияси. Т.: “Узбекистон Миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 8 т. 2004. - Б. 263.

11. АбулFози Баходирхон Шажараи турк. - Т.: "Чулпон": 1992. 9-боб

12. Ислом. Энциклопедия. - Т.: “Узбекистон Миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2004. - 320 б

13. Ахмедов Б. Тарихдан сабоклар. - Т.: Узбекистон. 1994. Б. 195-211.

14. Жабборов И. ?збек халкининг этнографияси. - Т.: Узбекистон. 1994.

15. У.Турон. Туркий халклар мафкураси. -Т.: Чулпон. 1995.

16. Уасан Ато Абуший. Туркий кавмлар тарихи. - Т.: Чулпон. 1994. Б. 3866.

438

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

17. Иброуимов А. Бизким, узбеклар. - Т.: Шарк. 1999.

18. НурёFди Тошев “Жалолиддин Мангуберди” номли рисола. Т. Комолот. 1999.20-21 бетлар

439

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.