Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОННИНГ SCIMAGO JOURNAL & COUNTRY RANK ПОРТАЛИДА ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИЛМИЙ ФАОЛИЯТ НАТИЖАЛАРИ ТАҲЛИЛИ ВА ХАЛҚАРО НУФУЗЛИ ЖУРНАЛЛАРДА ИЛМИЙ ЛОЙИҲАЛАР ЧОП ЭТИШ РЕЙТИНГИНИ ОШИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОННИНГ SCIMAGO JOURNAL & COUNTRY RANK ПОРТАЛИДА ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИЛМИЙ ФАОЛИЯТ НАТИЖАЛАРИ ТАҲЛИЛИ ВА ХАЛҚАРО НУФУЗЛИ ЖУРНАЛЛАРДА ИЛМИЙ ЛОЙИҲАЛАР ЧОП ЭТИШ РЕЙТИНГИНИ ОШИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
41
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИқТИБОС / ХИРШ ИНДЕКС (H-INDEX) / ЎЗИГА-ЎЗИ ҲАВОЛА / ПОРТАЛ / БИР ХУЖЖАТГА ТЎғРИ КЕЛАДИГАН ҲАВОЛА СОНИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Отажонов Ш. И., Ибрагимов Ш. Э.

Ушбу мақолада мамлакатимизнинг илм-фан ва илмий фаолият соҳасидаги натижалари ва бошқа мамлакатлар орасида турган ўрни SCImago Journal & Country Rank портали маълумотлари асосида аниқланган ва таҳлил қилинган. Шунингдек, нашр килинган илмий мақолалар, уларнинг иқтибослари ва хирш индекс (h-index) кўрсаткичлари таҳлил килинган ҳамда уларнинг сонини ва сифатини оширишда қўшимча таклифлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF THE RESULTS OF SCIENTIFIC ACTIVITY PUBLISHED ON THE SCIMAGO JOURNAL & COUNTRY RANK PORTAL OF UZBEKISTAN AND INCREASING THE RATING OF SCIENTIFIC PROJECTS PUBLISHED IN INTERNATIONAL PRESTIGIOUS JOURNALS

This article identifies and analyzes the results of our country in the field of science and scientific activity and its position among the countries through the Journal & Country Rank portal. The issue of analysis of published scientific articles, their citations, as well as H-index and the development of additional proposals to increase their number and quality was analyzed.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОННИНГ SCIMAGO JOURNAL & COUNTRY RANK ПОРТАЛИДА ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИЛМИЙ ФАОЛИЯТ НАТИЖАЛАРИ ТАҲЛИЛИ ВА ХАЛҚАРО НУФУЗЛИ ЖУРНАЛЛАРДА ИЛМИЙ ЛОЙИҲАЛАР ЧОП ЭТИШ РЕЙТИНГИНИ ОШИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

УДК 37.02

Отажонов Ш.И., и.ф.д.

Инновацион ривожланиш вазирлиги Илмий ва инновацион фаолиятга оид дастурларни шакллантириш ва мониторинг цилиш бошцармаси бошлиги

Ибрагимов Ш.Э.

Инновацион ривожланиш вазирлиги хузуридаги илмий-техник

ахборот маркази етакчи мута^ассиси

УЗБЕКИСТОННИНГ SCIMAGO JOURNAL & COUNTRY RANK ПОРТАЛИДА ЭЪЛОН ЦИЛИНГАН ИЛМИЙ ФАОЛИЯТ НАТИЖАЛАРИ ТАХЛИЛИ ВА ХАЛЦАРО НУФУЗЛИ ЖУРНАЛЛАРДА ИЛМИЙ ЛОЙИХДЛАР ЧОП ЭТИШ РЕЙТИНГИНИ

ОШИРИШ МАСАЛАЛАРИ

Аннотация: Ушбу мацолада мамлакатимизнинг илм-фан ва илмий фаолият соуасидаги натижалари ва бошца мамлакатлар орасида турган урни SCImago Journal & Country Rank портали маълумотлари асосида аницланган ва таулил цилинган. Шунингдек, нашр килинган илмий мацолалар, уларнинг ицтибослари ва хирш индекс (h-index) курсаткичлари таулил килинган уамда уларнинг сонини ва сифатини оширишда цушимча таклифлар келтирилган.

Калит сузлар: Ицтибос, хирш индекс (h-index) , узига-узи уавола, портал, бир хужжатга тугри келадиган уавола сони.

Atajanov Sh.I., i.f.D.

Ministry of innovation development Programs on scientific and innovative activities head of the Department of formation and monitoring

Ibrahimov Sh.E.

Information Center's leading specialist Scientific and technical under the Ministry of innovation development

ANALYSIS OF THE RESULTS OF SCIENTIFIC ACTIVITY PUBLISHED ON THE SCIMAGO JOURNAL & COUNTRY RANK PORTAL OF UZBEKISTAN AND INCREASING THE RATING OF SCIENTIFIC

PROJECTS PUBLISHED IN INTERNATIONAL PRESTIGIOUS

JOURNALS

Annotation: This article identifies and analyzes the results of our country in

the field of science and scientific activity and its position among the countries through the Journal & Country Rank portal. The issue of analysis of published scientific articles, their citations, as well as H-index and the development of additional proposals to increase their number and quality was analyzed.

Keywords: Citations, H index, Self-Citations, portal, Citations per document.

1.Кириш. Сунгги йиллар давомида Узбекистан илмий фаолиятни ривожлантириш борасида салмокли ютукларга эришиб келмокда. Мамлакатда олимларга катта эътибор каратилиб, хар томонлама куллаб-кувватланмокда. Х,озирги кунда илмий-тадкикотларни молиялаштиришнинг режали усиши билан бир вактда илм-фан сохасини назарий жихатдан ривожлантириш максадида олимларимизни халкаро нуфузли журналларда маколаларини чоп этишга алохида эътибор каратилмокда. Чунки, мамлакатимиз олимлари томонидан халкаро журналларда маколалар чоп этиш олимларимизнинг билим салохиятини ва хориж тажрибасини урганишга хамда мамлакатимизнинг илм-фан сохасини ривожлантириш учун хам фойдали хисобланади.

Web of Science ва Scopus халкаро маълумотлар базалари томонидан индексация килинган хорижий журналларда узбек муаллифларининг илмий маколалари сони ортиб бормокда. Scopus бу илмий адабиётларнинг уз ичига олган энг йирик маълумотлар базаларидан биридир. Ушбу маълумотлар базасига киритилган индексланган журналларда нашр этилган илмий маколаларга куйилган махаллий олимларимизга катта масъулият юклайди. Web of Science ва Scopus маълумотлар базасида мавжуд булган журналларда чоп этилган ишларни тахлил килиш оркали барча мамлакатларнинг илм-фан ва илмий фаолияти натижалари буйича курсаткичларини аниклаш мумкин. Ушбу курсаткичларни аниклаш учун ишлаб чикилган куплаб порталлар хам мавжуд ва бу порталлар оркали хар бир мамлакат узининг илмий салохиятини аниклаб олиши мумкин.

2.Асосий кисм. Бугунги кунда мамлакатимизда олимлар ва уларнинг илм-фан сохасидаги изланишлари ва ижодлари сон ва сифат жихатдан ривожланмокда. Мамлакатнинг илм-фан ва илмий фаолият сохасини натижаларини куриш учун хозирда халкаро нуфузли журналларни уз ичига олган Scopus базасига мурожаат килишимиз мумкин. Чунки, хозирги кунда ушбу маълумотлар базасига киритилган индексланган журналда нашр этилган илмий маколалар бошка нашрлардан кура купрок обрули хисобланади. Scopus базасига киритилган индексланган журналларда макола чоп этиш бизнинг олимларимиз учун хам хар томонлама фойдалидир.

Х,озирги кунда мамлакатимизда илм-фанни ривожлантириш максадида Инновацион ривожланиш вазирлиги хузуридаги Илмий -техник ахборот маркази томонидан илк маротаба республикамиздаги ёш олимлар учун бепул 3 ойлик "English for Science" пилот укув курси йулга куйилди. Ушбу курс унинг катнашчиларига уз илмий маколаларини инглиз тилида тайёрлаш, халкаро илмий журналларда академик ёзув куллаган холда макола нашр этиш ва илмий конференцияларда уз маърузалари билан иштирок этишларида ижобий туртки булди десак муболаFа булмайди. Мазкур дастурнинг максади Web of Science, Scopus, Springer, Wiley каби етакчи илмий маколалар базасидан олимларимизнинг фойдаланиш даражасини оширишдир. Айнан

мaзкyp мaълyмотлap бaзaлapидa энг куп илмий тaдкикотлap нaтижaлapи эълон килишди Ba yлapнинг aксapияти инглиз тилидa тэкдим этилaди. Шунингдек, лойихэ иштиpокчилapи yзлapининг илмий мaколaлapини хaлкapо илмий жypнaллapгa тaйёpлaш Ba у еpдa чоп эт^иш кyникмaсини эгaллaйдилap. Бyндaн тaшкapи, тaдкикотчилapнинг aкaдемик инглиз тилини Уpгaнишлapи yлapгa молиялaштиpишнинг хоpижий мaнбaлapини килд^иб топиш, яъни гpaнтлapгa apизa беpишгa хэмдэ тaдкикотлapи нaтижaлapини тижоpaтлaштиpишгa ёpдaм беpaди.

Иктисодиёт тapмоклapи Ba ижтимоий сохдни жaдaл pивожлaнтиpиш, илмий-интеллектуэл хэмдэ молиявий pесypслapни тупик сaфapбap этган холдэ илмий-инновaцион свлохиятдэн кенг фойдaлaниш, истик6олдэ илм -фaнни мyнтaзaм ислох килиб боpишнинг yстyвоp йyнaлишлapини белгилaш, зaмонaвий билимгa эгa Ba мyстaкил фикpлaйдигaн юкоpи мaлaкaли кaдpлap тaйёpлaш, илмий инфpaтyзилмaни модеpнизaция килиш ишлapини сифaт жихэтидэн янги боскичга кyтapиш мaксaдидa, шунингдек 2017-2021 йиллapдa Узбекистон Респyбликaсини pивожлaнтиpишнинг бештa yстyвоp йунелиши бyйичa Xapararaap стpaтегиясини «Илм, мaъpифaт Ba paкaмли иктисодиётни pивожлaнтиpиш йили»дэ aмaлгa ошиpишгa оид дaвлaт дaстypини ижpосини тaъминлaш мaксaдидa Узбекистон Республигаси Пpезидентининг 2020 йил 29 октябpдaги ПФ-6097 сонли "Илм-фэнни 2030 йилгaчa pивожлaнтиpиш концепциясини тaсдиклaш тyFpисидa" ги Фapмони тaсдиклaнгaн 6Ули6, мaзкyp Фapмон Узбекистондa Илм-фaнни 2030 йилгaчa pивожлaнтиpиш концепциясининг мaксaдли кypсaткичлapигa эpишиш учун Уз хиссэсини кУшaди.

SCImago Journal & Country Rank бу Scopus мaълyмотлap бaзaсидa (Elsevier B.V.) мaвжyд бyлгaн мaълyмотлap aсосидa ишлaб чикилгaн мaмлaкaтлapнинг илмий кУpсaткичлapини уз ичигa олгaн оммaвий поpтaлдиp. Ушбу кУpсaткичлapдaн илмий сохaлapни 6эхолэш Ba тэхлил килиш учун фойдaлaниш мумкин. Жypнaллapни солиштиpиш ёки элохидэ тэхлил килиш Хэм мумкин. Шунингдек, бу поpтaл мaмлaкaтлap pейтинглapини тaккослaш ёки элохидэ тэхлил килиш имконини хдм беpaди. Ушбу поpтaлдa иктибослap мaълyмотлapи Ba 5000 дaн оpтик хaлкapо ношиpлapнинг илмий излaнишлap нaтижaси кУpсaткичлapи бyйичa мaълyмотлap жaмлaнгaн. Бу кУpсaткич 1996 йилдaн буён Scopus мaълyмотлap бaзaсидaги жypнaллapнинг холэтини Ba Уpнини кУpсaтa бошлaгaн. SCImago - бу визyaлизaция техникaси ёpдaмидa мaълyмотлapни тэхлил килиш, нaмойиш этиш Ba кид^ишга кapaтилгaн Granada yнивеpситетининг Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC) тaдкикот гypyхи томонидaн ишлaб чикилгaн плaтфоpмa хисо6лэнэди.

SCImago гypyхи томонидaн SCImago Journal & Country Rank плaтфоpмaси ишлaб чикилгaн булиб, унинг мaксaди Scopus бaзaсидa индекслaнгaн жypнaллapдa чоп этилган мaколaлapнинг сонини, yлapнинг иктибослapини, хиpш индексининг стaтaтистик мaълyмотлapини кУpсaтиб беpиш, мaмлaкaтлapнинг илмий сэлохиятини кУpсaтиш Ba yлapни бошкa дaвлaтлap 6илэн тэккослэш имконини беpyвчи плaтфоpмaдиp. Ушбу

платформа маълумотларини ишлаб чикишда ва сайтга жойлаштиришда асосан Scopus маълумотлар базасига таянилади. Scopus маълумотлар базасига киритилмаган бирон бир журнал бу портал маълумотларини шакллантириш жараёнида иштирок этмайди. Узбекистоннинг илм-фан сохасидаги натижа ва курсаткичларини статистик маълумотлар асосида тахлил килиш ва аниклашнинг бир канча куриниши бор. Бунда: умумий чоп этилган хужжатлар, иктибослар ёки хирш индекси оркали ифодалашимиз мумкин.

Узбекистоннинг илм-фан сохдсидаги натижаларини ва бошка давлатлар орасидаги урнини аниклаш учун SCImago Journal & Country Rank портал маълумотларидан фойдаланишимиз мумкин.

Uzbekistan

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0

# <£л & ^ <$> <$> Ш Uzbekistan

Манба: https://www.scimagojr.com/comparecountries.php?ids[]=uz 1-расм. 1996-2019 йилларда узбек олимлари томонидан чоп этилган илмий макола ва тезислар динамикаси.

Ушбу маълумотларга асосан 1996 йилда Scopus базасига кирган индексланган журналларда узбек олимлари томонидан 400 га якин макола ва тезислар чоп этилган. Бу курсаткич 2016 йилга кадар бир маромда усиш тенденциясини саклаб колиб, 600 якин хужжатларни ташкил килган. Кейинги йилларда усиш суръати анча кутарилган булиб, 2019 йилда бу курсаткич 1477 ни ташкил килган. Бу эса 1996 йилга нисбатан 2.8 баробар куп деганидир. Аммо, бу вактда эса портал маълумотларига кура 1 -уринда Хитой курсатилган булиб, Хитой олимлари томонидан 684048 та илмий макола ва тезислар чоп этилган. К,изикарли томони шундаки, 2019 йилда Хитой олимлари томонидан Scopus базасида индексланган журналларда чоп этилган маколалар сони бизни мамлакатимизга караганда 463 маротаба куп деганидир. Жадвал маълумотларига асосан шуни айтиш мумкинки, утган 20 йил давомида илм -

фан ва илмий фаолият сохасидаги натижаларда усиш тенденцияси кузатилмаган. Аммо, бу курсаткичлар илмий фаолиятни раFбатлантириш туфайли охирги йилларда анча кутарилган.

2019 йил

KAZAKHSTAN

UZBEKISTAN

KYRGYZSTAN

AFGHANISTAN

TAJIKISTAN

TURKMENISTAN

20000

40000 60000 80000 100000 120000 140000 160000

Манба: https://www.scimagojr.com/countryrank.php?order=ci&ord=desc 2-расм. Илмий макола ва тезисларга берилган иктибослар динамикаси.

135074

88555

46957

34976

0

Юкоридаги маълумотларга карайдиган булсак, 2019 йилда узбек олимлари томонидан Scopus базасида индекланган журналларда чоп этилган макола ва тезисларга берилган иктибослар 88555 тани ташкил килган. Бу кушни давлатлар орсида 2-уринни курсатади. Мисол учун, K,озоFистон ушбу курсаткич буйича етакчи уринларни эгаллаган. К,озок олимларининг илмий ишларига берилган иктибослар сони бизни натижаларга нисбатан 46519 тага куп деганидир ва ушбу курсаткич 2019 йилда 1355074 тани ташкил килган. Умуман олганда макола ва тезисларга берилган иктибослар сони буйича энг юкори курсаткич АК,Ш да кайд этилган ва 339229687 тани ташкил килган. Хар бир маколага бериладиган иктибослар сонини ошириш учун макола мураккаб, илмий асосланган ва маълум фан йуналишидаги муоммоларни ечимига каратилганлиги мухим рол уйнайди. Бу борада Америка олимлари томонидан чоп этилган маколаларига келтирилган иктибослар сонининг куплиги маколанинг чукур тахлил килинганлиги хамда илмий-назарий асосларга эгалигига хам боFлик хисобланади.

79 60

Kyrgyzstan Afghanistan

MaH6a:https://www.scimagojr.com/countryrank.phpyear=2019&orderh&or d=desc

3-расм. 2019 йилда H-index курсаткичи, мамлакатлар кесимида.

H-index курсаткичи бу муаллифнинг илмий натижаларининг самарадорлигини бахолаш ва таккослашда фойдаланилади. H-index оркали муаллифнинг нашр этган илмий макола ва тезислари сифати хаволалар сони билан боFлик холда хисобланади. Юкорида келтирилган жадвал оркали узбек олимлари томонидан Scopus базасида мавжуд журналларда нашр килинган маколалари буйича H-index курсаткичини куришимиз ва бошка мамлакатлар билан таккослашимиз мумкин.

SCImago Journal & Country Rank портали маълумотларига кура, Узбекистон 2019 йилда мамлакатлар уртасида 129 уринни эгаллаб, H-index курсаткичи 94 ни ташкил килган. Шу билан бир вактда Узбекистонни H-index курсаткичи буйича Буюк Британия ва Америка Кушма штатларига таккослайдиган булсак, мамлакатимиз анча паст курсаткични ташкил килган. Чунки, Буюк Британия олимлари томонидан чоп этилган илмий нашрларнинг H-index курсаткичи 1487 ни ташкил килган булса, Америка Кушма штатларида ушбу курсаткич 2386 ни ташкил килган. Бу эса келтирилган порталда биринчи уринни эгаллаган. Аммо, Узбекистоннинг ушбу курсаткичи КирFизистон ёки АфFOнистон давлатларига караганда анча баланд булиб, АфFOнистон учун ушбу курсаткич 60 ни ташкил килган.

З.Хулоса ва таклифлар. Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, узбек олимлари томонидан Scopus маълумотлар базасида кайд этилган ва индексланган журналларда илмий макола нашр килиш сони олдинги йилларга караганда анча усган. Аммо, бу курсаткичларни европа мамлакатлари билан

3000

H-index

2500

2000

1500

1000

500

2386

1487

United States United Kingdom

94

Uzbekistan u H-index

0

таккослайдиган булсак, халкаро нуфузли журналларда илмий маколалар чоп этиш буйича анча оркадалигимиз куринади.

Мамлакатимизда илм-фан сохасини ривожлантириш ва илмий маколаларни сонини ва сифатини оширишда хамда ушбу маколаларни Scopus маълумотлар базасига кирган журналларда чоп этиш учун ёш малакали кадрларни илм-фан сохасига жалб килиш самарали йуллардан биридир. Чунки, хорижий нуфузли журналларда макола куп холларда инглиз тилида чоп этилади. Агар олимларимиз хорижий журналларда инглиз тилида макола нашр этса ушбу маколалардан олинадиган хаволалар сонининг ошиши эхтимоли юкори булади. Чунки, Scopus базасига кирган индексланган журналларда аксарият илмий маколалар инглиз тилида чоп этилади ва инглиз тилида чоп этилган макола бошка мамлакат олимлари томонидан хам фойдаланилиши мумкин. Натижада, олим юкори H-индексига эга булиш имконияти яратилади.

Илмий маколаларни Scopus базасидаги индексланган журналларда кандай макола чоп этиш туFрисида дастурлар ва тренинг курсларини ташкил этиш олимларимизнинг бу борада билим ва куникмаларини оширишда мухим рол уйнайди.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг "илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида" ги 2020 йил 29 октябрдаги ПФ-6097-сон Фармони Тошкент ш.

Интернет сайтлари:

1. http://www.scimagojr.com

2. https://mininnovation.uz

3. https:// lex.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.