Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА БАНК ОМОНАТИ БИЛАН БОҒЛИҚ БЎЛГАН ҚОНУНЧИЛИК АСОСЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ТУРЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА БАНК ОМОНАТИ БИЛАН БОҒЛИҚ БЎЛГАН ҚОНУНЧИЛИК АСОСЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ТУРЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
247
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
омонатчи / омонат / банк / банк омонати / вексел / жамғарма (депозит) сертификати / талаб қилингунча сақланадиган омонат / муддатли омонат / омонат дафтарчаси / омонат (депозит) сертификати. / Depositor / deposit / bank / bank deposit / promissory note / savings certificate (deposit) / deposit to be kept on demand / term deposit / savings book / certificate of deposit (deposit).

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хушбоқова Нигора Ғайрат Қизи

Ушбу мақолада банк омонати билан боғлиқ қонунчилик, ушбу шартноманинг тушунчаси ва моҳияти, пул маблағларини омонатга жалб қилиш ҳуқуқи, банк омонати шартномасининг шакли, омонатларнинг турлари, омонатни қайтариш ҳақидаги талабни бузганлик учун жавобгарлик масалалари, омонат дафтарчаси ва омонат (депозит) сертификати ҳақида батафсил тўхталиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FUNDAMENTALS OF LEGISLATION CONCERNING BANK DEPOSITS IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN AND THEIR TYPES

This article discusses the issues of legislation related to a bank deposit, the concept and essence of this agreement, the right to raise funds for a deposit, the form of a bank deposit agreement, types of deposits, liability for violation of the deposit refund requirement, a savings book and a certificate of deposit (deposit) are discussed in detail.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА БАНК ОМОНАТИ БИЛАН БОҒЛИҚ БЎЛГАН ҚОНУНЧИЛИК АСОСЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ТУРЛАРИ»

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА БАНК ОМОНАТИ БИЛАН БОГЛИК;

БУЛГАН ЦОНУНЧИЛИК АСОСЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ТУРЛАРИ Хушбокова Нигора Гайрат кизи

Термиз давлат университети Юридик факультети Юриспруденция таълим йуналиши II боскич 420-гуру^ талабаси https://doi.org/ 10.5281/zenodo.6772944

Аннотация. Ушбу мацолада банк омонати билан боглиц цонунчилик, ушбу шартноманинг тушунчаси ва мо%ияти, пул маблагларини омонатга жалб цилиш %уцуци, банк омонати шартномасининг шакли, омонатларнинг турлари, омонатни цайтариш %ацидаги талабни бузганлик учун жавобгарлик масалалари, омонат дафтарчаси ва омонат (депозит) сертификати %ацида батафсил тухталиб утилган.

Калит сузлар: омонатчи, омонат, банк, банк омонати, вексел, жамгарма (депозит) сертификати, талаб цилингунча сацланадиган омонат, муддатли омонат, омонат дафтарчаси, омонат (депозит) сертификати.

ОСНОВЫ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА, КАСАЮЩЕГОСЯ БАНКОВСКИХ ВКЛАДОВ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН И ИХ ВИДОВ

Аннотация. В данной статье рассматриваются вопросы законодательства, связанные с банковским вкладом, понятие и суть этого договора, право на привлечение средств на вклад, форма договора банковского вклада, виды вкладов, ответственность за нарушение требования о возврате вклада, сберегательная книжка и депозитный сертификат (депозит) подробно обсуждаются.

Ключевые слова: Вкладчик, вклад, банк, банковский вклад, вексель, сберегательный сертификат (депозит), депозит, который будет храниться до востребования, срочный вклад, сберегательная книжка, депозитный сертификат (депозит).

FUNDAMENTALS OF LEGISLATION CONCERNING BANK DEPOSITS IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN AND THEIR TYPES Annotation. This article discusses the issues of legislation related to a bank deposit, the concept and essence of this agreement, the right to raise funds for a deposit, the form of a bank deposit agreement, types of deposits, liability for violation of the deposit refund requirement, a savings book and a certificate of deposit (deposit) are discussed in detail.

Keywords: Depositor, deposit, bank, bank deposit, promissory note, savings certificate (deposit), deposit to be kept on demand, term deposit, savings book, certificate of deposit (deposit).

КИРИШ

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 759-моддасига кура, банк омонати шартномаси буйича биринчи тарафдан (омонатчидан) кабул килиб олган ёки унинг номига келган пул суммасини (омонатни) кабул килиб олган иккинчи тараф (банк) шартномада назарда тутилган шартлар асосида ва тартибда омонат суммасини кайтариш ва унга фоизлар тулаш мажбуриятини олади. Банк омонати шартномаси омонат суммаси банкка келиб тушган кундан бошлаб тузилган х,исобланади. Фукаро омонатчи булган банк омонати шартномаси оммавий шартнома деб х,исобланади. Банк билан омонатчининг омонат куйилган х,исобварак буйича муносабатларига нисбатан банк х,исобвараги

шартномаси тугрисидаги коидалар, агар ушбу бобнинг коидаларида бошкача тартиб назарда тутилган булмаса ёки у банк омонати шартномасининг мохиятидан келиб чикмаса, кулланилади. Ушбу бобнинг банкларга доир коидалари конун хужжатларига мувофик юридик шахслардан омонатлар кабул килувчи бошка кредит ташкилотларига нисбатан хам кулланади.

Банк омонати шартномаси карз шартномасининг (ФК 732-моддаси) бир куриниши булиб, бунда карз берувчи — банкка пул куювчи, карз олувчи эса банк хисобланади. Банкка омонат куювчи сифатида фукаролик хукукининг барча субъектлари иштирок этиши мумкин. Фукаро ва банк уртасидаги банк омонати шартномаси оммавий (ФК 358-моддаси) булганлиги учун банк фукаронинг омонат куйишини куйидаги лолларда рад эта олмайди: а) таъсис хужжатлари ва лицензияга асосан банк омонат (жамгарма) операцияларини амалга ошириш хукукига эга булса; б) омонатни кабул килиш амалдаги конунчилик хамда Узбекистон Республикаси Марказий банки томонидан белгиланган мажбурий иктисодий нормативларни бузилишига олиб келмаса; в) иктисодий ёки бошка сабабларга кура банк ахолидан омонат кабул килишни тухтатмаган булса; г) банкда омонат кабул килишнинг зарур ташкилий ва техник имкониятлар (буш операционистлар, операция зали ва х.к.) булса; д) омонат кабул килиш учун банк имкониятларини чекловчи бошка сабаблар булмаса. Юкорида санаб утилган шароитлар мавжуд булиб, банк омонат кабул килишни рад этганида фукаро судга ушбу банкнинг бошка омонатчилари шартлари асосида унинг узи билан банк мажбурий равишда шартнома тузиши тугрисида ва банкдан бундай шартномани тузишдан буйин товлаши сабабли курган зарарини коплашни ундириб беришни сураб судга мурожаат килиш хукукига эга. Шартнома тузаётганда банк бир мижозни бошкасидан афзалрок куришга хакли эмас (масалан, банк ходимлари томонидан куйилган омонатга бошка фукаролар омонатига нисбатан юкорирок фоиз куйиш). Лекин, бу коида айнан бир хил шартлар асосида куйиладиган омонатларга тегишли. Банк куйилган омонатлар микдори, уларни кайтариш муддати ва шартноманинг амал килиш муддатига караб уз фойдали фоизларини таксимлаш хукукига эга. Чунончи, юридик шахслар ва фукаролар омонатига турлича фоизлар белгилаши мумкин. Чунки амалиётда бундай омонат куювчилар билан тузиладиган шартнома бир биридан анча фарк килади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 760-моддасига кура, пул

маблагларини омонатларга жалб килиш хукукига конун хужжатларида белгиланган тартибда лицензия берилган банклар эга буладилар.

Бундай хукукка эга булмаган шахс фукародан омонат кабул килган такдирда, омонатчи дархол омонат суммасини кайтариб беришни, шунингдек бу суммага ушбу Кодекснинг 327-моддасида назарда тутилган фоизларни тулашни хамда фоиз суммаларидан ташкари омонатчига етказилган хамма зарарни коплашни талаб килиши мумкин.

Агар бундай шахс банк омонати шартномаси шартлари асосида юридик шахснинг пул маблагларини кабул килган булса, ушбу Кодекснинг битимлар хакикий булмаслигининг асослари ва окибатларига доир тегишли коидалари кулланади.

Агар конунда бошкача тартиб белгиланган булмаса, ушбу модданинг иккинчи ва учинчи кисмларида назарда тутилган окибатлар, ким булишидан катъи назар, фукаролар ва юридик шахсларнинг пул маблагларини:

омонат сакловчиларга омонатни талаб килиши биланок олиш ва омонатчининг ушбу боб коидаларида кузда тутилган бошка хукукларини амалга ошириш имкониятини бермайдиган векселлар ёки бошка кимматли когозлар бериш; уларга гайриконуний чикарилган деб топилган акциялар ва бошка кимматли когозларни сотиш йули билан омонатларга жалб килиш холларига нисбатан кулланади.

Банк операциялари жумласига: жисмоний ва юридик шахсларнинг, шу жумладан, вакил банкларнинг хисобваракларини очиш ва юритиш, хисобвараклар буйича хисоб-китоб килиш; омонатларни жалб этиш; кредитларнинг кайтарилиши, фоизлилиги ва муддатлилиги шарти билан уз маблаглари ва жалб этилган маблаглар хисобидан уз номидан кредитлар бериш. Шунингдек, банклар бошка турдаги операцияларни хам амалга оширишлари мумкин, чунончи: маблаг эгаси ёки маблагни тасарруф этувчи билан тузилган шартномага биноан пул маблагларини бошкариш; чет эл валютасини накд пул ва накд булмаган пул шаклларида юридик хамда жисмоний шахслардан сотиб олиш ва уларга сотиш; пул маблаглари, векселлар, тулов ва хисоб-китоб хужжатларини инкассо килиш; учинчи шахслар номидан мажбуриятларнинг бажарилишини назарда тутувчи кафолатлар бериш; учинчи шахслардан мажбуриятларнинг бажарилишини талаб килиш хукукини олиш; кимматли когозлар чикариш, харид килиш, сотиш, хисобини юритиш ва уларни саклаш, мижоз билан тузилган шартномага биноан кимматли когозларни бошкариш, кимматли когозлар билан бошка операцияларни бажариш; банк фаолияти юзасидан маслахат ва ахборот хизмати курсатиш; жисмоний ва юридик шахсларга хужжатлар ва бошка бойликларни саклаш учун махсус бинолар ёки улар ичидаги пулат сандикларни ижарага бериш; молиявий лизинг; халкаро банк амалиётига мувофик, лицензияда махсус курсатилган бошка операциялар.

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 761-моддасига биноан, банк омонати шартномаси ёзма шаклда тузилган булиши керак. Агар омонатнинг куйилганлиги омонат дафтарчаси, жамгарма (депозит) сертификати ёки банк томонидан омонатчига берилган, конунда, конунга мувофик белгиланган банк коидаларида ва банк амалиётида кулланиладиган иш муомаласи одатларида бундай хужжатлар учун назарда тутилган талабларга жавоб берадиган бошка хужжат билан тасдикланган булса, банк омонати шартномасининг ёзма шаклига риоя килинган хисобланади. Банк омонати шартномасининг ёзма шаклига риоя килмаслик бундай шартноманинг хакикий булмаслигига олиб келади. Бундай шартнома уз-узидан хакикий эмас.

Банк омонати шартномаси шартнома шартларини келишиб олиш учун зарур булган оддий ёзма шаклда тузилиши лозим. Шартноманинг узи реал шартнома хисобланиб шартнома ёзма шаклда тузилиши билан бирга банкка омонатга куйиладиган пул суммаси хам такдим этилиши шарт.

Банк омонати шартномасининг ёзма шаклига риоя килмаслик унинг уз-узидан хакикий эмаслигини келтириб чикаради. Такдим килинган маблаглар асоссиз орттирилган бойлик (ФК 1023-моддаси) сифатида кайтарилиши зарур. Омонатчи ололмай колган фойдасини

ундиришни (ФК 1023-моддаси) талаб килиши, шунингдек ФК 327-моддасида назарда тутилган устама фоизларни кушишни хам талаб килишга хакли.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 762-моддасига биноан, банк омонати шартномаси омонатни талаб килиниши биланок бериш (талаб цилингунча сацланадиган омонат) ёки омонатни шартномада белгиланган муддат тугаганидан кейин кайтариш (муддатли омонат) шарти билан тузилади. Банк омонати шартномасида кайтариб беришнинг конун хужжатларига зид булмаган бошка шартлари асосида омонатлар куйиш хам назарда тутилиши мумкин. Банк омонати шартномаси буйича, омонатнинг туридан катъи назар, банк омонатчининг талаби билан омонат суммасини ёки унинг бир кисмини бериши шарт, юридик шахслар томонидан кайтариб беришнинг шартномада назарда тутилган бошка шартлари асосида куйилган омонатлар бундан мустасно. Банк омонати шартномасининг фукаро омонатни талаб килиши биланок олиш хукукидан, муддатли ёки бошка омонатни эса хабардор этишнинг конун хужжатларида белгиланган муддати утганидан кейин олиш хукукидан воз кечиш хакидаги шарти уз-узидан хакикий эмас. Агар омонатчи муддатли ёки бошка омонатни, талаб килиб олингунча сакланадиган омонат бундан мустасно, муддат тугагунга кадар ёхуд банк омонати шартномасида курсатилган бошка холатлар юз бергунга кадар кайтариб беришни талаб килиш ниятида булса, у узининг бу ниятидан банкни омонатни олишни мулжаллаётган санадан камида бир ой олдин хабардор килиши шарт. Муддатли ёки бошка омонат, талаб килиб олингунча сакланадиган омонат бундан мустасно, муддат тугагунга кадар ёхуд банк омонати шартномасида курсатилган бошка холатлар юз бергунга кадар омонатчининг талаби билан унга кайтарилган холларда, агар шартномада бошкача тартиб назарда тутилган булмаса, омонат юзасидан фоизлар туланмайди. Омонатчи муддатли омонат суммасини муддат тугаганидан кейин ёки кайтаришнинг бошка шартлари билан куйилган омонат суммасини банк омонати шартномасида назарда тутилган холатлар вужудга келганидан кейин кайтариб беришни талаб килмаган холларда, агар шартномада бошкача тартиб назарда тутилган булмаса, шартнома омонатни талаб килиб олгунча саклаш шартлари асосида узайтирилган деб хисобланади.

Ушбу модданинг мазмунида ифодаланишича, омонатларни (депозитларни) омонатчига кайтаришнинг шартномада белгиланган тартибига кура, талаб килиб олингунча ва муддатли омонат турларига булинади. Муддатли омонат муайян муддатга тузилган булиб, унинг шартлари буйича омонатчи шартномада белгиланган муддат келишидан олдин омонатни кайтаришни талаб килмайди. Муддатли омонатларнинг энг куп таркалган шакли бу муайян давргача (масалан, 3 ой, 6 ой, 12 ой каби) тузиладиган банк омонати шартномаларидир. Ушбу давр мобайнида омонатчи томонидан куйилган пул маблагларидан банк фойдаланишга хакли. Муддатли омонатларнинг бошка турлари хам мавжуд. Чунончи, учинчи шахс фойдасига куйиладиган омонатлар хам мавжуд булиб, кимнинг фойдасига омонат куйилган булса, ушбу шахс мазкур омонатни омонат куйилаётганда назарда тутилган шартлар мавжуд булган холларда тасарруф килиши мумкин. Талаб килиб олингунча (омонатни талаб килиниши биланок бериш) назарда тутиладиган банк омонати тури сифатида юридик шахсларнинг хисобварагига утказиладиган маблагларни курсатиш мумкин. Ушбу омонат турида нисбатан паст

фоизлар (одатда бир фоиз) туланади. Чунки, банк мижоз талаб килиши биланок ушбу маблагларни бериш мажбуриятини олади. Шунингдек, банк амалиётида айрим холларда жисмоний шахс томонидан муддатли омонат муддатидан олдин кайтарилганда хам (гарчи муддатли омонат сифатида юкори фоизлар белгиланган булса хам, омонат муддатидан олдин кайтарилганлиги боис) омонатга фоизлар талаб килиб олингунча сакланадиган омонатлар буйича хисобланиши мумкин.

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 763-моддасида омонатга туланадиган фоизлар келтириб утилган. Унга кура, банк омонатчига омонат суммаси учун банк омонати шартномасида белгиланадиган микдорда фоизлар тулайди. Банк омонати шартномасида туланадиган фоизлар микдори хакида шарт булмаган такдирда, банк талаб килиб олингунча сакланадиган омонатларга туланадиган микдорда фоизлар тулаши шарт. Агар банк омонати шартномасида бошкача тартиб назарда тутилган булмаса, банк талаб килиб олингунча сакланадиган омонатларга туланадиган фоизлар микдорини узгартириш хукукига эга. Банк фоизлар микдорини камайтирган такдирда, фоизларнинг янги микдори фоизлар камайтирилганлиги хакида омонатчиларга хабар берилганидан кейин куйилган омонатларга нисбатан кулланади. Агар банк омонати шартномасида бошка муддат назарда тутилган булмаса, ушбу хабарга кадар куйилган омонатларга нисбатан камайтирилган фоизлар микдори тегишли хабар берилган пайтдан бир ой утганидан кейин кулланади. Омонатни муайян муддат утгач ёки шартномада назарда тутилган вазиятлар юз берганидан кейин кайтариш шарти билан куйилган омонат юзасидан банк омонати шартномасида белгиланган фоизлар микдори, агар шартномада бошкача тартиб белгиланган булмаса, банк томонидан бир томонлама камайтирилиши мумкин эмас.

Банк омонати шартномаси хак эвазига тузилишини хисобга олиб банкнинг омонатчига фоиз тулаш мажбурияти шартноманинг мухим шарти хисобланади. Таъкидлаш керакки, шартномада мазкур шартнинг курсатилмаслиги шартномани хакикий эмаслигини келтириб чикармайди, балки шархланаётган модданинг 2-кисми билан копланади. Бу холда банк талаб килиб олингунча сакланадиган омонатларга туланадиган микдорда фоизлар тулайди.

Талаб килингунча сакланадиган омонатлар буйича агар шартномада бошкача хол назарда тутилмаган булса, банк бир томонлама омонатчининг маблагларидан фойдаланганлик учун фоизлар микдорини узгартириши (ошириши ёки камайтириши) мумкин. Банкнинг омонатлар буйича тулайдиган фоизларни ошириши тугрисида карори банк томонидан белгиланади ва омонатчига билдирилиши шарт эмас. МУ^ОКАМА

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 766-моддасида жавобгарлик масаласи, яъни омонатни кайтариш хакидаги талабни бажармаганлик учун жавобгарлик белгилаб куйилган. Ушбу моддага кура, банк омонатчининг омонатни ёки унинг бир кисмини кайтариш хакидаги талабини ушбу Кодекснинг 762-моддасида назарда тутилган муддатларда бажармаган такдирда, ушбу Кодекснинг 327-моддасига мувофик банк омонатга фоизлар тулашдан катъи назар, келтирилган зарарни тулаши шарт.

Ушбу моддада курсатилганидек, омонат куювчининг курган зарарлари ФКнинг 327-моддасига асосан туланади. Унга кура, узганинг пул маблагини ноконуний ушлаб колиш, кайтаришдан бош тортиш, уни тулашни кечиктириш натижасида фойдаланиш

ёхуд узга шахсдан асоссиз олган ёки тежаб колганлик учун фоиз туланади. Фоизлар микдори кредитор яшайдиган жойда, кредитор юридик шахс булганида эса, унинг жойлашган ерида пул мажбурияти ёки унинг тегишли кисми бажарилган кунда мавжуд булган банк фоизининг хисоб ставкаси билан белгиланади. ^арз суд тартибида ундириб олинганида суд кредиторнинг талабини даъво кузгатилган кундаги ёки карор чикарилган кундаги банк фоизининг хисоб ставкасига караб кондириши мумкин. Ушбу коидалар конунда ёки шартномада бошка фоиз микдори белгиланган булмаса кулланилади.

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 769-моддасида омонат дафтарчаси белгилаб куйилган. Унга кура, агар тарафларнинг келишувида бошкача тартиб назарда тутилган булмаса, фукаро билан банк омонати шартномаси тузиш хамда унинг хисобварагига омонат буйича пул маблагларини киритиб куйиш омонат дафтарчаси билан тасдикланади. Омонат дафтарчасида банкнинг ёки унинг тегишли филиалининг номи, унинг жойлашган манзили хамда омонат буйича хисобварак номери, шунингдек хисобваракка киритилган хамма пул маблаглари суммаси, хисобваракдан учирилган хамма пул маблаглари суммаси ва омонат дафтарчаси банкка такдим этилган пайтда хисобваракдаги пул маблагларининг колдиги курсатилган ва тасдикланган булиши шарт. Агар омонатнинг бошка холати исбот килинган булмаса, омонат тугрисида омонат дафтарчасида курсатилган маълумотлар банк билан омонатчи уртасида омонат буйича хисоб-китобларни амалга ошириш учун асос булади. Банк омонати шартномасида эгасининг номи ёзилган омонат дафтарчасини бериш назарда тутилади. Банк омонат дафтарчаси такдим этилганида омонатни беради, унга фоизлар тулайди хамда омонатчининг омонат буйича хисобваракдаги пул маблагларини бошка шахсларга утказиш хакидаги топширигини бажаради. Агар эгасининг номи ёзилган омонат дафтарчаси йукотилган булса ёки такдим этиш учун яроксиз холга келтирилган булса, банк омонатчининг аризасига мувофик унга янги омонат дафтарчаси беради.

Банк омонати шартномасида эгасининг номи курсатилган омонат дафтарчаси бериш назарда тутилади. Эгасининг номи ёзилган омонат дафтарчаси фукаро билан банк омонати шартномаси тузилганлигининг хамда омонатга пул маблаглари куйилганлигининг ёзма исботи булиб хисобланади. У кимматли когоз хисобланмайди ва битта хужжат тарзида расмийлаштирилган банк омонати шартномаси билан бирга ёки шартномасиз хам берилиши мумкин. Агар банк омонати шартномаси битта хужжат тарзида тузилган ва омонат дафтарчаси бирон сабабга кура расмийлаштирилмаган булса, пул маблагларини киритилганлик факти банк паттаси, кассир томонидан тасдикланган кирим касса ордери билан тасдикланиши мумкин.

Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 770-моддасига кура, омонат (депозит) сертификати эгасининг номи ёзилган кимматли когоз булиб, банкка куйилган омонат суммасини хам, омонатчининг (сертификат сакловчининг) белгиланган муддат тамом булганидан кейин сертификатни берган банкда ёки ушбу банкнинг исталган филиалида омонат суммасини ва сертификатда курсатиб куйилган фоизларни олиш хукукини хам тасдиклайди. Омонат (депозит) сертификати пул тулаш учун муддатидан олдин такдим этилган такдирда банк, агар сертификатнинг шартларида фоизларнинг бошкача микдори белгилаб куйилган булмаса, омонат суммасини ва талаб килиб олингунча сакланадиган омонатлар буйича туланадиган фоизларни тулайди.

ХУЛОСА

Узбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2008 йил 24 сентябрда 1859-сон билан руйхатга олинган «Банкларнинг депозит (омонат) сертификатларини чикариш ва муомалада булиш тартиби тугрисида» ги Низом талабига кура, депозит (омонат) сертификати — банкка куйилган депозит (омонат) суммасини ва омонатчининг (сертификат сакловчининг) депозит (омонат) суммасини хамда сертификатда шартлашилган фоизларни сертификатни берган банкдан ёки шу банкнинг исталган филиалидан белгиланган муддат тугаганидан кейин олиш хукукини тасдикловчи ноэмиссиявий эгасининг номи ёзилган кимматли когоз хисобланади. Сертификатлар бланкалар тарзида хужжатли шаклда чикарилиши белгиланган. Сертификат бланкасида сертификатни чикариш ва унинг муомалада булиш шартлари шу жумладан, талаб килиб олиш хукукидан бошка шахс фойдасига воз кечиш хамда сертификат йукотилганда сертификат буйича хукукларни кайта тиклаш тартиби акс эттирилган булиши лозим. Сертификатлар икки турда а) «депозит сертификатлари» — юридик шахслар учун; б) «омонат сертификатлари» — жисмоний шахслар учун чикарилиши мумкин. Сертификатни товарлар олди-сотдиси ёки курсатилган хизматлар (ишлар) учун хисоб-китоб килишда тулов воситаси сифатида куллаш мумкин эмас. Депозит сертификатларининг олди-сотдиси ва улар буйича суммаларни тулашга доир пуллик хисоб-китоблар накдсиз шаклда, омонат сертификатлари буйича — накдсиз хамда накд шаклида амалга оширилади. Сертификатларнинг киймати Узбекистон Республикасининг миллий валютасида ифодаланади. Сертификатларни хорижий валютада чикариш такикланади. Сертификатлар 6 ойдан 3 йилгача булган муддатга (сертификат берилган вактдан бошлаб сертификат сакловчиси сертификат буйича депозитни талаб килиб олиш хукукини кулга киритиш вактига кадар) чикарилади.

Агар сертификат буйича депозитни (омонатни) олиш муддати депозит сакловчиси томонидан утказиб юборилган булса, у холда банк сертификатда белгиланган депозит суммаси ва хисобланган фоизларни сертификат эгасининг талабига кура тулашга мажбурдир. Сертификат суммасини талаб килиш кунидан хакикатда сертификатни тулов учун такдим этиш кунигача булган муддат учун фоизлар, агарда сертификатнинг чикарилиш шартларида бошкалар кузда тутилмаган булса, талаб килиб олингунча омонатлар буйича туланадиган фоизлар микдорида туланади.

Фойдаланилган адабиётлар УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АДЛИЯ ВАЗИРЛИГИ. УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ФУКАРОЛИК КОДЕКСИГА ШАРХ 2-ЖИЛД. 2013 йил 1 январга кадар киритилган узгартиш ва кушимчалар асосида тайёрланган. Юридик фанлари доктори, Узбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг академиги, профессор X,. А. РАХМОН^УЛОВ, юридик фанлари доктори, профессор О. О^ЮЛОВ тахрири остида

https://www.osce.Org/files/f/documents/5/2/106230.pdf;

Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги. Тошкент давлат юридик институти. Фукаролик хукуки. (II ^ИСМ). Тошкент '^о1аГ 2007. 339-347-б; Узбекистон Республикасининг Фукаролик кодекси. (2021-йил 1-мартгача булган узгартиш ва кушимчалар билан). Узбекистон республикаси конун хужжатлари

1.

2.

3.

маъдумотлари миллий базаси www.lex.uz (расмий манба) асосида. Тошкент. "Yuridik adabiyotlar publish". 2021. 4. «Банкларнинг депозит (омонат) сертификатларини чикариш ва муомалада булиш тартиби тугрисидаги Низомни тасдиклаш х,акида"ги Узбекистон Республикаси Марказий банки бошкарувининг карори. https://lex.uz/docs/1394598

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.