CC BY
25Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-8-96-99
ZARAFSHON VODIYSI SUV RESURSLARIGA ANTROPOGEN
OMILLARNING TA'SIRI
Fariza Mardonova
Samarqand viloyati, Pastdarg'om tumani 55-maktab o'qituvchisi E-mail: Farizasanj arovna@gmail .com
ANNOTATSIYA
Mazkur maqolada Zarafshon vodiysi suv resurslariga antropogen omillarning ta'siri analiz qilingan. Suv dunyodagi eng muhim va ayni paytda eng arzon tabiiy boylikdir. Maqoladan ko'zlangan maqsad shuki, suv resurslari va unga nisbatan ehtiyotkorona munosabatda bo'lish hamda uning zahirasini ko'paytirish va undan to'g'ri foydalanish. Maqola uchun manba sifatida turli xil qo'llanmalar va soha vakillari fikrlari olingan.
Kalit so'zlar: bulg'anish, gidroenergetika, suv tanqisligi, gidrotexnika, gidrometerologik prognoz, kollektor-drenaj, suv omborlari, gidrologik rejim.
THE INFLUENCE OF ANTHROPOGENIC FACTORS ON THE WATER RESOURCES OF ZARAFSHAN VALLEY
ABSTRACT
This article analyzes the impact of anthropogenic factors on the water resources of the Zarafshan Valley. Water is the most important and at the same time the cheapest natural resource in the world. The purpose of the article is to be cautious about water resources and to increase its reserve and use it properly. As a source for the article, various manuals and opinions of industry representatives were taken.
Keywords: pollution, hydropower, water shortage, hydraulic engineering, hydrometerological forecast, collector-drainage, reservoirs, hydrological regime.
ВЛИЯНИЕ АНТРОПОГЕННЫХ ФАКТОРОВ НА ВОДНЫЕ РЕСУРСЫ
ЗАРАФШАНСКОЙ ДОЛИНЫ
АННОТАЦИЯ
В данной статье анализируется влияние антропогенных факторов на водные ресурсы Зеравшанской долины. Вода является самым важным и в то же
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-8-96-99
время самым дешевым природным ресурсом в мире. Цель статьи - бережно относиться к водным ресурсам, увеличивать их запасы и правильно их использовать. В качестве источника для статьи были взяты различные руководства и мнения представителей отрасли.
Ключевые слова: загрязнение, гидроэнергетика, маловодье, гидротехническое строительство, гидрометеорологический прогноз, коллекторно-дренажные сооружения, водохранилища, гидрологический режим.
KIRISH
XX asrning 60-yillarida qishloq xo'jaligi va sanoatning jadal rivojlanishi Zarafshon daryosi havzasining yer usti va er osti suv resurslaridan to'liq foydalanishga, ularning sanoat korxonalari chiqindilari va oqova suvlar bilan ifloslanishiga olib keldi. Amudaryo oqimini shoshilinch ravishda ko'chirish zarurati tug'ildi va 60-yillarda Amu-Qorako'l va Amu-Buxoro kanallari qurildi (sig'imi mos ravishda 48 m3 / s va 124 m s / s) va quyi oqimda daryoning. Zarafshon Amudaryo suvini qabul qila boshladi.
Suv resurslari tabiatning muhim tarkibiy qismi hisoblanib, insonning hayoti va faoliyatida alohida axamiyatga ega. Aholi sonining o'sishi, quriq va bo'z yerlarning o'zlashtirilishi hamda ishlab chiqarishni ko'payishi bilan suvning ahamiyati yanada ortib boradi. Suv omborlari yuzasidan bo'ladigan bug'lanish miqdori ham o'lkamiz sharoitida ancha katta qiymatlarda kuzatiladi. Bunga dalil sifatida A.M.Nikitin tomonidan aniqlangan va oldingi mavzularda qayd etilgan ma'lumotlarni eslash kifoyadir.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Hozirgi vaqtda Zaravshon vohasida xalq xo'jaligining barcha tarmoqlari ehtiyojlarini qondirish uchun ham o'ziga xos suv resurslaridan, ham yo'naltirilgan oqimlardan intensiv foydalanilmoqda. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, Zaravshon havzasining tog'li qismida hosil bo'lgan daryo oqimini miqdoriy baholash dolzarb vazifa hisoblanadi. Ushbu tadqiqotning maqsadi Zaravshon daryosining suv oqimini tiklash - gp. m. Dupuli, havzaning tog'li hududida oqim hosil bo'lishini va turli davrlarda xalq xo'jaligining rivojlanish bosqichlariga mos keladigan gidravlika quvurlari tomonidan Zaravshon daryosi suv oqimining o'zgarishini baholashni tavsiflaydi. o'zgaruvchan iqlim.
Suv resurslari - bu gidrosferadagi doimiy va tabiatda aylanishi jarayonida
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-8-96-99
qaytadan tiklanib turuvchi suv zaxirasi bo'lib, unga okeanlar, dengizlar, daryolardagi suvlar, muzliklar, yer osti va tuproq suvlari, atmosferadagi suvlar kiradi. Suv resurslari unga nisbatan ehtiyotkorona munosabatda bo'lishni hamda uning zaxirasini ko'paytirish va undan to'g'ri foydalanishni talab etadi. Voha ekologik holatiga ta'sir etuvchi asosiy omillardan biri sug'orishda foydalaniladigan suv hisoblanadi. Voha asosiy suv zaxirasi Zarafshon daryosi va uning irmoqlari bo'lib, daryo suvi boshlanishidan quyi qismiga borgan sari minerallashuv darajasi oshib borishi kuzatiladi, buning sababi daryo suviga tashlanadigan maishiy xo'jalik oqava suvlari tashlanishi bo'lib, shahar oqva suvlarini tozalamasdan daryoga tashlanishi suvni minerallashuv darajasini oshishiga olib kelib suvdan sug'orishda foydalanish tuproqlarni sho'rlanishiga sabab bo'lib minerallashish darajasini oshishiga sabab bo'lib yer osti suvlarini ko'tarilib ketishi tuproqlar sho'rlanishini oshiradi, buni bartaraf etish uchun yer osti suvlar sathini pasaytirish uchun zovurlar qazish, tuproqlar sho'rini yuvish maqsadga muvofiq bo'lib suvlarni gidrogeologik holatini hisobga olib meliorativ tadbirlar amalga oshirish zarur. Suv resurslaridan samarali foydalanish uchun ularning qaysi yo'llar bilan sarflanishini bilish zarur. Ma'lumki, suv resurslari ikki yo'l bilan tabiiy va inson xo'jalik faoliyati, ya'ni antropogen omillar ta'sirida sarflanadi.
Vohada yer osti suvlar sathi ko'tarilib borishi, qishloq xo'jalik ekinlarini sug'orishda yo'l qo'ygan xatolar va daryo suviga oqava suvlar va zovur suvlarning tashlanishi daryo suvini minerallashuviga sabab bo'lib, daryo quyi qismiga borgan sari minerallashuvi oshib borishi quyidagi jadvalda ko'rsatilgan.
Zarafshon daryosi suvi minerallashuv darajasi (mg/l)
Hududlar Minerallashuv darajasi
Ravotxo'ja 280-300
Samarqand 500-550
Xatirchi 700-850
Navoiy 1000-1100
Buxoro 1300-1500
XULOSA
Daryo oqimini Amudaryodan Zaravshon daryosining quyi oqimiga qo'shimcha o'tkazish ham turli sanoat, maishiy, qishloq xo'jaligi va rekreatsion ehtiyojlarga sarflanadi. Shu bilan birga, sug'oriladigan dalalardan qaytariladigan oqimlar relef pastliklarida to'planib, Buxoro va Navoiy viloyatlarida Dengizko'l, Sho'rko'l,
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 8 |August, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-8-96-99
Ayaqogitma kabi sug'orish-ajratish ko'llarini hosil qiladi, shuningdek, To'dako'l suv omboriga quyiladi va undan keng foydalaniladi. dam olish uchun bu yerda yil davomida faoliyat ko'rsatuvchi obodonlashtirilgan dam olish maskanlari barpo etilgan. Xulosa qilib aytish mumkinki, Markaziy Osiyoning issiq iqlimida unumdor namlikning har bir tomchisi maqsadli sarflanmoqda.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasida atrof-muhit muhofazasi va tabiiy resurslardan foydalanishning holati to'g'risida milliy ma'ruza. (2004-2006) T., 2006-y.
2. Nazarov X.T, Usmonxonova D.F, Mustafoeva Sh, Orifjonova I. Zarafshon vohasida geoekologik holatni optimallashtirish orqali ijtimoiy-ekologik muammolarni barqarorlashtirish yo'llari.// Innovation in the modern education system. -Vashington (AQSH), 2021-y, -B. 152-156.
3. Nazarov Kh.T., Ibragimov L.Z., Ganiev Z.A., Tirkashev S.Kh. (2018). Using alternative energy is the guarantee of ecological steadiness. Science and world. № 2 (54). Vol. II. Pp.80-84.
4. Назаров Х. Т., Ибрагимов Л.З. (2019), Geographical properties of tourism development in Zarafshan Valley. «Евразийский Научный Журнал. №1.
5. https: //moluch. ru/archive/146/41047/
6. Nazarov, X.T., Ibragimov, L.Z., Qushoqova, F.U., and Usmonxonova, D.F.. "ZARAFSHON VODIYSI EKOLOGIK VAZIYATINI OPTIMALLASHTIRISH VA BARQARORLASHTIRISH YO'LLARI" Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, vol. 1, no. 5, 2021, pp. 1164-1169.
