CC BY
13
mgr Beata Wojtasiak1 mgr inz. Damian B^k1
Przyj^ty/Accepted/Принята: 26.05.2015; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 22.04.2016; Opublikowany/Published/Опубликована: 30.06.2016;
DOI: 10.12845/bitp.42.2.2016.1
Jozef Tuliszkowski - niestrudzony dzialacz w pracy dla polskiego pozarnictwa i pismiennictwa pozarniczego2
Jozef Tuliszkowski - a Tireless Activist Working for the Polish Fire Service and Author about Firefighting Issues
Юзеф Тулишковский - неутомимый польский активист пожарной безопасности и литературы по пожарной охране
ABSTRAKT
W artykule przedstawiono jedn^ z osob, ktorym pozarnictwo polskie zawdzi^cza swoj rozwoj. Mowa o Jozefie Tuliszkowskim (1867-1939), ktory zyl w latach zaboru ziem ojczystych i w okresie mi^dzywojennym, kiedy odradzala si^ niezaleznosc panstwa polskiego. Jest to kolejny artykul w dziale „Postacie Pozarnictwa", w ktorym publikowane s^ biografie osob zasluzonych dla pozarnictwa. Sylwetka innej postaci zwiqzanej z ochrony przeciwpozarow^ - plk. poz. w st. spocz. Wladyslawa Pilawskiego, zostala przyblizona czytelnikom „BiTP. Bezpieczenstwo i Technika Pozarnicza" w numerze pierwszym za 2015 rok.
Inzynier Jozef Tuliszkowski byl profesjonalist^ oraz niestrudzonym dzialaczem w drodze do poprawiania stanu bezpieczenstwa pozarowego. Uosabial najlepsze cechy strazaka - profesjonalnego dowodcy, organizatora i patrioty, b^d^c wzorem dla wspolczesnych i przyszlych pokolen oficerow. Jego wieloletni teoretyczny i praktyczny dorobek do dzisiaj wywiera istotny wplyw na ksztaltowanie taktyki, techniki, szkolenia i badan naukowych w zakresie ochrony przeciwpozarowej.
Nieustannie zabiegal rowniez o rozwoj strazy pozarnej. Okreslil m.in. podstawy techniki i wyszkolenia pozarniczego oraz utworzenia w pelni wykwalifikowanych kadr pozarniczych, z ktorych korzysta do dzis cale wspolczesne pozarnictwo. Na uwage zasluguje rowniez jego aktywnosc w zakresie wydawniczym. Poprzez swoj^ tworczosc wzbogacil branzow^ literature dotycz^c^ problemu walki z pozarami, ktora w duzej mierze do dnia dzisiejszego jest aktualna. Jego dorobek to l^cznie okolo 30 pozycji ksiqzkowych, w tym m.in. 7-tomowa Obrona przed pozarami, ktora wzbudzila zainteresowanie rowniez poza granicami kraju oraz opublikowany w 1909 r. pionierski podr^cznik dla strazakow pt. Walka zpozarami. Dzialalnosc publikacyjna inzyniera Jozefa Tuliszkowskiego to takze ponad 130 artykulow zamieszczonych glownie w czasopismie „Przegl^d Pozarniczy", l^cznie z glosnym projektem Szkoly Pozarniczo-Budowlanej w Warszawie opublikowanym w 1924 r. w postaci broszury. Swoj^ ogromn^ wiedz^ i doswiadczeniem dzielil si^ takze podczas licznych spotkan, konferencji - rowniez na arenie mi^dzynarodowej. W dowod uznania jego wybitnych osi^gni^c na rzecz ochrony przeciwpozarowej, w roku 1997 jego imi^ nadano Centrum Naukowo-Badawczemu Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowemu Instytutowi Badawczemu w Jozefowie, ktorego misj^ jest dzialalnosc na rzecz zapewnienia bezpieczenstwa powszechnego Panstwa w zakresie ochrony przeciwpozarowej, zarz^dzania kryzysowego, ochrony ludnosci i obrony cywilnej -ideom, ktorym inzynier Jozef Tuliszkowski podporz^dkowal cale swoje zycie.
Slowa kluczowe: pozarnictwo polskie, ochrona przeciwpozarowa, pismiennictwo pozarnicze
ABSTRACT
One of the people to whom Polish firefighting owes its development was engineer Jozef Tuliszkowski (1867-1939) who lived during the annexation period of Poland and in the interwar years, when the independence of the Polish state was reviving. It is the next article in the section "People involved in Firefighting" dedicated for biographies of deserving people who have contributed to firefighting. The profile of another, equally deserving individual associated with fire protection - LT Col (Retd) Wladyslaw Pilawski was highlighted in the first issue of "BiTP. Safety & Fire Technique" in 2015.
Engineer Jozef Tuliszkowski was a professional and tireless activist in pursuit of improving the state of fire safety. He personified the best qualities of a fireman - professional leader, organizer and patriot, being a role model for present and future generations of officers. His long-term theoretical and practical achievements have a significant influence on present day shaping of tactics, techniques, training and research in the field of fire protection. He constantly strived to develop the fire service. He defined, among others, the fundamentals of technology and firefighting training, and created a cadre of fully qualified personnel, principles of which are applied in present day firefighting. His contribution as an author in the field
1 Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy, Jozefow / Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute;
2 Autorzy wniesli rowny wklad merytoryczny w powstanie artykulu / The authors contributed equally to this article;
D01:10.12845/bitp.42.2.2016.1
of publishing is also noteworthy. His work enriched literature for the profession on issues concerning fighting fires, which, in many areas, are relevant today. His achievements, some 30 books, including a text consisting of seven volumes "Defence against fires," which aroused interest beyond Polish borders and a pioneering textbook for firefighters "Firefighting" published in 1909. Engineer Józef Tuliszkowski's activity as an author includes some 130 articles, published mainly in the "Fire Review" magazine and includes a well publicised project from the School of Firefighting, Warsaw, published in 1924 as a brochure. He shared his wide knowledge and experience at a variety of international meetings and conferences.
In recognition of outstanding achievements in fire protection, the Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute was named after Józef Tuliszkowski. The Centre's mission is to conduct activities to ensure public safety in areas associated with: fire protection, crisis management, protection of the public and civil defence - ideas to which engineer Józef Tuliszkowski devoted his entire life.
Keywords: Polish firefighting, fire protection, firefighting literature
АННОТАЦИЯ
В данной статье представлен человек, которому пожарная охрана в Польше обязана своим развитием. Речь идёт о Юзефе Тулишковским (1867-1939), который жил во время аннексии польских земель и в межвоенном периоде, когда восстанавливалась независимость польского государства. Это очередная статья в разделе „Лица пожарной охраны", в котором публикуются биографии людей, связанных с пожарной охраной. Личность другой, не менее заслуженной персоны - полковника в отставке Владислава Пилявского, была уже представлена читателям „В1ТР. Безопасность и Пожарная Техника" в первом номере за 2015 год. Инженер Юзеф Тулишковский был профессионалом и неутомимым активистом на пути к улучшению состояния пожарной безопасности. Он был воплощением лучших черт пожарного - профессионального лидера, организатора и патриота, являясь примером для современных и будущих поколений офицеров. Его долголетние теоретические и практические достижения до сих пор оказывают существенное влияние на формирование тактики, обучения и научных исследований в области противопожарной охраны.
Юзеф Тулишковский постоянно стремился к развитию пожарной службы. Описал, в частности, основы техники и обучения по пожаротушению и созданию обученного персонала, которые используются в современной пожарной охране. Внимания заслуживает также его издательская деятельность. Благодаря своей творческой работе он обогатил отраслевую литературу по проблемам тушения пожаров большим количеством публикаций, значительное число которых все ещё актуально. Его достижения: около 30 книг, в том числе 7-томная Защита от пожаров, которая вызвала большой интерес за пределами границ нашей страны, а также опубликованный в 1909 г. пионерский учебник для пожарных Борьба с пожарами. Издательская деятельность инженера Юзефа Тулишковского включает также более 130 статей, опубликованных, в частности, в журнале „Пожарный обзор", включая известный проект Пожарно-строительной школы в Варшаве, опубликованный в 1924 году в виде буклета. Своими обширными знаниями и опытом он делился также во время многих встреч и конференций, в том числе и международных.
В знак признания его выдающихся достижений для противопожарной защиты его имя в 1997 году принял Научно-Исследовательский Центр Противопожарной Охраны - Государственный Исследовательский Институт, миссией которого является деятельность на благо обеспечения общественной безопасности государства в области противопожарной охраны, антикризисного управления, гражданской защиты и гражданской обороны - идей, которым инженер Юзеф Тулишковский посвятил всю свою жизнь.
Ключевые слова: пожарная охрана в Польше, пожарная охрана, литература по пожарной охране
1. Rys biograficzny
Józef Tuliszkowski urodzil siç 4 lutego 1867 r. w Radzi-willowie Wolyñskim3. Wychowywal siç w wierze katolickiej, w domu przepelnionym atmosfera ciepla, szacunku i gor^-cego patriotyzmu. Wartosci wyniesione z domu rodzinnego mialy w pózniejszym czasie znacz^cy wplyw na jego drogç zyciow^.
„Wczesnie, bo juz w 1883 r., bçd^c uczniem gimnazjum filologicznego w Rydze, Józef Tuliszkowski wykazal swoje za-interesowanie technik^, jak równiez ze szczególnym upodo-baniem przygl^dal siç pracy strazaków w Rydze, podczas pozarów, które nçkaly kresy wschodnie. W 1886 roku wst^-pil potajemnie do pomocniczej druzyny uczniowskiej przy I kolumnie Ochotniczej Strazy Pozarnej w Rydze, z zapalem uczestnicz^c przy cwiczeniach oraz licznych pozarach w mie-scie. Nastçpnie w 1886 roku rozpocz^l dzialalnosc konspira-cyjn^, tworz^c wspólnie z kolegami z Kowienszczyzny „Kólko Przyszlych Powstañców". Czlonkowie Kola byli najlepszymi uczniami i udzielali, za zgod^ wladz szkolnych, korepetycji slabo ucz^cym siç, zarabiaj^c przy tym po ok. 40-50 rubli miesiçcznie. Wiçkszosc pieniçdzy wydawali na zakup broni i amunicji. Podczas tajnych spotkan studiowali strategic woj-skow^, taktykç i inzynieriç polow^. J. Tuliszkowski ukonczyl Gimnazjum w Rydze i tam tez w roku 1891 rozpocz^l studia na Politechnice. W trakcie studiów na Politechnice w Rydze (1891-1897) wst^pil do Welecji - patriotycznej, polskiej or-
3 Niewielkie miasteczko w powiecie krzemienieckim, w polskiej
rodzinie ziemianskiej, osiadlej w zaborze rosyjskim na Wolyniu.
ganizacji, zrzeszaj^cej mlodziez studenck^, gdzie zapoznal m.in. Ignacego Moscickiego. Do Ochotniczej Strazy Pozarnej w Rydze wst^pil p otaj emnie j ako student Politechniki Ryskiej, gdzie przez 6 lat ci^zkiej pracy (od 1891 r.) przeszedl wszyst-kie szczeble strazackiej sluzby od szeregowca do topornika i pr^downika wl^cznie" [2].
Jedne z najbardziej istotnych doswiadczen Tuliszkowski zdobyl w Rydze, gdzie bral udzial w skomplikowanych i bar-dzo niebezpiecznych akcjach gasniczych przy pozarach tar-taków, fabryk i olejarni. Podczas gaszenia groznych pozarów odniósl wiele obrazen. Mimo to pozostal wierny idei strazackiej, nie zaniedbuj^c jednoczesnie wymagaj^cych studiów politechnicznych. Uczelni^ ukonczyl z wyróznieniem w 1897 r., otrzymuj^c tytul inzyniera mechanika budowy maszyn oraz specjalisty z dziedziny pozarnictwa i budownictwa. Nast^p-nie w 1898 roku wst^pil do organizowanej przy jego aktyw-nej pomocy Ochotniczej Strazy Ogniowej w Kijowie. Bral czynny udzial w niebezpiecznych akcjach gasniczych. Sluzby w Strazy Kijowskiej na stanowisku zast^pcy naczelnika pel-nil przez 6 lat.
W 1903 r. przeniósl si§ do Warszawy, koncz^c tym samym 12-letni^ dzialalnosc w Rydze i Kijowie. Dzialalnosc pozar-nicz^ w Królestwie rozpocz^l od prowadzenia wykladów na tematy pozarnicze oraz praktycznych cwiczen strazackich w szkolach (m.in. w szkole rolniczej w Pszczelinie, w której zorganizowal szkoln^ straz ogniow^). Tworzyl liczne straze ochotnicze, w których gromadzil bron w ramach dzialalnosci konspiracyjnej. W 1904 r. zorganizowal straz ogniow^ ochot-nicz^ w Pulawach, a nast^pnie w Brzozowej, Kijanach i Nal§-
ЛИЦА ПОЖАРНОЙ ОХРАНЫ
czowie. W celu poprawy organizacji strazy ogniowych oraz poznania szczególów produkcji narzçdzi pozarniczych od-wiedzil kilka jednostek strazy w Niemczech i Austrii. W zna-nych fabrykach pozarniczych Magirusa w Ulm, Knausta, Kernereitera i Millera w Wiedniu i Brauna w Norymberdze zapoznal siç z produkcji samochodów pozarniczych i innego sprzçtu pozarniczego. Dziçki nowym doswiadczeniom po powrocie do kraju, Tuliszkowski zorganizowal w firmie Ignis dzial pozarniczy z warsztatami, by zaoferowac strazom ognio-wym dobry, sprawny i lekki sprzçt pozarniczy. Produkowa-ne w tamtych czasach (w firmie Ignis) stacjonarne sikawki strazackie ciçzkie, niepraktyczne w uzyciu i transporcie, jak równiez drabiny strazackie i inny sprzçt pozarniczy zostaly przez niego usprawnione. W okresie tym zmodernizowal tak-ze m.in. hamulec ratunkowy klamrowy do przyrz^du Heniga, opracowal nowy typ kasku ze sciçtym grzebieniem, ulepszyl helm dymowy, respirator, zatrzasnik do linki ratowniczej, bandaz i podpinkç [8]. Pracowal nad unowoczesnieniem wy-posazenia strazy pozarnej oraz nad zmian^ postrzegania bez-pieczenstwa pozarowego wsród cywili.
W latach 1906-1910 kierowal fabryk^ Wyrobów Drzew-nych Ordynacji Zamojskich w Zwierzyncu Lubelskim. W tym okresie inz. Tuliszkowski duzo czasu poswiçcal sprawom szkoleniowym, glównie szkoleniom zalogi [3]. Kontynu-owal równiez prace nad ulepszeniem narzçdzi pozarniczych. Opracowal takze sygnalizacjç gestow^. W okresie dzialalnosci w Zwierzyncu Tuliszkowski rozpocz^l pracç nad pionierskim podrçcznikiem dla strazaków pt. Walka z pozarami., poru-szaj^cym tematykç zapobiegania i gaszenia pozarów. Ksi^zka zostala ukonczona w 1909 roku [2]. Okres pobytu w Zwierzyncu byl dla Tuliszkowskiego wazny równiez ze wzglçdow osobistych. W Zwierzyncu poznal przyszl^ zonç Wandç tu-czyck^, z któr^ pobral siç 18 stycznia 1908 roku w Lublinie.
W 1910 r. powrócil do Warszawy i podj^l pracç w Cen-tralnym Towarzystwie Rolniczym (CTR). Pragn^c zaintere-sowac dzialaczy CTR swymi pomyslami na temat tworzenia strazy ogniowych na wsi, przedstawil szczególowe plany kon-cepcji powolania sieci wloscianskich strazy ogniowych oraz prowadzenie zorganizowanej profilaktyki pozarowej, przede wszystkim z wykorzystaniem budownictwa ogniotrwalego, które jego zdaniem bylo najskuteczniejszym sposobem zapobiegania klçsce ognia. Podczas licznych kursów i pokazów rolniczych wyjasnial zasady produkcji i stosowania tanich, ogniotrwalych materialów budowlanych i zastosowania ich w budownictwie wiejskim, zwracaj^c uwagç na ekonomikç, wygodç i estetykç. Wyjasnial przyczyny powstawania po-zarów elektrycznosci i znaczenie piorunochronów. Przez okres piçciu lat (1910-1915) odwiedzil kilkaset miejscowosci, w których uczyl zasad bezpieczenstwa pozarowego z wyko-rzystaniem srodków profilaktycznych.
Po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan w dniu 28 lipca 1915 roku, inz. Józef Tuliszkowski zostal powolany na ko-mendanta Strazy Ogniowej m. Warszawy. Kiedy obejmowal to stanowisko byl juz uznanym autorytetem w dziedzinie pozarnictwa zarówno w zakresie dowodzenia akcjami, jak i w dzialalnosci naukowej - jako autor cenionych podrçcz-ników pozarniczych. Swoj^ bogat^ wiedzç zawodow^ zdoby-wal w równym stopniu drog^ praktyki zawodowej w Strazy Ryskiej, jak równiez przez studia teoretyczne [4]. Tuliszkowski w czasie swojej komendantury, która trwala do 4 marca 1919 roku, przeprowadzil reorganizacjç Strazy Warszaw-skiej. „Nowy system przewidywal wyjazdy trzech plutonów w zaleznosci od rozpoznanych potrzeb. Pierwszy pluton (ok. 8 osób) jechal wozem bojowym jako jednostka pierwszego rzutu. Pluton drugi (ok. 20 osób) dysponowal trzema woza-mi, sikawk^ parow^, drabiny mechaniczn^ i duz^ ilosci^ wçzy, wyjezdzal gdy sygnalizowano duze zagrozenie ogniem. Trzeci - ostatni pluton wyjezdzal glównie do gaszenia pozarów, które
D01:10.12845/bitp.42.2.2016.1
wybuchaly na peryferiach miasta, gdzie nie bylo hydrantow. Wyposazony byl w sprzçt pomocniczy: w sikawki i duz^ ilosc beczkowozow" [3]. Dodatkowo jako pierwszy podj^l decyzjç
0 zmianie uniformow rosyjskich uzywanych w Warszawskiej Strazy Ogniowej na nowe uniformy, zaprojektowane wedlug wzorow polskich. Wprowadzil rowniez nowe stopnie sluzbo-we i dystynkcje: strazak szeregowiec, plutonowy (jeden pa-sek), sierzant (dwa paski), starszy sierzant (jeden szeroki pa-sek), porucznik (jedna gwiazdka), kapitan (dwie gwiazdki), komendant (trzy gwiazdki).
Jozef Tuliszkowski duz^ wagç przywi^zywal do roli pier-wiastka duchowego z uwagi na swoje glçboko religijne wy-chowanie oraz spustoszenie duchowe spowodowane dzialalnosci^ zaborcow. Za zgod^ wladz miejskich wyst^pil do Kurii Warszawskiej o zgodç na zorganizowanie sluzby dusz-pasterskiej. Z inicjatywy Komendanta dzien sluzby konczyl siç modlitw^ wieczorn^. Ustalono rowniez bogaty i okazaly ceremonial nabozenstw strazackich. W pierwszym nabozen-stwie 26 sierpnia 1915 roku w Parafii Sw. Krzyza udzial wziçli strazacy ze wszystkich oddzialow. Funkcjonariusze uczest-niczyli we mszy w umundurowaniu (z kaskami i toporkami) wraz z pocztami sztandarowymi oddzialow. Taki ceremonial towarzyszyl wszystkim wiçkszym nabozenstwom w warszaw-skiej strazy.
Jako Komendant dbal przede wszystkim o ludzi, nastçp-nie o konie i sprzçt. Dziçki wizytom w wielu zachodnich stra-zach oraz udziale w wystawach sprzçtu, Tuliszkowski mial pelne rozeznanie w wyposazeniu zagranicznych jednostek oraz w trendach, ktore towarzyszyly rozwojowi techniki po-zarowej. Bardzo docenial wartosc taboru samochodowego. Rozpocz^l motoryzacjç strazy, sprowadzaj^c wspanialy - na owczesne czasy - samochod pozarniczy marki Hans Loyd, ktory osobiscie dostosowal do warunkow warszawskich, montuj^c w samochodzie dodatkowy zbiornik na wodç. Z inicjatywy Tuliszkowskiego unowoczesniono tez uzbro-jenie osobiste strazakow - topor, pas oraz szlify metalowe
1 luskowe z podpinkami pod pachy, ktore stanowi^ zabezpie-czenie przed spadaj^cymi elementami budowlanymi podczas pozarow i wzmacniaj^ kosci ramion przy przenoszeniu ciçz-kiego sprzçtu strazackiego [2]. Jego d^zeniem bylo, aby War-szawska Straz Ogniowa znalazla siç w czolowce zawodowych jednostek europejskich. Dzialania w tym kierunku rozpocz^l od odbudowy sily jednostki, doposazenia jej w sprzçt, pojaz-dy i konie, ktore wczesniej zostaly zagrabione przez Rosjan.
Tuliszkowski, jako wielki zwolennik nowoczesnosci, wprowadzil sluzbç lekarsk^ i weterynaryjn^. Uruchomil ochronki dla dzieci strazakow. Dziçki jego inicjatywie powo-lano takze komitet opieki nad rodzinami strazakow.
W dniach 8-10 wrzesnia 1916 roku odbyl siç I Ogolnokra-jowy Zjazd Strazy Ogniowych wspolorganizowany przez Jo-zefa Tuliszkowskiego, na ktorym wyglosil referat pt. Przyszla organizacja strazy ogniowych w odrodzonej Polsce. W wyst^-pieniu odniosl siç do trudnej sytuacji polskiego pozarnictwa, ktora zwi^zana byla glownie z problemami finansowymi [2].
Pod koniec 1918 roku Jozef Tuliszkowski zacz^l praco-wac w Wojsku Polskim jako tworca struktur ochrony i bezpieczenstwa pozarowego. W Wojsku Polskim zorganizowal ochronç przeciwpozarow^ na wysokim poziomie, tworz^c 70 wojskowych strazy pozarnych i liczne pogotowia przeciwpo-zarowe [3]. Opracowal szereg instrukcji dla wojskowych stra-zy pozarnych i obiektow wojskowych.
Organizacja ochrony przeciwpozarowej w kolejnictwie stanowila kolejny etap pionierskiej sluzby Tuliszkowskiego. W latach 1926-1933 pracowal na stanowisku szefa ochrony przeciwpozarowej tego resortu. W tym okresie prowadzil szeroko zakrojone szkolenie przeciwpozarowe. Prace obej-mowaly zabezpieczenie przeciwpozarowe wiçkszych wçzlow kolejowych oraz obiektow zagrozonych pozarowo, takich jak:
warsztaty taboru kolejowego, parowozownie, magazyny, skla-dowiska przeladunkowe róznego rodzaju towarów oraz dwor-ce kolejowe i tabor w ruchu z ladunkami róznych substan-cji o wlasciwosciach wybuchowych. Tworzyl nowe kolejowe straze pozarne, normowan^ organizacjç stalej sluzby przeciw-pozarowej w dyrekcjach okrçgowych kolei oraz w wiçkszych obiektach.
W ostatnich latach zycia Tuliszkowski zajmowal siç organiza j ochrony przeciwpozarowej w polskim przemysle cukrowniczym. W latach 1933-1938 pracowal na stanowisku inspektora - rzeczoznawcy ds. przeciwpozarowych w To-warzystwie Wzajemnych Ubezpieczen Cukrowni w Polsce. W swoich artykulach z tego okresu opublikowanych w „Prze-gl^dzie Pozarniczym" opisal stadia fabrykacji cukru i zwi^za-ne z nimi zagrozenia pozarowe oraz organizacjç zakladowych strazy pozarnych.
Józef Tuliszkowski pracowal zawodowo do ostatnich dni zycia. Zmarl nieoczekiwanie w wieku 72 lat, 26 stycznia 1939 r. Zostal pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Pow^z-kach w Warszawie.
2. Najwazniejsze osi^gniçcia
W roku 1898 Józef Tuliszkowski opracowal na potrzeby Kijowskiej Strazy sygnaly dzwiçkowe dla taboru konnego (zbiórki, zmiany tempa jazdy, wsiadania na konie i zsiadania z nich). W 1908 roku, podczas wystawy rolniczej i ogrodni-czej w Lublinie zorganizowal pierwszy zjazd strazy ognio-wych pol^czony z pokazowymi cwiczeniami strazackimi. Idea zjazdów i zawodów strazackich wynikala z potrzeby wy-miany pogl^dów i doswiadczen.
W 1909 roku opublikowal i wydal za wlasne srodki pionierski podrçcznik dla strazaków pt. Walka z pozarami. Ksi^zka poruszala tematy zwi^zane z zapobieganiem i gasze-niem pozarów.
W latach 1910-1912 wykladal na licznych kursach rocz-nych w szkolach rolniczych w Pszczelinie, Mieczyslawowie, Krzyzewie i Sobieszynie. Tworzyl wzorowe mlodziezowe za-stçpy strazackie oraz promowal zorganizowan^ dzialalnosc profilaktyki pozarów, przede wszystkim w oparciu o budow-nictwo ogniotrwale. Tuliszkowski stan^l na czele Komisji do spraw budownictwa ogniotrwalego i pozarnictwa i zorgani-zowal 70 ochotniczych strazy pozarnych i 60 spólek budow-lanych wiejskich. W licznych publikacjach z tego okresu pro-pagowal budownictwo ogniotrwale, wytwarzanie podstawo-wego sprzçtu gasniczego i ratowniczego. Dodatkowo udzielal siç w pracach komisji podczas konkursów strazackich, które towarzyszyly zjazdom.
W okresie 1915-1918, w czasie sprawowania funkcji Ko-mendanta Warszawskiej Strazy Ogniowej, zdolal przeprowa-dzic reorganizacjç strazy. Zrealizowal trudne zadanie wpro-wadzenia nowego porz^dku wyjazdów do pozarów.
W dniach 8-10 wrzesnia 1916 roku w Warszawie, podczas I Ogólnokrajowego Zjazdu Strazy Ogniowych, zorganizowane-go z inicjatywy Instytucji Ubezpieczen Wzajemnych Budowli od Ognia, Józef Tuliszkowski przedstawil swój referat pt. Przy-szla organizacja strazy ogniowych w odrodzonej Polsce. W wy-st^pieniu omówil trudn^ sytuacjç polskiego pozarnictwa zwi^-zan^ z przestarzalym sprzçtem oraz problemami finansowymi.
W latach 1918-1920 zorganizowal ochronç przeciwpo-zarow^ w Wojsku Polskim, tworz^c liczne wojskowe straze pozarne i wysoce wyszkolone pogotowia przeciwpozarowe. W nastçpnych latach organizowal ochronç przeciwpozarow^ w resorcie komunikacji (1926-1937) i w przemysle cukrowniczym. W referacie pt. Racjonalna obrona przeciwpozarowa PKP, wygloszonym na IX Zjezdzie technicznym Inzynierów Wydzialów Mechanicznych Dyrekcji Kolejowych w Wilnie w pazdzierniku 1933 roku, uwypuklil wszystkie aspekty tego zagadnienia.
D01:10.12845/bitp.42.2.2016.1
3. Najwazniejsze publikacje - fachowe pismiennictwo pozarnicze
Pismiennictwo pozarnicze bylo zyciow^ i zawodow^ pasj^ inz. Jozefa Tuliszkowskiego [5]. Publikowal w czasopismach fachowych adresowanych do oficerskiej kadry pozarniczej w Polsce - pocz^tkowo w ukazuj^cym siç od 1901 roku „Stra-zaku", nastçpnie w czasopismie „Strazactwo Zawodowe". W latach 1927-1931 byl jego redaktorem naczelnym.
W sierpniu 1912 roku na zjezdzie strazy we Wloclawku zostala powolana komisja w skladzie: Tuliszkowski, Chomicz i Kon (prezes Czçstochowskiej strazy), ktora po kilku miesi^-cach aktywnej pracy, 15 grudnia 1912 roku, wydala pierwszy numer „Przegl^du pozarniczego",. Czasopismo na trwale weszlo do dorobku pozarnictwa polskiego. W „Przegl^dzie Pozarniczym" na przestrzeni kilku lat ukazalo siç ponad 130 artykulow autorstwa Tuliszkowskiego, l^cznie z glosnym projektem Szkoly Pozarniczo-Budowlanej w Warszawie wy-danym w 1924 roku. Dalekosiçzny zamysl tworcy projektu zostal zrealizowany znacznie pozniej w postaci Centralnego Osrodka Wyszkolenia Pozarniczego na Zoliborzu w Warszawie. Budynek w stanie surowym oddano juz w 1938 r. W re-dakcji czasopisma „Przegl^d Pozarniczy" Tuliszkowski pracowal przez wiele lat jako kierownik dzialu technicznego, az do roku 1938. Jego zdaniem pismo powinno stanowic plaszczy-znç wymiany pogl^dow i doswiadczen.
Niew^tpliwie istotnym dorobkiem w zakresie pismien-nictwa zawodowego bylo opracowanie i wydanie przy po-mocy finansowej instytucji ubezpieczeniowych oraz Glow-nego Zwi^zku Strazy Pozarnych RP podrçcznikow nauko-wych i popularno-fachowych takich jak: Walka z pozarami (1909) - pionierski podrçcznik dla oficerow strazy wydany przed wojn^, trzytomowe dzielo Obrona przed pozarami (1928) - najpelniejsze dzielo pozarnicze w przedwojennej Polsce, ktore wzbudzilo duze zainteresowanie zagranicz-nych fachowcow, trzytomowa Taktyka pozarowa (1929 r.). Jego ostatni^ wybitn^ prac^ byla ksi^zka pt. Hydraulika wpozarnictwie (1938) [5].
4. Najwazniejsze zrealizowane projekty
W 1898 roku podczas sluzby w Ochotniczej Strazy Ogniowej w Kijowie wedlug projektu inz. Jozefa Tuliszkowskiego urz^dzono samodzielny oddzial strazy z dyzuruj^cymi ochot-nikami i platnymi stangretami. Tuliszkowski zaprojektowal wzorcow^ remizç na sikawkç, drabinç mechaniczn^ i stajnie na 22 konie.
W 1918 roku opublikowal broszurç pt. Projekt reorga-nizacji Strazy Ogniowej m. st. Warszawy, bçd^c^ propozy j kompleksowego rozwoju Warszawskiej Strazy Ogniowej i po-prawy warunkow bezpieczenstwa Warszawy. Zaproponowal nowy system rozmieszczenia oddzialow z uwzglçdnieniem planowanej rozbudowy stolicy. Nowoczesny projekt zakladal powstanie w dzielnicach inspektoratow, spelniaj^cych rolç komend, ktorym podlegalyby oddzialy i posterunki. Przewi-dywal powstanie centralnych sil rezerwowych. Posterunki bç-d^ce silami I rzutu, mialy za zadanie blyskawiczne reagowac na kazdy sygnal o pozarze.
W 1919 r. Tuliszkowski zaproponowal zalozenie Wyzszej Szkoly Pozarniczej. Szczegolowe zalozenia organizacyjne i programowe dla Szkoly Pozarniczo-Budowlanej przedstawil na Zjezdzie Strazy Pozarnych w 1921 roku. Projekt zostal jednomyslnie zaakceptowany. Podjçto uchwalç o utworzeniu takiej placowki. „Placowka miala miescic siç w Warszawie, na Mokotowie. Miala to byc szkola z rocznym co najmniej czasem nauki skupiaj^ca kandydatow o wysokich kryteriach przygotowania, zdrowia i moralnosci. Sam Tuliszkowski wyksztalcony, widzial oficera pozarnictwa na swoj^ miarç. Wychowankowie inz. Tuliszkowskiego, z gruntownym przy-
ЛИЦА ПОЖАРНОЙ ОХРАНЫ
gotowaniem ogólnym i zawodowym, mieli szans^ wywrzec wplyw na poziom pozarnictwa. Józef Tuliszkowski traktowal tabor konny tak, jakby przetrwac on mial wiele dziesi^tków lat i dal temu wyraz projektuj^c w szkole budow^ duzej stajni. W praktyce projekt Tuliszkowskiego w takim wydaniu, jakim go widzial autor nigdy nie zostal urzeczywistniony, glównie z powodu braku srodków, jak równiez mozna przypuszczac, z powodu braku zrozumienia wladz panstwowych w okresie mi^dzywojennym. Warto zauwazyc, ze idea wyprzedzala cza-sy, w których zyl jej twórca" [6].
5. Najwazniejsze nagrody i wyróznienia
W roku 1896 za uratowanie zycia swojemu komendanto-wi podczas pozaru tartaku w Rothe Dune pod Ryg^ otrzymal publiczn^ pochwal^ przed frontem wszystkich oddzialów ry-skiej strazy pozarnej. W okresie dzialalnosci w strazy pozar-nej w Rydze uratowal takze z pozaru dwoje dzieci w Peters-burgu, narazaj^c przy tym wlasne zycie. Za ten czyn otrzymal srebrny medal na wst^dze Wlodzimierza, pózniej zamieniony w Polsce Odrodzonej na Krzyz za Ratowanie Gin^cych.
W 1900 roku w uznaniu jego umiej^tnosci i zaangazowa-nia oraz za dzialalnosc w kijowskiej strazy zostal wyrózniony Srebrnym znakiem za 3-letni^ gorliw^ i pozyteczn^ sluzb^, a za projekt stajni i remizy otrzymal podzi^kowanie od gu-bernatora i zarz^du strazy.
W 1902 roku, pracuj^c w kijowskiej filii Tow. Akc. August Repphan, wzi^l aktywny udzial w konkursie na proj ekt odbu-dowy zniszczonej przez pozar wielkiej cukrowni Mironówka na Ukrainie. Do konkursu zglosil dwa projekty, zdobywaj^c za nie dwie nagrody: pierwsz^ i drug^ [5].
W 1912 roku wygral konkurs Towarzystwa Higieniczne-go na broszur^ o budownictwie wiejskim. Natomiast w roku 1915, za przeprowadzenie sprawnej akcji ratuj^cej cenne za-pasy m^ki z plon^cego mlyna (warte ok. 90 tysi^cy rubli), Prezydent Miasta Warszawy i okupacyjne wladze wojskowe na r^ce komendanta J. Tuliszkowskiego zlozyly oficjalne po-dzi^kowanie Komendzie Warszawskiej Strazy.
18 maja 1923 roku za czynny udzial w walce zbrojnej z okupantem niemieckim rozkazem M.S. Wojsk. Nr 3503/23 zostal odznaczony Krzyzem Walecznych.
W 1919 roku za 3,5 letni^ wzorow^ prac^ jako Komen-dant Warszawskiej Strazy Ogniowej, Magistrat Stolicy po-dzi^kowal inz. J. Tuliszkowskiemu specjaln^ uchwal^ nr. 5082 z dnia 1919 roku.
W 1922 roku Tuliszkowski w ogloszonym przez Minister-stwo Spraw Wojskowych konkursie na wojskowy helm sztur-mowy, który mial zabezpieczac w boju glow^ zolnierza od lotków odlamków, uderzen kolb^, lanc^ i kul karabinowych, zdobyl I nagrody w wysokosci 25.000 marek polskich.
W 1933 roku zdobyl 1 miejsce w konkursie na broszur^
0 budownictwie wiejskim ogloszonym przez Centralny Zwi^-zek Kólek Rolniczych.
6. Podsumowanie
Inzynier Józef Tuliszkowski, niestrudzony dzialacz w dro-dze do poprawiania stanu bezpieczenstwa pozarowego, uosa-bial najlepsze cechy strazaka - profesjonalnego dowódcy, or-ganizatora i patrioty. Postac ta jest wzorem dla wspólczesnych
1 przyszlych pokolen oficerów. „Cechy i walory osobiste, jakie wyróznialy inz. Tuliszkowskiego, to przede wszystkim, wiel-kie zamilowanie do sluzby pozarniczej i dbalosc o wysoki jej autorytet w spoleczenstwie, kolezenskosc zawodowa i zycz-liwosc dla wspóltowarzyszy pracy" [5]. Tuliszkowski pelnil odpowiedzialne funkcje zawodowe, w których wykazywal swoje ponadprzeci^tne zdolnosci. Nie bez przyczyny zasluzyl na zaliczenie go do pionierów pozarnictwa i pismiennictwa pozarniczego.
DOI:10.12845/bitp.42.2.2016.1
Medalem Honorowym im. Józefa Tuliszkowskiego, usta-nowionym 11 pazdziernika 1993 r. [7], Komendant Glów-ny Panstwowej Strazy Pozarnej, nagradza osoby za wybitne osi^gni^cia w pracy zawodowej i dzialalnosci spolecznej w dziedzinie ochrony przeciwpozarowej oraz za szczególne zaangazowanie podczas akcji ratowniczych. Medal wraz z dy-plomem nadawany jest na wniosek Kapituly w sposób bardzo uroczysty z okazji Dnia Strazaka lub Swi^ta Niepodleglosci. Sposród osób wyróznionych Medalem Honorowym im. Józefa Tuliszkowskiego nalezy wymienic mi^dzy innymi:
• w 1993 roku: gen. poz. w st. spocz. Zygmunta Jarosza, plk. poz. w st. spocz. Wladyslawa Pilawskiego, plk. poz. w st. spocz. Wlodzimierza Strusia, plk poz. w st. spocz. Krzysztofa Smolarkiewicza,
• w 1994 roku: ks. Kardynala Józefa Glempa - Prymasa Polski, plk. poz. w st. spocz. Kazimierza Paska, plk. poz. w st. spocz. Jerzego Królickiego, dh. Jerzego Much^, dh. Antoniego Kobiela, Zofi^ Haykowsk^ - córkj Józefa Tuliszkowskiego i wnuka Józefa Tuliszkowskiego - Michala Tuliszkowskiego.
Ryc. 1. Medal Honorowy im. Józefa Tuliszkowskiego Fig. 1. The Józef Tuliszkowski Honourable Medal Zródlo/ Source: http://www.cnbop.pl/pl/nagrody/targi-konkursy/ honorowy-medal-im-jzefa-tuliszkowskiego_482
W roku 1997 na podstawie zarz^dzenia nr 4 Ministra
Spraw Wewn^trznych i Administracji z dnia 23 stycznia 1997 r.
(Dz. Urz. MSWiA Nr 2., poz. 22) jego imi§ nadano Centrum
Naukowo-Badawczemu Ochrony Przeciwpozarowej - Pan-
stwowemu Instytutowi Badawczemu w Józefowie.
Publikacje autorstwa Józefa Tuliszkowskiego:
[1] Tuliszkowski J., Walka zpozarami. Dla uzytku miast mniejszych, gmin, dworów, wsi, i osad, Warszawa 1909.
[2] Tuliszkowski J., Budynki plaskowapienne, Warszawa 1910.
[3] Tuliszkowski J., Budowle wiejskie zdrowe, ogniotrwale i tanie, Warszawa 1913.
[4] Tuliszkowski J., Projekt obrony pozarnej na przylqczonych przedmiesciach. Opracowany przez Komendanta Strazy Ogniowej Stol. m. Warszawy, Warszawa 1917.
[5] Tuliszkowski J., Projekt Organizacji Strazy Ogniowej m. st. Warszawy, Warszawa 1917.
[6] Tuliszkowski J., Sikawka w strazy ogniowej, Warszawa 1919.
[7] Tuliszkowski J., Zorganizowanie ochrony przeciwpozarowej w Polsce Zjednoczonej. Szkola Techniczna Pozarna Warszawa 1919.
[8] Tuliszkowski J., Taktyka pozarna, Warszawa 1919.
[9] Tuliszkowski J., Instrukcja szczególowa do cwiczen z sikawkq (projekt), Warszawa 1922.
[10] Tuliszkowski J., Najnowsze sikawki samochodowe, Warszawa 1922.
[11] Tuliszkowski J., Pozar jako zjawisko fizyczne. Co to jest ogien i jak z nim walczyc, Warszawa 1922.
[12] Tuliszkowski J., Budynki ogniotrwale, Warszawa 1923.
D01:10.12845/bitp.42.2.2016.1
Najwazniejsze artykuly w prasie pozarniczej:
Tuliszkowski J., Instrukcja szczególowa do cwiczen z drabin^ zestawian^ polsk^ (Szczerbowskiego), Warszawa 1924. Tuliszkowski J., Gasnice r^czne. Aparaty przeciwpozarowe. Typy, systemy i sposoby ich uzycia, Warszawa 1924. Tuliszkowski J., Gasnice rgczne. Aparaty przeciwpozarowe. Typy, systemy i sposoby ich uzycia, Warszawa 1924. Tuliszkowski J., Szkola Pozarniczo-Budowlana, Warszawa 1924. Tuliszkowski J., Istota pozarów, ich przyczyny i podzial, Warszawa 1927.
Tuliszkowski J., Podstawy budownictwa ogniotrwalego, Warszawa 1927.
Tuliszkowski J., Srodki zapobiegaj^ce powstawaniu pozarów, Warszawa,1927.
Tuliszkowski J., Gaszenie róznych pozarów, Warszawa, 1928. Tuliszkowski J., Pomoc sanitarna dla ludzi i koni, Warszawa, 1929.
Tuliszkowski J., Czynnosci i sluzba podczas powodzi, Warszawa, 1929.
Tuliszkowski J., Srodki gasnicze, Warszawa, 1931. Tuliszkowski J., Zaopatrzenie osiedli w wod$, Warszawa, 1936. Tuliszkowski J., Yacht Trio", Garsc wspomnien z zycia studentów polskich w Rydze, Warszawa 1935.
„Strazak", nr 9,
2]
3]
4]
5]
6]
7]
8]
9]
10]
Tuliszkowski J., Sikawki dla strazy wiejskich, 1910.
Tuliszkowski J., W^ze tloczne i ich zwijanie, „Strazak", nr 1, 4 1912.
Tuliszkowski J., Przeklgte narzgdzie, „Strazak", nr 4, 1912. Tuliszkowski J., Jeszcze o przeklgtym narzgdziu, „Strazak", nr 12, 1912.
Tuliszkowski J., Jakie powinno byc pismo fachowe strazackie, „Przegl^d Pozarniczy" nr 1, 1912.
Tuliszkowski J., Budynki mieszkalne dla malorolnych, „Przegl^d Pozarniczy" nr 6, 1912.
Tuliszkowski J, Wspinalnie, „Przegl^d Pozarniczy" nr 8, 1913. Tuliszkowski J., Na dobie, „Przegl^d Pozarniczy" nr 10, 1913. Tuliszkowski J., Domy ludowe, „Przegl^d Pozarniczy" nr 1, 1914. Tuliszkowski J., Garsc wrazen-Berlin, „Przegl^d Pozarniczy" nr 8, 1914.
11] Tuliszkowski J., Na dobie, „Przegl^d Pozarniczy" nr 5, 1914.
12] Tuliszkowski J., Konie w Warszawskiej Strazy Ogniowej, „Przegl^d Pozarniczy" nr 18/19, 1917.
13] Tuliszkowski J., Badanie zaworów sikawki rgcznej, „Przegl^d Pozarniczy" nr 1/2, 1918.
14] Tuliszkowski J., Badanie zaworów sikawki rgcznej, „Przegl^d Pozarniczy" nr 1/2, 1918.
15] Tuliszkowski J., Hydrofor- zaopatrywanie w wod$ sikawek, „Przegl^d Pozarniczy" nr 19/20, 1918.
16] Tuliszkowski J., Pozary teatrów, „Przegl^d Pozarniczy" nr1, 1920.
17] Tuliszkowski J., Wielki pozar w Lublinie, „Przegl^d Pozarniczy" nr3/5, 1920.
18] Tuliszkowski J., Narzgdzia ogniowe do burzenia, „Przegl^d Pozarniczy" nr 1/2, 1921.
19] Tuliszkowski J., Najnowsze sikawki samochodowe, „Przegl^d Pozarniczy" nr 2, 1922.
Tuliszkowski J., Gasnice rgczne, „Przegl^d Pozarniczy" nr 1, 1924.
20]
[21 [22
[23
[24
[25
[26
[27
[28
[29
[30
[31
[32
[33
[34
[35
[36
[37
[38 [39
Tuliszkowski J., Zatrzasnik, „Przegl^d Pozarniczy" nr 13, 1925. Tuliszkowski J., Gaszenie pozarów w zarodku, „Przegl^d Pozarniczy" nr 34, 1926.
Tuliszkowski J., Wgzly ratownicze, „Przegl^d Pozarniczy" nr 44, 1927.
Tuliszkowski J., Czynnosci dowodzqcego akcjq, „Przegl^d Pozarniczy" nr 12, 1928.
Tuliszkowski J., Tuliszkowski J., Wazne zagadnienie doby obecnej, „Strazactwo Zawodowe" nr 5, 1929. Tuliszkowski J., Pozyteczne i ciekawe pomysly, „Strazactwo Zawodowe" nr 4, 1930.
Tuliszkowski J., Krytyczne uwagi o pewnym artykule, „Strazactwo Zawodowe" nr 4-5, 1930.
Tuliszkowski J., Pozary wiezowe, „Strazactwo Zawodowe" nr 11, 1930.
Tuliszkowski J., Trzy najpraktyczniejsze przyrzqdy ratunkowe, „Strazactwo Zawodowe" nr nr (1,2,3,4,5,6,7), 1930. Tuliszkowski J., Glówne zasady hydrauliki, „Strazactwo Zawodowe" nr 3,4,5,6, 1931.
Tuliszkowski J., Wazne zagadnienie doby obecnej, „Przegl^d Pozarniczy" nr 2, 1930
Tuliszkowski J., Niedomagania naszej motoryzacji, „Przegl^d Pozarniczy" nr 1, 1930.
Tuliszkowski J., Tasmowanie w$zy, „Przegl^d Pozarniczy" nr 6/7, 1931
Tuliszkowski J., Cwiczenia z pr^dami wody, „Strazactwo Zawodowe" nr 31, 1931.
Tuliszkowski J., Studnie do próbowania sprawnosci ssawnej
sikawek, „Strazactwo Zawodowe" nr 1, 1931.
Tuliszkowski J., Czynnosci strazy podczas pozaru na tylach
stanowisk, „Strazactwo Zawodowe" nr 6, 1931.
Tuliszkowski J., Zabezpieczanie drabiny mechanicznej od
przewrócenia si$ pod wplywem wiatru, „Przegl^d Pozarniczy"
nr 2, 1933.
Tuliszkowski J., Zabezpieczenie p i toporków na dachach, „Przegl^d Pozarniczy" nr 9, 1936
Tuliszkowski J., Przeciwpozarowe zabezpieczenie cukrowni w Polsce, „Przeglqd Pozarniczy" nr 2, 1938.
Literatura
[1] Bielicki P., Kielin J., Wladyslaw Pilawski, BiTP Vol. 39 Issue 1, 2015, pp. 15-22.
[2] Jablonowski W., Józef Tuliszkowski Pionier Polskiego Pozarnictwa, Komenda Glówna PSP, Warszawa 1995.
[3] 50 rocznica smierci inz. Józefa Tuliszkowskiego, „Strazak" nr 11, 1989.
[4] Z zalobnej karty S. P. Inzynier J. Tuliszkowski, „Przeglqd Pozarniczy" nr 2, 1939.
[5] Pqgowski S., Pionier pozarnictwa i pismiennictwa pozarniczego, „Przegl^d Pozarniczy" 11, 1981.
[6] Bielawska T., Szkola Józefa Tuliszkowskiego, „Przegl^d Pozarniczy" nr 6, 1981.
[7] Decyzja Komendanta Glównego Panstwowej Strazy Pozarnej nadbryg. Feliksa Deli z dnia 11 pazdziernika 1993 r. w sprawie ustanowienia Medalu Honorowego im. Józefa Tuliszkowskiego.
[8] Strona internetowa KG PSP, zakladka Historia, http://www. straz.gov.pl/page/index.php?str=1640S [dost^p: 06.05.2015].
mgr Beata Wojtasiak - absolwentka Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie (Wydzial Nauk Pedagogicznych). W 2013 r. ukoñczyla studia podyplomowe Menedzer Innowacji w Szkole Glównej Handlowej w Warszawie. Aktualnie pracownik Jednostki Certyfikuj^cej Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowego In-stytutu Badawczego na stanowisku mi. specjalista inzynieryjno-techniczny.
mgr inz. Damian B^k - absolwent Wojskowej Akademii Technicznej na wydziale Elektroniki na kierunku elektronika i tele-komunikacja. Specjalista inzynieryjno-techniczny w Jednostce Certyfikuj^cej w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowym Instytucie Badawczym.
