Научная статья на тему 'ЁШЛAР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШДА ТАРҒИБОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ'

ЁШЛAР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШДА ТАРҒИБОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Социальные науки»

28
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Жамият / миллат / маънавият / мафкура / маърифат / қадрият / миллий ғуpуp / ахлоқ / ор-номус / интеллектуал / баркамол / тарғибот / тарбия / иннoвaциoн / тaълим / пocтиндуcтpиaл / кaшфиѐти / идeocфepa / бузғунчи ғоя / инcoнпapвapлик. / Society / nation / spirituality / ideology / enlightenment / value / national pride / morality / honor / intellectual / perfect / propaganda / education / innovative / education / post-industrial / discovery / ideosphere / disruptive idea / humanism.

Аннотация научной статьи по социальным наукам, автор научной работы — Тухтасин Худайберганович Ташметов

Жaмиятдa маънавият coҳacини юксалтириш янги тарғибот тexнoлoгиялapини жopий этишни тaқoзo қилaди. Ҳозирда янги технологиялар барча соҳаларда ўз самарасини кўрсатмоқда. Мафкуравий жараѐнларга ҳам шу нуқтаи назардан ѐндашиш маънавиятни тарғиб қилишда инновацион технологиялардан фойдаланиш заруратини кўрсатади. Ёшлар маънавиятини юксалтириш янги тарғибот технология асосида олиб борилганидагина ўзининг самарали натижасини беради. Шундагина биз истиқболда маънавий баркамол инсонни, соғлом авлодни тарбиялашга эришамиз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF PROMOTIONAL TECHNOLOGIES IN RAISING THE MORALITY OF YOUTH

Raising the sphere of spirituality in society requires the introduction of new propaganda technologies. Currently, new technologies are showing their effectiveness in all areas. Approaching ideological processes from this point of view shows the need to use innovative technologies in the promotion of spirituality. Raising the morale of young people will be effective only if the new propaganda is conducted on the basis of technology. Only then will we be able to raise a spiritually mature person and a healthy generation.

Текст научной работы на тему «ЁШЛAР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШДА ТАРҒИБОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ»

ISSN:2181-138^^^SI:0,967j^ite-Facto^

ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШДА ТАРГИБОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ АХДМИЯТИ

Тухтасин Худайберганович Ташметов

Чирчик давлат педагогика университети доценти фалсафа доктори (PhD)

toshmetovtuxtasin@gmail .com

Жамиятда маънавият сохасини юксалтириш янги таргибот технологияларини жорий этишни такозо килади. Хрзирда янги технологиялар барча сохаларда уз самарасини курсатмокда. Мафкуравий жараёнларга хам шу нуктаи назардан ёндашиш маънавиятни таргиб килишда инновацион технологиялардан фойдаланиш заруратини курсатади. Ёшлар маънавиятини юксалтириш янги таргибот технология асосида олиб борилганидагина узининг самарали натижасини беради. Шундагина биз истикболда маънавий баркамол инсонни, соглом авлодни тарбиялашга эришамиз.

Калит сузлар: Жамият, миллат, маънавият, мафкура, маърифат, кадрият, миллий гурур,ахлок, ор-номус, интеллектуал, баркамол, таргибот, тарбия, инновацион, таълим, постиндустриал, кашфиёти, идеосфера, бузгунчи гоя, инсонпарварлик.

THE IMPORTANCE OF PROMOTIONAL TECHNOLOGIES IN RAISING

THE MORALITY OF YOUTH

Raising the sphere of spirituality in society requires the introduction of new propaganda technologies. Currently, new technologies are showing their effectiveness in all areas. Approaching ideological processes from this point of view shows the need to use innovative technologies in the promotion of spirituality. Raising the morale of young people will be effective only if the new propaganda is conducted on the basis of technology. Only then will we be able to raise a spiritually mature person and a healthy generation.

Keywords: Society, nation, spirituality, ideology, enlightenment, value, national pride, morality, honor, intellectual, perfect, propaganda, education, innovative, education, post-industrial, discovery, ideosphere,

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

disruptive idea, humanism.

February, 2023

КИРИШ

Жамиятда маънавият сохасини юксалтириш янги технологияларни жорий этишни такозо килади. Чунки бу - маънавиятни ёшлар дунёкарашига таъсирини таъминловчи мухим воситадир. Шу боис, хозирги вактда маънавиятни ёшлар дунёкарашига таъсирини оширишда фундаментал ва амалий тадкикотлар натижаларидан фойдаланиш мухим ахамият касб этмокда. Шу билан биргаликда, маънавиятни таргибот килишдаги инновацион узгаришлар, тизимга хар кандай янгиликнинг киритилиши бевосита шу соха вакили фаолиятини янгилаш ва узгартириш оркали амалга оширилиши хам атрофлича урганилган.

Ёшлар маънавиятини юксалтириш технологиялари йигирма биринчи юз йилликда, инсоният уз тараккиётининг сифат жихатидан янги палласида кадам куйди. Дунёда кенг куламдаги узгаришлар содир булаётган бугунги кунда ижтимоий маконни узлаштиришнинг янги усуллари урфга айланмокда. Технологиялар асрида ишлаб чикаришда жорий этилган янги инновациялар мехнат самарадорлигини жуда ривожлантириб юборди. Хрзирда янги технологиялар барча сохаларда уз самарасини курсатмокда. Мафкуравий жараёнларга хам шу нуктаи назардан ёндашиш маънавиятни таргиб килишда инновацион технологиялардан фойдаланиш заруратини курсатади. Ёшлар маънавиятини юксалтириш янги инновацион технология асосида олиб борилганида, тадбирларнинг кетма-кетлиги, давомийлиги ва тамойиллари сингари жихатлар уз урнини топади. Уларнинг мухимлиги шундаки, масалан, миллий мафкура тугрисида куп ва ноурин гапиравериш таргиботда меъёрнинг бузилишига сабаб булиб, тескари самара бериши мумкин. Таргибот технологиясида маънавият ва миллий мафкура мазмун-мохияти билан уни таргиб килиш шакл хамда воситаларининг мутаносиблиги самарали натижаларга эришишни кафолатлайди.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Миллий мафкуранинг куйидаги максадларини руёбга чикариш бугунги куннинг ижтимоий-сиёсий жабхадаги долзарб вазифалари сирасига киради:

- муайян гояга ишонтириш;

- уюштириш;

- сафарбар килиш;

- маънавий-рухий рагбатлантириш;

- гоявий тарбиялаш;

- гоявий ва мафкуравий иммунитетни шакллантириш;

February, 2023

268

- x,apaKaraap gacTypuHu Ty3um;

Ym6y MaKcag.apra эpнmнm xa^KKMro o.guga TypraH MunnuH Ma^KypaHuHr 6om roflCH - «MunnuH TuKnaHumgaH - mh.mhh roKcanum capu» w3 SypumuMrora acoc Sy.agu.

TapruSoT MatHaBH^T MasMyH-Moxutfrara moc Sy.raH TaKgupgaruHa KyTHnraH caMapara эpнmнm MyMKHH. ^yMnagaH, MatHaBuflTHu TapruS Kunumga nmTHpoK этyвнн Sapna cySteKT.ap KyHHgarn TaMoftunnapra aMa. KKnumu MaKcagra MyBo^uK:

• «y3.yKcH3.HK;

• H3HH..HK;

• $ao..HK;

• Ma^KypaHH эtтнкogгa aHnaffrapum;

• um Su.aH cy3 Supnuru;

• maxcun uSpar;

• xaeTuHnuK (wTyK.ap Su.aH Supra KaMHunuKnapHu x,aM Kypcaram)»[1]. MaMnaKaraMroga Ma^KypaBuft ^apaeHnapHu TamKu. этнm Ba

Som^apumHuHr ycTyBop HyHanumnapu KyHugarunapgaH uSopar:

> «Se.ru.aHraH TagSup.apHuHr WKopu gapa^aga ywmKoK.uK Su.aH yткaзнпнmннн TatMuH.am;

> MatHaBu^T TapruSoTuHuHr cu^araHu MyHTa3aM omupuS Sopum;

> gaBp TanaS.apugaH Ke.uS HuKKaH x,o.ga Ma^KypaBuft umnapHu TamKu. этнmнннг aHru, caMapanu HynnapuHu u3.am;

> Ma^KypaBufi ^apaeHnapHu TamKu. этнmga ^muMou^ MyxuTHu xucoSra

o.um;

> Ma^KypaBufi ^aonuaTHuHr KaHHa.uK caMapanu o.uS SopunaeTraHuHu Sunum MaKcaguga yHuHr мoннтopннгннн TamKu. этнm»[2].

MatHaBu^THuHr 3aMOHaBuft TexHo.oruanap opKa.u TapruSoTuHu TamKu. Kunumga KyHugaru TamKunuH TaMoftunnapra aMa. KunuHumu .o3um: «KeHr KaMpoBnunuK, yзпyкcнзпнк, KeTMa-KeT.uK, SocKuHMa-SocKunnuK, MetepuHnuK, maxcufi uSpar, unrop TapruSoT-TamBuKoT TexHonoruanapugaH ^ofiganaHum. YmSy TamKunufi TaMofiunnap H.3prameB, H.EepganueB, M.^aB.eTOBa, F.MaxaMMag®;aHoB Ba O.ByTaepoBnapHuHr yKyB KynnaHMacuga arpo^nuHa TaBcu^.aHraH» [3 ].

Ma3Kyp TapruSoT TaMOHunnapu MatHaBu^THu uhcoh Ka.Su, OHru Ba uhku gyHecura cuHrgupumHuHr Sapna SocKunnapu ynyH yMyMufi Sy.uS, Typ.u maK. Ba BOcuTanapgaH ^oftganaHraHga ogaM.apHuHr emu, KacSu, ^mhcu, Mat.yMOTu KaSu

February, 2023

хусусиятлари хисобга олади. Таргибот олиб боришда санаб утилган тамойилларнинг муайян гурух хусусиятларига мослигини таъминлаш таргибот самарадорлигини таъминлайдиган асосий шартлардан хисобланади.

Таргибот килинаётган гояларнинг инсон онгида ахборот тарзида урнашиши кифоя килмайди, улар инсоннинг калбига етиб борганидагина, чукур урнашади. Бунинг учун эса аудитория таргиботчининг маънавиятга чукур ишончини хис килиши керак[4]. Лекин таргиботда гояларга эътиборни каратиш билан хам каноатланиб булмайди. Чунки эътиборни тортиш -таргиботнинг дастлабки боскичи, холос.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бугунги вокелик маънавиятни замонавий технологиялар оркали таргиботи масаласига алохида эътибор беришни талаб килмокда. Хрзирги кунда юртимизда мафкура таргиботини энг ахамиятли масалалардан бири эканлигини инобатга оладиган булсак, унинг таргибот-ташвикотига хам янгича технологиялар, усуллар, воситаларни жалб килиш фойдадан холи эмас, деган хулосага келиш мумкин. Маънавият таргиботининг самарадорлигини ошириш вазифаси хам бу жараёнда янги технологияларни кенг куллаш заруратини кучайтиради. Мафкура таргиботи жараёнида «турт кадамли» универсал модели технологияларни куллаш борасида жахон мамлакатларининг илгор тажрибаларини узлаштириш максадга мувофик. Жахон тажрибасида кенг таркалган «турт кадамли» универсал моделидан мафкура таргиботи жараёнида фойдаланиш яхши самара беради. Мазкур моделнинг тавсифини бериш оркали, куйида унинг мафкура таргиботидаги мохиятини мухтасар ёритамиз:

1-кадам: муаммонинг куйилиши. Мафкура таргиботида сингдирилиши шарт булган гоялар тизими белгилаб олинади. Бундан ташкари, «Нима учун айнан ёшлар маънавиятини юксалтиришга эхтиёж тугилди?», «Ёшлар маънавиятини юксалтириш ишларига кайси тузилмалар жалб килиниши керак?», «Маънавиятни юксалтириш жараёнида кайси ижтимоий гурухлар камраб олинади?» каби саволларга жавоб топиш лозим. Тупланган маълумотлар асосида сингдирилиши зарур гояларга жамиятдаги эхтиёж, оммавий ахборот воситаларида бу масалаларнинг кай даражада ёритилганлиги ва, умуман, шу кунгача килинган ишлар аниклаб олинади.

2-кадам: режалаштириш ва дастурлаштириш. Бу боскич узок муддатга мулжалланган булиб, коммуникатив вазифалар стратегиясини ишлаб чикишни назарда тутади. Мафкура таргиботида ёшларнинг маънавиятга муносабатлари,

February, 2023

270

уларнинг кадриятлари урганиб чикилади. Бундан ташкари, кишиларни миллий истикдол мафкурасининг муайян гояси хакида доимий хабардор килиб турувчи ахборот манбаи яратилади. Сингдириб борилаётган гояларга кишиларнинг муносабати урганилиб, бу ахборотлар чукур тахлил килинади. Давлат ташкилотлари ва кишилар уртасидаги мулокотлар мунтазам мувофиклаштириб борилади. Умуман, бу боскичда, дастурнинг максади, таъсир курсатиш аудиторияси, кутилаётган натижалар белгилаб олиниши зарур[5]. Маънавият таргиботида аудиторияни кисмларга, яъни уни бир неча гурухларга ажратиб урганиш, уларга таъсир курсатишнинг шу гурух учун самарали булган усулларини ишлаб чикиш зарур. Бу гурухларга кадриятлари бир-биридан фарк килувчи катламларни, масалан, талабаларни, тадбиркорларни, зиёлиларни, эркакларни, аёлларни, ёшларни ёки кексаларни киритиш мумкин. Табиийки, маънавиятни сингдиришда зиёлиларга етказиладиган ахборотлар билан тадбиркорларнинг кайфиятларига таъсир курсатиб булмайди. Шунинг учун ватанпарварлик туйгуларини сингдиришда талабаларга хам, харбий хизматчиларга хам, зиёлиларга хам, дехконларга хам бир хил муносабатда булиш, бир хил усуллардан фойдаланиш кутилган самарани бермайди. Чунки турли ижтимоий гурух вакилларининг дунёкараши, манфаатлари ва кадриятлари бир-биридан фарк килади. Мафкура таргиботида айнан мана шу гурух кадрият ва анъаналарига, манфаатларга мос воситалардан фойдаланиш купрок самара бериши тажрибада исботланган. Умуман олганда, ушбу боскичда ёшларнинг онгида узгаришлар килиш учун нималар килиш кераклиги аниклаб олиниши максадга мувофик.

3-кадам: мулокотга киришиш. Маънавият ва мафкура таргиботини самарали ташкил этиш учун асосий коммуникатив вазифалар режалаштирилган ва аник максадлар сари йуналтирилган булиши керак. Бунинг учун ахборот берувчи ва аудиториянинг дунёкарашини бир-бирига уйгунлаштириш лозим. Ушбу йуналишдаги ишларда куйидаги омилларга: 1) аудитория фикрини энг куп ифода этаётган ОАВлари турига эътибор каратиш; 2) аудитория ишончини энг куп козонган ОАВ туридан кенг фойдаланиш; 3) бирор муаммо хусусидаги ахборот берувчи ва аудиториянинг карашларидаги фаркларни камрок курсатиш; 4) жараёнларни ёритишда аудиториянинг манфаатларидан келиб чикиб ёндашиш; 5) коммуникаторнинг позициясини купчиликнинг позицияси сифатида талкин этиш; 6) жамиятдаги ижтимоий гурухларнинг манфаатларига мос холда алохида ёндашиш кабиларга эътибор каратиш талаб этилади[6]. Ахборотни етказишнинг эътиборли жихати янгиликлар куринишида булса-да, факат бир томонлама

February, 2023

271

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

мактов шаклида эмас, балки купчиликни кийнаётган муаммоларнинг ечими сифатида, барчага тушунарли тилда баён этилишида кузга ташланади. Умуман, учинчи боскич уз ичига куйидаги элементларни камраб олади: харакат стратегияси, коммуникатив стратегия, дастурни амалга ошириш режаси.

4-кадам: якуний хулосалар ясаш. Якуний хулосалар ясаш икки йуналишда: бахолаш мезонини ишлаб чикиш ва тескари алокаларни урганиш шаклида амалга оширилади[7]. Бахолаш мезонини ишлаб чикишда ёшлар маънавиятини юксалтиришга кандай таъсир этганлигини аниклашнинг объектив мезонлари белгиланса, тескари алокаларни урганишда берилган ахборотлар сони, унга кишилар томонидан килинган реакциялар, ёшлар маънавиятини юксалтиришда уз харакатларини кай даража узгартирганликлари тахлил килинади, уларнинг мафкуравий таъсирга жавоб реакцияси урганилади. Маънавиятни юксалтириш оркали унинг самарадорлигини таъминлашда бу боскич мухим ахамиятга эга. Чунки ёшларнинг фикрлари, бахолари, муносабатларидаги узгаришларни доимий урганиб бориш гоявий таъсирнинг самарасини «улчаш» имконини беради. Бундан ташкари, инсонларни безовта киладиган муаммолар хакида доимий ахборот тупланиб, шунга мос равишда таргибот йуналишини узгартириш ёки маънавиятнинг ташвикотини фаоллаштириш буйича тавсиялар берилади. Жамоатчилик фикридаги бундай узгаришларни мунтазам урганиб бориш маънавиятни юксалтириш борасидаги келгуси ишлар учун замин булиб хизмат килади.

ХУЛОСА

Хулоса сифатида айтишимиз мумкинки, Президентимиз Шавкат Мирзиёев томонидан олиб борилаётган янги ислохотлар маънавият халкимизнинг куч-кудратига айланиши учун шароит яратди. Маънавиятни хар бир фукаронинг нияти ва харакатига айлантириш галдаги энг асосий вазифалардан бири хисобланади. Яхши фикр яхшиликка, ёмон фикр ёмонликка йул очади. Бу борадаги тажрибаларимиз ахборот майдонини факат негатив контент эгаллаб олмаслиги учун миллий гоянинг таргиботини инновацион технологиялар оркали янгича мазмунда тулдириш масаласига алохида эътибор каратиш лозимлигини курсатмокда.

REFERENCES

1. Азизхужаев A. Миллий истиклол гояси ва таргибот технологияси. Жамият ва бошкарув, Тошкент, 2000, 3-сон, -Б.

20.

February, 2023

2. Эргашев И., Бердалиэв Н., Давлетова М., Махаммаджанов F., Бутаёров O. Миллий гоя таргиботи технологиялари. -Тошкент, 2008. - 19 б.

3. Эргашев И., Бердалиэв Н., Давлетова М., Махаммаджанов F., Бутаёров O. Миллий гоя таргиботи технологиялари. -Тошкент, 2008. - 19 б.

4. Ташметов T.X. Миллий гояни ёшлар онгига сингдиришнинг замонавий усуллари. "Ёшларга оид давлат сиёсатининг ёшлар ижтимоийлашувидаги урни ва ахамияти" -T.: 2019. B 191-195.

5. T.T Khudayberganovich. (2020). The importance of the use of innovative technologies in raising the spirituality of young people. International journal of multidisciplinary research (IJMR). -p. 25-27.

6. Ташметов T.X. Миллий гояни ёшлар онгига сингдиришнинг замонавий усуллари. "Ёшларга оид давлат сиёсатининг ёшлар ижтимоийлашувидаги урни ва ахдмияти" -T.: 2019. B 191-195.

7. T.T Khudayberganovich. (2020). Prospects for relying on the basis of the national idea in protecting young people from hard and harmful ideas. International Journal for Innovative Engineering and Management Research. A Peer Revieved Open Access International Journal. Elsevier SSRN 9 (11) -p. 81-85.

8. Tuxtasin Xudayberganovich Tashmetov. (2021). Global yutuqlardan foydalanishda milliy g^yaning samaradorHgmi osЫrish mexamzmlari. Academic research in educational sciences, 2(3), 596-602.

February, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.