Научная статья на тему 'МАЪНАВИЙ-МАЪРИФИЙ ТАРҒИБОТ ВА ТАШВИҚОТ ИШЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТЕХНОЛОГИЯ ВА ИННОВАЦИОН ЧОРА-ТАДБИРЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ'

МАЪНАВИЙ-МАЪРИФИЙ ТАРҒИБОТ ВА ТАШВИҚОТ ИШЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТЕХНОЛОГИЯ ВА ИННОВАЦИОН ЧОРА-ТАДБИРЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
304
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Жамият / маънавият / маърифат / маънавий тарғибот / маънавий хавфсизлик / глобаллашув / маънавий таҳдид / ижтимоий ҳаёт / ижтимоий барқарорлик / ёшлар / бағрикенглик / тарғибот / ташвиқот / технология / инновация / узлуксизлик / кенг қамровлилик / босқичма-босқичлилик / фаоллик / меъёрийлик / натижадорлик / мультимедиа / тарғиботчи / интерактив доска / видеоанжуман / аудиоанжуман / ҳамжиҳатлик / хавфсизлик / инсонпарварлик.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Арипов Алишер Абдумаликович

Мақолада маънавий жамиятда инсонпарварлик жиҳатларини юксалтириш, жамият ва инсон, айниқса ёшлар маънавий салоҳиятини янада ошириш, бағрикенглик фазилатларини камол топтириш, уларнинг маънавий масъулиятини юксалтириш борасидаги маънавий-маърифий тарғибот тадбирларида инновацион технологик ёндошувларнинг самарали механизмларини жорий этиш усуллари илмий таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАЪНАВИЙ-МАЪРИФИЙ ТАРҒИБОТ ВА ТАШВИҚОТ ИШЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТЕХНОЛОГИЯ ВА ИННОВАЦИОН ЧОРА-ТАДБИРЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ»

САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ТЕХНОЛОГИЯ BA ИННОВАЦИОН ЧОРА-ТАДБИРЛАРНИНГ УРНИ BA АХДМИЯТИ

Арипов Алишер Абдумаликович

Жиззах давлат педагогика университет мустакдл тадкдаотчиси, Узбекистан "Миллий тикланиш" демократик партияси Марказий Кенгаши Ижроия кумитаси девони

"Ахборот хавфсизлигини таъминлаш ва мониторинг" булими бошлиги https://doi.org/10.5281/zenodo.7481036

Аннотация: Ма^олада маънавий жамиятда инсонпарварлик жи^атларини юксалтириш, жамият ва инсон, айнщса ёшлар маънавий сажщытини янада ошириш, багрикенглик фазилатларини камол топтириш, уларнинг маънавий масъулиятини юксалтириш борасидаги маънавий-маърифий таргибот тадбирларида инновацион технологик ёндошувларнинг самарали механизмларини жорий этиш усуллари илмий тахлил этилган.

Калит сузлар: Жамият, маънавият, маърифат, маънавий таргибот, маънавий хавфсизлик, глобаллашув, маънавий тахдид, ижтимоий хдёт, ижтимоий барцарорлик, ёшлар, багрикенглик, таргибот, ташвикот, технология, инновация, узлуксизлик, кенг камровлияик, боскдчма-боск;ичлилик, фаоллик, меъёрийлик, натижадорлик, мультимедиа, таргиботчи, интерактив доска, видеоанжуман, аудиоанжуман, хдмжихдтлик, хавфсизлик, инсонпарварлик.

Abstract: The article scientifically analyzes the methods of introducing effective mechanisms of innovative technological approaches in spiritual-educational propaganda activities aimed at increasing humanitarian aspects in a spiritual society, further increasing the spiritual potential of society and people, especially young people, perfecting the qualities of tolerance, and increasing their moral responsibility.

Key words: Society, spirituality, enlightenment, spiritual promotion, spiritual security, globalization, spiritual threat, social life, social stability, youth, tolerance, propaganda, agitation, technology, innovation, continuity, comprehensiveness, gradualism, activism, normativity, effectiveness, multimedia, promoter, interactive whiteboard, video conference, audio conference, solidarity, security, humanitarian.

Аннотация, В статье научно анализируются методы внедрения эффективных механизмов инновационно-технологических подходов в духовно-просветительскую пропагандистскую деятельность, направленную на усиление гуманитарных аспектов в духовном социуме, дальнейшее повышение духовного потенциала общества и людей, особенно молодежи,

совершенствование качеств толерантности, и повышение их моральной ответственности.

Ключевые слова: Общество, духовность, просвещение, духовное продвижение, духовная безопасность, глобализация, духовная угроза, социальная жизнь, социальная стабильность, молодежь, толерантность, пропаганда, агитация, технологии, инновации, преемственность, комплексность, постепенность, активизм, нормативность, эффективность, мультимедиа, промоутер, интерактивная доска, видеоконференция, аудиоконференция, солидарность, безопасность, гуманитарный.

Жамият маънавий хавфсизлиги ва ижтимоий барцарорлигини таъминлашда эх,тиёжлар ва манфаатларнинг янгиланиб бориши уз навбатида уларнинг самарали, едкща муддатда ва сифатли тарзда ^ондирилишини таъмин этувчи фаолиятни йулга куйишшшни та^оза этади. Жамият маънавий хавфсизлигини таъминлашда ёшлар багрикенглиги феноменини юксалтириш билан узвий боглик; булган, унга янгича мазмун ва мозщят бахш этувчи таргибот-ташвикрт фаолияти билан алокдцор ижтимоий дастурлар бугунги куннинг мухим йуналишларидан бири булиб колмокда. Мазкур жараённи олиб бориш учун ижтимоий ва сиёсий фанларнинг ютуцлари, маънавий таргиботчининг сало^иятидан самарали ва унумли фойдаланиш вазифаси маънавият ва маърифат ишида тегишли технология ва инновацияларни куллаш ва ундан унумли фойдаланишни такоза этади.

Жамият маънавий хавфсизлигини таъминлашда ёшлар багрикенглик феноменини юксалтириш ишида таргибот технологиялари бирмунча мураккаб услубларни уз ичига олади. Маънавий таргибот техногиялари — таргибот мацсадига эришишнинг умумий мазмуни, яъни аввалдан лойидалаштирилган таргибот жараёнининг яхлит тизим асосида, кетма-кет амалга ошириш, аник; таргибот мацсадига эришиш йулида муайян усул ва воситалар тизимини ишлаб чициш, хдмда тадгибот жараёнини юк;ори даражада ташкил этишни ифодалайди. Таргибот технологияси муайян маънавий таргибот тадбири дастури асосида ташкил этиладиган, аник; маърифий ма^садга йуналтирилган хдмда ушбу ма^садни самарасини кафолатловчи жараён мазмунидир.

Бугунги глобаллашув даврида маънавий тахдидларнинг кучайиб бораётган шароитида маънавий-маърифий таргибот жараёнларини такомиллаштириш, таргибот ишларини режалаштиришга янгича ёндашувларни талаб этмокда. Маънавий-маърифий ишларга технологии ёндашув мазкур жараёнларни аник; воситалар ёрдамида самарали олиб бориш ва цуйилган таргибот мацсадларига муваффакиятли эришиш натижаларини кафолатлайди.

Маънавий багрикенглик тамойилларини ёшлар онгига сингдиришда гоявий таргибот-тапгвик;отини ташкил этишда куйидаги ташкилий тамойилларга амал килиш максадга мувофик;:

1. Узлуксизлик (маънавий багрикенглик тамойилини ёшларга сингдириб боришни доимийлигини таъминлаш).

2. Кенг замровлилик (жамиятда ёшларнинг барча тоифаларини маънавий багрикенглик маданиятини тарбиялаш, маънавий тахдидларга карпш гоявий иммунитет билан куроллантириш).

3. БосБ^ичма-боскдчлилик (ёшларни маънавий тарбиялашда таълимнинг барча бос^ичларида чора-тадбирларни ташкил этиш, таълимдан тапщари фаолиятда х,ам кетма-кет ташкилий ишларни олиб бориш).

4. Фаоллик (ёшлар маънавий тарбиясига жамиятни барча аъзоларини, ижтимоий институтларини фаоллигини таъминлаш, интерактив жараёнларни ташкил этиш).

5. Илгор таргибот-ташвщот (маънавий тарбияда таргибот-ташвидот ишларида ёшлар уртасида энг илгор услублар ва технологияларидан фойдаланиш).

6. Меъёрийлик (ёшлар уртасида маънавий тарбия ишларида баландпарвозлик, расмиятчилик ва буйру^бозликка йул 1^уймаслик).

7. Натижадорлик (таргибот тадбирларида юксак натижаларга, кщори самараларга эришиш, ёшлар маънавий хавфсизлиги ва барцарорлигини тулик; таъминлаш).

Ёшлар онгида багрикенглик туйгусини камол топтиришда маънавий-маърифий таргибот ишларини шакллантиришда ахборот технологияларидан фойдаланиш мухим ахамият касб этмокда. Бу маънавий таргибот иши учун ахборотларни туплаш, тахдил щншш, к;айта ишлаш ва узатиш билан боглив; жараёнларни олиб боришни таъмин этади. Бугунги замонавий шароитда маънавий-маърифий ишларни кулами ва мазмуни ошиб бораётганлигини хдсобга олсак, хдр бир таргибот даврига кура, тадбирлар каталогини шакллантириб, доимий фойдаланиш учун архив ташкил этиш ва туплаб бориш мух^ш жараёндир. Мазкур услуб орцали олиб борилган таргиботлардан кейинги фаолиятда х,ам киёсий урганиш ва фойдаланиш ишларида цулланилиши мумкин.

Маънавий-маърифий таргибот жараёнида ахборот ма^садга эришишнинг асосий воситаларидан биридир. Маънавий таргиботда ахборотнинг кулами, мазмуни ва даражаси цуйидаги мезонлар билан боглиц:

- маънавият таргиботчисининг касбий тайёргарлик даражаси;

- таргиботчининг тегишли маънавий муаммоларни куйишда ва масалалар ечимини тавсия килишда хаёт тажрибаси;

- мухим маънавий-маърифий мазмундаги ахборотларни излаб топиш ва уларни тегишли фаолиятда куллашда етарли майорат;

- таргибот тадбирида тегишли ахборот технологиялари ва ахборот ресурсларига эга булиш ва уларни урганиш, в;айта ишлаш ва узатиш шарт-шароитларини мавжудлиги;

- ахборотларни уз урнида узлаштириш ва аудиторияга хдвола этишда билимлар ва куникмаларнинг юкорилиги;

- таргиботчида мамлакат ва худудлар ми^ёсида ахборотларни олиш ва узатиш имкониятларнинг мавжудлиги.

Шу боис, "Амалда технологии жараёнлар канчалик пухта ишланган, тавсия этилаётган усуллар чуцур тажриба ва илмий ёндашувга асосланган булса, тайёрланадиган махсулот шунчалик сифатли булади. Технологиянинг фан сифатидаги роли ва вазифаси мах,сулот тайёрлашнинг энг замонавий ва самарали усулларини яратишдан иборат. Фан ва техника ривожланиб борган сари технология х,ам янгиланиб ва узгартириб турилади. Х,ар цайси сохада технологияни ишлаб чикиш учун технологик хужжатларни ишлаб чикщп, типовий технологик жараёнлар, стандартлаштирилган жих,озлар ва ускуналардан фойдаланишнинг ягона тартиби булшни лозим" [1, Б. 1073].

Маънавий-маърифий тадбирларни утказишДа ахборот ва коммуникациятехнологиялари воситалари муайян амалларни аник, мунтазам, режали ва онгли равишда амалга оширишга кумаклашади. Маънавий-маърифий тадбирларни утказишда фойдаланшн мумкин булган воситаларни куйидаги гурузутрга булиш мумкин:

Мультимедиа - тадбирларда ахборотнинг турли хил куринишлари: рангли тасвирлар ва графика, матн ва графикда динамик хдмда харакатли эффектлар, овозларнинг чивдшш ва синтезланган муси^алар, анимация, шунингдек, мавзули видеоклиплар х,амда видеофильмлардан фойдаланшн;

Интерактив доска - бу компьютер ёки бошца манбадаги тасвирларни проектор орцали намойиш этадиган сенсорли экран хдсобланади. Махсус дастуурий таъминотга эга булган матн, раем, видео ва аудио маълумотлар хдмда Интемет-песйпслар билан ишлаш ва улар устига ёзув ва изобар тушириш имконини беради.

Видеоанжуман - узаро узовдаги гурухдар орасида рацамли видеоёзув ёки окимли видео к^финишида маълумотларни алмашиш, йигилиш ва мунозаралар указиш жараёнини таъминлайди.

Аудиоанжуман тармов; технологияси тизими ва телефондан фойдаланган х,олда турли географик нук?аларда жойлашган бир цанча шахслар ва гурухларнинг маълумотларини овозли - ра^амли куринишда алмашиш жараёнини таъминлайди.

Ёшларни маънавий, хам маънавий багрикенглик фазилатларини камол топтириш, жамиятда инсонпарварлик жихатларини юксалтириш ишлари уларнинг шахе сифатидаги камолоти ва ижтимоий тафаккурини ошишига, узликни англаш, мустакил фикр юритипшга ва уз келажак исти^болини самарали яратишга кодир булган кипшлар кдпиб тарбиялашга замин хозирлайди. Маънавий багрикенглик туйгуси ёшларни жамиятнинг маънавий таращиёт мезонларини, унинг сиёсий-хукукдй, ижтимоий-фалсафий хдмда социологик тал^инларини чукур узлаштириши, шу билан биргаликда илмий-назарий гоялар цуролланишига мухим мезон булиб хизмат кдлади. Т.Ахмедовнинг таъкидлашича, "Бугунги кунда ёшларни ёт гоялар таъсиридан асраш ва уларни маънан етук ва жисмонан баркамол этиб тарбиялаш умуман кечиктириб булмайдиган вазифаларимиздан бири булиб кдямокда" [2, Б. 168].

Маънавий-маърифий тарбия ва ёшлар онгида багрикенглик туйгуларини камол топтиришда таргибот ишларининг таъсирчан воситаларидан бири

и _

ижтимоий мулокот хисобланади. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев 2017 йил 22 декабрь куни Олий Мажлисга мурожаатида таъкидлаганидек; "Биз мамлакат хдётига дойр х,ар бир царорни х,алцимиз билан маслахатлашиб, бевосита мулоцот асосида кабул килмокдамиз". "Халк; давлат идораларига эмас, балки давлат идоралари халкдмизга хизмат ^илиш керак" деган гоя бу борада фаолиятимиз мезонига айланмокда" [3, Б. 1]- деб уктиради. Бугунги кунда куплаб ёшларнинг хукумат идораларига уз шарт-шароитларини яхшилаш буйича мурожаат ^илиши натижасида хдмда ижтимоий мулоцот жараёнида уларнинг муаммолари уз ечимини топди.

Ёшлар онгида шаклланадиган багрикенглик туйгуларига асос буладиган эъттщод, иймон, виждон, ор-номус, масъулият каби фазилатлар тарбиясида жамоатчилик билан мулоцотга киришиш мухдмдир. Шунинг учун ёшларнинг оилада ота-она билан, таълим-тарбия муассасаларида у^тувчилар ва мураббийлар билан, жамоатчилик орасида жамоат ташкилотлари вакиллари ва оцсоцоллар билан ижтимоий мулоцотга киришиши уларда багрикенглик туйгуларини намоён булишида мухим урин тутади. Мазкур жараён ёшларга ижтимоий намуна ва ихлосмандлик туйгулари билан биргаликда кечади. Ижтимоий муло^отда радио, телевидение, интернет, газета, журналлар, бадиий хамда илмий адабиётнинг урни ЗФ™ бециёс булиб, улардаги маърифий мавзулар ёшлар маънавий багрикенглигини шакллантириш ва юксалтиршцда мухим 5фин тутади.

Ёшлар уз ижтимоий-маънавий х,аёт фаолиятлари давомида жамиятдаги купгина инсонлар, кишилар жамоалари, ижтимоий гуруэушр билан теран доимий мулокотда булади. Бу эса, жамиятда ёшлар фаолиятининг асосий мезонига айланиб, уларнинг жамиятдаги бопща ахдпи тоифалари билан узаро

я^инлашуви ощ1батида самимий мулсщот ва багрикенглик туйгулари вужудга келади. Бу х,акда мутахассис олимнинг фикрича, "Биргаликдаги фаолият давомида одамлар тур ли фикрлар, уй-хаёллар, хдс-кечинмалар билан 5фтоклашадилар. Бунда уй-фикрлар, хис-кечинмаларни ахборот сифатида, коммуникацияни эса ахборот алмашинуви сифатида тал^ин этиш мумкин. Аммо шуни эътиборга олиш керакки, инсонлараро коммуникация шунчаки ахборот алмапшнувидан иборат эмас. Чунки мулоцот жараёнида ахборот нафа^ат узатилади, балки шакллантирилади, аниьушштирилади, ривожлантирилади" [4, Б. 7].

Ёшлар маънавий багрикенглигини таъминлаш билан боглик; таргибот тадбирларини инновацион ёндошув асосида, яъни замонавий, янгиликларга тула, ривожланган технологик омилларни хисобга олиб ташкил этиш мацсадга мувофикдир. Таргибот тадбирларида инновацион жараёнлар иштирокчилари уз билимлари, салохдяти ва креатив цобилиятларини ишга солиши, замонаавий технологик билимларни хам ишга солипш зарур хисобланади. А.Саиткоеимовнинг таъкидлашича, "Бунда кишилар турли технологик, инновацион лойихдлар, кашфиётлар, ишланмалар ва дастурлар орк;али таракдаёт учун замин буладиган ишланмалар яратиши ва у ни хдётга татбид этиши мухим булиб, бу орк;али улар мамлакатимизнинг жах,он сиёсий ва ицтисодий жараёнларида уз урнига эга булишига кумаклашади" [5, Б. 242].

Ёшлар маънавий хавфсизлигини таъминлаш ва багрикенглик феноменини юксалтиришда маънавий-маърифий тадбирларда таргибот сифатини ошириш цуйидаги инновацион мацсадларга эришишни назарда тутади:

инновацион маънавий-маърифий маълумотлар ва ахборот махсулотларини ишлаб чщиш;

- юкори малакали таргибот сохдси мутахассисларни амалиётга тайёрлаш юзасидан замонавий усуллар жорий этиш, уларни технологик цуроллантириш асосида инновацион мухдт яратиш;

- маънавий-маърифий ишлар сифати ва узлуксизлигини инновацион асосларда таъминлаш;

- маънавий-маърифий таргибот со^аси ходимларининг касбий инновацион даражаси ва мутахассислик малакасини доимий равишда ошириб бориш;

- янги замонавий технологиялардан фойдаланган холда маънавий-маърифий жараёнини узлуксиз такомиллаштириб бориш.

Маънавий-маърифий тадбирларда таргиботчи мутахассисларни инновацион жараёнларга кенгрок жалб этиш давр та^озоси хисобланади. Инновацион ривожланиш йулига маънавий-маърифий таргибот ишлари билан банд булган ходимларни ювдэи илмий салохдяти ва ижтимоий-и^тисодий фаоллиги талаб этилади. Таргибот тадбирларида иштирокчиларга маънавий-

маърифий ахборотлар ва билимлар бериш билан биргаликда, ёшлар ичидан янги гоялар ва технологиялар яратишга курби етадиган ицтидорлиларини танловлар асосида саралаб олиш, жамият таращиёти учун зарур булган энг мухим илмий-технологик муаммоларни хал этишга жалб этишлари лозим. Бу жараёнда иштирок этадиган идтидорли ёшларнинг нафацат илмий салохдяти, балки уларнинг янги гоялар яратшн ва инновацияларга куникмалари ошади.

Олимларнинг таъкидлашича, "Мустакил миллий ижтимоий таравдиёт янги сифатий бос^ичга усиб утишини таъминлашда моддий ва маънавий ишлаб чицариш жараёнларини диалектик тарзда уйгунлаштиришнинг яна бир усулини инновацияларни икгисодиёт ва маънавият сохасига жорий этиш асосида уларни уйгун тарзда ривожлантиришни йулга 1$йиш ташкил этади. Бу усул ёшларнинг мехдат фаолиятини икгисодиёт ва маънавият билан уйгун тарзда ташкил этиш асосида ривожлантиришнинг диалектик хусусиятларини узида ифодалаган воситалар орцали иш юритади" [6, Б. 64].

Умуман олганда ёшлар маънавий багрикенглигини гоксалтиришда таргибот-ташвицот ишлари доирасида чора-тадбирларни инновацион асосда амалга ошириш зарурияти куйидагилардан иборат:

Биринчидан, ёшлар маънавий багрикенглигини ошириш борасида жойларда маънавий-маърифий таргиботлар олиб бориш жараёнида мухдм мвдсадларга эришишнинг кулай, самарали ва инновацион усулларни такдим этади;

Иккинчидан, давлат идоралари ва жамоат ташкилотларининг ёшлар уртасида маънавий багрикенпшкни таъминлаш борасидаги таргибот тадбирларида самарали муло^от оркали бу жараёндаги муамоларни, вужудга келиш сабаблари хамда уларни самарали бартараф этиб бориш борасида мухим хулосалар билан таъминлаб туради;

Учинчидан, маънавий-маърифий таргиботда фойдали ва инновацион усулларини, бугунги кун учун ахамиятли булган замонавий технологиялар ва воситаларни жорий этилишига кумаклашади;

Туртинчидан, маънавий таргибот ор^али ёшлар, давлат ва жамоатчилик тузилмалари уртасида мухим ижодий ва инновацион муносабатларни урнатиш ва унинг амалиёти ёшларнинг ижтимоий хаётдаги урнини янада юксалтиришга царатилади;

Бешинчидан, жамият маънавий хаёти бар^арорлигини таъминлаш жараёнларида ёшлар-жамоатчилик-давлат тизимида узаро муносабатлар орцали ижтимоий масъулиятни таъминлайди, маънавий сохада такомилига хизмат кдлади, бу борада илгор усулларни узлаштириб, ундан фойдаланади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистан Миллий энциклопедияси. Узбекистон Миллий энциклопедияси давлат илмий нашриёти. —Тошкент, 2014. -Б. 1073.

2. Ахмедов Т., Азимов М. Глобаллашув даврида ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш зарурияти. //Тафаккур зиёси. 2020 йил, 3-сон. -Б. 168.

3. Узбекистон Республикаси Президент Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга мурожаатномаси. Маърифат, 2017 йил, 23 декабрь

4. Эргашев П. Мулоцот психологияси. Маърузалар туплами. Тошкент, 2003 й. 7-бет.

5. Саитцосимов А. Жамият баркарорлиги ва ижтимоий муаммоларни хал этиш. -Тошкент: Тафаккур, 2018. -Б. 242.

6. Тогаев И., Шерманов И. Жамият тара^киётида моддий ва маънавий ишлаб чи^аришни уйгунлаштиришнинг замонавий воситалари. //"Жамоатчилик назорати - жамият баркарорлиги омили" илмий-амалий конференция материаллари. Жиззах, 2018. -Б. 64-65.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.