Научная статья на тему 'ЁШЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ТИЗИМЛИ ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ'

ЁШЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ТИЗИМЛИ ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ёшларни ижтимоий фаоллиги / уюшмаган ёшлар / тафаккур маданияти / ғоявий-мафкуравий тарбиялаш / тизим / ёшлар бандлиги.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Авулова Наргиза Тохировна

Ушбу мақолада ёшларни ижтимоий фаоллигини оширишда тизимли ёндашувларни, таълим ва тарбияни тўғри йўналтириш масалалари таҳлил этилди. Ёшларни баркамол қилиб тарбиялаш, уларнинг ақлий, ахлоқий, жисмоний камол топиши учун зарур шарт-шароитларни яратиш масаласига бевосита боғлиқ эканлиги, Ўзбекистоннинг ёшлар соҳасидаги сиёсатининг асосий йўналишларни ўз ичига олган масалалар илмий ўрганилди. Ёшларни ватанга бўлган муҳаббатини, атроф бўлаётган воқеа-ҳодисаларга даҳилдорлик ҳиссини шакллантириш ўларни ижтимоий ҳаётда ўз ўрниларини топишда давлат, нодавлат ташкилотлари, таълим ташкилотларининг ўрни ва аҳамити таҳлил этилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ТИЗИМЛИ ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ»

ЁШЛАР ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ТИЗИМЛИ ЁНДАШУВ МАСАЛАЛАРИ

Авулова Наргиза Тохировна

Самарканд давлат университети, тьютор https://doi.org/10.5281/zenodo.11214339

Аннотация. Ушбу мацолада ёшларни ижтимоий фаоллигини оширишда тизимли ёндашувларни, таълим ва тарбияни тугри йуналтириш масалалари та%лил этилди. Ёшларни баркамол цилиб тарбиялаш, уларнинг ацлий, ахлоций, жисмоний камол топиши учун зарур шарт-шароитларни яратиш масаласига бевосита боглиц эканлиги, Узбекистоннинг ёшлар со%асидаги сиёсатининг асосий йуналишларни уз ичига олган масалалар илмий урганилди. Ёшларни ватанга булган му%аббатини, атроф булаётган воцеа-%одисаларга да%илдорлик %иссини шакллантириш уларни ижтимоий %аётда уз урниларини топишда давлат, нодавлат ташкилотлари, таълим ташкилотларининг урни ва а%амити та%лил этилди.

Калит сузлар: ёшларни ижтимоий фаоллиги, уюшмаган ёшлар, тафаккур маданияти, гоявий-мафкуравий тарбиялаш, тизим, ёшлар бандлиги.

Ёшлар барча даврларда жамиятнинг интилувчан, харакатчан фаол катлами сифатида эътироф этиб келинган. Давлат томонидан ёшларнинг мамлакат манфаатлари йулида эркин ижтимоийлашуви ва узини самарали намоён этиши учун макбул шароит ва имконият яратиш борасида амалга оширилаётган чора-тадбирлар тизими ёшларга оид давлат сиёсатини англатади. Узбекистонда ёшлар тарбияси, уларнинг маънавиятини, хукукий онги ва маданиятини, билим, дунёкарашини юксалтириш ёшларда янгича тафаккур маданиятини шакллантириш асосида олиб борилмокда.

Х,озирги даврда Узбекистонда олиб борилаётган демократик ислохотлардан кузланган асосий максад хам ёшларнинг юксак маънавий маданиятга эришувини таъминлаш, соглом авлодни тарбиялаб вояга етказиш, хар томонлама янгича фикрлайдиган маънавий баркамол инсонни тарбиялаш, ахлокий ва рухий жихатдан пок хамда етук авлодни камол топтиришдан иборатдир. Ёшларда янгича тафаккур маданиятини шакллантириш масаласининг давр рухи билан уйгунлашиб боришини Т.Махмудов куйидагича эътироф килади: "Ёшлар хаёт майдонига кадам куяётган эканлар, кайси томонга карайдилар (оркагами, олдингами), кимга эргашмокдалар, нимани орзу килмокдалар, уз ёшлик кучи, истеъдоди ва имкониятларини нимага сарф килмокдалар -булар бевосита миллат ва мамлакат истикболини белгиловчи масаладир. Ана шу маънода ёшларга бефарклик истикбол мевасининг илдизига болта уриш билан баробар буларди1. Ёшларда янгича тафаккур маданиятини шакллантириш хакида фикр юритилар экан, энг аввало тафаккур тушунчасининг узига эътиборни каратиш максадга мувофикдир.

Узбекистонда бозор муносабатларига асосланган, демократик, хукукий, ижтимоий давлат ва фукаролик жамиятини барпо этиш хамда давлатимиз томонидан олиб борилаётган сиёсатда баркамол инсонни, баркамол авлодни тарбиялаш масаласига давлат ва жамият тараккиётидаги устувор масала сифатида каралмокда. Узбекистоннинг келажаги, унинг истикболи, энг аввало ёшларни баркамол килиб тарбиялаш, уларнинг аклий, ахлокий,

1 Махмудов Т. Мустакиллик ва маънавият. Тошкент, Шарк, 2001 йил, 120 бет.

жисмоний камол топиши учун зарур шарт-шароитларни яратиш масаласига бевосита боглик булиб, Узбекистоннинг ёшлар сохасидаги сиёсати куйидаги асосий йуналишларни уз ичига олмокда.

1. Ёшларни жисмонан ва аклан соглом булиб усишини таъминлаш.

2. Уларга тадбиркорлик, ишчанлик, мустакил фикр юритиш кобилиятини хаётдаги биринчи кадамлариданок сингдириш.

3. Х,ар бир ёшни уз Ватанига мухаббат ва мехр, садокат ва фидокорлик рухида тарбиялаш.

4. Бу мехр-мухаббат ва садокатнинг илдизи чукур булиши учун ёшлар уз миллати, уз юрти тарихини, урф-одатлари, анъана ва кадриятларини хамда унинг жахон цивилизацияси тарихий тараккиётидаги урнини хар томонлама билишини таъминлаш.

5. Спорт ва жисмоний тарбияни ривожлантириш, спортдан мамлакат ва миллатни улугловчи холис восита сифатида фойдаланиш.

Бугунги тез узгараётган дунё инсоният олдида, ёшлар олдида янги-янги, буюк имкониятлар очмокда. Шу билан бирга, уларни илгари курилмаган турли ёвуз хавф-хатарларга хам дучор килмокда. Гаразли кучлар содда, гур болаларни уз ота-онасига, уз юртига карши кайраб, уларнинг хаётига, умрига зомин булмокда, - дейди Президент Шавкат Мирзиёев, - Бундай кескин ва тахликали шароитда биз ота-оналар, устоз мураббийлар, жамоатчилик, махалла-куй бу масалада хушёрлик ва огохликни янада оширишимиз керак. Болаларимизни бировларнинг кулига бериб куймасдан, уларни узимиз тарбиялашимиз лозим. Бунинг учун ёшларимиз билан купрок гаплашиш, уларнинг калбига кулок солиш, дардини билиш, муаммоларини ечиш учун амалий кумак беришимиз керак. Бу борада уюшмаган ёшлар билан ишлашга алохида эътибор каратишимиз зарур2.

Ушбу сузлар Президент Шавкат Мирзиёев 2016 йил 4-декабрда Президент булиб сайлангач, 7-декабрдаги тантанали маросимда айтилган эди.

Уюшмаган ёшлар деганда бирор жойда ишламайдиган, укимайдиган, тайин бир машгулотга эга булмаган, салбий таъсирларга берилувчи ёшлар назарда тутилиб, ёшлар уртасида турли жиноятларнинг содир этилиши, диний экстремистик окимларга, террорчи гурухларга кушилиб колиш холатлари айни мана шу ижтимоий гурухга тааллукли фукаролар уртасида анча юкоридир.

Бугунги кунда Узбекистонда жамият хаётининг турли сохаларида фаолият олиб бораётган ёшлар ва шу билан биргаликда уюшмаган ёшлар билан олиб борилаётган ишларни тизимли ташкил этишга катта эътибор каратилмокда. Ёшларни фаоллаштириш, уларнинг ташаббускорлигини ошириш ёшлар тарбиясига ижодий тарзда ёндашиш, тарбия жараёнининг узини тизимли равишда ташкил килишни талаб килмокда. Тизим атамаси "узаро богланган ва белгиланган яхлитлик, бирлик"ни ташкил киладиган кисмлар ёки купгина элементлардан ташкил топган бир бутунликни билдиради. Бошкариш тизими бошкариладиган объект, бошкарувчи орган ва ижро органидан иборат булиб, жамият хаётининг турли сохдларида фаолият олиб бораётган ва уюшмаган ёшлар билан олиб борилаётган ишларни тизимли ташкил этишнинг энг мухим вазифалари - ёшларнинг буш

2 Конун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш - юрт таравдиёти ва халк фаровонлигининг гарови. Узбекистон Республикаси Президенты Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 24 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маърузаси. "Самарканд" газетаси,

2016 йил 10-декабрь, 3 бет.

вактларини мазмунли ташкил этиш, уларни Ватанга мухаббат, юртга садокат рухида улгайишларига кумаклашиш, ёшлар уртасида иктидорли ва истеъдодлиларини излаб топиш ва уларни куллаб кувватлаш, аклан етук ва жисмонан бакувват булиб камол топишларини ташкиллаштириш, улар уртасида соглом турмуш тарзини таргиб килиш, спорт мусобакаларига оммавий жалб этиш кабилардан иборатдир. Бу борада 2024 йил 12 январ куни Узбекистон Республикаси Президенти, Куролли Кучлар Олий Бош Кумондони Шавкат Мирзиёев раислигида 12 январь куни Хавфсизлик кенгашининг кенгайтирилган йигилишида уз фикрларини бериб утдиб, айникса, "Глобаллашув жараёнлари хамда одамлар, айникса, ёш авлоднинг калби ва онги учун кураш кучайиб бораётган хозирги ута мураккаб шароитда харбий-ватанпарварлик рухидаги тарбиянинг урни ва ахамияти тобора ортиб бораётгани алохида таъкидланди. "Бугунги кунда хар биримиз амалда Ватан химоячиси булишимиз, ёшларимизни хам шу рухда камол топтиришимиз зарур", - деб таъкитлаб утди Президентимиз. Шу муносабат билан давлатимиз рахбари ёшларни харбий-ватанпарварлик рухида тарбиялаш тизимини кайта куриб чикиш юзасидан тегишли мутасаддиларга аник топшириклар берди. Навкирон авлод вакилларининг юртимиздаги ислохотлар жараёнидаги иштирокини ошириш, улар уз интеллектуал ва ижодий салохиятини руёбга чикариши учун шароитлар яратиш мухимлигига эътибор каратди"3.

Жамият хаётининг турли сохаларида фаолият олиб борувчи ёшлар уртасида таълим-тарбиявий ишларни олиб боришда давлат ва нодавлат ташкилотлари, таълим ва тарбия муассасаларининг биргаликдаги илмий, ижодий фаолиятлари талаб килинадиган булса, уюшмаган ёшлар билан олиб бориладиган ишларни тизимли ташкил этишда уюшмаган ёшлар ижтимоий катламини илмий назарий урганиш, уларни касб-хунарга ургатиш, кайта тайёрлаш ва бандлигини таъминлаш, давлат ва нодавлат ташкилотлари хамкорлигини такомиллаштириш, уюшмаган ёшлар билан олиб бориладиган ишлар самарадорлигини ошириш, уюшмаган ёшларни гоявий-мафкуравий тарбиялаш масалаларига катта эътибор каратилади.

Ёшларда янгича тафаккур маданиятини шакллантириш жамиятимиз хаётида вужудга келган бир катор вазифаларни хал этишни кузда тутади. Энг аввало мамлакатимизда бозор муносабатлари жадал шаклланиши шароитида ёшларимиз онгида унга мос иктисодий тафаккурни шакллантириш талаб килинади. Иккинчидан, ёшларимиз онгида хозирги замон фан-техникаси ва технологияси ютукларини эгаллаш зарурлиги шакллантирилади. Учинчидан, демократик кадриятларни ёшларимиз онгига сингдириш хам амалий ахамиятга эга булиб, демократик кадриятларни эгаллаш уларни мустакил фикрлашга, жамиятда уз урнини топишига, уз-узини англаши ва эркин фаолият курсатишларига имкон беради. Туртинчидан, ватанпарварлик, халкпарварлик, миллий ва умуминсоний кадриятлар асосида ёшлар онги ва дунёкарашини шакллантириш масаласига асосий эътибор каратилади. Бешинчидан, фидоийлик туйгусини ёшларимиз онги-тафаккурида мустахкам шакллантириш миллий ривожланиш учун зарур омил сифатида эътироф этилади. Фидоийлик бу Ватан равнаки йулида виждонан мехнат килиш, шу билан биргаликда у моддий ва маънавий бойликларни асраб-авайлаш, уларни кейинги авлодларга етказиб берилиши билан хам богликдир.

3 file:///C:/Users/User/Downloads/httos уш.ш й1е newspaper 8e609749204686cc1a99f2b5b1d7009b.pdf. Янги Узбекистон газетаси - № 9 (1070) 2024 й. 13-январ. 1-бет

Ёшлаpда янгича тафаккyp маданиятини шакллантиpишнинг заpypлиги Узбeкиcтoн Рecпyбликаcи Пpeзидeнти Шавкат Mиpзиёeвнинг маъpyзалаpи, нyтклаpи ва аcаpлаpида хам доимо эътибop каpатилиб кeлинаётган маcалалаpдан биpи 6Ули6, - Фаpзандлаpимизни мустакил фикpли, замонавий билим ва каcб-хyнаpлаpни эгаллаган, мустахкам хаётий позицияга эга, чинакам ватанпаpваp инcoнлаp отфатида таpбиялаш биз учун дoлзаpб ахамиятга эга бyлган маcала х^обланади , - дeб таъкидлайди Пpeзидeнт.

Бугунги кунда ёшлаpни таpбиялашда биpинчи Уpинга янги тeхника, тeхнoлoгия ва фан ютyклаpини yзлаштиpиш ^йилмокда. Хopижий тиллаpни, янги замонавий тeхника ва тeхнoлoгиялаpни yзлаштиpиш, бу oмиллаpни тадбиpкopлик ва ишбилаpмoнлик билан yЙFyнлаштиpиш, yлаpнинг б^лигига эpишиш Узбeкиcтoн олдида тypган ашотй вазифани - замонамизнинг pивoжланган давлатлаpидан биpи 6Улиш вазифаcини амалга ош^ишни тeзлаштиpади.

Хоз^ги вактда Узбeкиcтoнда ёшлаpни таpбиялашда биpинчи Уpинга yлаpнинг тypли тиллаpни билиши, кoмпьютep тeхникаcини мукаммал эгаллаши, янги тeхника, тeхнoлoгия ва фан ютyклаpини yзлаштиpиши мухим вазифа отфатида кун таpтибига кУйилмoкда. Бу oмиллаpни тадбиpкopлик ва ишбилаpмoнлик билан yЙFyнлаштиpиш, yлаpнинг биpлигига эpишиш Узбeкиcтoн олдида тypган аcocий вазифани - замонамизнинг pивoжланган давлатлаpидан биpи 6Улиш вазифаcини амалга oшиpишни тeзлаштиpади. Ушбу макcадни амалга oшиpишда жамиятдаги баpча фyкаpoлаp, энг аввало жамиятдаги энг фаол, изланувчан, ишбилаpмoн ва тадбиpкop ижтимоий катлам бyлган ёшлаp, шу билан биpгаликда уюшмаган ёшлаp билан олиб бopиладиган ишлаpни тизимли pавишда ташкил этиш мухим ахамият ^c6 этади.

АДАБИЁТЛАР

1. Mахмyдoв Т. Mycтакиллик ва маънавият. Toшкeнт, Ш^к, 2001 йил, 120 бeт.

2. ^онун ycтyвopлиги ва инcoн манфаатлаpини таъминлаш - юpт таpаккиёти ва халк фаpoвoнлигининг гаpoви. Узбeкиcтoн Рecпyбликаcи Пpeзидeнти Шавкат Mиpзиёeвнинг Узбeкиcтoн Рecпyбликаcи Кoнcтитyцияcи кабул килинганининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маpocимдаги маъpyзаcи. "Самаpканд" газeтаcи, 2016 йил 10-дeкабpь, 3 бeт.

3. Янги Узбeкиcтoн газeтаcи - № 9 (1070) 2024 й. 13-янваp. 1-бeт.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.