Научная статья на тему 'ЁПИҚ ИЛДИЗ ТИЗИМИДА (КОНТЕЙНЕР) ЕТИШТИРИЛАДИГАН ПИСТА НИҲОЛЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА “КОРНЕВИН” СТИМУЛЯТОРИНИНГ ТАЪСИРИ'

ЁПИҚ ИЛДИЗ ТИЗИМИДА (КОНТЕЙНЕР) ЕТИШТИРИЛАДИГАН ПИСТА НИҲОЛЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА “КОРНЕВИН” СТИМУЛЯТОРИНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
54
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хандон писта / ўрмонлар / бодом / грек ёнғоғи / фундук / пекан / ниҳол / “Корневин” / стимулятор / контейнер / концентрация. / pistachio / forests / almonds / Greek nuts / hazelnuts / bakers / seedlings / “Kornevin” / stimulant / container / concentration.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Иномова Мунира Муротжон Қизи, Худайназарова Наргиза Худаяровна

Ўзбекистоннинг тоғ ва тоғ олди ҳудудларда хандон писта ўрмонларини барпо этиш, мавжуд ўрмонларнинг ҳолатини яхшилаш ва уларнинг ҳосилдорлигини ошириш борасида сезиларли ишлар бажарилмоқда. Пистазорлар барпо этишда кўчатларни кўчириб ўтказиб бўлмаслиги, уруғи доимий ўсиш жойига экилганда эса қуш ва ҳайвонлар томонидан еб қўйиши каби омиллар катта қийинчиликлар туғдирмоқда. Шу сабабли бу муаммоларнинг ягона ечими хандон писта ниҳолларини ёпиқ илдиз тизимида етиштириш, сўнгра уларни доимий жойига экиш бўлиб қолмоқда. Ёпиқ илдиз тизимида писта ниҳолларини ўстишришда экиш муддатларидан келиб чиққан ҳолда контейнер ҳажмини аниқлаш, субстрат таркибини аниқлаш, суғориш меъёрлари ўрганиш, турли стимуляторларни синаб кўриш каби илмий ишлар амалга оширилмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по строительству и архитектуре , автор научной работы — Иномова Мунира Муротжон Қизи, Худайназарова Наргиза Худаяровна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECT OF THE "KORNEVIN" STIMULATOR ON THE DEVELOPMENT OF REAL PISTACHIO SEEDLINGS GROWN IN CONTAINERS WITH CLOSED ROOT SYSTEM

In the mountainous and foothills of Uzbekistan, significant work is carried out to create pistachio forests to improve the state of existing forests and increase their yield. In the place with that, at the present time, some difficulties are observed in the creation of pistachio plantation, such as the possibility of transplanting seedlings in another place and impede the factor to destroy their seeds with birds and animals. In this regard, today one of the only solution to these problems is to grow their seedlings in containers with a closed root system and after bunkers. Today, scientific work is being carried out to grow pistachio seedlings in containers with a closed root system and determining the volume of containers, the composition of the soil substrate, to study the irrigation standards and the testing of various standards for the growth of “Kornevin”.

Текст научной работы на тему «ЁПИҚ ИЛДИЗ ТИЗИМИДА (КОНТЕЙНЕР) ЕТИШТИРИЛАДИГАН ПИСТА НИҲОЛЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА “КОРНЕВИН” СТИМУЛЯТОРИНИНГ ТАЪСИРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЁПЩ ИЛДИЗ ТИЗИМИДА (КОНТЕЙНЕР) ЕТИШТИРИЛАДИГАН ПИСТА НЩОЛЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА "КОРНЕВИН" СТИМУЛЯТОРИНИНГ

ТАЪСИРИ

Иномова Мунира Муротжон к;изи Кичик илмий ходим, Урмон хужалиги илмий - тадкикот институти munira1991inomova@mail.ru

Худайназарова Наргиза Худаяровна Докторант PhD, Урмон хужалиги илмий - тадкикот институти

xudoyarova2022@mail.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.7212330

Аннотация. Узбекистоннинг тог ва тог олди %удудларда хандон писта урмонларини барпо этиш, мавжуд урмонларнинг %олатини яхшилаш ва уларнинг %осилдорлигини ошириш борасида сезиларли ишлар бажарилмоцда. Пистазорлар барпо этишда кучатларни кучириб утказиб булмаслиги, уруги доимий усиш жойига экилганда эса цуш ва %айвонлар томонидан еб цуйиши каби омиллар катта цийинчиликлар тугдирмоцда. Шу сабабли бу муаммоларнинг ягона ечими хандон писта нщолларини ёпиц илдиз тизимида етиштириш, сунгра уларни доимий жойига экиш булиб цолмоцда. Ёпиц илдиз тизимида писта нщолларини устишришда экиш муддатларидан келиб чиццан %олда контейнер %ажмини аницлаш, субстрат таркибини аницлаш, сугориш меъёрлари урганиш, турли стимуляторларни синаб куриш каби илмий ишлар амалга оширилмоцда.

Калит сузлар: хандон писта, урмонлар, бодом, грек ёнгоги, фундук, пекан, нщол, "Корневин", стимулятор, контейнер, концентрация.

ВЛИЯНИЕ СТИМУЛЯТОРА «КОРНЕВИНА» НА РАЗВИТИЮ СЕЯНЦЕВ ФИСТАШКИ НАСТОЯЩЕЙ, ВЫРАЩЕННЫЮ В КОНТЕЙНЕРАХ С ЗАКРЫТОЙ

КОРНЕВОЙ СИСТЕМЫ

Аннотация. В горных и предгорных районах Узбекистана проводится значительные работы по созданию фисташковых лесов для улучшения состояния существующих лесов и повышения их урожайности. В месте с тем в настоящая время в создании фисташковых плантации наблюдается некоторое сложности, такие как возможность пересадки саженцев в другую месту и препятствуют фактора уничтожения их семян птицами и животными. В этой связи сегодня одним из единственных решение этих проблем является выращивания их саженцев в контейнерах с закрытой корневой системой и после дотов. Сегодняшний день проводится научная работа по выращиванию саженцев фисташек в контейнерах закрытой корневой системой и определению объема контейнеров, состава почвенного субстрата, изучить норм орошения а также испытанию различных норм стимуляторов для роста "Корневин ".

Ключевые слова: фисташки настоящей, лесы, миндаль, греческий орех, фундук, пекан, саженцев, "Корневин", стимулятор, контейнер, концентрация.

EFFECT OF THE "KORNEVIN" STIMULATOR ON THE DEVELOPMENT OF REAL PISTACHIO SEEDLINGS GROWN IN CONTAINERS WITH CLOSED ROOT

SYSTEM

Annotation. In the mountainous and foothills of Uzbekistan, significant work is carried out to create pistachio forests to improve the state of existing forests and increase their yield. In

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

the place with that, at the present time, some difficulties are observed in the creation of pistachio plantation, such as the possibility of transplanting seedlings in another place and impede the factor to destroy their seeds with birds and animals. In this regard, today one of the only solution to these problems is to grow their seedlings in containers with a closed root system and after bunkers. Today, scientific work is being carried out to grow pistachio seedlings in containers with a closed root system and determining the volume of containers, the composition of the soil substrate, to study the irrigation standards and the testing of various standards for the growth of "Kornevin ".

Keywords: pistachio, forests, almonds, Greek nuts, hazelnuts, bakers, seedlings, "Kornevin", stimulant, container, concentration.

КИРИШ. Бугунги кунда республикамиз урмон хужалиги сохасида айникса ёнгокмевали дарахт ва бута турларини купайтириш, хосилдорлигини ошириш хамда янги навларни яратиш ва плантацияларини жорий килиш буйича кенг куламли ислохотлар олиб борилмокда. ^ургокчил худудларда хандон писта урмонларини кучатидан барпо этиш, мавжуд урмонларнинг холатини яхшилаш ва уларнинг хосилдорлигини ошириш борасида сезиларли ишлар бажарилмокда. Хандон пистанинг юкори махсулдор плантацияларини барпо этиш оркали, ички бозорни ушбу кимматбахо махсулот билан таъминлаш ва экспортга йуналтириш бугунги кунда урмончилик сохасидаги долзарб вазифалардан хисобланади. Ушбу вазифаларни бажариш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 6-октябрдаги "Узбекистон Республикасида Урмон хужалиги тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида" ги П^-4850-сонли карорида 2020-2022-йилларда амалга ошириш буйича Йул харитасининг 54-бандида урмон фонди майдонларида таркалган ёввойи ва маданий холдаги ёнгокмевали (писта, бодом, грек ёнгоги, фундук, пекан ва бошкалар) усимликларнинг генетик ресурсларини урганиш, саклаш ва биохилма-хиллигини купайтириш буйича карорлари асосида мамлакатимизда навли писта плантацияларини катта хажмда етиштириш йулга куйилмокда [1].

Тадкикот объекти. Урмон хужалиги илмий-тадкикот институти "Дархон" илмий тажриба станциясидаги ёпик илдиз тизимида (контейнер) устирилган хандон пистанинг нихоллари.

Тадкикот услуби. Тадкикот ишлари Чернова Г.М., Олехнович Г.С. томонидан ишлаб чикилган услуб асосида урганилди [3].

Тадкикот натижаси ва унинг мух,окамаси. Хандон писта Пистадошлар (Anacardiaceae) оиласига мансуб булиб, писта туркуми (Pistacia) га кирувчи усимликдир. Писта туркуми таркибида 20 якин тури мавжуд. Туркум вакиллари Марказий Осиё, Урта ер денгизи мамлакатлари, Хитой ва Мексикада кенг таркалган. МДХ, мамлакатларида 2 та тури табиий холда учрайди. Марказий Осиё худудларида туркумнинг битта хандон писта (Pistacia vera L.) тури кенг таркалган ва Узбекистоннинг деярли барча тогли худудда табиий холда учрайди. Мамлакатимизда энг катта хандон писта урмонлари Сурхондарё вилоятининг Боботог тизмасига тугри келади. Ёз ва киш ойларининг хаво харорати +460С даражасидан - 400С даражасигача узгарувчан экстремал шароитида усиб-ривожланиш ва мева беришда унинг бодомдан бошка ракиби йук хисобланади. Биологик хусусиятларига кура писта дарахти 1000 ёшгача хосил бера олади [2].

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Хандон писта 20 тур ичидаги ягона истеъмол килинадиган тур булиб, ёнгоклари юкори антиоксидантга эга усимликлар 50 талик озик-овкат руйхатига киритилган [8]. Хандон писта ёнгоги иктисодий жихатдан ва озик-овкат сохасида стратегик махсулот сифатида алохида урин тутади [4]. Узбекистонда писта плантацияларини барпо этиш буйича бир канча илмий тадкикотлар утказилган булиб, бу ишлар хозир хам давом этмокда [6,7].

Х,озирги кунда пистазорлар барпо этишда кучатларни кучириб утказиб булмаслиги, уруги доимий усиш жойига экилганда эса куш ва хайвонлар томонидан еб куйиши каби омиллар катта кийинчиликлар тугдирмокда. Шу сабабли бу муаммоларнинг ягона ечими хандон писта нихолларини ёпик илдиз тизимида етиштириш, сунгра уларни доимий жойига экиш булиб колмокда. Ёпик илдиз тизимида писта нихолларини устишришда экиш муддатларидан келиб чиккан холда контейнер хажмини аниклаш, субстрат таркибини аниклаш, сугориш меъёрлари урганиш, турли стимуляторларни синаб куриш каби илмий ишлар амалга оширилмокда. Бизнинг тажрибамизда "Корневин" стимуляторининг турли меъёрларини писта нихолининг усишига таъсирини ургандик.

Бир йиллик писта нихолларининг илдиз тизимини ривожланишига "Корневин" устирувчи стимуляторини таъсирини уч хил концентрацияда: 0,5% (контейнерга), 0,1% (контейнерга), 1,5% (контейнерга) буйича тадкикотлар олиб борилди ва "Корневин" солинмаган (назорат варианти) билан солиштирилди.

"Корневин" уч маротаба май, июн, июл ойларида кулланилди. Тажриба утказилган усимликлар сони 24 дона булиб, тажрибадаги усимликларнинг умумий сони 288 донани ташкил этди. Вегетация давомида 7 донаси нобуд булди. Усимликларнинг кукарувчанлиги 97,57% ни ташкил килди. "Корневин" эритмасининг 0,5г, 1,0г, 1,5г концентрацияси хар бири 0,5 л сувга аралаштириб тайёрланди. "Корневин" эритмаси писта уруглари экилгандан сунг бир ой муддатдан сунг кулланилди. Битта контейнерга эритма сарфи 0,5 л ни ташкил этди. Вегетация даври давомида писта нихолларининг биометрик курсаткичлари доимий улчаб борилди ва дала журналига кайд этилди. Олинган барча маълумотларга математи-статистик ишлов берилди. Октябр ойидаги бир йиллик писта нихолларининг биометрик курсаткичлари куйидагича:

1 -жадвал

"Корневин" стимуляторининг бир йиллик писта нихолларини буйи ва илдиз буйни

диаметри ривожланишига таъсири

Вариантлар Статистик та^лил курсаткичлари

Уртача курсаткич,см I V P N % назоратга нисбатан t

Баландлиги, см

Назорат 19,4±0,61 5,1 26,4 3,2 70 100 0,0

0,5 г/бир контейнерга 20,7±0,79 6,6 31,9 3,8 70 106,5 1,3

1,0 г/ бир контейнерга 23,3±0,77 6,5 28,0 3,3 71 120,2 4,0

1,5 г/ бир 20,7±0,64 5,4 25,9 3,1 71 106,5 1,4

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

контейнерга

Диаметри, мм

Назорат 4,3±0,11 0,9 21,3 2,5 70 100 0,0

0,5 г/бир контейнерга 4,7±0,12 1,0 20,9 2,5 70 109,8 2,6

1,0 г/ бир контейнерга 5,3±0,14 1,2 22,4 2,7 71 124,2 5,8

1,5 г/ бир контейнерга 4,6±0,12 1,0 21,9 2,6 71 107,1 1,9

"Корневин" нинг х,ар хил меъёрлари писта кучатларининг илдиз тизимининг ривожланишига таъсири урганилди. "Корневин" нинг 1,0 г ли меъёри назорат вариантига нисбатан таккосланганда, писта них,олларининг баландлиги назорат вариантида 19,4±0,61 ни 1,0грамм/ бир контейнерга меъёрида эса 23,3±0,77 лиги аникланди. "Корневин" стимуляторларининг х,ар хил меъёрларида усимликнинг диаметри назорат вариантида 4,3±0,11 ни 1,0 грамм/ бир контейнерга вариантида 5,3±0,14 ни ташкил этиди. кулланилган вариантлардан 1,0 г/ бир контейнерга кулланилганда назорат вариантига нисбатан баландлиги буйича 120,2%, диаметри солиштирилганда 124% юкори натижага эришилди. "Корневин" нинг турли концентрацияларини куллаш усимликнинг илдиз буйни ва буйининг усишига олиб келиши аникланди.

Хулоса. Хандон писта них,олларини ёпик илдиз тизимида устиришда "Корневин" стимуляторидан х,ар бир них,олга 1,0 г концентрацияда кулланилганда бошка вариантагиларга нисбатан яхши натижаларга эришилди.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 6-октябрдаги «Узбекистон Республикасида Урмон хужалиги тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида»ги П^-4850-сонли карори.

2. Кайимов А.К.,Бердиев Э.Т. Дендрология, Тошкент; 2009. 99-100 б.

3. Чернова Г.М., Бабекова Е.Я., Олехнович Г.С. Характеристика перспективных форм Pistacia vera L. Южного Таджикистана // Растительные ресурсы -Вып.3 -Л., 1986. -С.326-333.

4. Щепотьев Ф.Л., Рихтер А.А., Павленко Ф.А., Молотков П.И., Кравченко В.И., Ирошников А.И, Орехоплодовые лесные культуры. - Москва: Лесная промышленность, 1978. -С.151-153.

5. Farnaz Yahyavi, Mohammad Alizadeh-Khaledabad, Sodief Azadmard-Damirchi Oil quality of pistachios (Pistacia vera L.) grown in East Azarbaijan, Iran. NFS Journal Volume 18, March 2020, P.12-18.

6. Hamzayev A. K., Eshankulov B. I., Kholmurotov M. Z., Inomova M. M. Study on cultivation of pistachio (Pistacia vera L.) seedlings in containers //IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. - IOP Publishing, 2020. - Т. 614. - №. 1. - С. 012119.

7. Kayimov A., Kholmurotov M. Z., Eshankulov B. I. Justification of prospective pistachio (Pistacia vera L.) varieties and forms while creating plantations in Uzbekistan //IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. - IOP Publishing, 2021. - Т. 939. -№. 1. - С. 012037.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL SPECIAL SERIES "SUSTAINABLE FORESTRY" UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

8. Reshu Radjput, Amardjit Kaur, Gulzar Axmad Nayik. Pistachio в книге: Антиоксиданты в овощах и орехах - свойства и польза для здоровья Издатель: Springer Nature Singapore Pte Ltd. December, 2020. DOI: 10.1007/978-981-15-7470-2 25

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.