Научная статья на тему 'ЁНҒОҚ МЕВАХЎРИ (SARROTHRYPUS MUSCULANA ERSCH) ГА ҚАРШИ КИМЁВИЙ ПРЕПАРАТЛАРНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ'

ЁНҒОҚ МЕВАХЎРИ (SARROTHRYPUS MUSCULANA ERSCH) ГА ҚАРШИ КИМЁВИЙ ПРЕПАРАТЛАРНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

34
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
грек ѐнғоғи / зараркунандалар / ѐнғоқ мевахўри / биоэкология / препарат. / walnut / pests / walnut frugivores / bioecology / preparation.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Отамурод Асламович Пўлатов

Мақолада Самарқанд вилояти Жомбой тумани ҳудудидаги “Жомбой SAG AGRO” МЧЖ ѐнғоқзорларидаги учрайдиган зараркунандаларнинг ривожланиши ва уларга қарши кимѐвий препаратларнинг самарадорлиги ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article examines the development of pests and the effectiveness of chemical preparations against them in the walnut groves of "Jomboy SAG Agro" LLC in Jomboy district of Samarkand region.

Текст научной работы на тему «ЁНҒОҚ МЕВАХЎРИ (SARROTHRYPUS MUSCULANA ERSCH) ГА ҚАРШИ КИМЁВИЙ ПРЕПАРАТЛАРНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ»

ЁНГОК МЕВАХУРИ (SARROTHRYPUSMUSCULANA ERSCH) ГА ЦАРШИ КИМЁВИЙ ПРЕПАРАТЛАРНИНГ БИОЛОГИК САМАРАДОРЛИГИ

Отамурод Асламович Пулатов

Тошкент давлат аграр университети Самарканд филиали катта укитувчиси

Маколада Самарканд вилояти Жомбой тумани худудидаги "Жомбой SAG AGRO" МЧЖ ёнгокзорларидаги учрайдиган зараркунандаларнинг ривожланиши ва уларга карши кимёвий препаратларнинг самарадорлиги урганилган.

Калит сузлар. грек ёнгоги, зараркунандалар, ёнгок мевахури, биоэкология, препарат.

The article examines the development of pests and the effectiveness of chemical preparations against them in the walnut groves of "Jomboy SAG Agro" LLC in Jomboy district of Samarkand region.

Keywords. walnut, pests, walnut frugivores, bioecology, preparation.

Кириш. Ёнгок етиштириш кишлок хужалиги ишлаб чикаришининг энг сердаромад сохаларидан бири хисобланади. Кейинги 10 йилда ёнгок ишлаб чикариш 39 % га ошиб, унинг савдоси 2016 йилда карийиб 33,2 млрд. А^Ш долларини ташкил килган [1.]. Ер юзида дехкончилик махсулотлари етиштирилиши мумкин булган худудларнинг 4-7 % и грек ёнгогини етиштириш учун ярокли булиб, бундай худудларга эга булган мамлакатлар уз табиий имкониятларидан унумли фойдаланишлари мумкин булади. Зарафшон водийси шароитида грек ёнгогини етиштиришда унинг селекцияси ва махсулдор навлари, агротехникаси, шу билан бирга касаллик ва зараркунандаларига карши кураш масалалари долзарб хисобланади.

Тадкикот услублари. Энтомологик хисоблар ва кузатувларни В. Яхонтов, Г.Я. Бей-Биенко, А.А. Захваткин, С.А. Муродов, зараркунандаларнинг зичлигини Ш.Т. Хужаев услублари асосида олиб борилди [4.]. Хдшаротларнинг зарар келтириш даражасини В.И. Танский услуби буйича аникланди.

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

October 5-6

Тадкикот натижалари ва уларнинг тахлили. Узбекистан табиий ва маданий ёнгокзорларида асосан ёнгок мевахури (Sarrothrypus muscutana Ersch.), олма мевахури (Cydia pomonella L.), ёнгок катта бити (Panaphis juglandis Goeze), ёнгок кичик бити (Chromaphis juglandicola Kalt.) ва ургимчаккана (Tetranychus urticae Koch.) каби зараркунандалар учрайди .

Ёнгок мевахури (Sarrothrypys muskulana Ersch) тунламлар (Noctudae) оиласига, тангаканотлилар (Lepidoptera) туркумига мансуб булиб, Марказий Осиёда, Узбекистан ва Козогистонда жуда кенг таркалган [3.].

Зараркунанданинг бу тури ёнгок усадиган барча худудларда кенг таркалган булиб, ёнгокнинг усиб келаётган магзи хамда котиб етилмаган пучоги билан озикланади. Шикастланган ёнгоклар тукилади. Зараркунанда куртлари устки куртак оркали ёш новдалар ичига утиб, уларни хам шикастлайди. Новдаларнинг шикастланган кисми курийди. Етук хашорат капалагининг катталиги 8-9 мм, канотларини ёйганда 18-23 мм келади. Олдинги канотлари тук кулрангда. Вояга етган куртларининг узунлиги 16 мм, танасининг ранги кизгиш ёки кукиш рангли, ясси буртмалар билан копланган.

Ёнгок мевахури бир йилда 1 марта айрим вактларда йилига 2 марта авлод беради. Вояга етган капалаги апрел ойининг иккинчи декадасида ва май ойи бошида пайдо булиб, улар 10-15 кундан кейин ёш ёнгок ва новдаларига тухум куя бошлайди. Тухумдан чиккан личинкалари ёнгок ичига ва ёш новдалар узагига жойлашиб олади. Битта личинка бир нечта ёнгокка зарар етказиши мумкин.

Зараркунанда ёнгок хосили куп булган йилларда 20% гача, хосил кам йилларда эса 50 хатто 80 % гача меваларни зарарлайди. Мевалар икки хил куринишда зарарланади: данаги котмаган ёш новдаларда личинка ядро марказини еб куяди, мевалар тукилиб колади. Пучоги котган меваларда курт факатгина мева ёнлиги билан озикланади, бунда у мева ёнлигининг бутун этини еб куяди ва ташки пустлогини колдиради.

2018-2020 йиллар давомида Самарканд вилояти Жомбой тумани ёнгок богларида ёнгок мевахурига карши кимёвий препаратлар самарадорлигини урганиш учун тажриба утказилди. Богларда мевахурларга карши 3 турдаги кимёвий препаратлар (инсектицидлар) ЦИРАКС (таркиби - Циперметрин) 25% эм.к. (0,3 л/га), ЛАМДЕКС SC (таркиби - Лямбда-цигалотрин) м.к.сус. (0,45 л/га) ва АЛЬФАМИЛИН (таркиби - Альфа-циперметрин + дифлубензурон) 17,6% сус.к. синовдан утказилди.

October 5-6

Samarkand branch of Volume 3 | SB TSAU Conference | 2022

Tashkent State Agrarian University Theoretical and Practical Principles of Innovative

Google Scholar indexed Development of the Agricultural Sector in Uzbekistan

npenaparaapHH OnB-1200 pycyMHH nypKarun epgaMuga 300 n/ra umnu cyroKguru cap^naHgu.

Onuö öopunraH TagKUKOTnapHMH3 Hara^anapura Kypa ^omöoh TyMaHH eHFOK öoFuga eHFOK MeBaxypura Kapmu ^paKC нкceктнцнgн 0,3 n/ra cap$ Metepuga KynnaHunraH BapuaHTga 3-KyHga SuonoruK caMapgopnuK 34,2 % hh TamKHn этгaн öynca, .HÄM^EKC SC npenapara 0,45 n/ra Ky^naHunraH BapuaHTga 43,6 % Ba Ä^BOÄMH^HH 0,25 n/ra KynnaHunraH BapuaHTga эca 56,4 % hh Tammn Ku^gu.

TagKHKOTHHHr 7-KyHuga эca moc paBumga 57,4; 67,6 Ba 82,4 % SuonoruK caMapagopnuKKa 3pumHngH.

Ymöy тeнgeнцнfl 14-KyHuga x,aM caKgaHHÖ KOHgu. ByHga ^paKC нкceктнцнgн 0,3 n/ra cap$ Metepuga KynnaHunraH BapuaHTga 14-KyHga SuonoruK caMapgopnuK 85,7 % hh TamKHH этгaн öynca, .HÄM^EKC SC npenapara 0,45 n/ra KynnaHunraH BapuaHTga 90,2 % Ba Ä^BOÄMH^HH 0,25 n/ra KynnaHunraH BapuaHTga эca 95,1 % hh Tammn KH^gu.

By yHTa npenaparaapgaH Ä^BOÄMH^HH KynnaHunraH Bapuarnga энг WKopu SuonoruK caMapagopnuKKa 3pumHngH (1- ^agBan).

1-^aflBa^

ehfok MeBaxypnra Kapwii khmcbhh npenapaT.iapHimr ömo^othk caMapagop^nrn

(CaMapKaHg bhho^TH ^OMÖOH TyMaHH eHFOK nnam^HACH 2020 H.)

Ta^pHÖa BapuaHTHapH Cap$ Metepi Kr/^/ra Ehfok MeBaxypu cohh, goHa CaMapagopHHK, %

HmHOB öepunryH a HmHOB öepH^raHgaH KeHHH, KyHHapga

3 7 14 3 7 14

Ha3opaT - 12,3 14,9 17,6 22,4 - - -

ЦHРÄKС (U,HnepMeTpHH) 25% 3M.K. 0,3 13,1 9,8 7,5 3,2 34,2 57,4 85,7

HÄM^EKC SC (^HMÖga- цнгaнотpнн) M.K.cyc. 0,45 12,8 8,4 5,7 2,2 43,6 67,6 90,2

ÄHLOAMH^HH (ÄHb^a^HnepMeTpHH +gH^HyöeH3ypoH) 17,6% cyc.K. 0,25 12,7 6,5 3,1 1,1 56,4 82,4 95,1

ЭКH^05 % 9,5 10,3 4,6

® ©

October 5-6) Republican Scientific and Practical Conference

©

o1

722

Хулоса килиб айтганда Самарканд вилояти Жомбой тумани шароитида ёнгок мевахурига карши курашда кимёвий препаратлардан АЛЬФАМИЛИН препаратини 0,25 л/га куллаш оркали юкори биологик самарадорликка эришиш мумкин экан.

REFERENCES

1. Хушматов Н. Дунёнинг йирик мамлакатларида ёнгок етиштириш ва савдоси узгариши тенденциялари [Матн]/Н.Хушматов/Агроиктисодиёт.- 2018.- № 2.- 8-

2. Юлдашева Ш. Тупрок иклим шароитларининг ёнгок ширалари биологияси ва таркалишига таъсири [Матн] /Ш.Юлдашева/ Энтомологиянинг долзарб муаммолари: Илмий-амалий анжуман материаллари.- Фаргона.- 2010. - 74-75 б.

3. Юсупов А.Х., Нафасов З. Н. Ёнгок зараркунандалари уларга карши кураш чоралари [Матн] / А.Х.Юсупов, Нафасов З.Н./ АгроИлм.- 2017.- №4.- 62-63 б.

4. Хужаев Ш.Т. Энтомология, кишлок хужалик экинларини химоя килиш ва агротоксикология асослари [Матн]/Ш.Т.Хужаев/- Тошкент.- Фан.- 2010.- 356 б.

5. Инсектицид, акарицид, биологик фаол моддалар ва фунгицидларни синаш буйича услубий курсатмалар ( проф. Ш.Т. Хужаев тахрири остида). -Тошкент.-

10 б.

2004 . - 103 б.

October 5-6

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.