CC BY
16YASHIL IQTISODIYOT SHAROITIDA XIZMATLAR SOHASINI SAMARALI RIVOJLANTIRISH YO'LLARI
Xaknazarova Yulduz Juraqul qizi
mustaqil izlanuvchi
Annotatsiya. Ush maqolada mamlakatimizda iqtisodiyotni rivojlantirish istiqbollari, yashil iqtisodiyot sharoitida xizmatlar sohasini samarali rivojlantirish yo'llari muallif tomonidan yoritib berilgan hamda taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so'zlar. iqtisodiyot, yashil iqtisodiyot, xizmat, samarali rivojlanish.
COVID-19 pandemiyasi ko'pchilik mamlakatlarda iqtisodiy o'sishni sezilarli darajada pasaytirdi yoki to'xtatdi hamda 2030-yilgacha Barqaror rivojlanish kun tartibi maqsadlariga erishish yo'lidagi taraqqiyotni to'xtatdi, ba'zi hollarda esa sezilarli darajada o'zgartirdi.
O'zbekistonda 2020-yilda yalpi ichki mahsulotning o'sishi deyarli yo'q bo'lib ketdi va qashshoqlik darajasi yigirma yil ichida birinchi marta oshdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot Dasturi tomonidan ishlab chiqilgan ushbu hujjat yashil iqtisodiyot sari "yaxshiroq tiklanish" orqali COVID-19 dan tiklanish uchun asos yaratadi. U yashil tiklanish va yashil iqtisodiyot tamoyillari, shuningdek, yashillashtirish salohiyatiga ega asosiy tarmoqlar, jumladan energetika, qishloq xo'jaligi, sanoat, chiqindilarni boshqarish, suv resurslari, shaharsozlik (uy-joy va qurilishga e'tibor qaratgan holda), transportning umumiy ko'rinishini taqdim etadi. va moliya. hamda muhokama qilish uchun ustuvor yo'nalishlar va siyosatlar to'plamini taklif qiladi.
O'zbekiston Respublikasi hukumati COVID-19 ning mamlakat iqtisodiy oti va aholi salomatligiga oqibatlarini bartaraf etish bo'yicha muhim choralar ko'rmoqda. Kelgusi 3-5 yil davomida investitsion qarorlar va harakatlar mamlakatning kelajakdagi tahdidlarga, jumladan, iqlim va iqlimdan tashqari ta'sirlarga chidamliligini mustahkamlaydigan uzoq muddatli rivojlanish traektoriyasini belgilashga qaratiladi. "2019-2030-yillarda O'zbekiston Respublikasining yashil iqtisodiyotga o'tish strategiyasi" qabul qilindi. yashil iqtisodiyotning uzoq muddatli barqaror rivojlanishning asosiy strategik yo'nalishi sifatida e'tirof etilishi haqida gapiradi va yashil rivojlanishning ustuvor yo'nalishlarini belgilab berdi.
2017-2021 yillarga mo'ljallangan Harakatlar strategiyasida mamlakatni rivojlantirishning aniq istiqbollari, jumladan, energetika, sanoat va qishloq xo'jaligi
sohalarida aniq tarmoq rejalari belgilangan bo'lsa-da, iqtisodiyot tarmoqlarini ko'kalamzorlashtirishga erishish uchun ancha katta sa'y-harakatlar talab etiladi.
Hukumatning yashil iqtisodiyot strategiyasiga muvofiq, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Umumiy Davlat Tahlili O'zbekiston aholisining o'sishi, urbanizatsiya va mavjud shahar va qishloq tengsizliklari barqaror atrof-muhitni boshqarish va iqlim ta'sirini cheklashni, shuningdek, uglerod chiqindilari va barqaror bo'lmagan naqshlarni kamaytirish bilan birga iqtisodiy o'sishga erishishni talab qilishini ta'kidlaydi. iste'mol va ishlab chiqarish. Xususan, O'zbekistonda ishlab chiqarish rivojlanishi va urbanizatsiya kuchayib borayotganini hisobga olib, toza, samarali, inklyuziv va barqaror sanoatga tavakkalchilikka asoslangan investitsiyalarni kiritish zarur. Qishloq xo'jaligi barqarorligini ta'minlash va qurg'oqchil hududlarda yashovchi, tirikchilik uchun qishloq xo'jaligiga bog'liq va iqlim o'zgarishi va suv tanqisligiga juda zaif bo'lgan eng kambag'al odamlarni suv resurslari bilan ta'minlash uchun ham ko'proq sarmoya kerak. Shuningdek, yaqinda energetika, sanoat, shaharsozlik, qurilish va uy-joy, chiqindilarni boshqarish, suv va qishloq xo'jaligi sohalari bo'yicha bir qancha boshqa tadqiqotlar ham o'tkazildi, jumladan, yaqinda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Yevropa Iqtisodiy Komissiyasining 3-O'zbekistonning atrof-muhitni muhofaza qilish samaradorligi va amalga oshirilishi, jadallashtirish va qo'llab-quvvatlash sharhidir.
Bu barqaror o'sishni ta'minlash va innovatsiyalar orqali ish o'rinlarini yaratishga yordam beradi. Aholining salomatligi va turmush sharoitini adolatlilik tamoyillariga rioya qilgan holda yaxshilashni ta'minlaydi. Shuningdek, bu O'zbekistonning turli iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy ahamiyatga molik maqsadlariga barqaror sarmoya kiritishdan manfaatdor bo'lgan ko'plab xorijiy investorlar va donor tashkilotlar uchun imkoniyatlar ochadi.
"Mahsulot"ni, ya'ni yalpi ichki mahsulot (YaIM) yoki yalpi milliy daromadni (YaMM) oshirishni maqsad qilgan an'anaviy iqtisodiyotdan farqli o'laroq, yashil iqtisodiyot uchta maqsadni qo'llab-quvvatlaydi: iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy farovonlikni saqlash va oshirish. Yashil iqtisodiyot Barqaror rivojlanish maqsadlariga (BRM) erishishning samarali vositasi sifatida ham xizmat qilishi mumkin; SDGlarning ko'p yo'naltirilganligi tufayli yashil iqtisodiyot chora-tadbirlari quyida ko'rsatilganidek, ko'plab maqsadlarga kiritilishi mumkin.
Mamlakat rahbariyatining O'zbekistonni 2030-yilgacha sanoati rivojlangan, o'rtacha daromaddan yuqori bo'lgan davlatga aylantirish haqidagi g'oyasi keng qo'llab-quvvatlanmoqda, narxlarni erkinlashtirish, yerga egalik qilish va qishloq xo'jaligida keng qamrovli islohotlar o'tkazish taklif etildi, ularning ba'zilari amalga oshirildi. Yaqin vaqtgacha asosan mahalliy iqtisodiy model qayta ko'rib chiqilmoqda va xususiy biznesning global va mintaqaviy qiymat zanjirlariga integratsiyalashuvini
rag'batlantiradigan yangi siyosatlar joriy etilmoqda. Qashshoqlikni qisqartirish tendentsiyasi COVID-19dan oldingi yalpi ichki mahsulotning barqaror o'sishi, mikro va kichik korxonalar daromadlarining o'sishi, eng kam ish haqining muntazam oshib borishi, pul o'tkazmalari oqimi va davlatning maqsadli ijtimoiy himoya dasturlariga asoslanadi. Inson kapitali nuqtai nazaridan, mamlakat samarali bandlik imkoniyatlarini taklif qilish, iqtisodiy tashabbuslar va innovatsiyalarni rag'batlantirish, talab qilinadigan bilim va raqamli ko'nikmalarni shakllantirish orqali o'zining katta yosh aholisidan demografik dividendlar olishi mumkin. Va nihoyat, mamlakat tabiiy kapitalga, ayniqsa yer resurslariga va mo'l-ko'l quyoshga ega.
Buning uchun korxonalar va xo'jaliklami davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash nafaqat iqtisodiyotni qayta tiklash, balki uni o'zgartirishga ham qaratilishi kerak. Tashabbuslar kam uglerodli texnologiyalarga xususiy investitsiyalarni rag'batlantirishdan tashqari, ekologik toza echimlarga to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalarni ham o'z ichiga olishi mumkin. Energetika sektori uchun bu qayta tiklanadigan energiya manbalarining narxi pasayishda davom etayotgani va uglerod energiyasini import qiluvchilar o'z transformatsiyalarini o'z zimmalariga olishlari sababli qolib ketishi mumkin bo'lgan qazib olinadigan yoqilg'i infratuzilmasini (ularning 40 foizi umrining oxiriga yaqin) saqlashdan ko'ra arzonroq bo'ladi. Bu, shuningdek, iqlim bo'yicha Parij majburiyatlarini amalga oshirish va Milliy ravishda belgilangan hissalarni amalga oshirish imkonini beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Райзберг Б.А. Современный социоэкономический словарь. /Б.А. Райзберг. - М.: ИНФРА-М, 2009. - 629 с.
2. Основные тенденции развития сферы услуг в Узбекистане // Молодой ученый. — 2016. — №11. — С. 791-793.
3. Основные тенденции и показатели экономического и социального развития Республики Узбекистан за годы независимости (1990-2010 гг.) и прогноз на 2011-2015 гг. Стат. сб. - Т.: Узбекистан, 2011. - с. 14.
4. Каримов И.А. Наша самая актуальная задача - не останавливаясь на достигнутом, поднять на новый уровень начатые реформ. - Т.: Узбекистан, 2015. - с. 34.
5. Основные тенденции и показатели экономического и социального развития Республики Узбекистан за годы независимости (1990-2010 гг.) и прогноз на 2011-2015 гг. Стат. сб. - Т.: Узбекистан, 2011. - с. 14.
6. Мирзиёев Ш.М. Критический анализ, жесткая дисциплина и персональная ответственность должны стать повседневной нормой в деятельности каждого руководителя // Народное слово, 16 января 2017г.
