Научная статья на тему 'ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯ АСОСИДА ТУПРОҚНИ КАРТОШКА ЭКИШ УЧУН ТАЙЁРЛАШ'

ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯ АСОСИДА ТУПРОҚНИ КАРТОШКА ЭКИШ УЧУН ТАЙЁРЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
56
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
комбинациялашган агрегат / ишчи органлар / чуқур юмшатгич / корпус / янги технология / ғалтак-мола / пушта-эгат / қатор ораси / энергия ва ёқилғи сарфи / оптимал муддат / ҳосилдорлик. / комбинированный агрегат / рабочие органы / глубинный умягчитель / кожух / новая технология / вальцовая мельница / толкатель / междурядье / расход энергии и топлива / оптимальная продолжительность / производительность.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Қодиров, У.И., Жониқулов, Ж.Ж.

Мақолада картошка етиштиришда тупроққа минимал ишлов беришга йўналтирилган технология ва уни амалга оширадиган комбинациялашган агрегатни яратиш зарурияти асосланган. Янги технология ва унинг афзалликлари, агрегат таркибидаги ишчи органлар шакли ва турини танлашга доир маълумотлар келтирилган. Шунингдек, муаллифлар томонидан ясалган комбинациялашган агрегатнинг умумий тузилиши ва унда ишчи органларнинг жойлашиш схемаси ҳамда дастлабки дала синов натижалари баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПОДГОТОВКА ПОЧВЫ К ПОСАДКЕ КАРТОФЕЛЯ ПО НОВОЙ ТЕХНОЛОГИИ

В статье рассматривается технология минимальной обработки почвы при возделывании картофеля и необходимость создания комбинированного агрегата, реализующего ее. Приведены новая технология и ее преимущества, информация по выбору формы и типа рабочих органов в совокупности. Также описаны общая конструкция изготовленного авторами комбинированного агрегата и компоновка рабочих органов в нем, а также результаты предварительных полигонных испытаний.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯ АСОСИДА ТУПРОҚНИ КАРТОШКА ЭКИШ УЧУН ТАЙЁРЛАШ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

УДК631.3:631.51:635.21

ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯ АСОСИДА ТУПРОКНИ КАРТОШКА ЭКИШ

УЧУН ТАЙЁРЛАШ

Т.ф.ф.д., доцент Кодиров У.И., Ассистент Жоникулов Ж.Ж.

Самарканд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар

Мацолада картошка етиштиришда тупроцца минимал ишлов беришга йуналтирилган технология ва уни амалга оширадиган комбинациялашган агрегатни яратиш зарурияти асосланган. Янги технология ва унинг афзалликлари, агрегат таркибидаги ишчи органлар шакли ва турини танлашга доир маълумотлар келтирилган. Шунингдек, муаллифлар томонидан ясалган комбинациялашган агрегатнинг умумий тузилиши ва унда ишчи органларнинг жойлашиш схемаси уамда дастлабки дала синов натижалари баён этилган.

Калит сузлар: комбинациялашган агрегат, ишчи органлар, чуцур юмшатгич, корпус, янги технология, галтак-мола, пушта-эгат, цатор ораси, энергия ва ёцилги сарфи, оптимал муддат, уосилдорлик.

В статье рассматривается технология минимальной обработки почвы при возделывании картофеля и необходимость создания комбинированного агрегата, реализующего ее. Приведены новая технология и ее преимущества, информация по выбору формы и типа рабочих органов в совокупности. Также описаны общая конструкция изготовленного авторами комбинированного агрегата и компоновка рабочих органов в нем, а также результаты предварительных полигонных испытаний.

Ключевые слова: комбинированный агрегат, рабочие органы, глубинный умягчитель, кожух, новая технология, вальцовая мельница, толкатель, междурядье, расход энергии и топлива, оптимальная продолжительность, производительность.

Мамлакатимиз иктисодиётининг аграр секторида тубдан узгартиришлар ясаш хдмда кишлок хужалиги экинларидан мунтазам юкори хдмда арзон х,осил етиштиришни таъминлаш учун катта имкониятлар яратиб берилмокда [1].

университети

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Кейинги йилларда кишлок хужалигининг моддий техника базасини мустахкамлаш, соха ишлаб чикаришини комплекс механизациялаш максадида янги турдаги юкори унумли техника воситалирини ишлаб чикариш, уларни таъминотини йулга куйиш, машина ва механизмларни чидамлилигини ошириш ва улардан самарали фойдалинишга каратилган бир катор чора-тадбирлар амалга ошириб келинмокда, аммо тупрокни картошка экишга тайёрлаш усуллари асосан аввалгидек колмокда, яъни анъанавий технологиядан фойдаланиб даладан агрегатларнинг бир неча бор утишида амалга оширилмокда [2]. Бундай куп марталаб утиб ишлов бериш ортикча мехнат, ёкилги ва энергия сарфланишига олиб келиб натижада тупрок структурасини бузилиши, экиш муддатларини чузилиши ва хосилдорликни камайишига сабаб булмокда.

Шунинг учун хам бугунги кунда кишлок хужалиги ишлаб чикаришида минимал технологияларни жалб этиш имкониятлари очиб берилмокда ва бу масалалар хукуматимиз томонидан куллаб кувватланмокда [3]. Ушбу таъкидланганларидан келиб чиккан холда картошка етиштиришда сарфланадиган энергия, ёкилги мойлаш материаллари сарфини камайтириш ва иш сифатини ошириш куплаб микдордаги сарф-харажатларни камайтириш имконини беради.

ТАДЦЩОТ УСЛУБИ

Тадкикот объекти сифатида картошка экиш учун тупрокка ишлов беришнинг минимал технологияси ва комбинациялашган агрегат олинган. Минимал технологиялар комбинациялашган агрегатларни куллаш оркали амалга оширилади. Бунинг узига хос шартлари мавжуд булиб, яъни агротехник тадбирлар кетма-кетлиги сакланиши лозим. Комбинациялашган агрегатларни куллаш учун:

- бир мавсумда бажариладиган технологик жараёнлардан иборат булиши;

- агротехник талаб курсаткичлари алохида бажарилганига нисбатан паст булмаслиги;

- иктисодий самарадорлик курсаткичлари юкори булишини таъминланиши;

- ишчи органлар мослашувчанлиги ва уларнинг умумий рамадажойлашиш имкониятининг мавжудлиги;

- комбинациялашган агрегат билан ишни бажаришга етарли микдорда тортиш кувватига эга тракторларнинг мавжуд булиши;

- ишлаб чикилган комбинациялашган агрегатнинг ишончлилик даражаси

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 10

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

юкори,тузилиши оддий, хизмат курсатилиши кулай булиши лозим.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Юкоридагилардан келиб чикиб муаллифлар томонидан илмий тадкикотлар олиб борилди хамда картошка етиштиришда тупрокка минимал ишлов беришга йуналтирилган технология ишлаб чикилди [4]. Таклиф этиладиган технологиянинг амалдагидан фарки ва тежамлиги шундан иборатки, далани шудгорлаш, текислаш, мола ва чизеллаш ишлари бажарилмайди.

Бу усулда комбинациялашган агрегат даладан бир утишда куйидаги технологик жараёнларни биргаликда кушиб олиб боради. Картошка экиш учун пушта шакллантириладиган чизик буйича тасмали юза ва чукур юмшатиш билан бир вактда минерал угитларни икки ярусда муайян жойга тасмали бериш, тупрок палахсаларини агдариб пушта ва сугориш арикларини шакллантириш хамда пушта-эгат профилига мос махсус галтак-мола ёрдамида тупрокни юза кисмига кушимча ишлов бериб кисман зичлаб кетади. Далада ости юмшатилган, угитланган ва катор оралари 70 см дан иборат агротехник талаб даражасида пушталар хосил булади (1-расм).

Технологиянинг афзаллиги картошка экиш учун тупрокни киска муддатларда пуштали экишга тайёрлаб, тупрокни емирилиш ва ута зичланишидан саклайди, минерал угитлардан фойдаланиш самарадорлигини оширади. Пушта остини чукур юмшатиш намликни йигиш ва саклашни таъминлайди. Шунингдек картошкани оптимал муддатларда экишга имкон беради ва хосилдорликни ортишига замин яратади.

тшта

1-расм. Комбинациялашган агрегат билан ишлов берилган даланинг

кундаланг кесим профили

Ушбу технологияни амалга оширадиган комбинациялашган агрегатнинг

асосий ишчи органлари белгиланган технологияни кетма-кет бажаришга

асосланган булиб, умумий рамага беркитилган к;уйидаги[5]: бир-бирига карама-

карши, яъни унг ва чап томонга агдарувчи корпуслар, ишчи органлари погонали

70

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

жойлашган чукур юмшатгичлар, махсус галтак-мола ва угит бериш сошнигидан иборат (2-расм).

1 - чукур юмшатгич; 2 - угит бериш сошниги; 3 - унгга агдарувчи корпус; 4 - чапга агдарувчи корпус; 5 - йуналтиргич; 6 - галтак-мола.

Комбинациялашган агрегатнинг дастлабки нусхаси ишлаб чикилиб дастлабки тажриба синовлари Карши тумани "Агрофирма" фермер хужаликлари худудида утказилди. Дала майдони кичик нотекис, тупрок тури -енгил кумокли тупрок. Агрегатнинг харакат тезлиги 6-8 км/соат. ТЛ-100 трактори билан агрегатланиб дала синовлари утказилди. Пушта остини тасмали йул-йул юмшатгич, пушта хосил килгич-корпуслар ва махсус галтак мола билан жихозланган агрегат бажарган технологик иш жараёнида тупрок палахсалари агдарилиб, бегона утларнинг тулик кумилишига эришилди.

Шунингдек, купчилик олимларимизнинг фикрига мос холда [6] далада катор оралиги 70 см, баландлиги 20 см ва асоси 55-65 см, юкори кисми кенглиги 10-12 см дан иборат ости юмшатилган пушта хосил булиб, ишчи органлар сифатли иш жараёнига эга булди.

Дала синовлари натижаларига кура, комбинациялашган агрегатни куллаш мавжуд машиналарга нисбатан фойдаланиш харажатларни, мехнат ва ёкдлги сарфини камайтирди хамда иш унумдорлигини ошишига эришилди.

Хрзирги кунда комбинациялашган агрегатни тажриба варианти хам ишлаб чикилиб кенг хужалик синовларидан утказиш буйича тайёргарлик ишлари олиб борилмокда

л

2-расм. Комбинациялашган агрегатнинг конструктив схемаси.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ХУЛОСА

Олиб борилган тад;и;от натижаларига кура куйидагиларни хулоса килиш мумкин: минимал ишлов беришга йуналтирилган технологияни картошкачиликга жорий этиш энергия ва ресурсларни тежаш имконини беради; шакллантирилган пуштанинг параметрлари: баландлиги 20 см, асосининг эни 60-65 см, ю;ори кисми кенглиги 10-12 см, пушталар оралиги 70 см булиши максадга мувофи;; комбинациялашган агрегатнинг юмшатгичини ишлов бериш чукурлиги 32-35 см, корпусларнинг ишлов бериш чукурлиги эса 22-24 см булиши максадга мувофи;.

REFERENCES

1. Кодиров У.И. Тупрокни картошка экишга тайёрлашни механизациялашнинг муаммолари ва ечимлари. Профессор-укитувчиларнинг илмий-амалий конференцияси материаллари туплами. Карши, 2014. - 207-209 б.

2. Кодиров У.И. Картошка экиш учун тупрокни тайёрлайдиган комбинациялашган агрегат. XXI аср - интеллектуал авлод асри Кашкадарё ва Сурхондарё вилоятлари ёш олимлар ва талабалари иштирокидаги худудий илмий-амалий анжумани туплами. Карши, 2014. - 313-314 б.

3. Худаяров Б.М., Жуматов Я.К., Саримсаков Б.Р. Куп функцияли комбинациялашган агрегат ва унинг ишчи органлари тугрисида // Узбекистон Аграр фани хабарномаси, 2010. №1-2 (39-40). - Б. 52-56.

4. УзР патенти IAP 04832. Кишлок хужалик экинларини пушта ва жуякларга экиш учун тупрокни тайёрлаш усули/ Маматов Ф.М. ва бошкалар. // Расмий ахборотнома. - 2011. - №4.

5. Mamatov F.M., Kodirov U.I. Combination unit for the prepatation of soil for planting potatoes on ridges. // European applied sciences. - Stuttgart, 2015. - №10. - P.

6. Зуев В.И., Буриев Х,.Ч., Кодирхужаев О., Азимов Б.Б. Картошкачилик. Дарслик. -Тошкент, 2005. - 147 б.

57-58.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.