0Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za
XITOY VA O'ZBEK TILLARIDAGI DEHQONCHILIKKA OID MAROSIMLAR LEKSIKASI
Madina Shodiyeva
Samarqand davlat Chet tillar instituti Sharq tillari fakulteti "Lingvistika" (xitoy tili) yo'nalishining 2-bosqich magistranti E-mail: madinashodiyeva74@gmail.com
ANNOTATSIYA
Maqolada xitoy va o'zbek tillarida dehqonchilik sohasiga oid marosimlar leksikasi tahlil qilingan. Har ikki davlatda keng nishonlanadigan "Hosil bayrami" ahamiyati yoritib berilgan. Shuningdek, "Hosil bayrami"ning dehqonchilik bilan bog'liqligi, insoniyatga ta'siri ajoyib tasvirlangan.
Tayanch iboralar: Mehrgon bayrami, dehqonchilik, tengkunlik,
uyg'unlik.
Xitoyning muhim an'anaviy festivallaridan biri sifatida "Hosil bayrami" ^fA ^ har doim keng jamoatchilik tomonidan qadrlangan va sevilgan. Ushbu bayram nafaqat oilaviy totuvlik, birlashish va baxtning ramzi, balki qishloq xo'jaligi hosili bilan chambarchas bog'liq. Qishloqlarda "Hosil bayrami" ^^^ hosilni nishonlash va yerga shukronalik qilish uchun katta bayramdir. Biz ushbu ilmiy ishda "Hosil bayrami" ^^^ va dehqonchilik o'rtasidagi munosabatlarni o'rganamiz. "Hosil bayrami" ^^^ qadimgi oy bayramidan kelib chiqqan. Odamlar yaxshi ob-havo va mo'l-ko'l donlar uchun oyga sig'inib ibodat qilishgan. An'anaviy xitoy madaniyatida oy hosilning ramzi sifatida qabul qilinadi, shuning uchun "Hosil bayrami" ^^^ qishloq xo'jaligi hosili bilan chuqur bog'liqdir. Vaqt o'tishi bilan "Hosil bayrami" ^ ^^ bir oyga sig'inish festivalidan asta-sekin oyga sig'inish, oyni qadrlash, uchrashish, o'yin-kulgi va boshqa tadbirlarni o'z ichiga olgan keng qamrovli festivalga aylandi.
Qishloq joylarda odamlar "Hosil bayrami" ^^^ kunlarida hosilni nishonlash uchun bir qator tadbirlarni amalga oshiradilar. Jumladan, quritilgan maydon guruchga to'lib, qishloq yoshlari, bolalari sholi atrofida qo'shiq kuylab, raqsga tushib, hosildan xursandligini izhor etishadi. Kelgusi yilda mo'l hosil olish uchun tutatqi yoqib, ibodat qilib tadbirlar ham o'tkazishadi. Bu tadbirlarda dehqonlarning yerga, tabiatga hurmati, shukronaligi to'la namoyon bo'ladi. "Hosil
712
April 23-24, 2024
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hirchiq^avlat^edagogika^niVBBiitiH
bayrami" ^^^ va qishloq xo'jaligi o'rtasidagi bog'liqlik nafaqat hosilni nishonlash, balki an'anaviy urf-odatlarning uyg'unlashuvida ham namoyon bo'ladi. Masalan, bayramdagi oyni qadrlash tadbirlarida odamlar oy shirmliklari^itii tatib ko'rishadi, gul chiroqlardan bahramand bo'lishadi. Bu urf-odatlar nafaqat an'anaviy madaniyatni aks ettiradi, balki qishloq xo'jaligi bilan ham chambarchas bog'liqdir. An'anaviy bayram taomi sifatida oy shirinliklari Hüqishloq xo'jaligiga tegishli bo'lgan glyutinli guruch va kunjut urug'lari kabi ingredientlardan tayyorlanadi.
"Hosil bayrami" ^^^ning qishloq xo'jaligiga ta'siri ko'p qirrali. Bu odamlarning qishloq xo'jaligidan mo'l hosil olishga bo'lgan umid va umidlarini mustahkamlaydi. Kuz o'rtalarida o'tkaziladigan bayramda odamlarning yerga, tabiatga bo'lgan hayrat va shukronaliklarini turli tadbirlar orqali izhor etishi, shubhasiz, aholining qishloq xo'jaligi mahsulotlariga e'tibori va g'amxo'rligini oshiradi. "Hosil bayrami" ^^^ ham an'anaviy dehqonchilik madaniyatini meros qilib olish va rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu bayram davomida odamlar nafaqat hosilni nishonlaydilar, balki qishloq xo'jaligini rivojlantirish uchun doimiy madaniy yordam va ma'naviy quvvat beradigan turli an'anaviy urf-odatlar orqali dehqonchilik madaniyatini meros qilib oladi va targ'ib qiladi.
Jamiyatning uzluksiz rivojlanishi bilan qishloq xo'jaligining merosxo'rligi va rivojlanishi va "Hosil bayrami" ^^^ madaniyati ayniqsa muhimdir. Davlat qishloq xo'jaligi va qishloq xo'jaligini rivojlantirishni qo'llab-quvvatlashni kuchaytirishi, dehqonlarning turmush darajasi va farovonligini oshirishi, shu bilan birga, an'anaviy madaniyatni muhofaza qilish va meros qilib olishga e'tibor qaratishi zarur. Qishloq xo'jaligi va "Hosil bayrami" ^^^ madaniyati va uning konnotativ qiymati o'rtasidagi munosabatlarga ko'proq odamlarga tushunish va e'tibor berishga imkon berish orqali qishloq xo'jaligi va madaniyatning muvofiqlashtirilgan rivojlanishini yaxshiroq targ'ib qilish mumkin, shunda qishloq xo'jaligi madaniyati va "Hosil bayrami" ^^^ an'anaviy urf-odatlari yangi urf-odatlarni yoyishi mumkin. Zamonaviy jamiyatda hayotiylik, shu bilan qishloq xo'jaligini uning rivojlanishiga ko'proq turtki va qo'llab-quvvatlashni ta'minlaydi. Bir so'z bilan aytganda, o'rim-yig'im timsoli bo'lgan "Hosil bayrami" ^^^ odamlarda yerga, tabiatga hurmat va shukronalik hissini uyg'otadi, shuningdek, odamlarning oila birlashuvi, an'anaviy madaniyatga bo'lgan e'tibori va merosxo'rligini aks ettiradi. Ushbu ajoyib kunda xitoyliklar "Hosil bayrami" ^^^ni birgalikda nishonlab, hosil quvonchini his qilib va yaxshi kelajakka umid qilishadi. Yangi yilda ham yaxshi ertangi kunni yaratish uchun astoydil mehnat qilishda davom etishadi.
"Hosil bayrami" ^^^ mamlakatda an'anaviy bayram sifatida har yili oila
April 23-24, 2024
713
Chirchik State Pedagogical University Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Chirchiq davlat pedagogika universiteti
qdavMpdagog
Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
m
a'zolarining birga yig'ilish vaqti hisoblanadi. Biroq "Hosil bayrami" mamlakat qishloq xo'jaligini rivojlantirish bilan ham chambarchas bog'liq. Barchamizga ma'lumki, bazida "Hosil bayrami" kuzgi tengkunlik kuniga
to'g'ri keladi. O'tmishda kuzgi tengkunlik quyosh atamasi bo'lsa-da, ko'pchilik bunga unchalik ahamiyat bermagan. Ammo qishloq aholisi uchun bu juda muhim, chunki u qishloq xo'jaligining rivojlanishiga ta'sir qiladi va "Hosil bayrami" va kuzgi
tengkunlik o'rtasidagi munosabatlar qishloq xo'jaligining rivojlanishiga ham ta'sir qiladi. Qadim zamonlarda mamlakatdada "Hosil bayrami" ^A^va kuzgi tengkunlik bir kunga to'g'ri kelganini ko'pchilik bilmasligi mumkin, ammo hozir turli sabablarga ko'ra, "Hosil bayrami" va kuzgi tengkunlik bir kunda emas.
Mamlakatda kuzgi tengkunlik har yili taxminan 22 dan 24 sentyabrgacha bo'ladi "Hosil bayrami" kabisa yili bo'ladimi yoki yo'qligi sababli aniqlanmaydi,
shuning uchun ba'zida "Hosil bayrami" kuzgi tengkunlikdan oldin yoki keyin paydo bo'lishi mumkin.
Ammo buni ilmiy nuqtai nazardan tushuntiradigan bo'lsak, buni amalga oshirish mumkin. Kuzning o'rtalarida o'tkaziladigan bu bayramda yer va oy o'rtasidagi masofa nisbatan yaqinroq bo'ladi. Tabiiyki, oy tomonidan ishlab chiqarilgan energiya yerga katta ta'sir ko'rsatadi. Ayni paytda ko'plab qishloq hududlarida ekinlar yetishtirishning muhim davrida "Hosi bayrami" kuzgi
tengkunlik davriga to'g'ri kelsa, demak, ob-havo tez orada salqinlashadi. Kuzning bevaqt sovishi qurib ketishiga ma'lum darajada ta'sir qiladi. Shudingdek, donning hosildorligiga ta'sir qiladi va ba'zi ekinlar uchun yorug'lik va yorug'likning to'planishiga yordam bermaydi. Qolaversa, qishloqlarda "Kuzgi kun tengligi kirsa, yer tillaga to'ladi" ^MÉMU^') degan naql bor. Bu jumla bu yil
"Hosi bayrami" bilan kuzgi tengkunlik bir kunga to'g'ri kelsa, demak hosil
mo'l bo'lishining belgisidir. Bundan tashqari, agar "Hosi bayrami" ^A^kuzgi tengkunlikdan keyin bo'lsa, bu yil yaxshiroq. "Hosi bayrami" ^A^da oy yerga nisbatan yaqinroq bo'lsa, Oy kelgan tortishish kuchiga ega bo'ladi. Ekinlarning o'sishiga ta'siri nisbatan kichik. Oxirgi paytlarda ob-havo unchalik tez sovimagan, bu esa ekinlarning yaxshi yorug'lik va harorat sharoitlariga ega bo'lishini ta'minlaydi. Agar "Hosi bayrami" kuzgi tengkunlikdan oldin sodir bo'lsa, bu hodisa
yaqqol namoyon bo'ladi. Harorat juda oshib ketishi yoki keskin pasayib ketishi kuzatiladi. Ko'pchilik odamlar o'zlarini juda noqulay his qilishadi, shuning uchun har bir kishi bunday ob-havoga katta e'tibor berishi kerak. Garchi ba'zi qishloq maqollarida qishloq xo'jaligi taraqqiyoti, bayramlar va quyosh atamalari o'rtasidagi
714
April 23-24, 2024
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
ichirchiaäavlat££dago§ika-aniv£rsit£t^—^^^^ai^i^^isiäi^is^ak^iäisä^^iämsss^^
bog'liqlik aks etgan bo'lsa-da, biz buni ilmiy nuqtai nazardan tushuntirishimiz kerak.
Hosil bayrami nafaqat xitoylarning, balki azal-azaldan o'zbek xalqining va boshqa O'rta Osiyo xalqlarining yig'im-terim ishlarini tugallanish munosabati bilan nishonlanib kelinayotgan an'anaviy bayrami ham hisoblanadi.
Mehrjon, Mehrgon — kuzgi teng kunlikda kuz bayrami sifatida o'tkazilgan bayram. Miloddan avvalgi 1 ming yillik boshida bunday kuzgi bayramlar turli joylarda, masalan, Eronda va boshqa joylarda Mehrgon, ko'hna Xorazmda — Chiriruj, Sug'-dda esa Nimsarda nomi bilan mashhur bo'lgan. O'rta yerlarda Mehrgon muhim bayramlardan biri sifatida nishonlanib kelingan. Ba'zi mamlakatlarda Mehrgon davlatning rasmiy bayrami sifatida o'tkazilgan. Shu maqsadda davlat xazinasidan mablag' ajratilgan, sovg'alar tarqatilgan, yurtga osh berilgan, sayillar, musobaqalar, tomoshalar uyushtirilgan. Mehrgon qadimiy dehqonchilik madaniyati bilan bog'liq bayramdir. Musulmon ulamolari bu bayramni zardushtiylikka daxldor udumlar deb, o'tkazilishiga qarshilik ko'rsatishgan. Shu boisdan bo'lsa kerak, Mehrgon bayramini nishonlash asta-sekin to'xtagan. 20-asrning 90-yillaridan Mehrgon bayrami dastlab Tojikistonda, so'ng O'zbekistonda qayta nishonlana boshlandi.
Hosil bayrami - qishloq xo'jaligi xodimlarining an'anaviy bayrami hisoblanadi. O'zbekistonda 1972-yilgacha bu bayram "Paxta bayrami" deb atalgan. Xo'jaliklar, tumanlar, viloyatlar miqyosida o'tkaziladi. Ko'pgina joylarda Hosil bayrami kech kuzda qishloq xo'jaligi ekinlari hosili yig'im-terimi tamomlanishiga qarab nishonlanadi. Bayram kunlari ko'rgazmalar, qishloq xo'jaligi mahsulotlari yarmarkalari o'tkaziladi; badiiy va sport o'yinlari, ot sporti musobaqalari, ommaviy sayillar uyushtiriladi. Mehnatkashlarga mukofotlar topshiriladi. Hosil bayramida qishloq xo'jaligi xodimlari bilan birga shahar va qishloq aholilari, keng jamoatchilik ham ishtirok etadi.
REFERENCES:
1. O'zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
2.Tursunov U., Muxtorov J., Rahmatullayev Sh., Hozirgi o'zbek adabiy tili, - T: O'zbekiston,
3.Shodiyeva, M.N. XITOY TILIDA DEHQONCHILIKKA OID LEKSIKALAR VA ULARNING XUSUSIYATI // ORIENSS. 2023. №1-2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7xitoy-tilida-dehqonchilikka-oid-leksikalar-va-ularning-xususiyati
4.Tilovov, Ozod Zairjonovich, Abiden Qizi, Aynur XITOY TILINI CHET TILI SIFATIDA O'RGATISHDA VAQT-MIQDOR TO LIQLOVCHI (0®i) LARINI
April 23-24, 2024
715
Chirchik State Pedagogical University Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Chirchiq davlat pedagogika universiteti
pedagogi
Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
■
XATO GAPLAR ORQALI TAHLIL QILISH // ORIENSS. 2022. № Special Issue 24. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/xitoy-tilini-chet-tili-sifatida-o-rgatishda-vaqt-miqdor-to-liqlovchi-larini-xato-gaplar-orqali-tahlil-qilish
5.Tilovov Ozod Zairjonovich XITOY TILINI O'RGANUVCHI TALABALAR TOMONIDAN NATIJA TO'LIQLOVCHILARINI O'RGANISH JARAYONIDAGI DUCH KELINAYOTGAN MUOMMOLARI VA ULARNING YECHIMI // IJSSR. 2023. №5.
6.Atamuradova Mavzuna Usmonovna Theoretical Approaches to Terminological Research https://innosci.org/j arsp/article/view/1038
April 23-24, 2024
