CC BY
15SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(2), Feb., 2023
XITOY TILIDA JONLI NUTQDA KENG FOYDALANILADIGAN IBORALARNING O'ZBEK VA XITOY TILLARIDAGI SODDA TALQINI
U.SH. Baxtiyarov
SamDCHTI Yaqin sharq tillari kafedrasi o'qituvchisi baxtiyarovulugbek71 @gmail .com
Tilni so 'zlashuvchi xalqning madaniyatini his qilmasdan turib o 'rganish mumkin emas. Ammo bu masala xitoy tili bilan chuqurroqdir. Xitoy iboralari, maqollari va matallari tilni shu qadar jozibali qiladigan narsaning ajralmas qismidir. Xitoy idiomalari haqida gapirganda, biz odatda ШШ chéngyû ni nazarda tutamiz, bu "shakllangan so'zlar" deb tarjima qilinadi. Bu 5000 ga yaqin so'zlardan iborat to'plam bo'lib, odatda to'rtta lekin ba'zan besh yoki undan ortiq belgilardan iborat. Bu erda eng mashhur yoki eng qiziqarli an'anaviy chengyularning bir nechtasi va ular haqidagi hikoyalarning kelib chiqishi va ma'nosini tushunishgayordam beradi.
Kalit so'zlar: shakllangan so 'zlar, ШШchéngyû , MiMshüyü , jtWwényân , frazelologik birliklar
Невозможно выучить язык, не соприкоснувшись с культурой людей, которые на нем говорят. Но с китайцами все гораздо глубже. И китайские идиомы, пословицы и поговорки являются неотъемлемой частью того, что делает язык таким увлекательным. Когда мы говорим о китайских идиомах, мы обычно имеем в виду ШШ chengyй, что переводится как «образованные слова». Это сборник около 5000 высказываний, обычно состоящий из четырех (но иногда пяти и более) символов. Вот лишь некоторые из самых известных или самых интересных традиционных чэнъюй вместе с версиями их историй, которые помогут вам понять происхождение и значение.
Ключевые слова: образованные слова, ¡ШШсМп%уй, яМШ^йуй, ^СШ wenydn, фразеологизмы.
It's impossible to learn a language without touching on the culture of the people who speak it. But with Chinese, this goes far deeper. And Chinese idioms, proverbs and sayings are an integral part of what makes the language so fascinating. When we talk about Chinese idioms, we usually mean Mi chengyu, which translates as something like 'formed words'. This is a collection of around 5,000 sayings, usually
+998902820298
ANNOTATSIYA
АННОТАЦИЯ
ABSTRACT
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(2), Feb., 2023
consisting offour (but sometimes five or more) characters. Here are just a few of the best known or most interesting traditional chengyu along with versions of their stories to help you understand the origin and meaning.
Key words: formed words, chengyu, shuyu, wenyan
phraseological units.
KIRISH
"Iboralar" va "iboraviy birlik" tushunchasini belgilash uchun zamonaviy xitoy tilshunoslari Mi shuyu atamasini qo'llaydilar.
Xitoy ilm-fanida xitoy tili iboralar fondi hajmini anglab yetish, tilning frazeologik tarkibini tushunib yetishning keng va tor ma'nosini ko'rsatadigan guruhlar mavjud. Xitoyshunos olimlar birinchi guruhga ^ i chengyu, fM ^ i guanyong yu, xiehouyu, iMH yanyu (maqollar) ^^ geyan (aforizmlar)ni,
ikkinchisiga - ^ i chengyu , ^ ^ i xiehouyu, fM ^ i guanyong yularni kiritishgan.
Xitoy tilshunosligining odatiy yondashuv doirasiga muvofiq, frazeologik fond o'ziga eng ko'pi bilan to'rtta chengyu, i^in yanyu, xiehouyu va
i guanyong yu guruhlarini o'z ichiga oladi.
^ i chengyular to'rt so'zdan tashkil topadi, ^ i chengyu ning bo'g'in-morfemlarining har biri odatda, mustaqil so'z hisoblanadi. ^ i chengyu o'z vazifasiga ko'ra, biror bir gap bo'lagiga to'g'ri keladi. chengyuning tarkibiy komponentlari muntazam ravishda bir-birlari bilan joy almasha olmaydi. ^ i chengyular adabiy, kitob tili hisoblanib, ular kelib chiqishiga ko'ra ma'lum bir manbaga asoslangan bo'ladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
M^^"iborasi Konfutsiy hikmatlaridan olingan bolib , "yangi joyga kelganliging sababli,hotirjam bol"degan manoni anglatadi.Ammo bu iborani quydagicha tushinish ham mumkun,inson o'ziga notanish bo'lgan muhitga tushganda ,o'zi hohlamagan vaziyatlarga duch kelishi mumkun.Shu vaziyatda biz ushbu iborani
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(2), Feb., 2023
qo'lashimiz mumkun va bu mazmunan insoni qat'iyat bilan davom etishga va bu orqali hammasi yaxshi bolishiga undaydi.Biron joyda uzoq muddat qolish oraqli,bu yerga moslashish va qiyinchiliklarni yengib o'tish va muafaqiyatga erishish mumkun bo'ladi.O'zbek tilidagi "musofir bo'lmaguncha,musulmon bo'lmaysan"iborasini yuqorida keltirilgan iboraning muqobil varyanti qilib keltirish mumkun bo'ladi
^l^'Where there is a will,there is a way" ^^i^ÄAin^tgB^
ibora xitoyliklar juda yaxshi ko'radigan iboralardan biri hisoblanadi.uning ma'nosi:Maqsad va qat'iyat bilan ,yetarlicha harakat qilgan inson ,oxir-oqibat albattda muvaffaqiyatga erishadi deya talqin etiladi.Bunday ma'noli iboralar boshqa tillarda ham mavjud.Misol uchun ingliz tilidagi "Where there is a will,there is a way"iborasini aytib o'tish mumkun.Bunday iboralar kishini o'zining mustaqil qarash va maqsadlari bo'lishiga undaydi.
Xitoyliklar "H|^^#n—^"iborasini juda yaxshi ko'rishadi, ibora ichidagi " PCso'zi eshitmoq manosini anglatadi ma'nosidan anglashilib turibdiki ushbu ibora biror bir voqea hodisani boshqa odam gapirib berganini yuz marta eshitgandan ko'ra ,bir martta o'z ko'zimiz bilan ko'rganimizdek bo'lmaydi.hayot tajtibasi shuni ko'rsatadiki haqiqiy vaziyatni bilish uchun,albatda o'z ko'zimiz bilan borib ko'rishimiz va o'z aqlimiz bilan o'ylab ko'rishimiz kerak.Biz o'z ko'zimiz bilan ko'rgan vaziyatgina haqiqiy vaziyat bo'lishi mumkun yoki boshqacha qilib aytganda o'z ko'zimiz bilan ko'rgan vaziyatnigina qalban his qila olishumiz mumkun.O'zbek tilida bu iboraning aynan muqobili mavjud "yuz martta eshitgandan bir martta ko'rgan yaxshi".
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(2), Feb., 2023
XULOSA
Har bir tildagi frazeologik birliklar bir xil maqsadga yo'naltirilgan bo'lib dunyoqarashimizni, dunyoni anglashimizni, milliy qadriyatlarimizni, insonlar o'ratasidagi ijtimoiy munosabatlarni ifodalab keladi.
REFERENCES
1. , Ochilov O «^U-U^Mtfêïï&MWMM» , ihB-.
2011 ^. P.-256. Li Yamei, Ochilov O. O'zbekcha-xitoycha, xitoycha-o'zbekcha maqollar, ibora va matallar lug'ati. Pekin: Xalq nashriyoti, 2011. B.-256.
2. ÂfêÉMfê», tö^A&ftfätt, 1958 P. -28. Ma Guo fan. Xitoy idiomalari, - Huhehaote: Neiminggu xalq nashriyoti, 1958. B. -28.
3. «fôfflfë», 1982 P. -234. Ma Guo fan, Gao Ge dong. Guanyongyu. -Huhehaote: Neiminggu xalq nashriyoti, 1982. B. -234.
